فلسطین سرزمین فرستادگان الهی و نخستین قبله مسلمانان به شمار می رود، سرزمینی که به دلیل جایگاه ویژه ای که دارد، همواره مورد تهاجم اشغال‌گران بوده است. بیش از هفت دهه از اشغال سرزمین فلسطین و تشکیل رژیم صهیونیستی می گذرد و اشغال قدس شریف بزرگترین مصیبتی است که در تاریخ معاصر با دسیسه استعمار بر امت اسلامی وارد شد، به طوری که تاکنون صهیونیست ها توانسته اند، بیشترین نواحی این سرزمین را به اشغال خود درآورند. امروز که ۷۲ سال از آن واقعه شوم یعنی بنیانگذاری دولت صهیونیسم در قلب کشورهای اسلامی به دست استعمارگران می‌گذرد، همگان بر این باورند که این حرکت مزدورانه آنها نه از سر اجبار و ناچاری، بلکه تا حدودی با اهدافی عجین بوده که فقط افرادی آن را درک می‌کنند که نقش مخرب، تأثیرگذار و بر هم زننده آنها را در محاسبات سیاسی و اقتصادی می‌دانند. آوارگی مردم فلسطین از ۱۹۴۷ میلادی آغاز می‌شود و در روز نکبت در ۱۹۴۸ میلادی اوج می‌گیرد. در آن روز ۶۵۰ هزار فلسطینی از خانه و کاشانه خویش آواره می‌شوند. امروزه حداقل بیش از ۴ میلیون آواره فلسطینی وجود دارند که بخش وسیعی از آنان هنوز در اردوگاه‌ها زندگی می‌کنند. آنها در تمام این سال های آوارگی، انبوهی از زخم‌های ماندگار را با خود داشته، دارند و از مصائب آن رنجورند. از این رو ملت بزرگ اسلامی نبایستی در برابر ظلمی که به صورت روزانه از طرف دشمن جنایتکار بر فلسطینیان روا می شود، بی تفاوت و ساکت بمانند و می بایست در کنار دردها و رنج های جانکاه آنها قرار گیرند و به طور مرتب بر حمایت همه جانبه از مردم مظلوم این سرزمین بپردازند. مسلمانان روزه دار در سراسر جهان در آخرین جمعه ماه مبارک رمضان، راهپیمایی روز جهانی قدس را باشکوه خاصی برگزار می کنند و با شعارهای «الله اکبر، مرگ براسراییل و مرگ بر آمریکا» فریاد عدالت خواهی و ظلم ستیزی سر می دهند.

اندیشه امام خمینی(ره) در رویارویی با معادلات استکبار

اندیشه و تفکر امام خمینی(ره) به معادله رویارویی با رژیم صهیونیستی، روحی دوباره دمید و تحولات جدی را در این مسیر ایجاد کرد. تا آن هنگام برتری نظام رژیم صهیونیستی یکی از مهمترین پایه های ساختاری این رژیم بود که هر تهدیدی را به نفع خود یکسره می ساخت. این موضوع سبب شد تا یک حرکت فراگیر مردمی در داخل فلسطین و سرتاسر جهان اسلام بر پایه راهبرد و تفکر امام خمینی(ره) آغاز شود که معادله های استکبارگران را دگرگون ساخت. امام راحل در رمضان ۱۳۵۸ خورشیدی با شروع دور تازه ای از جنایات بی رحمانه رژیم صهیونیستی در لبنان در پیامی روز جمعه آخر ماه مبارک رمضان را به عنوان «روز جهانی قدس» تعیین کردند و عموم مسلمانان جهان را به همبستگی اسلامی در این روز فراخواندند. انتخاب یک روز به عنوان روز قدس تنها در بستر اندیشه های ناب اسلامی امام خمینی(ره) قابل تبیین خواهد بود. افق نگاهی که با تکیه بر قدس و آزادی آن، نابودی همه استکبار را مدنظر داشته و برقراری حکومت جهانی اسلام را هدف قرار داده است. مروری بر سخنان بنیانگذار جمهوری اسلامی، عمق روشن بینی اعتقادی، آگاهانه و مسوولانه ایشان را نمایان تر خواهد کرد. آنجا که می فرمایند: «روز قدس یک روز جهانی است و روزی نیست که اختصاص به قدس داشته باشد. روز مقابله مستضعفان با مستکبران است.»

شرایط منطقه و فلسطین قبل از پیروزی انقلاب

انقلاب اسلامی ایران در شرایطی به پیروزی رسید که موضوع فلسطین در آستانه حذف از جغرافیای جهان اسلام قرار گرفته بود، به جز انبوه توطئه‌های صهیونیسم جهانی، آنچه بیش از همه شرایط را ناامیدکننده کرده بود، یأس و احساس سرافکندگی ملت های منطقه در نتیجه شکست های مکرر ارتش های عربی در برابر رژیم صهیونیستی بود. دلیل این شکست ها هم چیزی جز تکیه بیش از اندازه به قومیت گرایی و نادیده انگاشتن مفاهیم اسلامی در انتخاب شیوه مبارزه و نیز بهره برداری سیاسی سران عربی از موضوع فلسطین نبود. به ویژه اینکه سران عرب برای تضمین پایداری سیاسی خود چاره ای جز قربانی کردن آرمان مردم فلسطین نداشتند.

از طرفی شرایط داخلی فلسطینی ها نیز چندان مناسب نبود. ابزار و شیوه مبارزه هر چند یک موضوع قابل تقدیر به شمار می رفت اما کارآیی چندانی نداشت به ویژه اینکه اصلی ترین سازمان مقاومت فلسطین در آن زمان به بخشی از پروژه سازش تبدیل شد. در بیرون از مرزهای سرزمین های اشغالی نیز، رژیم صهیونیستی با اشغال کشورهای عربی توانسته بود، عمق امنیتی خود را گسترش دهد و با تخریب منازل فلسطینی ها، کوچ اجباری آنان به اقدامات نسل کشی خود ادامه می داد. اعراب تنها کاری که می توانستند انجام دهند یا صدور بیانیه یا درخواست از سازمان های بین المللی و حتی خود صهیونیست ها برای توقف نسل کشی ها بود. مجموعه این عوامل باعث شد تا سرخوردگی شدیدی ایجاد شود و ملت‌های منطقه به دلیل نداشتن یک الگوی ثابت و موفق در مبارزه خود سردرگم و ناامید شوند.

تا پیش از برپایی مراسم راهپیمایی روز جهانی قدس، مسأله فلسطین بیشتر عربی و منطقه ای بود اما پس از اعلام روز جهانی قدس و تحریک احساسات جهانی علیه جنایات و اقدامات رژیم صهیونیستی، فلسطین از مسأله ای صرف عربی خارج شد و جنبه ای جهانی یافت، به گونه ای که از خاورمیانه تا آمریکای لاتین، ملت‌ها و دولت های آزاده، همواره جنایات رژیم صهیونیستی را محکوم کردند که این بیدارسازی جهانی و گسترش روحیه ضد صهیونیستی از تبعات روز جهانی قدس است. حضرت آیت الله خامنه ای مقام معظم رهبری با اشاره به جهانی شدن مسأله فلسطین فرمودند: «تظاهرات بزرگ و صمیمی مردم در قلب پایتخت های اروپایی و شهرهای آمریکا، اقدام شجاعانه رؤسای چند دولت در آمریکای لاتین، همه و همه نشانه آن است که دنیای غیرمسلمان نیز هنوز به دست نیروهای شرآفرین و فسادآفرین که نام قرآنی آنها شیطان است به طور کامل تسخیر نشده و هنوز میدان برای جولان حقیقت، باز است.»  

زمینه های پیدایش انتفاضه

انتفاضه، قیام مردم فلسطین در سرزمین ‏های اشغالی است. مردم فلسطین پس از تشکیل دولت رژیم صهیونیستی، یا آواره شدند یا در سرزمین ‏های خود که تحت اشغال و حاکمیت رژیم صهیونیستی درآمده بود، باقی ماندند. در ۱۹۸۷ میلادی قیام مردم فلسطین به صورت یکپارچه در درون سرزمین‏ های اشغالی با پرتاب سنگ به طرف سربازان اشغالگر آغاز شد که نشان دهنده یأس مردم از اقدامات دیپلماتیک کشورهای عربی و گروه‏ های سازشکار است. «جنبش جهاد اسلامی‏» که شاخه انشعابی «اخوان المسلمین‏» است و به رهبری فتحی شقاقی در  ۱۹۸۰ میلادی تشکیل شد و از گروه‏ های فعال در مبارزه مردم فلسطین علیه صهیونیست به شمار می رفت. تشکیل این جنبش را می ‏توان از بازتاب‏ های انقلاب اسلامی دانست که از اصولی مانند جهاد، شهادت و فداکاری در راه هدف بهره می‏ گرفت، در واقع می‏ توان گفت «جهاد اسلامی‏» که معتقد به شیوه مبارزه مسلحانه بود در به راه انداختن انتفاضه نقش مهمی داشت و از رهبران آن محسوب می‏ شود. یکی دیگر از گروه های مبارزی که پس از شروع انتفاضه به وجود آمد، حماس یا حرکت مقاومت اسلامی بود که به زودی به صف مبارزات مردم پیوست.

انقلاب اسلامی ایران، موجب احیای اسلام و بیداری مسلمانان شد و خودباوری را در فلسطینی ها تقویت کرد و آنان را به برخورداری از توانایی لازم برای گرفتن حق خویش آگاه ساخت. مسلمانان فلسطینی، ایرانیان را در پیش و پس از پیروزی انقلاب اسلامی در کنار خود یافتند و به پوشالی بودن قدرت آمریکا در حمایت از رژیم پهلوی ایران آگاه شدند. ظلم و ستم رژیم صهیونیستی از جمله مواردی بود که به انتفاضه انجامید. شهید فتحی ابراهیم شقاقی در این باره گفت: «انتفاضه… پاسخی بود به اشغال گران و اعمال سرکوب و طغیان و تکبر آنان و اقدامات شان در ویران سازی منازل، مصادره زمین ها، اسکان یهودیان و ساختن شهرک ها، شکنجه مبارزان، دستگیری و تبعید و ترور و شکستن استخوان های آنان، نابود کردن اقتصاد فلسطین و زیر سازهای جامعه، دزدیدن آب ها، تحمیل مالیات و جرایم سنگین، تعطیل مدارس و دانشگاه ها، جلوگیری از کار و کسب، نادیده گرفتن حقوق انسانی و سیاسی و سایر اقدامات مربوط به مجازات دسته جمعی.» یأس و ناامیدی از دولت های عرب و ناتوانی گروه های نظامی و سیاسی در نجات فلسطین از دیگر موارد انتفاضه فلسطینیان به شمار می رود. قیام مردم فلسطین یا انتفاضه، ضربه های مهلکی را بر رژیم صهیونیست وارد ساخت که از آن جمله می توان به این امر اشاره کرد که وقوع انتفاضه و ناکامی این رژیم در سرکوب آن، صلح خواهی را در رژیم صهیونیستی به شدت تقویت کرد به گونه ای که این گرایش به صلح، موجب تأسیس مجلس صلح و امنیت در این رژیم شد. هزینه سرکوب انتفاضه برای آنها تکان دهنده بود. همچنین انتفاضه موجب بالا گرفتن اختلاف میان مسوولان صهیونیست و پدید آمدن شکاف آشکار میان احزاب آنها از یک سو و میان آنان و آمریکا از طرف دیگر شد.

فلسطین امروز

تأثیر انقلاب اسلامی بر فلسطین به آنچه گذشت، پایان نمی یابد، بلکه نظام اسلامی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران شکل گرفت، به صورت بهترین نمونه و مهم ترین خواسته سیاسی مبارزان مسلمان فلسطینی در آمد. این مبارزان برای بر پایی حکومت اسلامی، به شیوه های قهرآمیز و مسلحانه مانند جنبش جهاد اسلامی یا راه های مسالمت جویانه چون حماس روی آوردند. جنبش اسلامی فلسطین، همانند انقلاب اسلامی ایران، از مسجد و اماکن دینی سرچشمه می گیرد و به همان جا ختم می شود و از این روست که انتفاضه را «انقلاب مساجد» نیز گفته اند. امروزه مسلمانان به توانایی اسلام در بسیج عمومی آگاه شده و به ناکارایی شیوه های روشنفکرنمایان غرب زده برای نجات فلسطین پی برده اند. تولد و موجودیت برخی گروه های مبارز فلسطین، چون جهاد اسلامی و حماس، وامدار انقلاب اسلامی است.

نتایج و دستاوردهای روز قدس

از نتایج و دستاوردهای روز قدس، می توان به بیداری اسلامی در جهان اشاره کرد که امروزه جوامع مختلف را به حرکت واداشته است، به گونه‌ای که می‌توان ادعا داشت، پیام‌های انقلاب اسلامی از طرق مختلف و به صورت خاص در قالب راهپیمایی‌های روز قدس، بسترهای لازم را برای تحول در جوامع مختلف آماده کرده تا خیزش گسترده ملت‌های مسلمان علیه رژیم صهیونیستی و حامیان آن رژیم در بیداری اسلامی به نمایش گذاشته شود. پس از نامگذاری آخرین جمعه ماه مبارک رمضان به عنوان روز قدس و لزوم دفاع از مردم فلسطین، مسلمانان نیز با تأسی از رهبر و امام امت، همه ساله در این روز در اقصی نقاط جهان راهپیمایی باشکوهی را برگزار و با آرمان های امام راحل تجدید میثاق می کنند.

روز جهانی قدس در کلام امام خمینی(ره)

«مساله قدس… یک مساله خصوصی به یک کشور و یا یک مساله مخصوص به مسلمین جهان در عصر حاضر نیست، بلکه حادثه ای است برای موحدین جهان و مؤمنان اعصار گذشته و حال و آینده.»

«ما اکنون نیز تکرار می کنیم که تا ملت های اسلام و مستضعفان جهان بر ضد مستکبران جهانی و بچه های آنان خصوصاً اسرائیل غاصب قیام نکنند، دست جنایت کار آنان از کشورهای اسلامی کوتاه نخواهد شد و این غده سرطانی از بیت المقدس و لبنان اخراج نخواهد گردید.»