چگونه کودکی حرف‌شنو داشته باشیم؟/ در کلامتان خشونت به خرج ندهید

علی محتشمی متخصص اطفال در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، اظهار کرد:  یکی از شایع‌ترین مشکلات در خانواده‌ها روش دستور دادن به کودک است، طوری که کودک دستور را به خوبی درک و اجرا می‌کند، دستور‌هایی که معمولاً موثر واقع نمی‌شود مشخصات زیر را دارد؛ دستور‌های زنجیره‌ای، دستور‌هایی هستند که پشت سر هم به کودک داده می‌شود و کودک توانایی به خاطر سپردن همه آنها را ندارد، بنابراین بعضی از آنها را فراموش می‌کند و انجام نمی‌دهد مثل «لباست رو بپوش، دندوناتو مسواک بزن، موهاتو شونه کن بعد بیا صبحونه بخور».

وی ادامه داد: بهتر است این دستور‌ها را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم و هر کدام را به تنهایی از کودک درخواست کنیم؛ دستور‌های مبهم، دستور‌هایی هستند که برای کودک واضح و روشن نیستند و به خوبی نمی‌توانند منظور گوینده را منتقل کنند.

این متخصص اطفال افزود: به عنوان مثال وقتی که ما انتظار داریم کودکان بدون درگیری و خشونت همبازی شوند و دعوا نکنند، فقط به آنها می‌گوییم: «بچه‌های خوبی باشید»؛ کودک در این هنگام ممکن است نداند از او چه چیزی می‌خواهید و باید چه کار کند که از نظر والدین  فرزند خوبی باشد، این دستور‌ها مبهم است بنابراین بهتر است به صورت مشخص و اختصاصی به آنها بگوییم: «با اسباب بازی‌هاتون با هم و به آرامی بازی کنید».

محتشمی بیان کرد: دستور‌های پرسشی، در این نوع دستور‌ها از کودک سوال می‌شود که آیا دوست دارد این کار را انجام دهد، مثلاً، «آیا دوست داری که اتاقت را تمیز کنی؟» که ممکن است یک کودک لجباز به راحتی بگوید: «نه دوست ندارم»، در این نوع دستور‌ها ما به بچه حق انتخاب می‌دهیم، پس دور از انتظار نیست که آن کار را انجام ندهد.

وی گفت:  در دستور‌هایی که به دنبال آن دلیل و منطق آورده می‌شود مثل «زود باش اتاقت و مرتب کن، چون امشب مهمون داریم و از این که خانه نامرتب باشه نگران و عصبانی می‌شم.» ممکن است که کودک دستور اصلی را فراموش کند، بنابراین بهتر است که دستور به این شکل باشد: «امشب مهمون داریم و خانه نامرتب است که من را نگران و عصبانی می‌کنه پس لطفاً هر چه سریع‌تر وسایلت و جمع کن.» یعنی اول توضیح بدهید بعد دستور مورد نظر را بگویید.

این متخصص اطفال بیان کرد:  نزدیک کودک شوید، به چشم‌های کودک خیره شوید و با او تماس چشمی برقرار کنید؛ فاصله شما زمان دستور دادن به اندازه فاصله یک دست باشد (یعنی به فاصله شانه تا نوک انگشتان) و برای کودک به طور دقیق مشخص کنید و بگویید که چه کار کند.

نکات مهم برای دستور دادن

محتشمی گفت: هر چه تعداد دستور‌ها کمتر باشد، دستور موثرتر است و کودک بهتر متوجه می‌شود و سریع‌تر آن را اجرا می‌کند؛ دستوری که به کودک داده می‌شود باید مشخص، خاص و روشن باشد، دستور‌ها باید بیشتر به شکل مثبت باشند، مثلاً به جای گفتن «بلند صحبت نکن» بگویید «آروم صحبت کن».

به اطاعت از دستور، پاداش بدید

این متخصص اطفال افزود: با صدای محکم و قاطع با کودک صحبت کنید و بگویید که چه کار باید بکند، اما نباید در کلامتان خشونت وجود داشته باشد؛ به اطاعت از دستور، پاداش بدهید، دستور‌ها باید در حد سن، فهم و توانایی‌های کودک باشد، سعی کنید دستور‌ها با تهدید همراه نباشد و با لحن خوب و قاطع گفته شود.

محتشمی یادآوری کرد: اگر کودک در شرایطی است که نمی‌تواند دستور‌های ما  را انجام دهد، بهتر است این کار به زمان دیگری موکول شود و اصلاً درخواست نشود؛ مثلاً کودک در حال مشاهده کارتون مورد علاقه‌اش است و ما به او می‌گوییم «بلند شو کتابات مرتب کن.» عدم رعایت دستور از طرف کودک دلیلی بر لجبازی اون نیست، احتمالا کودک متوجه منظور شما نشده است، پس دستور خودتان را دوباره با توجه به روش‌های ذکر شده تکرار کنید.