به مناسبت ۲۷ خرداد سالروز تشکیل جهاد کشاورزی کشاورزی؛ محوری مهم در اقتصاد مقاومتی

رشد روزافزون جمعیت و نیاز بیشتر بشر به مواد غذایی اهمیت تولید محصولات کشاورزی را بیش از پیش آشکار ساخت. گسترش و علمی کردن بخش کشاورزی در کشورهای در حال توسعه عاملی مهم برای پیشرفت این جوامع محسوب می شود و به عنوان موتور محرک رشد اقتصادی عمل می کند.
افزایش کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی به رشد صادرات و خلق فرصت های شغلی جدید منجر می شود و همچنین می تواند به بهبود امنیت غذایی، کاهش قیمت محصولات غذایی، افزایش میزان اشتغال و درآمد، وجود پیوندهای اقتصادی مهم در زنجیره تولید و ایجاد تاثیرهای مثبت در محیط زیست کمک کند.
سرزمین پهناور ایران، منابع آبی و خاکی فراوانی دارد اما با این وجود بخش وسیعی از آن برای زراعت مناسب نیست و هر نوع عملیات کشت و کار در آن نیازمند مدیریتی تخصصی و آگاهانه است.
کشاورزان سخت کوش این مرزوبوم از دیرباز با حرکت در مسیر خودکفایی، سعی کرده اند تا کشور را از واردات محصولات کشاورزی بی نیاز سازند اما رژیم پهلوی با سیاست هایی چون یکپارچگی سرزمینی و توسعه شهرنشینی، بستر و زمینه تضعیف کشاورزی را فراهم کرد و افزایش درآمدهای حاصل از فروش نفت نیز سبب شد تا تولید کشاورزی به حال خود رها شود و کشاورزان در جست و جوی کار به شهرها مهاجرت کنند.
استقرار نظام مردم سالار دینی در ایران باعث توجه به محرومیت زدایی از روستاها و تاکید بر کشاورزی به عنوان محور توسعه شد و تلاش های گسترده ای برای خروج از بن بست های تولید و رسیدن به مرحله خودکفایی به ویژه در مورد محصول های راهبردی همچون گندم صورت گرفت.
ایده و اندیشه تاسیس جهاد سازندگی،‌ نخستین بار با عنوان پیشنهاد اعزام گروه های کوچک دانشجویی به منطقه های محروم مانند‌ ترکمن صحرا، مسجد سلیمان، گنبد، سیستان و بلوچستان به همراه امکاناتی که ارتش در اختیار آنها قرار می داد، آغاز شد.
نتیجه بررسی های این دانشجویان و استادان در طرحی مدون در اردیبشهت ۱۳۵۸ هجری خورشیدی به وسیله استاد شهید بهشتی به اطلاع امام خمینی(ره) رسید. ایشان نیز به منظور فقرزدایی از روستاها و تامین آسایش این قشر از جامعه در ۲۷ خرداد ۱۳۵۸ هجری خورشیدی فرمان تشکیل نهادی مستقل و مردمی به نام «جهاد سازندگی» را صادر کردند.
طرح نهضت جهاد سازندگی در هفتم آذر ۱۳۶۲ هجری خورشیدی در سه فصل شامل؛ اهداف، وظایف و مقررات عمومی در ۱۱ ماده و پنج تبصره با تایید مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان به وزارت خانه جهاد سازندگی تبدیل شد.
از مهمترین هدف های جهاد سازندگی می توان به ایجاد زمینه لازم برای رشد روستاییان از راه مشارکت، حرکت به طرف استقلال و خودکفایی کشور با تلاش برای بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی روستاها، توسعه صنایع روستایی و ‌امر سازندگی در منطقه های دورافتاده و محروم اشاره کرد.
سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور برای برطرف ساختن نابسامانی ها و نارسایی های موجود در بخش کشاورزی در راستای اصلاح نظام اداری،‌ ارتقای بهره وری و کارایی نیروی انسانی و توسعه و عمران روستایی لایحه ادغام دو وزارت خانه جهاد سازندگی و کشاورزی را تهیه کرد و با قید یک فوریت در مجلس شورای اسلامی مطرح کرد. این لایحه در ششم دی ۱۳۷۹ هجری خورشیدی به تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی رسید و با تایید شورای نگهبان در ۱۰ دی ۱۳۷۹ هجری خورشیدی وزارت جهاد کشاورزی شکل گرفت.
به همین مناسبت ۲۷ خرداد سالروز صدور فرمان امام خمینی(ره) مبنی بر تشکیل جهاد سازندگی، روز جهاد سازندگی نامیده شده است.
«مسعود اسدی» رییس هیات مدیره مجمع ملی تشکل های کشاورزی کشور، به مناسبت روز جهاد کشاورزی درگفت و گو با پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا، گفت: کشاورزی به معنی روش های بهره برداری از منابع آب و خاک که در جهت تامین نیازهای غذایی انسان ها صورت می پذیرد در طول تاریخ بنیان بسیاری از دگرگونی های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در سرتاسر جهان بوده است. رشد کشاورزی و توسعه روستایی به اهرم توانمندی به نام ترویج کشاورزی نیاز دارد. هم اکنون این بخش، تحول های ساختاری و کارکردی بسیاری را تجربه کرده است. رونق یا رکود در حوزه کشاورزی می تواند تاثیر زیادی بر منطقه های روستانشین داشته باشد به طوری که افزایش آن باعث پیشرفت و آبادانی کشور می شود و همین امر نقش بسزایی را در اقتصاد ایفا می کند.
رییس هیات مدیره مجمع ملی تشکل های کشاورزی، پرداختن به بخش زراعت و منابع طبیعی را یکی از مهمترین عوامل توسعه علمی کشور ارزیابی کرد و یادآور شد: برای موفقیت در این امر باید برنامه ریزی های مدونی انجام شود و برای ارتقای آن می بایست نوعی تعامل و هماهنگی میان سیاست گذاران، دستگاه های اجرایی، تولیدکنندگان و مصرف کنندگان برقرار باشد. این امر مستلزم زمینه سازی فرهنگی و اجتماعی مناسب است تا به مساله کیفیت علمی رشته های علوم کشاورزی و منابع طبیعی توجه بیشتری صورت پذیرد.
وی با اشاره به این که با داشتن بینشی صحیح می توان از دستاوردهای علمی و نظری کشورهای پیشرفته در این زمینه بهره برد و الگویی مناسب را برای توسعه ارائه داد، بیان داشت: به این منظور می بایست که از افراد متخصص در زمینه مسائل کشاورزی استفاده کرد. تشویق و هدایت قشر جوان جامعه به تحقیق و بررسی علمی برای ارتقای این رشته سبب می شود تا زمینه سازی فرهنگی و اجتماعی میسر شود و همین امر در توسعه بخش های کشاورزی و حفاظت از منابع طبیعی تاثیر بسیاری دارد.
اسدی درباره پیشینه کشاورزی سنتی در کشور، اظهار داشت: کشاورزان در گذشته از وسایل ساده چوبی بهره می برده اند که با تکامل آنها در حال حاضر این ابزارهای قدیمی و معمولی تغییر زیادی کرده است که همین مساله عاملی اساسی و تاثیرگذار بر افزایش تولید و صادرات محصولات کشاورزی به شمار می رود. رشد کمی محصولات کشاورزی و بهبود کیفیت آنها فقط به وسیله مجهز شدن به وسایل و امکانات پیشرفته و مدیریت کارآمد امکانپذیر است. با توجه به خشکسالی‌هایی که با آن رو به رو هستیم، می بایست که توجه به تجهیز و نوسازی سیستم‌های آبیاری و تبدیل خطوط انتقال آب و مکانیزاسیون وسایل کشاورزی از مهم‌ترین اولویت‌های سیاست گذاری کشور باشد.
رییس هیات مدیره مجمع ملی تشکل های کشاورزی، پرداختن به منابع طبیعی و بهبود کیفیت علمی رشته های کشاورزی را بستری مناسب و همسو با اقتصاد پیشرو توصیف و تصریح کرد: با استفاده بهینه از امکانات و برطرف کردن کاستی ها می توان در این بخش به وضعیت بهتری دست یافت اما با بهره برداری نامناسب و بی رویه از پوشش های گیاهی، زمین های کشاورزی حالت مناسب و تراکمی خود را از دست می دهند و با کم ترین بارشی سیلاب به وجود می آید که تخریب منطقه کشاورزی را به دنبال خواهد داشت.
وی فرسایش خاک را از دیگر نگرانی ها در ارتباط با محیط زیست عنوان کرد و افزود: این موضوع سالیانه چندین هکتار از زمین های کشاورزی جهان را نابود می کند و آنها را بدون استفاده باقی می گذارد. نادیده گرفتن مشکل های کشاورزان، فرسایش خاک و از میان رفتن بسترهای حاصلخیز آن به رکود در حوزه کشاورزی می انجامد و عامل مهاجرت افراد از روستاها به طرف شهرها به شمار می رود. شناسایی دغدغه ها و نیازهای کشاورزان به عنوان قشری که در تولید و توسعه نقش دارند بسیار لازم و ضروری به نظر می رسد. افزایش جمعیت و رشد تقاضای مردم به مواد غذایی و محدود بودن منابع آب و خاک باعث تمایز و اهمیت کشاورزی از دیگر بخش های اقتصادی می شود، بنابراین آموزش و اشاعه فرهنگ کاربرد صحیح از منابع، مزارع و مراتع را باید در اولویت برنامه ها قرار داد.
اسدی با اشاره به کمبودهای موجود در بخش آب، یادآور شد: آب به عنوان یک منبع اصلی که در کشاورزی و حوزه های دیگر جامعه اهمیتی فراوان دارد، وقتی که به طور اشتباه مدیریت شود، یک فاکتور محدود کننده عمده خواهد بود. با وجود بارندگی های خوبی که در سال های گذشته وجود داشت ولی در خیلی از مناطق کشور به دلیل کم آبی، کشاورزی در حال نابودی است و همین امر سبب می شود تا روستانشینان به طرف حاشیه شهرها مهاجرت کنند.
رییس هیات مدیره مجمع ملی تشکل های کشاورزی در ادامه با اشاره به اهمیت صنایع غذایی، بیان داشت:‌ انسان ها همیشه برای تغذیه، اشتغال و درآمد به کشاورزی نیازمند هستند و می توان گفت بقای هر فردی به این موضوع بستگی دارد. صنایع غذایی به عنوان جزیی از حوزه کشاورزی باید مهمترین بخش صنعتی کشور را دربربگیرد و مانند یک موتور محرکه به رشد اقتصادی و کاهش فقر در جامعه یاری رساند. اگر کشاورزی به شکل واقعی هدف حمایت های منابع مالی قرار داشته باشد، علاوه بر تامین امنیت غذایی کشور می تواند با صادرات محصولات کشاورزی و غذایی، ارز مورد نیاز کشور را نیز فراهم کند. در ایران کشاورزی سهم کوچکی از اشتغال را به خود اختصاص داده است.
وی سهم محصولات کشاورزی را در صادرات غیر نفتی با اهمیت دانست و گفت: کشاورزی نسبت به دیگر صنایع از آسیب پذیری کمتری برخوردار است و زمینه سرمایه گذاری های بسیاری در آن وجود دارد که بررسی نیاز کشورهای دیگر و بازارهای هدف، می تواند با توجه به کاهش قیمت نفت بهترین و مطمئن ترین راه برای کسب درآمد کشور، جایگزین کردن صادرات محصولات کشاورزی باشد. باید در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی کوشش کرد و تمام تلاش ها برای گسیل کردن منابع مالی و امکانات به بخش کشاورزی معطوف شود و در این امر بهره های لازم را از رهنمودهای مقام معظم رهبری گرفت چرا که محور اقتصاد مقاومتی بخش کشاورزی است. می بایست قسمت عمده سرمایه گذاری ها به این حوزه اختصاص یابد. اکنون که سیاست های کلان اقتصادی کشور به طرف تحقق اقتصاد مقاومتی در حرکت است و در صورتی که کشاورزی محور اصلی اقتصاد مقاومتی قرار گیرد، می تواند بدیهی ترین نیاز جامعه یعنی امنیت غذایی کشور را تامین کند.
اسدی در پایان رونق بخش کشاورزی را عاملی موثر در کاهش آسیب های اجتماعی ارزیابی کرد و اظهار داشت: وقتی که بخش کشاورزی دچار مشکل می شود بیکاری، طلاق و دیگر آسیب های اجتماعی به وجود می آید. مهاجرت افراد از روستاها به شهرها یکی دیگر از این مشکلات اجتماعی است که کشاورزی را تهدید می کند و باعث کاهش رونق آن می شود که البته نبود امکانات کافی در روستاها، کشاورزی سنتی، توجه نداشتن به خشکسالی نقش مهمی در این مهاجرت ها دارد که اگر این بی توجهی ها همچنان ادامه داشته باشد در آینده کشور با مشکلات زیادی روبه رو خواهد شد. مسوولان و متولیان کشاورزی با خرید تضمینی محصولات کشاورزی،‌ کنترل بازار و صادرات آنها، بستر لازم برای خودکفایی و پیشرفت صنایع وابسته به آن فراهم می کنند. ایجاد بازار کار برای اشتغال پویا،‌ کارآفرینی و ایجاد فرصت های شغلی مناسب موجب توسعه پایدار کشاورزی در کشور می شود و همین امر سبب کاهش آسیب های اجتماعی در جامعه خواهد شد.