وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
بیرجند- « دق پترگان» از جمله آثار زیبای طبیعی در دل کویر خراسان جنوبی بوده که مسافران را به تماشای تاریخ فرا می خواند.
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: دیار کویری خراسان جنوبی با داشتن نقاطی زیبا و خدادادی به هر بیننده‌ای یادآوری می‌کند که زیبایی تنها در کوهستان‌های سرسبز گلستان، جنگل همیشه بهاری شمال و یا جاده خاطره انگیز چالوس تماشا نمی‌شود.
اگرچه مرز شرقی کشور اعم از خراسان جنوبی از داشتن دریا و جنگل‌های بزرگ محروم است اما زیبایی‌هایی چون کوه‌های مینیاتوری، کویر لوت، جنگل سنو و دق پترگان را دارد که در اولین نگاه هر بیننده دلربایی می‌کنند.
زیبایی‌هایی که با داشتن ویژگی‌هایی مانند تاریک‌ترین نقطه کور دنیا ذهن هر گردشگر را به لطافت خداوند پیوند می‌دهد و رشته افکارشان را به جست و جوی هنرنمایی‌های خدا وادار می‌کند.
برای تأیید این گفته‌ها کافیست تنها به تماشای «دق پترگان» در شرق زیرکوه بروید تا شاهد هنر خالق زیبایی آفرین باشید.
موقعیت دق پترگان
دق پترگان با ۵/۲۱۲ کیلومتر مربع وسعت در شرق زیرکوه در منطقه مرزی واقع شده و از قاین ۱۳۵ کیلومتری فاصله دارد. ارتفاع این دق ۶۱۰ متر از سطح آب‌های آزاد می‌باشد. این دق زهکش شبکه‌های سطحی منطقه بوده و بخش عمده آن در خاک ایران است. پوشش گیاهی آن به صورت پراکنده از نوع تاغ و گز بوده که در اثر حرکت ماسه‌های بادی تپه‌های کوچکی در پای این بوته‌ها تشکیل شده است.
به دلیل بالا بودن سطح ایستابی آب در این دق، تبخیر آن بسیار زیاد بوده و سطح وسیعی از نمکزار بر روی زمین دیده می‌شود. قسمت‌های میانی این دق حالت باتلاقی داشته و سطح آب زیرزمینی در آن به صفر می‌رسد.
این دق از دو قسمت وسیع که در ایران قرار دارد و ناحیه باریکی در قسمت شمال که در جهت شمال شرقی در افغانستان امتداد می‌یابد. عرض این دق ۳۰ کیلومتر و طول آن با احتساب قسمت واقع در افغانستان ۵۰ کیلومتر است. حوزه خیس تنها در قسمت جنوب غربی آن در نزدیکی چشمه بید مشاهده می‌شود.
پیوند رودخانه‌ها با دق
پیوند رودخانه‌های فصلی با دق پترگان از ویژگی‌های منحصر به فرد این جاذبه در دل کویر بوده که بر اوج شگفتی‌هایش نقش بسته است. رود افین در بخش زهان به صورت فصلی جریان داشته که آب آن به دق پترگان می‌ریزد.
همچنین رود بشیران در بخش زهان به طور فصلی جریان داشته ریزابه رود افین بوده که به دق پترگان می‌ریزد. طول این رود ۳۰ بوده که از دامنه شرقی کوه اردکول سرچشمه می‌گیرد.
رود شور زهان در بخش زهان جاری بوده ریزابه رود افین و حوضه آبریز آن دق پترگان است. مسیر کلی این رود، شمال شرقی و سرچشمه آن دامنه جنوبی کوه منوری است.
رود شوشک در بخش زیرکوه جاری بوده ریزابه رود آهنگران و حوضه آبریز آن دق پترگان است.
رد پای حیوانات بزرگ جثه ما قبل تاریخ در دق
بررسی‌های باستان شناسی در آبان ماه سال ۱۳۷۶ در یک منطقه کوهستانی واقع در شمال شهرستان بیرجند منجر به کشف این ردپاها شد. جای پاها متعلق به حیوانات بزرگ جثه‌ای است که حدود ۵۰ میلیون سال قبل می زیسته‌اند. منطقه‌ای که این آثار در آنجا کشف شده از نظر ساختار زمین شناسی پوشیده از لایه‌های متعدد رسوبی است که بر اثر حرکات کوه‌زایی در دامنه قرار گرفته است.
بررسی‌ها و تحقیقات اولیه بیانگر این است که این منطقه در زمان ایجاد رد پاها مکانی پرآب و باتلاقی بوده است و صخره‌های موجود در منطقه دارای درصد بالایی از مواد آلی است.
رد پاها در لایه‌های فوقانی نیز شناسایی شده است، وجود رد پاها در لایه‌های متعدد گویای این مطلب است که این منطقه طی میلیون‌ها سال به طور پیوسته زیستگاه مناسبی برای این جانوران بوده است.
بنا به اظهار متخصصین زمین شناسی، این آثار بر روی واحدهای سنگی رخساره فلیش ایجاد شده و در حدود ۵۰ میلیون سال قدمت دارند.
به دلیل در معرض فرسایش بودن این سطح جای پاها فرسوده شده و از وضوح کم‌تری برخوردار است بنابراین شناخت دقیق نوع و تیره این حیوانات ماقبل تاریخ مستلزم بررسی و مطالعات بیشتر است. رد پاها با توجه به ابعاد آن ممکن است متعلق به تیره‌ای از دایناسورها باشد که در صورت اثبات این نظر آثار فوق از قدمتی بالغ بر ۵۰ میلیون سال برخوردار خواهد بود.
سرپرست میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری زیرکوه در گفت‌وگو با خبرنگار مهر بیان کرد: جاذبه‌های گردشگری دق پترگان، دشت لاله و روستای تجنود مجموعه کاملی از زیبایی‌ها را تشکیل داده است.
حسین سروش با بیان اینکه در این مجموعه رودخانه دائم، دره سر سبز، کویر و دشت لاله در کنار هم قرار دارند، افزود: سالانه این مجموعه توجه زیادی از گردشگران را به خود جلب می‌کند.
وی افزود: در سال جاری بیشترین میزان بارندگی‌ها خراسان جنوبی در شهرستان زیرکوه بوده و این امر بر زیبایی‌های دشت لاله افزوده است.
