به گزارش ایرناپلاس گروه ویژه اقدام مالی یا FATF حدود ۳۰ سال پیش توسط گروه ۸ (G۸) و با هدف مقابله با پولشویی و تأمین مالی تروریسم شروع به کار کرد. این گروه با استفاده از شاخص‌هایی مانند شفافیت مالی و قوانین مالیاتی درباره ریسک سرمایه‌گذاری در کشورها اطلاع‌رسانی می‌کند. بر این اساس، کشورها درباره مبادلات مالی و نقل و انتقال بانکی با یکدیگر تصمیم‌گیری می‌کنند تا سلامت نظام مالی خود را تضمین کنند.

از آنجایی که همه بانک‌ها و مؤسسه‌های مالی در سطح بین‌المللی باید استانداردهای مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم را در مبادلات خود در نظر قرار دهند، نپذیرفتن این دستورالعمل‌ها می‌تواند چالش‌های زیادی را برای اقتصاد کشورها ایجاد کند. به‌عنوان نمونه، ایران که در طول ۱۵ سال گذشته درخواست وام و کمک مالی از بانک جهانی نداشته، در سال جاری و با شیوع کرونا نیاز به تأمین اقلام بهداشتی پیدا کرد. با این حال، فرآیندی که شاید در سایر کشورها به‌سادگی انجام‌پذیر است، برای ایران به فرآیند پیچیده‌ای تبدیل شد تا جایی که بانک جهانی وام ۵۰ میلیون دلاری درخواستی ایران را به سازمان جهانی بهداشت پرداخت و این سازمان نیز اقلام بهداشتی مورد نیاز را به کشور ارسال کرد.

این پیچیدگی‌ها در سطحی بسیار سخت‌تر و شدیدتر در مقابل فعالان اقتصادی قرار دارد. با این حال دولت پیگیری مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم را تا تبدیل شدن به قانون در دستور کار خود قرار داد، اما با وجود تلاش دولت و فرصتی که کار گروه اقدام مالی برای کشورمان در نظر گرفته بود به‌دلیل اختلاف‌نظرهای داخلی، در نهایت ایران در فهرست اقدام متقابل یا فهرست سیاه قرار گرفت.

کشورهای قرار گرفته در فهرست اقدام متقابل FATF در بالاترین سطح ریسک پولشویی و تأمین مالی تروریسم قرار دارند و دیگر کشورهای جهان برای حفظ سلامت نظام بانکی و مالی خود، نقل‌وانتقال پول با آنها را به حداقل می‌رسانند. مهلت ایران برای تنظیم و تصویب قوانین داخلی مرتبط با پولشویی و تأمین مالی تروریسم برای ۶ بار تمدید شد، اما در نهایت با تصویب دو لایحه از چهار لایحه پیشنهادی دولت و مسکوت ماندن دو لایحه دیگر در مجمع تشخیص مصلحت نظام، این فرصت از دست رفت و ایران در کنار کره شمالی به فهرست سیاه گروه ویژه اقدام مالی پیوست و تلاش‌های دولت از سال ۱۳۹۴ بدون نتیجه ماند.

مجمع تشخیص مصلحت نظام و مساله FATF
از سال ۱۳۹۴ تا کنون چهار لایحه توسط دولت به مجلش تقدیم شد و دو لایحه اصلاح قانون مبارزه با پولشویی و قانون مبارزه با تأمین مالی تروریسم پس از تصویب در مجلس دهم، توسط شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام تأیید شد؛ با این حال سرنوشت دو لایحه دیگر نامعلوم ماند.

لایحه پالرمو یا کنوانسیون جرایم سازمان‌یافته فراملی که از سوی دولت به مجلس تقدیم شده بود، در مجلس تصویب و در شورای نگهبان تأیید شد، اما با ورود مجمع تشخیص مصلحت نظام به آن، ایرادهایی توسط مجمع مطرح شد که شورای نگهبان نیز با وجود تأیید اولیه آنها را پذیرفت و لایحه را به مجلس بازگرداند، اما این ایرادها مورد پذیرش مجلس قرار نگرفت. قانون در شرایطی که بین مجلس و شورای نگهبان اختلاف نظر وجود داشته باشد، موضوع را به مجمع ارجاع می‌دهد. بر این اساس مجمع ملزم است بین سه ماه تا یک سال لایحه را تعیین تکلیف کند. با این حال، این موضوع با پایان مهلت یک‌ساله مسکوت ماند و از دستور کار مجمع خارج شد. لایحه CFT یا کنوانسیون بین‌المللی مقابله با تأمین مالی تروریسم نیز به سرنوشت پالرمو دچار شد.

با این حال، دولت با پیگیری‌های خود و ارسال نامه رسمی به رهبر معظم انقلاب، موضوع تمدید مهلت بررسی این لوایح توسط مجمع تشیص مصلحت نظام را مطرح کرد، پیشنهادی که توانست نظر موافق ایشان را جلب کند و بار دیگر مساله خروج ایران از فهرست سیاه FATF را به دست مجمع بسپارد تا وضعیت نقل‌وانتقال بین‌المللی پول با طرف‌های خارجی تسهیل شود.

چرا FATF برای فعالان اقتصادی حیاتی است؟
عباس آرگون فعال اقتصادی و نایب رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران در این رابطه به ایرناپلاس گفت: ما باید زیرساخت‌ها و قواعد دنیا را بپذیریم. در حال حاضر یکی از محدودیت‌های تجار و بازرگانان، نقل و انتقال پول است. حتی اگر تحریم‌ها هم برداشته شود و موضوع پیوستن به FATF همچنان بلاتکلیف بماند برای ادامه کار با دنیا مشکل خواهیم داشت زیرا طرف‌های خارجی باید بانک‌های ما را به رسمیت بشناسند و بتوانند روابط کارگزاری را با ما برقرار کنند. بنابراین اگر ما استانداردهای FATF را نپذیریم و در فهرست سیاه باقی بمانیم این کار انجام نخواهد شد.

وی افزود: تحریم‌ها از یک سو و نبود مبادلات بانکی از سوی دیگر فشارهای اقتصادی بر کشور را افزایش داده و تشدید می‌کند. در واقع همان‌طور که رئیس کل بانک مرکزی نیز اشاره کرد، با پذیرفتن استانداردهای FATF این فشارها و بخشی از محدودیت‌های نقل‌وانتقال پول کاهش می‌یابد و بانک‌ها به‌راحتی می‌توانند روابط کارگزاری خود را با دنیا برقرار کنند.

لغو تحریم‌ها مهم‌تر است یا پذیرش FATF؟
آرگون در پاسخ به این پرسش که برای فعالان اقتصادی، رفع تحریم‌ها در اولویت قرار دارد یا پذیرش استانداردهای FATF، گفت: قرار نیست تحریم‌های اقتصادی مادام‌العمر باشد و در نهایت این تحریم‌ها برداشته خواهد شد. بنابراین ما نباید صبر کنیم تا تحریم‌ها برداشته شود و پس از آن به دنبال تعین تکلیف FATF باشیم. در واقع این دیدگاه که رفع تحریم‌ها و پذیرش استانداردهای FATF در طول هم دنبال شود، دیدگاه درستی نیست.

وی افزود: حتی اگر تحریم‌ها لغو شود، آماده‌سازی زیرساخت‌ها برای برقراری روابط بانکی، یک‌شبه رخ نمی‌دهد و زمان‌بر است. در واقع حتی اگر آمریکا به برجام بازنگردد و تحریم‌ها لغو نشوند نیز پیوستن به FATF می‌تواند شرایط را برای صادرکنندگان تسهیل کند؛ به‌ویژه اینکه در روابط با طرف‌های اصلی تجاری نیز می‌تواند تأثیر مثبت داشته باشد.

در آوریل ۱۹۹۸ دو دانشجوی دکتری در دانشگاه کالیفرنیا، موتور جست‌وجوگری طراحی کردند که لینک‌های شرکت‌های مختلف را بررسی کرده و آن‌ها را بر اساس میزان اهمیتی که دارند رتبه‌بندی می‌کرد. چند ماه بعد در سپتامر ۱۹۹۸ در یک گاراژ اولین دفتر کار گوگل ثبت شد و دامنۀ www.google.com برای آن به ثبت رسید. در آن زمان هیچکس فکرش را هم نمی‌کرد که دو دهه بعد با یک غول بزرگ فناوری و تجاری مواجه باشیم که همۀ ابعاد زندگی را به خود وصل کرده است. اگرچه هدف اولیۀ این شرکت ساماندهی اطلاعات و دسته‌بندی آن‌ها بر اساس اولویت‌ها بود اما خیلی فراتر از این‌ها حرکت کرد. وقتی این شرکت در سال ۲۰۰۴ برای اولین‌بار سهام خود را به فروش گذاشت رقابت تجاری بزرگی را آغاز کرد. جهش اصلی گوگل وقتی آغاز شد که گوگل در سال ۲۰۱۱ بخش تلفن‌های همراه شرکت موتورولا را خریداری کرد و وارد یک رقابت بزرگ شد.

وقتی در اختیار گوگل هستیم

گوگل امروز به یک ابر شرکت تبدیل شده که بخش بزرگی از زمان ما را به خود اختصاص داده است. از جست‌وجوی یک خوردنی ساده گرفته تا خریدهای بزرگتر، جست‌وجوی اطلاعات عمومی، پیدا کردن نشانی و تقریباً انگار برای هر سؤال یا نیازی به گوگل وابسته شده‌ایم. اما مسئله فقط این نیست. شریکت‌های سیلیکون ولی طی سال‌های اخیر تبدیل یه یک امپراتوری گسترده شده است که کار، زندگیِ خصوصی، دستگاه‌های دیجیتال و غیره را تحت تسلط خود دارد. تقریباً همۀ دستگاه‌های دیجیتال موتور جست‌وجوگر گوگل را به عنوان پیش‌فرض به ما نشان می‌دهند. همچنین گوگل بخش بزرگی از فضاهای شخصی نیز ایجاد کرده است که از جی میل گرفته تا گوگل میت، گوگل درایو، گوگل هنگ اوت و غیره را شامل می‌شود. حتی بازار سهام و بررسی قیمت‌های روز آن در برخی کشورها با گوگل فاینانس انجام می‌شود. به این ترتیب گوگل فقط یک موتور جست‌وجوگر نیست بلکه یک امپراتوری بزرگ است که قلمروهای بسیاری دارد.

دوربین‌های امنیتی برخی خانه‌ها را گوگل ساخته است و یک سرویس صوتی که گوگل ساخته است زنگ در را به صدا درمی‌آورد. برای تعمیر ناودانِ خانه از عکس‌هایی که گوگل گرفته است می‌توان استفاده کرد و پشت بام خانه را دید و روی آن زوم کرد. گفته می‌شود که به طور میانگین روزانه هفت ساعت با گوگل سروکار داریم. این شرکت امروزه بیش از یک میلیون سرور در جهان دارد و روزانه بیش از یک میلیارد جست‌وجو در روز را پردازش می‌کند، به علاوۀ پردازش بیش از ۲۴ پتا بایت پردازش دادۀ کاربران.

همۀ اینها زنگ خطری بزرگ است، آیا با یک امپراتوری مواجه‌ایم که همه چیز را انحصاری کرده و رقابت با آن غیر ممکن شده است؟ قراردادها و قواعد انحصاری گوگل به شکلی است که رقبا و شرکای خود را محصور می‌کند و دست و بال آن‌ها را می‌بندد. آن‌ها یا باید به این قواعد تن دهند یا در مقابل گوگل شانسی برای بقا نخواهند داشت. همین‌ مسائل باعث شده است که فعالان حوزۀ تجارت، سال‌ها است که علیه گوگل شکایت می‌کنند. مدافعان رقابت و آزادی تجارت معتقدند که گوگل با عملکرد خود شانسی برای رقبایش باقی نمی‌گذارد ولو اینکه در ظاهر قوانین را رعایت می‌کند اما روح تجارت آزاد و امکان رقابت را زیر پا می‌گذارد. درست است که خیلی از شرکت‌ها به خواست خود با گوگل قراردادهایی را می‌بندند اما در عمل انتخابی غیر از قراردادی که گوگل به آن‌ها تحمیل می‌کند ندارند. همین مسائل باعث شده است که وزارت دادگستری ایالات‌متحده به خاطر اقدامات ضدرقابتی از گوگل شکایت کند.

البته شرکت گوگل در توئیتی اعلام کرد که دادخواستی که علیهش تنظیم شده است به شدت ضعیف است. این شرکت افزود که «مردم با اراده خود از گوگل استفاده می‌کنند، نه به این دلیل که مجبور می‌شوند یا نمی‌توانند گزینه های دیگری پیدا کنند.» اما تنظیم‌کنندگان دادخواست چنین حرفی را قبول ندارند. آن‌ها می‌گویند که گوگل از محصولات خود برای حفظ سلطه بر بازار استفاده می‌کند همچنین برای بسیاری از ما هزینه‌هایی برای حفظ حریم خصوصی‌مان ایجاد کرده است. آن‌ها معتقدند که گوگل اطلاعات شخصی افراد را در اختیار دارد و با طبقه‌بندی آن‌ها مدل‌هایی طراحی، علائق مختلف ما را به یک بستۀ واحد تبدیل و آن را به صورت انحصاری ارائه می‌کند. در ادامه حضور گوگل در برخی حوزه‌های زندگی ما فهرست شده‌اند.

تبلیغات؛ تقریباً همه جا

هنگام وب‌گردی بدون اینکه بدانیم در حال تعامل با گوگل هستیم چراکه اکثر وب‌سایت‌هایی که به آن سر می‌زنیم فناوری‌های گوگل را استفاده می کنند و جست‌وجوهای ما را ردیابی می‌کنند. حتی اگر روی هیچ تبلیغی کلیک نکرده باشیم باز هم سابقۀ جست‌وجوی ما ذخیره می‌شود. بیشتر تبلیغاتی که می‌بینیم را گوگل ارائه می‌کند. سال گذشته گوگل و فیس بوک ۵۹ درصد تبلیغات دیجیتالی را به خود اختصاص دادند که ۶۳ درصد از این مقدار به گوگل اختصاص داشت. افزونه‌های گوگل نیز دارای فناوری‌هایی است که به تجزیه و تحلیل اطلاعات می‌پردازند و اغلب این تجزیه‌ و تحلیل‌ها کاملاً خارج نامرئی هستند. حدود ۷۴ درصد از سایت‌هایی که بازدید می‌کنیم افزونۀ google analytics را اجرا می‌کنند و این یعنی جست‌وجو و کلیک‌کردن ما کاملاً تحت تسلط گوگل است.

تلفن همراه و رایانه

اندروید محبوب‌ترین سیستم عامل جهان و برنامه‌هایش را از گوگل پلی بارگیری می‌کند. نوار پیش فرض جست‌وجوی سافاری به عنوان مرورگر آیفون، گوگل است. محبوب‌ترین سرویس ایمیل، جی میل است که حدود ۱.۵ میلیارد کاربر دارد. این یعنی حتی زمانی که سیستم عامل‌هایی غیر از اندروید هم استفاده می‌کنید به نوعی به گوگل وصل هستید. ۱۰ درصد آنچه در اپ استور بارگیری می‌شود متعلق به شرکت گوگل است. طبق برخی تخمین‌ها در ۶۵ درصد موارد استفاده از مرورگرها از گوگل استفاده می‌کنیم. در ایالات متحده رایانه‌های شخصی ارزان ‌قیمتی ساخت شرکت گوگل به نام کروم بوک وجود دارند که بخش عمدۀ سیستم آموزشی از آن‌ها استفاده می‌کند.

تماشای آنلاین ویدئو

حدود ۲۱۵ میلیون آمریکایی روزانه ۲۷ دقیقه یوتیوب را تماشا می‌کنند. یک روش دیگر دیدن ویدئوها استفاده از youtube Tv است که وابسته به گوگل است و در سال گذشته ۲ میلیون کاربر داشته است و حالا در حال بالا بردن تعداد کاربران خود است.

خانه و فراتر از آن

اگر اخیراً یک وسیلۀ خانگی با قابلیت اتصال به اینترنت خریداری کرده‌اید احتمالاً گوگل پشت این قضیه باشد. شرکت گوگل هوم خدمات اینترنتی مربوط به وسایل خانگی را ارائه می‌دهد و در سال‌های آتی که اینترنت اشیاء گسترش بیشتری خواهد یافت احتمالاً همۀ وسایل خانگی ما هم تحت سیطرۀ گوگل باشد.

برای بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران بیش از آن که ورود بایدن به عنوان رئیس جمهوری جدید آمریکا به کاخ سفید اهمیت داشته باشد، شکست ترامپ داری اهمیت بود؛ فردی که طی چهار سال گذشته بیشترین سختی ها را به مردم ایران روا داشت و شدیدترین تحریم ها را علیه تهران اعمال کرد.

از این رو مسوولان عالی رتبه ایران از ابراز خرسندی در قبال شکست ترامپ ابایی ندارند، همان گونه که حجت الاسلام «حسن روحانی» روز چهارشنبه ۲۶ آذر در جلسه هیات دولت با تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی ایران خواهان صلح، ثبات و امنیت در جهان و تعامل سازنده با همه کشورهایی است که می‌خواهند مسیر تعامل را برگزینند، اظهار داشت: امروز توانمندتر و قدرتمندتر از همیشه هستیم و به هیچ عنوان از روی کار آمدن بایدن ذوق زده نیستیم اما از رفتن یاغی‌ترین و قانون‌شکن‌ترین فرد در آمریکا خوشحال هستیم.

روحانی از آن جهت ترامپ را «یاغی‌ترین» و «قانون‌شکن‌ترین» رییس جمهوری آمریکا می داند که او طی چهار سال ریاست جمهوری خود از هیچ توطئه ای علیه ایران فروگذار نکرد. سیاست های مخرب و خصمانه او نسبت به تهران بر کسی پوشیده نیست. آمریکای ترامپ با ترغیب کشورهای عربی منطقه و رژیم صهیونیستی تلاش زیادی برای اجماع سازی جهانی علیه ایران به کار بست اما بنا به دلایل مختلفی در این هدف ناکام ماند.

ناکام ماندن رئیس جمهوری قانون شکن 

ترامپ تعهد دولت قبل آمریکا به اجرای توافق هسته ای میان ایران و ۱+۵ را نادیده گرفت و اردیبهشت ماه دو سال پیش ضمن خروج از برجام، تحریم های یکجانبه را علیه ایران مجددا اعمال کرد. فشار و تهدید دیگر کشورهای جهان نیز باعث شد آنها از اجرای توافقاتی که در سال های ابتدایی برجام با تهران بسته بودند، سر باز زنند. منع صدور روادید برای کشورهای عمدتا مسلمان از جمله ایران، حضور خصمانه در خلیج فارس، به شهادت رساندن سردار سلیمانی و غیره تنها چند مورد از اقدامات ضدایرانی و تنش‌زای کاخ سفید به شمار می رفت.

اما اینک در آمریکا فردی بیستم ژانویه وارد کاخ سفید می شود که خود همواره بر اهمیت توافق هسته ای تاکید دارد و خروج ترامپ را از برجام صراحتا محکوم می کند. بی تردید تاثیرپذیری دموکرات ها همانند دولت اوباما از رژیم صهیونیستی و حزب یهودی «ایپک» در آمریکا قابل قیاس با ترامپ نیست. هر چند آمریکا در همه دولت های خود حمایت از رژیم صهیونیستی را در دستور کار دارد اما کیفیت روابط در دولت های مختلف، متفاوت است.

به بن بست رسیدن نتانیاهو و برخی رهبران کشورهای عربی

«بنیامین نتانیاهو» که در دولت ترامپ به دلیل حمایت های وی، فرصت زیادی برای بازیگری و حمله به مواضع و شخصیت های برجسته جمهوری اسلامی داشت در دولت دموکرات اوباما از چنین حمایتی بی بهره بود. مخالفت جدی نتانیاهو و شوهای تکراری وی با هدف غیرصلح آمیز جلوه دادن فعالیت های هسته ای ایران در نهایت راه به جایی نبرد و نتوانست به عنوان سدی در برابر امضای برجام عمل کند. حتی حضور وی در کنگره برای متقاعدسازی نمایندگان در راستای رد برجام نیز بدون هماهنگی با اوباما صورت گرفته بود که از اوج سردی روابط دو طرف نشان داشت.

نتانیاهو و حتی رهبران کشورهای عربی حوزه خلیج فارس در دولت ترامپ تلاش زیادی را به کار بستند تا هزینه جنگ با ایران را بر دوش ترامپ بیافکنند؛ نقشه ای که هرگز اجرایی نشد و تنها در سطح فشار اقتصادی باقی ماند. در عرصه سیاسی و پیشبرد پروژه اجماع سازی جهانی نیز ترامپ شکست خورد و متحدان دیرینه آمریکا از جمله کشورهای اروپایی به آن پشت کردند که نمونه آن انزوای آمریکا در صحن شورای امنیت و رد قطعنامه پیشنهادی این کشور علیه ایران بود.

امید برای صلح و ثبات نسبی در خاورمیانه و جهان

از نگاه ناظران، برخلاف دوره ترامپ که صلح و ثبات خاورمیانه و جهان به مخاطره افتاده بود، در دوره بایدن می توان انتظار تعاملات سازنده و بدور از خشونت را داشت. بنابراین پروژه ائتلاف سازی محور عبری- عربی در مقابل ایران که به تنش ها دامن می‌زد، در دولت بایدن رنگ خواهد باخت. حال کشورهای عربی منطقه بجای تکیه بر ترامپ و همسویی با رژیم صهیونیستی برای مقابله با تهران باید به تعریف جدیدی از امنیت دست یابند؛ امنیتی درونزا که کشورهای منطقه از اعراب گرفته تا ایران در ایجاد آن سهیم باشند همانند «طرح ابتکار هرمز» که رئیس جمهوری کشورمان در نشست مجمع عمومی سازمان ملل از آن پرده برداشت.

همچنین انتظار می رود که به دنبال تکیه بایدن بر کرسی ریاست جمهوری و تلاش او برای بازگشت به برجام، تهران از این فرصت به بهترین نحو ممکن سود جوید. مذاکرات در چارچوب برجام، رفع تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران و در نهایت بازگشت مجدد این کشور به توافق هسته ای می تواند در صورت وجود دیپلماسی پویا تحقق یابد.

توافق هسته با وجود دیپلماسی پویا

لازمه دستیابی به توافق هسته ای  اجماع داخلی و پرهیز از نگاه حزبی و جناحی است. موضوع مهم، حرکت در مسیر دستیابی به منافع ملی است و فرقی نمی کند این موفقیت در دولت روحانی به دست آید یا دولت بعدی. بنابراین انتظار می رود که مخالفان دولت با در نظر گرفتن منافع ملی در این چند ماه باقی مانده از هر گونه مانع تراشی و سنگ اندازی در مسیر مذاکرات احتمالی خودداری کنند.

البته بهره گیری از فرصت پیروزی بایدن تنها مختص ایران نیست و دیگر کشورهای جهان نیز قادر به  سود بردن از این شرایط هستند. برخلاف رویکرد تهاجمی و یکجانبه گرایی دولت ترامپ، دموکرات ها اهمیت ویژه ای برای اقدامات همکاری جویانه و چندجانبه گرایی قائل اند. به احتمال زیاد در دولت بایدن شکاف ایجاد شده در روابط فراآتلانتیک و دیگر متحدان آمریکا پر خواهد شد. ضمن اینکه سازمان ها، توافقات و مکانیسم‌های بین‌المللی، جایگاه ویژه خود را بازخواهند یافت. ضمن اینکه اروپایی هایی که پیشتر آمریکا را مانعی در برابر اجرای تعهدات خود در برجام اعلام می کردند، انتظار می رود از فرصت حضور بایدن در کاخ سفید برای احیای توافق هسته ای که یک دهه برای دستیابی به آن زحمت کشیده اند، بهره گیرند.