وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
تعاونی‌های خراسان جنوبی در نیمه نخست امسال توانستند ۱۴میلیون دلار ارزآوری داشته باشند، اما این رقم در برابر گستره محصولات و بازارهای بالقوه، پرسشی جدی ایجاد می‌کند: آیا همه توان تعاونی‌های استان همین است؟
پاسخ را باید در ترکیب آمار و واقعیت جست‌وجو کرد؛ چراکه از میان ۷۲۶ تعاونی فعال استان، تنها ۲۰ تعاونی موفق به حضور در عرصه صادرات شده‌اند. همین نسبت اندک نشان می‌دهد بخش بزرگی از ظرفیت تعاونی‌ها یا درگیر فعالیت‌های خرد و داخلی است یا هنوز راهی به بازارهای بین‌المللی پیدا نکرده‌اند.
بازاریابی ضعیف، ظرفیت‌های بلااستفاده
طبق اعلام اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی، محصولات صادر شده از تعاونی‌های استان شامل فرش دستباف، صنایع دستی، زرشک و زعفران، مرغ، جاجیم، محصولات شترمرغ، سنگ، عسل و خوراک دام و طیور بوده است؛ محصولاتی که هر کدام در بازار جهانی جایگاهی خاص دارند و می‌توانند سهم بالاتری برای استان رقم بزنند. با این حال، حجم صادرات نشان می‌دهد که ضعف در بازاریابی بین‌المللی، نبود شبکه توزیع و کمبود حمایت‌های زیرساختی باعث شده این ظرفیت‌ها در حدی محدود باقی بماند.
تنوع بازارها، محدودیت حجم صادرات
مقاصد صادراتی نیز جالب توجه است؛ تعاونی‌های استان موفق شده‌اند محصولات خود را به امارات متحده عربی، عراق، آلمان، قطر، افغانستان، چین، عمان، روسیه و ترکیه صادر کنند. این گستردگی بازار نشان‌دهنده توان بالقوه در نفوذ به عرصه جهانی است؛ اما تناقض اصلی اینجاست که در حالی‌که مسیر بازارها باز شده، حجم صادرات همچنان ناچیز باقی مانده است.
عددها چه می‌گویند؟
۷۲۶ تعاونی فعال در استان، زمینه اشتغال ۱۱ هزار و ۲۰۲ نفر را فراهم کرده‌اند. اما تنها ۲۰ تعاونی توانسته‌اند به صادرات دست یابند؛ یعنی کمتر از سه درصد. این شکاف بزرگ میان «تعداد تعاونی‌ها» و «تعداد تعاونی‌های صادرکننده» نشان می‌دهد که بسیاری از این واحدها در همان سطح تولید و بازار داخلی متوقف مانده‌اند.
فرصتی که به تهدید بدل می‌شود
استانی که قطب تولید زرشک و زعفران کشور است و فرش دستباف آن آوازه جهانی دارد، چرا باید سهمش از بازار جهانی تنها ۱۴ میلیون دلار در نیم‌سال باشد؟ این سؤال، بیش از یک دغدغه آماری، هشداری است به تصمیم‌گیران. اگر زیرساخت‌های صادراتی فراهم نشود، اگر آموزش و پشتیبانی کافی به تعاونی‌ها داده نشود، اگر شبکه‌های بازاریابی خارجی فعال نشود، این ظرفیت‌های بزرگ همچنان خاک خواهند خورد.
راهی که باید رفت
کارشناسان معتقدند آینده صادرات تعاونی‌ها در گرو چند اقدام اساسی است: تقویت برندینگ محصولات، استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان برای فرآوری و بسته‌بندی، ایجاد مراکز تخصصی بازاریابی بین‌المللی در استان و تسهیل دسترسی تعاونی‌ها به تسهیلات مالی صادراتی. تنها در این صورت می‌توان انتظار داشت اعدادی مثل ۱۴میلیون دلار به چند برابر افزایش یابد و جایگاه تعاونی‌های خراسان جنوبی در اقتصاد ملی و بین‌المللی ارتقا پیدا کند.
صدای مسئولان
علی‌اصغر رزم، مدیر تعاون اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان جنوبی اعلام کرد که این ۷/۱۴میلیون دلار صادرات از ۲۰ شرکت تعاونی صادراتی استان به صورت مستقیم و غیرمستقیم انجام شده است. تنوع بازارها از امارات و عراق تا آلمان، چین و روسیه نشان‌دهنده توان تعاونی‌هاست، اما راه طولانی در پیش داریم.
او همچنین تأکید کرده: «فرش دستباف، زرشک، زعفران، صنایع دستی و حتی محصولات شترمرغ و خوراک دام ظرفیت‌هایی هستند که اگر به‌درستی حمایت شوند، می‌توانند سهم بسیار بیشتری در صادرات استان داشته باشند».
پرسشی که باقی می‌ماند
اکنون که صادرات تعاونی‌های استان در نیمه نخست سال به مرز ۱۴ میلیون دلار رسیده، پرسش اصلی این است که آیا این عدد در شأن خراسان جنوبی است یا تنها گوشه‌ای از ظرفیت‌های بر زمین مانده را نشان می‌دهد؟
واقعیت این است که صادرات نه فقط یک فعالیت اقتصادی، بلکه پیوندی است میان تولید محلی و بازار جهانی. وقتی تنها ۲۰ تعاونی موفق به عبور از مرزها می‌شوند، معنایش این است که صدها تعاونی دیگر هنوز درگیر موانع ساختاری، مالی و مدیریتی‌اند. اگر این موانع برطرف نشود، اعداد صادراتی همچنان کوچک می‌مانند و فرصت‌های بزرگ یکی‌یکی از دست می‌روند.
تجربه استان‌های موفق نشان داده که با ایجاد زنجیره‌های صادراتی، آموزش تخصصی به مدیران تعاونی‌ها و سرمایه‌گذاری در بسته‌بندی و بازاریابی، می‌توان سهم صادراتی استان‌ها را چند برابر کرد. پرسش اما همچنان پابرجاست: خراسان جنوبی، با این همه ظرفیت و محصول منحصربه‌فرد، چه زمانی می‌خواهد از سایه آمار کوچک خارج شود و در جایگاه واقعی خود بدرخشد؟
