به گزارش مهر با گذشت یک سال از تصویب «سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی» که در راستای تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات توسط شورای عالی فضای مجازی ابلاغ شده است، اقدام ملی برای محافظت از کودکان در برابر آسیب‌های احتمالی فضای مجازی، در دستور کار نهادها و دستگاه‌های متولی قرار گرفته است.

این سند با هدف ارتقای بهره برداری از فضای مجازی و صیانت از خردسالان، کودکان و نوجوانان تدوین و تصویب شده و در آن وزارتخانه‌هایی مانند فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش، ارتباطات و فناوری اطلاعات، کار و رفاه اجتماعی، اطلاعات، امورخارجه و صنعت، معدن و تجارت و نیز نهادهایی مانند قوه قضائیه، دادستانی، نیروی انتظامی و پلیس فتا، سازمان صدا و سیما، سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه، سازمان بسیج مستضعفین، مرکز ملی فضای مجازی و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مسئولیت دارند.

فراهم‌سازی فضای مجازی مناسب ویژه خردسالان، کودکان و نوجوانان در چارچوب فرهنگ اسلامی- ایرانی و پیشگیری از آسیب‌های احتمالی آن در یک محیط صیانت شده، با تاکید بر تأمین زیست بومی بر بستر شبکه ملی اطلاعات که در آن سطح مشخصی از دسترسی به اطلاعات و ارتباطات بر حسب سن، جنس و دیگر ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی این قشر تعریف شده باشد، از جمله سیاست‌های کلان این سند است.

در این سند تاکید بر این است که محیط صیانت شده‌ای ویژه خردسالان، کودکان و نوجوانان با محتوای متنوع و جذاب و قابلیت پاسخگویی به نیازهای ضروری ارتباطی و محتوایی آنها ایجاد شود. این محیط می‌تواند به آگاه‌سازی، هوشیار سازی و توانمندسازی اولیا و مربیان و ایفای نقش محوری خانواده در هدایت، حمایت و مراقبت کودکان بیانجامد.

رده بندی کلیه محتوا و خدمات متناسب با سن، جنسیت و ویژگی‌های جسمی و فرهنگی کودکان و نوجوانان و نیز تأمین اطمینان و اعتماد و تشویق ساماندهی و مشارکت محوری بخش غیر دولتی فعال در ارائه محتوا و خدمات سالم مفید و ایمن ویژه این قشر، از دیگر سیاست‌های کلان این سند است.

رده بندی محتوا و خدمات متناسب با سن، جنسیت و ویژگی‌های جسمی و فرهنگی کودکان و نیز ساماندهی و مشارکت محوری بخش غیردولتی فعال در ارائه محتوا و خدمات سالم مفید و ایمن ویژه این قشر، از سیاست‌های کلان سند صیانت از کودکان در فضای مجازی استدر این سند بر مقابله قضائی و انتظامی کارآمد با بزهکاران، مجرمان و تهدید کنندگان امنیت خردسالان، کودکان و نوجوانان در فضای مجازی تاکید شده است؛ ارتقای سواد فضای مجازی و مهارت افزایی به این قشر برای استفاده کارآمد و هدفمند از فضای مجازی و نیز مراقبت روانی و اجتماعی از آنها در برابر آسیب‌های ناشی از فضای مجازی، سیاست دیگری است که این سند بر آن تاکید دارد.

مطابق با این راهبرد، علاوه بر ساماندهی و مشارکت محوری بخش غیر دولتی در این فضا، باید از ظرفیت نوجوانان در تولید و توزیع خدمات و محتوای سالم در فضای مجازی با ایجاد مشوق‌های لازم و جلوگیری از انحصار، استفاده شود.

توسعه همکاری‌های بین المللی در حوزه فضای مجازی سالم و مفید و ایجاد ساز و کار فنی و قانونی برای پیشگیری از مخاطرات این فضا از دیگر تأکیدات این سند است که در قالب سیاست‌های کلان مطرح شده است.

دسترسی کودکان به فضای مجازی قاعده مند می‌شود

دسترسی قاعده‌مند کودکان و نوجوانان در فضای مجازی از جمله اصولی است که تقریباً اغلب کشورها با توجه به گسترش فضای مجازی بر آن اتفاق نظر دارند و برچسب گذاری و تعیین سطح دسترسی مختص کودکان و نوجوانان متناسب با سن آنها در کنار آموزش موضوعات مرتبط با فضای مجازی و تفهیم مزایا و مخاطرات آن برای کودکان، از دغدغه‌های مهم جهانی محسوب می‌شود.

به همین دلیل موضوع افزایش آگاهی و توانمندسازی کودکان و نوجوانان از طریق آموزش سواد دیجیتال و ایمنی آنلاین در دستور کار و سرفصل دروس مدارس بسیاری از کشورها قرار دارد. همچنین کشورهای متعدد در صدد تدوین قوانین متعدد برای ضابطه مند کردن این فضا هستند.

برای مثال طرح قوانین منطبق سازی اینترنت برای کودکان در کشور انگلیس از سال ۲۰۲۰ در حال اجرا است و مطابق با آن بسیاری از پلتفرم‌های حاضر در بازار این کشور، ملزم به ایجاد تغییراتی اساسی در نحوه تعامل خود با کاربران کودک شده‌اند. هدف از این قانون، حفظ حداکثری امنیت آنلاین و حفاظت از حریم خصوصی کودکان و نوجوانان عنوان شده است.

کشوری مانند آمریکا نیز قوانین مستقلی مثل قانون کوپا و سپپا دارد که در آن‌ها میزان دسترسی به اینترنت برای رده‌های سنی مختلف کودکان و نوجوانان مشخص و محدود شده است.

قانون کوپا در راستای حمایت از حقوق کودکان در فضای مجازی، دسترسی کودکان زیر سن قانونی را به موارد آسیب‌رسان در اینترنت محدود می‌کند و قانون سیپا نیز مربوط به سیاست ایمنی اینترنت در مدارس و کتابخانه‌های این کشور و محدودیت دسترسی به اپلیکیشن‌ها می‌شود.

اتحادیه اروپا نیز به‌منظور بهره‌گیری بهتر کودکان از اینترنت، استراتژی با نام «اینترنت بهتر برای کودک» دارد که هدف آن ارائه مهارت‌ها و ابزارهای دیجیتالی به کودکان برای بهره‌مندی کامل و ایمن از اینترنت عنوان شده و بر تولید محتوای آنلاین خلاقانه و آموزشی برای کودکان و همچنین همرسانی تجربه‌های آنلاین مثبت برای کودکان خردسال تاکید دارد. در همین حال بهره‌گیری از تنظیمات حریم خصوصی متناسب با سن با استفاده از نرم افزارهای کنترل‌های والدین و همچنین توجه به رتبه‌بندی سنی و طبقه بندی محتوا، در زمره راهکارهای عملی سند راهبردی کمیسیون اروپا عنوان شده است.

در کشور هند قانونی برای حفاظت از حقوق کودکان در سال ۲۰۲۰ به تصویب رسیده که بر اساس آن بارگذاری و نصب برخی اپلیکیشن‌ها به علت نگرانی از سوءاستفاده از آنها برای ترویج هرزه نگاری کودکان، ممنوع است.

در کشور ایرلند نیز شرکت‌های فناوری ارائه دهنده خدمات آنلاین باید رضایت والدین را برای خدمت رسانی به کودکان جلب کنند و روش‌های فنی و دقیقی را برای کسب اطمینان از درج سن واقعی کودکان در سایت‌های خود به کارگیرند.

در بلژیک و برخی کشورهای دیگر اتحادیه اروپا هم از عرضه اپلیکیشن‌هایی که دسترسی به گوشی‌ها و تبلت‌های کودکان و کنترل آنها توسط والدین را ممکن کند، حمایت می‌شود.

اگرچه در ایران هنوز قوانین ویژه و به روزی در ارتباط با فضای مجازی کودک و هرزه نگاری در این فضا وجود ندارد، اما تصویب سند صیانت از کودکان در فضای مجازی در شورای عالی فضای مجازی که حکم قانون را دارد، تا حدودی این خلأ را پر کرده و در صورت پیاده سازی کامل آن، می‌توان به ضابطه مند شدن فعالیت کودکان و نوجوانان در فضای مجازی امیدوار بود.

نقش وزارت ارتباطات در اجرای سند صیانت از کودکان در فضای مجازی

همانطور که گفته شد یکی از دستگاه‌های متولی و مسئول در پیاده سازی سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است و این وزارتخانه در بخش اقدامات کلان این سند، نقش کلیدی و مسئولیت‌هایی همچون ایجاد زیرساخت‌هارا برعهده دارد.

مهدی سالم، مشاور وزیر ارتباطات در گفتگو با خبرنگار مهر، در تشریح اقداماتی که تاکنون وزارت ارتباطات در خصوص پیاده سازی سند صیانت از کودکان در فضای مجازی انجام داده است، اظهار داشت: بند «ب» ماده ۴ این سند که مربوط به اقدامات کلان و تقسیم کار ملی برای ایجاد محیط صیانت شده است، بر ایجاد زیرساخت و خدمات پایه و پیشران ویژه محیط‌های صیانت شده مجازی، اعم از احراز هویت، امکان دسترسی طبقه بندی شده، امکان نظارت اولیا، گزارش دهی، خدمات پرداخت و مقررات گذاری برای ترغیب دارندگان پروانه‌های ارائه خدمات ارتباطی و فناوری اطلاعات به توسعه زیرساخت و خدمات پایه در این محیط، تاکید دارد که باید توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات صورت گیرد.

وی گفت: در این زمینه تاکنون ارائه سیم کارت‌های اختصاصی کودک و نوجوان با امکان دسترسی کاربران به محتوا و وب سایت‌ها بر اساس لیست‌های از پیش تعیین شده، صورت گرفته است. همچنین امکان تبدیل سیم کارت‌های عادی به سیم کارت‌های کودک و نوجوان، از طریق کدهای دستوری با مدیریت والدین توسط اپراتورها از دیگر خدماتی است که مطابق با این تکالیف پیاده سازی شده است.

سالم گفت: در بند «ج» ماده ۴ این سند که مربوط به توسعه محتوا و خدمات رده بندی شده می‌شود نیز وزارت ارتباطات مسئولیت دارد. به نحوی که در بخش ۴-۵ این بند، حمایت از توسعه نرم افزارها و سخت افزارهای بومی مورد نیاز محیط صیانت شده اعم از جویشگر ایمن، نرم افزارهای نظارت اولیا و تبلت‌های دانش آموزی، به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری واگذار شده که باید با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات پیگیری شود.

وی ادامه داد: در این خصوص «توسعه و انتشار نرم افزارهای کنترل والدین» (پرنتال کنترل) با هدف کنترل و نظارت والدین بر زمان استفاده و نحوه دسترسی فرزندان به اینترنت و برنامه‌های کاربردی انجام شده است. همچنین تولید تبلت مخصوص کودکان با امکان مدیریت، نظارت و تنظیم نحوه استفاده و سطح دسترسی فرزندان به امکانات، برنامه‌ها و اینترنت، از دیگر اقداماتی است که در قالب وظایف وزارت ارتباطات صورت گرفته است.

سخنگوی وزارت ارتباطات با بیان اینکه ردیف ۴-۹ در بند «د» ماده ۴ این سند که مربوط به حمایت و مراقبت می‌شود، راه اندازی خط تماس اضطراری ویژه جرایم علیه خردسالان، کودکان و نوجوانان در فضای مجازی و دریافت گزارشات به صورت سریع و آسان و در ارتباط با دیگر مراجع و ضابطان ذیصلاح برای مداخله، پیشگیری از وقوع جرم، تعقیب مجرمان و حمایت از افراد آسیب دیده را به نیروی انتظامی تکلیف کرده که در این بند نیز وزارت ارتباطات و وزارت کار باید همکاری داشته باشند.

وی تصریح کرد: در این راستا وزارت ارتباطات آمادگی لازم برای تخصیص امکانات و زیرساخت ایجاد خط تماس اضطراری ویژه کودکان و نوجوانان را جهت بهره برداری نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران دارد و آماده همکاری با سایر نهادها همانند سازمان بهزیستی و بخش‌های غیردولتی است.

وزارت ارتباطات آمادگی لازم برای تخصیص امکانات و زیرساخت ایجاد خط تماس اضطراری ویژه کودکان و نوجوانان جهت بهره برداری نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران را دارد و آماده همکاری با سایر نهادها همانند سازمان بهزیستی و بخش‌های غیر دولتی استبه گفته سالم، در صورت اعلام آمادگی وزارت آموزش و پرورش در تأمین نیروی مشاور و پاسخگو و فراهم شدن مکان کال سنتر (مرکز تماس)، مشکلی برای در اختیار قرار دادن خط تلفن سه شماره‌ای نیز در این خصوص وجود ندارد.

مشاور وزیر ارتباطات با اشاره به ردیف ۴-۱۰ بند «د» ماده ۴ این سند که در آن بر تقویت دفتر حمایت از اطفال و نوجوانان قوه قضائیه، موضوع قانون حمایت از اطفال و نوجوانان و تلاش برای شناسایی، پیگیری و مقابله با وضعیت‌های مخاطره آمیز، سوءاستفاده در تبلیغات و جرایم علیه خردسالان، کودکان و نوجوانان و دسترسی به خدمات و محتوای ناهنجار در فضای مجازی تاکید شده است، اضافه کرد: این بند نیز باید با همکاری وزارتخانه‌های کار (سازمان بهزیستی)، ارتباطات و فرهنگ و نیروی انتظامی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اجرایی شود.

وی افزود: در این زمینه وزارت ارتباطات با حضور در جلسات مشورتی و کارشناسی بین نهادی به میزبانی قوه قضائیه، اهتمام لازم به منظور ارائه خدمات و زیرساخت‌های مورد نیاز در راستای حمایت از حقوق اطفال و نوجوانان را داشته و در این خصوص آماده ادامه همکاری و مشارکت است.

وی گفت: مطابق بند «ه» ماده ۴ این سند که مربوط به فرهنگ سازی و ارتقای سواد فضای مجازی می‌شود در ردیف ۴-۱۳، همکاری وزارت ارتباطات برای اطلاع رسانی، آموزش سواد فضای مجازی و ترویج محتوا و خدمات موجود در محیط مجازی صیانت شده و نحوه استفاده از امکانات تعبیه شده در این محیط با همکاری سازمان صدا و سیما و وزارت آموزش و پرورش آمده است.

سالم به برگزاری جشنواره وب سری و فیلم کوتاه در این راستا اشاره کرد و ادامه داد: راه‌اندازی نهضت تولید محتوای مناسب با شیوه شتابدهی، معرفی مفهوم وب سری در فضای مجازی به عنوان مهمترین ژانر تولید محتوا در فضای مجازی به تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان محتوا، معرفی ۹۰ فیلم برگزیده و تولید ۲۵۰ قسمت وب سری و همچنین ایجاد ۲۵ گروه کسب و کار در حوزه محتوای کودکان و نوجوانان که در زیست‌بوم محتوای ویژه کودکان و نوجوانان تأثیرگذار خواهند بود، از جمله اقدامات وزارت ارتباطات در خصوص این تکالیف است.

سخنگوی وزارت ارتباطات با بیان اینکه الگوی موفقی از نحوه شتابدهی در حوزه تولید محتوا ایجاد شده است که از این پس مورد استفاده و استناد سایر شتابدهنده‌های کشور قرار خواهد گرفت و گفت: تشویق تولیدکنندگان محتوا برای ورود به عرصه تولید محتوا برای کودکان و نوجوانان ایرانی و نظرخواهی از کودکان و نوجوانان و آشنایی با علاقه‌مندی‌های آنها برای تولید محتوا، از دیگر اقدامات وزارت ارتباطات است.

وی به اقدامات متعدد انجام شده در این زمینه از جمله راه اندازی پرتالی جهت معرفی راهکارهای مراقبت از کودکان در فضای مجازی نیز اشاره کرد و به خبرنگار مهر گفت: بند «و» ماده ۴ این سند نیز بر تعاملات بین المللی تاکید دارد و به وزارت ارتباطات در این باره نیز تکالیفی محول شده است.

سالم با اشاره به تکالیف ردیف ۴-۱۶ این بند مبنی بر تعامل مؤثر و هم افزا با کشورها، سرویس دهندگان خارجی و نهادهای بین المللی به منظور رعایت استانداردها و معیارهای جمهوری اسلامی ایران که باید توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و با همکاری وزارتخانه‌های امور خارجه، فرهنگ، صمت و قوه قضائیه انجام شود، گفت: در این راستا ایران در رخداد بین المللی روز اینترنت امن ( Safer Internet Day ) که هر سال در دومین روز از دومین هفته دومین ماه سال برای دومین رده سنی ۹-۱۸ سال در بیش از ۲۰۰ کشور برگزار می‌شود، حضوری پررنگ دارد و گزارشات این رویداد در مجامع بین المللی ارائه می‌شود.

مشاور وزیر ارتباطات با تاکید بر اینکه اهمیت فضای ایمن سایبری در ایران همواره مورد توجه بوده و گروه‌ها و مجموعه‌های مختلفی روی آن کار کرده‌اند که گزارش این اقدامات به صورت سالانه در همایش‌های بین المللی از جمله WSIS مطرح می‌شود، خاطرنشان کرد: توجه ویژه دولت سیزدهم به خانواده سبب شد تا رویداد جهانی جامعه اطلاعاتی (WSIS) را با کمی تغییرات و با عنوان «روز خانواده و فضای مجازی» تعریف کنیم و در این روز اهتمام جدی دولت را بر « سالم سازی محتوای فضای مجازی » به ویژه برای خانواده‌ها نشان دهیم.

سالم اضافه کرد: در این راستا ایده «طراحی و معرفی نشان دوستدار خانواده» برای اعطا به محصولات، سکوها و پلتفرم‌ها و نیز سرویس دهندگان خدمات سایبری امن، در نظر گرفته شده است که در سال جاری به معرفی شاخص‌های آن خواهیم پرداخت و در سال‌های آتی جشنواره‌ای در این خصوص برگزار خواهیم کرد.

به گزارش مهر، بررسی پیاده سازی تکالیف وزارت ارتباطات در خصوص سند فوق نشان می‌دهد که اگرچه این وزارتخانه در مدت زمان یکسال، گام‌هایی در جهت اجرای سازوکار این سند برداشته است اما هنوز برای مواردی همچون «تعامل مؤثر و هم افزا با کشورها، سرویس دهندگان خارجی و نهادهای بین المللی»، «حمایت از توسعه نرم افزارها و سخت افزارهای بومی مورد نیاز محیط صیانت شده اعم از جویشگر ایمن، نرم افزارهای نظارت اولیا و تبلت‌های دانش آموزی» و «ایجاد زیرساخت برای خدمات پایه و پیشران اعم از احراز هویت و امکان دسترسی طبقه بندی شده»، کار بیشتری باید انجام شود.

از این رو بنظر می‌رسد باید روند پرداختن به این موضوعات با هدایت وزیر ارتباطات و تقسیم کار میان زیرمجموعه‌های مرتبط در وزارت ارتباطات، شتاب گیرد.

به گزارش خبرنگار مهر، این روزها خبر ویروس آبله میمونی، بیشتر از کرونا دست به دست می‌شود و دلیل آن هم، ترس ناشی از تجربه پاندمی کووید ۱۹ بوده است. مردم می‌ترسند که مبادا آبله میمونی، یک پاندمی جدید شود و دوباره به روزهای دلهره و نگرانی بازگردیم.

سرعت انتقال آبله میمونی بالا نیست

حمیدرضا جماعتی دبیر کمیته علمی کشوری کرونا، با اشاره به گزارش مواردی از آبله میمونی در چندین کشور دنیا، گفت: به نظر نمی‌رسد آبله میمونی، مشکل و مسئله‌ای جدی باشد.

وی در عین حال از آمادگی معاونت‌های بهداشت و درمان وزارت بهداشت برای بروز احتمالی آبله میمونی در کشور خبر داد و افزود: از سوی دیگر، بر اساس اطلاعات موجود، هیچ موردی از مبتلایان آبله میمونی، جان خود را از دست نداده اند و اکثر این بیماران بهبود یافته و نیازی به مداخله درمانی ویژه ای نداشته اند.

دبیر کمیته علمی کشوری کرونا تصریح کرد: بر اساس اطلاعات و گزارش‌ها، ممکن است افراد دارای نقص سیستم ایمنی، کودکان و زنان باردار بیشتر در معرض آبله میمونی باشند و علائم این بیماری هم خفیف گزارش شده که جای نگرانی نیست. از سوی دیگر سرعت انتقال آبله میمونی بالا نیست.

جماعتی تاکید کرد: با توجه به اینکه هنوز اطلاعات کافی از آبله میمونی در دنیا وجود ندارد، منتظریم که از سوی سازمان جهانی بهداشت و سازمان‌های علمی سایر کشورها، اطلاعات بیشتری در این زمینه حاصل شود.

وی با اشاره به شیوع آبله مرغان در سطح کشور، گفت: خیلی از مواردی که به عنوان موارد مشکوک آبله میمونی بررسی شود، ممکن است همان آبله مرغان باشد، بنابراین جای نگرانی نیست. راه‌های متحمل انتقال بیماری آبله میمونی، بیشتر از طریق تماس پوستی با لباس، ملحفه و ظروف افراد مبتلا است. تا زمانی که ضایعات پوستی افراد مبتلا کاملاً خشک نشده می‌تواند همانند آبله مرغان، قابلیت سرایت داشته باشد و برای جداسازی افراد بیمار، مشکوک یا آلوده به عامل بیماری‌زا از سایرین به دو تا سه هفته زمان نیاز است.

نامه وزارت بهداشت به دانشگاه‌های علوم پزشکی

کمال حیدری معاون بهداشت وزارت بهداشت، در نامه‌ای به دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور، خواستار آمادگی و مراقبت‌های بهداشتی در مقابله با بیماری آبله میمونی شده است.

در نامه معاون وزیر بهداشت، تاکید شده که نسبت به اقدامات احتیاطی نسبت به بیماری آبله میمونی اقدام شود.

شاید ویروس چراغ خاموش منتقل شود

در همین حال، سید علیرضا ناجی استاد ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، گفت: این نگرانی وجود دارد که ویروس ممکن است به طور وسیع و خاموش در جامعه و احتمالاً از طریق یک مسیر جدید انتقال منتشر شود.

وی در ارتباط با راه‌های انتقال این ویروس، افزود: در مورد انتقال انسان به انسان، به شکل تنفسی از طریق قطرات خیلی بزرگ اتفاق می‌افتد که به صورت چهره به چهره منتقل می‌شود.

ناجی همچنین به انتقال ویروس از طریق ارتباط جنسی اشاره کرد و گفت: احتمالاً ویروس یک راه جدید به دست آورده و مطالعه‌ای که در انگلستان و آمریکا انجام شده، نشان می‌دهد در بیشتر افرادی که تماس جنسی داشته اند، ویروس منتقل شده است.

رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تاکید کرد: این ویروس دو سویه مختلف دارد که سویه آفریقای مرکزی تا ۱۰ درصد کشندگی دارد و سویه دیگر که آفریقای غربی است، ضعیف‌تر است و تا کنون کشته نداشته است. اما، اینکه بگوییم مرگ و میر ندارد، درست نیست و ممکن است کشته هم داشته باشد.

واکنش سازمان جهانی بهداشت

روز گذشته «روزاموند لوئیس» کارشناس ارشد بیماری آبله میمونی در سازمان جهانی بهداشت، گفت: انتظار نمی‌رود صدها مورد گزارش شده ابتلاء به آبله میمونی تا به امروز، به یک همه گیری دیگر تبدیل شود. هرچند هنوز نکات ناشناخته بسیاری در مورد این بیماری وجود دارد، از جمله اینکه دقیقاً چگونه گسترش پیدا می‌کند و آیا توقف ایمن سازی جمعی آبله طی چندین دهه قبل، ممکن است به نوعی سرعت انتقال آن را افزایش دهد.

وی به موضوع انتقال ویروس از طریق رابطه جنسی اشاره کرد و افزود: تاکید بر اینکه اکثریت قریب به اتفاق موارد ابتلاء در ده‌ها کشور جهان در همجنس‌گرایان مشاهده شده، حائز اهمیت است تا اینکه کارشناسان بتوانند مطالعات بیشتری را در این خصوص انجام دهند. توضیح این امر بسیار مهم است زیرا به نظر می‌رسد با شیوه انتقالی مواجه هستیم که ممکن است در گذشته کمتر شناخته شده باشد.

این کارشناس ارشد سازمان جهانی بهداشت تاکید کرد: در حال حاضر، نگران یک همه گیری جهانی نیستیم. نگران این هستیم که اگر افراد از دانش و اطلاعات لازم برای محافظت از خود برخوردار نباشند، ممکن است از طریق قرار گرفتن در معرض ویروس، به آن مبتلا شوند.

به گزارش مهر، استقلال قهرمان زودهنگام فصل بیست و یکم لیگ برتر در آخرین گام خود در این فصل مقابل میهمانش نفت مسجد سلیمان با بدون گل متوقف شد تا سی امین بازی بدون شکست این فصل خود را هم انجام داده و اولین قهرمانی بدون شکست را در تاریخ این مسابقات به نام خود ثبت کند.

شاگردان فرهاد مجیدی که پس از ۹ سال دوری از قهرمانی بار دیگر جام را بالای سر بردند، قهرمانی خود را با چاشنی رکوردهای و آمارهای جالبی ثبت کردند تا این شیرین‌ترین قهرمانی آنها در لیگ برتر باشد. رکوردهایی که از جمله آنها می‌توان به ثبت اولین و تنها قهرمانی بدون شکست، بهبود رکورد بهترین خط دفاع تاریخ لیگ برتر، بیشترین کلین شیت و بیشترین امتیاز اشاره کرد. اما اینکه استقلالی‌ها چه راه دشواری را به این قهرمانی شیرین ختم کردند را شاید تنها خودشان بدانند. مسیر سختی که به بخشی از آن اشاره می‌کنیم.

شروع با یک پیروزی سخت

آغاز کار آبی پوشان در لیگ برتر با یک دربی کوچک همراه بود. مجیدی کارش را با تیم نوپا و تازه لیگ برتری شده هوادار آغاز کرد و در بازی گره خورده بود، یک مدافع تازه وارد به اسم جعفر سلمانی گل زنی کرد تا مجیدی گرچه کمی سخت، اما کارش را در لیگ بیست و یکم با پیروزی آغاز کند. آن هم با چاشنی گلزنی یک مدافع جدید به اسم جعفر سلمانی.

اولین صدرنشینی بعد از ۳ پیروزی

آبی پوشان که کارشان را با پیروزی شروع کردند، با دو پیروزی دیگر در هفته‌های دوم و سوم مقابل ذوب آهن و تراکتور ادامه دادند تا با هت تریک در پیروزی آن هم بدون گل خورده در ۳ بازی استارتی مناسب زده باشند و نوید فصلی خوب را بدهند.

استقلال در هفته دوم ذوب آهن را با گل‌های کوین یامگا در اصفهان با نتیجه ۲ بر صفر شکست داد و در هفته سوم تراکتور را با تک گل ارسلان مطهری مغلوب کرد تا با ۹ امتیاز در صدر جدول قرار گیرد که این اولین صدرنشینی آنها در این فصل بود. صدرنشینی که علیرغم تساوی در هفته چهارم تداوم داشت.

اولین گل خورده

۴ هفته طول کشید تا شاگردان مجیدی برای اولین بار دروازه شأن باز شده و برای اولین بار امتیازی را در این فصل از دست بدهند. آنها در حالی که در هفته چهارم ابتدا با گل کوین یامگا از فجر سپاسی در شیراز پیش افتادند، اما در دقیقه ۴+۹۰ برای اولین بار در این فصل دروازه شأن باز شد تا نخستین امتیاز را در این فصل از دست بدهند.

با اینکه آبی پوشان در هفته چهارم به نتیجه مساوی رسیدند، اما صدر جدول را به از دست ندادند.

نساجی تنها تیمی بود که استقلال در این فصل نتوانست دروازه اش را باز کند

گربه سیاه استقلال

استقلالی‌ها در هفته سوم اولین سه‌گانه فصل خود را مقابل نساجی به نمایش گذاشتند. نساجی در مجموع دو بازی رفت و برگشت و جام حذفی، در ۳ بازی و ۳۰۰ دقیقه مقابل استقلال بازی کرد و تنها تیمی بود که آبی پوشان در این فصل نتوانستند دروازه آنها را باز کرده و در نهایت هم همین تیم باعث کنار رفتن شأن از جام حذفی شد. اگر قرار باشد در این فصل به یک تیم لقب گربه سیاه استقلال را داد، بی تردید آن تیم نساجی است.

آبی پوشان پس از تساوی بدون گل مقابل نساجی در ورزشگاه آزادی دو هفته صدرنشینی شأن به پایان رسید و به رده دوم جدول سقوط کردند.

پایین‌ترین رده جدول

استقلالی‌ها عمدتاً در این فصل صدر جدول را در اختیار داشتند و در معدود هفته‌هایی که در صدر نبودند، در رده دوم قرار داشتند. پایین‌ترین رده‌ای که شاگردان مجیدی در این فصل تجربه کردند، حضور در رده چهارم جدول بود که این اتفاق تنها دو بار در هفته‌های اول و نهم برای این تیم افتاد.

بیشترین و طولانی‌ترین صدرنشینی

یکی از رکوردهایی که استقلال در فصل بیست و یکم به آن حمله کرد و آن را به نام خود ثبت کرد، طولانی‌ترین مدت صدرنشینی و بیشترین مدت صدرنشینی در یک فصل بود.

شاگردان مجیدی در هفته دهم و بعد از پیروزی ۳ بر صفر مقابل شهرخودرو به صدر جدول صعود کردند و این صدرنشینی را تا پایان فصل ادامه دادند تا با ۲۰ هفته صدرنشینی متوالی از هفته‌های یازدهم تا سی‌ام به رکورد جالبی برسند. همچنین آبی پوشان در این فصل ۲۵ هفته از ۳۰ هفته را در صدر قرار داشتند که این هم رکوردی جالب برای این تیم بود.

بیشترین پیروزی متوالی

یکی دیگر از رکوردهایی که فرهاد مجیدی و استقلال در این فصل به آن حمله کردند تا به نام خود ثبت کنند، تعداد پیروزی‌های متوالی در یک فصل بود که این اتفاق در هفته‌های سیزدهم تا نوزدهم برای این تیم افتاد تا آنها با ۶ پیروزی متوالی رکورد جدیدی را به نام خود ثبت کنند.

مجیدی و شاگردانش در حد فاصل هفته‌های سیزدهم تا نوزدهم به ترتیب مس رفسنجان، نفت مسجد سلیمان، هوادار، ذوب آهن، تراکتور و فجر سپاسی را شکست دادند و نوار پیروزی‌های این تیم را گربه سیاه این فصل یعنی نساجی با کسب یک مساوی بدون گل کسب کرد.

مهدی پور با حضور در ۳۰ بازی بیشترین میزان حضور در میدان و بیشترین تعداد پاس گل را برای استقلال داشت

۳۱ بازیکنی که برای استقلال به میدان رفتند

در این فصل ۳۱ بازیکن برای استقلال به میدان رفتند که از این بین مهدی مهدی پور با حضور در هر ۳۰ بازی و ۲۶۵۴ دقیقه بیشترین میزان حضور در میدان را داشت و بابک مرادی با ۱۳ دقیقه حضور در میدان کمترین میزان حضور را داشت.

از بین این ۳۱ بازیکن ۹ نفر در بین راه از این تیم جدا شدند که این ۹ نفر عبارتند از؛ سیاوش یزدانی، محمد حسین مرادمند، آرش رضاوند، عارف آقاسی، امین قاسمی نژاد، محمد رضا آزادی، رشید مظاهری، متین کریم زاده و بابک مرادی. یک بازیکن هم به اسم فردین رابط در لیست استقلال بود و بدون بازی کردن از این تیم جدا شد.

۱۱ گل زن با پیراهن آبی

از ۳۱ بازیکنی که برای استقلال در این فصل به میدان رفتند، ۱۱ بازیکن موفق به گلزنی شدند که شامل؛ کوین یامگا، امیر حسین حسین زاده، جعفر سلمانی، رودی ژستد، امیر ارسلان مطهری، آرمان رمضانی، محمد دانشگر، سیاوش یزدانی، مهدی مهدی پور، صالح حردانی و امین قاسمی نژاد بودند. از جمع ۱۱ گلزن استقلال در بین راه امین قاسمی نژاد و سیاوش یزدانی از این تیم جدا شدند.

کوین یامگا با ۱۰ گل بهترین گلزن فصل آبی پوشان بود و اگر بهترین گلزن را بدون احتساب ضربات پنالتی در نظر بگیریم، امیر حسین حسین زاده با ۸ گل بهترین گلزن این تیم بود.

از بین گلزنان این تیم یامگا، حسین زاده، سلمانی، ژستد، حردانی و قاسمی نژاد بازیکنان جدیدی بودند که در این فصل به استقلال پیوسته بودند و نفراتی مثل دانشگر، مهدی پور، مطهری، رمضانی و یزدانی از نفرات قدیمی تر به حساب می‌آمدند.

اولین و آخرین گلزن

اولین گلزن این فصل استقلال جعفر سلمانی بود که در دقیقه ۵۹ دیدار مقابل هوادار در هفته اول برای این تیم گلزنی کرد و آخرین گلزن این تیم نیز امیر حسین حسین زاده بود که در دقیقه ۵۴ دیدار مقابل مس رفسنجان در هفته بیست و نهم گلزنی کرد تا این آخرین گل آبی پوشان باشد.

اولین پاس گل این فصل استقلال را هم آرش رضاوند صادر کرد و آخرین پاس گل این تیم به نام مهدی مهدی پور بهترین پاسور این فصل آنها ثبت شد که از این پاس امیر حسین حسین زاده به گل رسید.

کمترین گل خورده و بیشترین کلین شیت

دروازه آبی پوشان در این فصل تنها ۱۰ بار باز شد تا آنها صاحب بهترین خط دفاع و رکورد کمترین گل خورده در تاریخ رقابتهای لیگ برتر شوند. مجیدی و یارانش در حالی این رکورد را بهبود بخشیدند که رکورد قبلی نیز با ۱۳ گل خورده در یک فصل در اختیار خودشان بود.

آنها همچنین با ثبت ۱۹ کلین شیت در این زمینه هم رکورد بسیار خوبی را به نام خود ثبت کردند.

سید حسین حسینی کاپیتان دوم با گذراندن بهترین فصل خود، یکی از ارکان قهرمانی آبی پوشان بود

شکست ناپذیر تا پایان

و اما بهترین و ماندگار ترین رکوردی که مجیدی و شاگردانش چاشنی قهرمانی شأن کردند، شکست ناپذیری در تمام فصل بود. آبی پوشان از مجموع ۳۰ باری که در این فصل به میدان رفتند ۱۹ بار پیروز شدند و ۱۱ بار برابر حریفان شأن متوقف شدند تا تبدیل به اولین تیمی شوند که در همه ادوار لیگ برتر بدون شکست یک فصل را به اتمام رسانده است. این را شاید بتوان بهترین رکوردی دانست که آبی پوشان در لابلای رکوردهای مختلف این فصل توانستند به نام خودشان ثبت کنند.

بیشترین امتیاز

شاگردان مجیدی در نهایت جام قهرمانی فصل بیست و یکم را با کسب ۶۸ امتیاز بالای سر بردند که این هم یک رکورد شکنی دیگر برای آنها بود.

استقلالی‌ها در حالی در این فصل ۶۸ امتیاز به دست آوردند که پیش از این هیچ تیم حتی در لیگ‌های ۱۸ تیمی هم از مرز ۶۷ امتیاز عبور نکرده بود.

هر ساله به مناسبت گرامیداشت روز جهانی بدون دخانیات ۳۱ ماه می، اقدامات هماهنگ و گسترده ای در سراسر جهان برای تنویر افکار عمومی در خصوص مضرات استعمال دخانیات، ترفندهای صنایع دخانی و اهمیت ترک دخانیات انجام می شود. شعار امسال سازمان جهانی بهداشت برای  این روز «دخانیات، تهدیدی برای محیط زیست ما» Tobacco – Threat to our environment  و  شعار هفته ملی بدون دخانیات در ایران (۴ تا ۱۰ خرداد) نیز «دخانیات، تهدیدی برای سلامت و محیط زیست ما» اعلام شده است.

سازمان جهانی بهداشت، با اعلام شعار پویش روز جهانی بدون دخانیات ۲۰۲۲ با عنوان «دخانیات تهدیدی برای محیط زیست ما»، بر اهمیت افزایش آگاهی مردم در مورد تأثیرات زیست محیطی دخانیات اعم از کاشت، برداشت، تولید، توزیع و ضایعات ناشی از این فرایندها تاکید کرد.

اگر مصرف دخانیات را پدیده‌ای اجتماعی در نظر بگیریم، آثار جانبی آن منجر به وارد آمدن فشارهایی بر شانه‌های نظام سلامت شده است. نظام سلامت نه تنها باید در مسیر آموزش و پیشگیری از مصرف قدم بردارد، بلکه باید در مسیر درمان عوارض ناشی از مصرف سیگار و قلیان با قدرت حرکت کند.

براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت ایران در زمینه مالیات بر دخانیات تقریبا در ردیف آخرین کشورهاستنکته مهم این است که کمترین مالیات بر دخانیات در ایران گرفته می‌شود و از طرفی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌گوید هیچ مبلغی بابت مالیات دخانیات در اختیار این وزارتخانه قرار نمی‌گیرد که بتوان آن را در راستای سلامت جامعه هزینه کرد.

هزینه ۱۰ برابری نظام سلامت برای عوارض مصرف دخانیات

کارشناسان می‌گویند  ایران در زمینه مالیات بر دخانیات تقریبا در ردیف آخرین کشورهاست و این موضوع سبب می‌شود که نتوان در زمینه پیشگیری از مصرف دخانیات، حداقل از نظام سلامت انتظار چندانی داشت.

«کمال حیدری» معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این زمینه می‌گوید: اگر مالیات بر دخانیات بر اساس آنچه پیشنهاد کرده بودیم، انجام می‌شد، حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان برای کشور حاصل می‌شد، اما اکنون نظام سلامت بیش از ۱۰ برابر این میزان را برای عوارض دخانیات در کشور هزینه می‌کند. متاسفانه این منابع ایجاد نشد.

وی ادامه داد: وقتی صحبت از دخانیات می‌شود، بیشتر غمگین می‌شویم. زیرا احساس می‌کنیم همدلی لازم برای کنترل این کالای آسیب رسان که هم‌ محیط زیست و هم سلامت انسان را تهدید می‌کند، وجود ندارد. این درحالی است که از نظر قانونی به اندازه کافی قانون داریم. هرچند در بحث مالیات بر دخانیات، بیش از این برای وضع مالیات انتظار داشتیم؛ اکثر کشورهای دنیا برای کاهش تقاضای مواد دخانی، سیاست‌هایی را در پیش گرفتند، اما متاسفانه ما به راحتی از این موضوع گذشتیم. در حالی که انتظار می‌رفت با این سیاست بتوانیم تقاضا را کاهش دهیم که به نتیجه نرسید.

معاون وزیر بهداشت بیان کرد: بر این اساس باید به سمت برنامه‌هایی برویم که ظرفیت قانونی دارند. دستگاه‌ها، به ویژه دستگاه‌های فرهنگی، دستگاه‌هایی که در تولید این محصولات مضر نقش دارند و اصناف باید در این زمینه کمک کنند.

 مقایسه وضعیت ایران با دیگر کشورهای منطقه مدیترانه شرقی در مورد اجرای راهبردهای کلیدی کاهش تقاضای مصرف دخانیات نشان می‌دهد با وجود اقدامات انجام شده، ایران در زمینه مالیات بر دخانیات در وضعیت قرمز داردوضعیت قرمز ایران در مالیات بر دخانیات

سازمان جهانی بهداشت، راهبردهای کلیدی کاهش تقاضای مصرف دخانیات را تحت عنوان بسته‌ای با عنوان MPOWER  برای ارتقای کنترل دخانیات میان کشورهای عضو این سازمان پیشنهاد کرده است.

این اقدامات شامل پایش یا Monitoring، محافظت افراد در بربر دود دست دوم یا Protection، فراهم کردن امکانات ترک دخانیات یا Offering help، هشدار در ارتباط با مضرات استعمال دخانیات یا Warning، ممنوعیت هرگونه تبلیغات و ترویج یا دریافت کمک از صنایع دخانی یا Enforcing ban و همچنین افزایش مالیات یا Raising tax تعریف شده است.

اگر وضعیت ایران را با سایر کشورهای منطقه مدیترانه شرقی در زمینه اجرای راهبردهای کلیدی کاهش تقاضای مصرف دخانیات مقایسه کنیم، با وجود اقداماتی که انجام شده، کشور ما در زمینه مالیات بر دخانیات در وضعیت قرمز دارد.

براساس گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت، افزایش ۱۰ درصدی مالیات، موجب کاهش ۵ درصدی مصرف آن در کشورهای در حال توسعه و کاهش ۴ درصدی مصرف دخانیات در کشورهای توسعه یافته می‌شود. در نتیجه این سازمان و بانک جهانی، مالیات دخانیات به میزان ۷۵ درصد قیمت خرده فروشی را موثرترین راهکار پیشگیری و کاهش استعمال دخانیات می‌دانند.

آمارهای  ۲۰۲۰ حاکی است ترکیه با ۸۴.۸۸ درصد، بالاترین درصد مالیات بر دخانیات را در منطقه دارد.ایران در این جدول فاصله زیادی با میانگین کشورهای آسیایی دارد و حتی از افغانستان، میانمار، یمن، مالدیو و اردن نیز پایین‌تر استبسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه از جمله کشورهایی مانند ترکیه و پاکستان و حتی کشورهای حاشیه خلیج فارس، با افزایش مالیات بر دخانیات تا ۸۰ درصد قیمت خرده فروشی، باعث کاهش مصرف این محصولات، افزایش درآمد دولت و کاهش قابل توجه مرگ و میر و بار بیماری‌های ناشی از مصرف دخانیات شده‌اند.

بر اساس گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت، ایران با نرخ متوسط ۱۵.۵ درصد مالیات، به عنوان یکی از ضعیف‌ترین کشورهای منطقه رتبه بندی شده و این همان وضعیت قرمز کشورمان در زمینه مالیات بر دخانیات است.

اکنون اگر وضعیت اجرای راهبرد افزایش مالیات بر دخانیات در ایران را با کشورهای آسیایی در سال ۲۰۲۰ بررسی کنیم، مشاهده می‌شود که کشور ترکیه با ۸۴.۸۸ درصد، بالاترین درصد مالیات بر دخانیات را در منطقه دارد و وضعیت ایران در این جدول فاصله زیادی با میانگین کشورهای آسیایی دارد و حتی از کشورهایی مانند افغانستان، میانمار، یمن، مالدیو و اردن نیز پایین‌تر است.

طبق گزارش‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سالانه بیش از ۴۰ هزار میلیارد تومان در بخش سلامت برای هزینه‌های سنگین درمان بیماری‌های مرتبط و سرطان‌های ناشی از مصرف و مواجهه با دود دخانیات صرف می‌شودافزایش مالیات بر مصرف دخانیات به میزانی که موجب افزایش ۲۰ درصدی قیمت محصولات دخانی شود، می‌تواند از بروز بیش از ۱۰ میلیون مرگ و میر زودهنگام ناشی از مصرف دخانیات را در طول ۵۰ سال آینده پیشگیری کند. در این فاصله با حفظ حدود ۲۱۲ میلیون سال عمر، درآمدی بیش از ۱.۶ تریلیون دلار اضافه برای کشورهای جهان به ارمغان خواهد آمد.

بنابراین چنانچه  این افزایش مالیات موجب افزایش ۵۰ درصدی قیمت محصولات دخانی شود، می‌تواند بیش از ۲۷ میلیون مرگ و میر زودهنگام ناشی از مصرف دخانیات را در طول ۵۰ سال آینده پیشگیری کرده و در این فاصله با حفظ حدود ۵۳۵ میلیون سال عمر، درآمدی بیش از ۳ تریلیون دلار اضافه برای کشورهای جهان خواهد داشت.

وضعیت مصرف دخانیات در ایران و جهان

بر اساس آمارهای سازمان جهانی بهداشت، یک میلیارد و ۳۲۰ میلیون نفر از جمعیت جهان در حال حاضر از دخانیات استفاده می‌کنند و حدود ۲۳ درصد جمعیت بالای ۱۵ سال جهان مصرف کننده مواد دخانی هستند. همچنین ۸۴ درصد از مصرف کنندگان دخانیات در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند.

آمارها می‌گوید که مصرف دخانیات سالانه منجر به مرگ ۸ میلیون نفر در جهان می‌شود که از این میزان، ۷ میلیون نفر به علت مصرف مستقیم دخانیات و یک میلیون نفر به علت مواجهه با دود دست دوم دخانیات فوت می‌کنند.

همچنین آمارها درایران حاکی از مرگ  ۶۰ هزار نفر در سال به علت مصرف دخانیات است.

نکته مهم دیگر، وضعیت مصرف دخانیات میان جوانان در منطقه است. پیش بینی‌ها می‌گوید که تا سال ۲۰۲۵ میلادی، بر خلاف روند کاهشی مصرف دخانیات در سایر مناطق جهان، استعمال دخانیات در منطقه مدیترانه شرقی افزایشی خواهد بود.

آمارها می‌گوید که حدود ۳۸ درصد مردان و ۴ درصد زنان از دخانیات استفاده می‌کنند و شیوع مصرف دخانیات در پسران ۱۳ تا ۱۵ ساله ۴۲ درصد و در دختران همین بازه سنی ۳۱ درصد است.

تغییرات مصرف سیگار و قلیان در ایران

در اجرای نظام مراقبت عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر، طرح استپس STEPs در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به صورت دوره‌ای تقریبا هر سه سال یک بار، برای تعیین میزان شیوع مصرف دخانیات و سایر عوامل خطر مرتبط اجرا می‌شود.

تا سال ۱۳۹۰ این طرح بین گروه سنی بالای ۱۵ سال و در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۴۰۰ در گروه سنی بالای ۱۸ سال اجرا شد. بر اساس اطلاعات این طرح، تعداد مصرف کنندگان مواد دخانی در ایران حدود ۱۰ میلیون نفر برآورد شده است.

در سال ۱۳۹۰ میزان ۱۰.۹ درصد افراد، مصرف کننده روزانه سیگار و ۳.۵ درصد مصرف کننده روزانه قلیان بودند. در سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ شیوع مصرف سیگار روند ثابت داشت، ولی مصرف روزانه قلیان از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰ حدود ۴۰ درصد افزایش داشت و این روند تا سال ۱۳۹۵ هم ادامه پیدا کرد.

براساس طبقه‌بندی علمی، مصرف کننده روزانه دخانیات به فردی گفته می‌شود که به صورت روزانه انواع مواد دخانی، حتی یک نخ سیگار یا یک وعده قلیان را مصرف کند.

در سال ۱۳۹۵ میزان ۱۰.۱ درصد افراد مصرف کننده روزانه سیگار بودند و بالاترین شیوع مصرف سیگار در استان‌های مرکزی، آذربایجان غربی، قزوین و البرز گزارش شده بود. همچنین بالاترین میزان مصرف دخانیات که عمده آن قلیان بود، در استان‌های جنوبی مانند بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و فارس بود.

بیشترین میزان مصرف دخانیات در سال ۱۳۹۵ در بازه سنی ۴۵ تا ۵۴ سال گزارش شد که به میزان ۱۸.۲۱ درصد گزارش شده است.

بررسی وضعیت استعمال دخانیات بین نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ سال در اسفند ۱۳۹۴ میان ۲ هزار و ۷۴۶ نفر از نوجوانان مقاطع دوره اول و دوم متوسطه پایه ۸ تا ۱۰ در ۵۴ مدرسه کشور اجرا شد که ۲ هزار و ۸۷ نفر از آنها در سن ۱۳ تا ۱۵ سال قرار داشتند. مقایسه دو دوره طرح در سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۷ نشان دهنده کاهش قابل ملاحظه مصرف سایر مواد دخانی و عمدتا قلیان و افزایش دو برابری مصرف سیگار توسط دختران است.

براساس تحقیقات انجام شده در این بازه زمانی و در نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ سال، میزان ۱۰.۲ درصد نوجوانان در این طرح، مصرف کننده دخانیات بودند. میزان ۳.۴ درصد نوجوانان مصرف کننده سیگار و ۵.۷ درصد مصرف کننده قلیان بودند. همچنین ۲۴.۲ درصد نوجوانان در معرض مواجهه با دود دخانیات در منازل قرار داشته و ۳۸.۴ درصد در معرض مواجهه با دود دخانیات در اماکن عمومی مسقف بودند.

میزان ۶۵ درصد از این دانش آموزان، دخانیات و سیگار را از مغازه و سوپر مارکت و دست فروشان یا دکه‌های مطبوعاتی تهیه می‌کردند و ۶۸.۵ درصد نوجوانان برای خرید سیگار از سوی فروشنده درباره سن و سال‌شان مورد سئوال قرار نگرفته و به آنها سیگار فروخته شد.

میزان ۷۶.۷ درصد نوجوانان به طور قطع می‌دانستند که استعمال دخانیات برای افراد مصرف کننده زیان آور است و ۷۸.۲ درصد موافق ممنوعیت کامل مصرف دخانیات در اماکنت عمومی بودند.

هشدار برای ایران و مصر و پاکستان

سازمان جهانی بهداشت پیش بینی کرده که در صورت  فقدان برنامه و پیشگیری لازم در مهار اپیدمی دخانیات، کشورهای ایران و پاکستان تا ۴۰ سال آینده بیشترین میزان مصرف دخانیات را خواهند داشت.

این در حالی است که دخانیات شایع‌ترین عامل قابل پیشگیری مرگ در جهان است و گفته می‌شود که در هر ۴ ثانیه یک نفر بر اثر استعمال دخانیات در جهان فوت می‌کند.

قلیان تفریح نیست

همان طور که پیش‌تر هم گفته شد، بسیاری از افراد به گمان این‌که قلیان آثار مخرب کمتری دارد، با خیال راحت در جمع خانواده و دوستان از قلیان استفاده می‌کنند و این در حالی است که در سال‌های اخیر مصرف سیگار قدری کاهش یافته و از طرفی مصرف قلیان افزایش داشته است.

وی افزود: در مطالعه استپس وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۰ مشخص شد که مصرف روزانه سیگار از ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ در گروه سنی بالای ۱۸ سال در زنان از ۰.۹۳ درصد به ۰.۷۷ درصد رسیده و به میزان ۱۷.۲ درصد کاهش داشته است. میزان کاهش بین مردان در این گروه سنی حدود ۰.۵ درصد بوده و از ۲۰.۰۶ درصد به ۱۹.۹۵ درصد رسیده است. این نشان می‌دهد که با وجود همه تلاش‌های صنایع دخانی برای افزایش مصرف دخانیات، کاهش مصرف را شاهد هستیم.

رییس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت ادامه داد: در مجموع ۱۴.۰۱ درصد از جمعیت بالای ۱۸ سال هنوز دخانیات مصرف می‌کنند که ۲۵.۸۸ درصد را مردان و ۴.۴۴ درصد را زنان تشکیل می‌دهند.

جندقی گفت: مجموع آمارها، ۲۸ درصد افزایش مصرف قلیان را در گروه بالای ۱۸ سال از سال ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰ را نشان می‌دهد. تغییر رویکرد استفاده از مواد دخانی و مصرف قلیان نگران کننده است.

ارائه مشاوره رایگان ترک دخانیات

جالب است بدانیم که خدمات رایگان مشاوره و ترک دخانیات در مراکز جامع سلامت کشور ارائه می‌شود. این خدمات در حدود ۵ هزار مرکز در سطح کشور به مراجعه کنندگان ارائه می‌شود.

«بهزاد ولی زاده» رییس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت در این زمینه می‌گوید: در گذشته ۱۵۳ کلینیک ترک دخانیات در سطح کشور داشتیم و در سال ۱۳۹۶ از زمانی که برنامه ترک دخانیات را در برنامه‌های شبکه بهداشت و درمان کشور ادغام کردیم، این خدمات به خدمات مراکز جامع سلامت واگذار شد و اکنون هر مراجعه کننده‌ای که به این مراکز که حدود ۵ هزار مورد در سطح کشور است، مراجعه کند، خدمات مشاوره و ترک دخانیات را دریافت می‌کند. در این مراکز میزان وابستگی افراد به دخانیات توسط کارشناس سلامت روان بررسی می ‌شود تا خدمات درمانی مناسب به آنها ارائه شود.

خدمات رایگان مشاوره و ترک دخانیات در مراکز جامع سلامت کشور ارائه می‌شود ولی زاده می‌افزاید: خدمات مشاوره و ترک دخانیات رایگان است. در مورد افرادی که وابستگی بالایی دارند و به پزشک ارجاع داده می‌شوند، دارو رایگان نیست؛ زیرا وزارت بهداشت منبع مالی مناسبی برای این موضوع را ندارد. از طرفی سامانه ۴۰۳۰ نیز خدمات ترک دخانیات را ارائه می‌دهد. البته فقط به بخش دولتی اکتفا نکرده و وزارت بهداشت خدمات ترک در بخش خصوصی را هم تسهیل کرده است تا پزشکان با گذراندن دوره ترک دخانیات بتوانند خدمات را در مطب خود نیز ارائه دهند.

هرچند نظام سلامت وظایف مهمی در زمینه پیشگیری دارد، اما در زمینه مصرف دخانیات، نقش رسانه‌ها، خانواده‌ها و سایر دستگاه‌های اجرایی کشور را نباید نادیده گرفت.

شکستن قبح مصرف دخانیات در سال‌های اخیر به خصوص میان نوجوانان مشاهده می‌شود و این روند می‌تواند در سال‌های آینده منجر به آسیب‌های روانی و جسمی فروانی میان جوانان و بزرگسالان شود.