دوست‌یابی یکی از مهم‌ترین مسائل دوران نوجوانی است؛ در این دوره به علت شکل‌گیری شخصیت نوجوان ارتباط آنها با گروه دوستان و همسالان بیش از سایر گروه‌ها است. آن‌ها علاقه‌مند به گذراندن ساعات طولانی با دوستان خود هستند. نوجونان برای کسب استقلال و به دست آوردن آزادی عمل در کارها، رفتار و کردار خود می‌خواهند از خانواده جدا شوند. آنها به دنبال کسب مهارت‌های لازم خارج از خانواده هستند، در پی تمرین برای زندگی اجتماعی و انجام کارهایی که بزرگسالان انجام می دهند ولی از سوی آنها منع می­‌شوند. نوجوانان با قرار گرفتن در گروه‌های دوستان از معیارهای گروهی خود دفاع می‌کنند، به آنها وفادار بوده، نسبت به آنها مطیع‌تر  هستند و هر کاری را که با هم انجام می‌دهند صحیح و بدون عیب می‌بینند. گذراندن ساعات زیاد با دوستان، حرف زدن و ارتباط صمیمانه زیاد با آنها، پیروی تمام و کمال از دوستان، والدین را نسبت به نوجوان خود دچار حساسیت می­‌کند.

سید شهرام علیزاده مشاور و روانشناس کودک و نوجوان در خصوص تأثیر دوست‌یابی در شکل‌گیری شخصیت نوجوان به تبیان می‌گوید:«دوست‌یابی به‌عنوان یکی از مهارت‌های ضروری زندگی شناخته می‌شود. عدم کسب این مهارت می‌تواند برای نوجوان و همچنین خانواده‌اش دردسرساز شود. به گمان والدین دوستان ناباب همواره در کمین فرزندشان نشسته‌اند و به همین دلیل آن‌ها سعی می‌کنند با محدود کردن روابط نوجوان و نصیحت‌ها و تذکرات پی‌درپی او را از گزند مشکلات دور نگه دارند درحالیکه این اقدامات والدین موجب بروز اختلافات ملموس و دور شدن نوجوان از محیط خانواده، پرخاشگری و بدرفتاری‌های دیگر می‌شود.»

صمیمت نوجوان با دوستان خود همیشه به منزله بروز یک اتفاق یا رابطه خطرناک نیست، ازجمله دستاوردهای حضور نوجونان در گروه‌های دوستی می‌تواند به گسترش دیدگاه‌های آنها نسبت به مسائل مختلف، یادگیری مهارت‌های ارتباط مؤثر، افزایش مهارت همدلی و درک اشاره کرد. همچنین حضور آنها کنار هم می تواند به یادگیری و افزایش مهارت‌های شغلی، هنری، فنی و آموزشی نیز کمک کند.

معیارهای انتخاب دوست در نوجوانی

معیارهای انتخاب دوست در بزرگسالی و نوجوانی بسیار متفاوت است؛ محبت، وقت گذاشتن، همراه بودن در همه حال از سوی نوجوانان به عنوان ملاکی برای انتخاب دوست در نظر گرفته می‌شود. به عبارت دیگر نوجوانان بیشتر بر اساس معیارهای زیر به عضویت در گروه‌های دوستی برمی‌آیند:

۱) مجاورت و نزدیکی: مدرسه و محیط زندگی فرصت‌های مناسبی برای انتخاب دوست در دوره نوجوانی فراهم می‌کنند. عموما در این دوستی‌ها، نوجوان ترجیح می‌دهد که دوست، منحصر به خودش باشد و فرد دیگری در این ارتباط عاطفی مشارکت نداشته باشد.
۲) سازگاری و جاذبه بدنی: دوره نوجوانی دوره زیباپسندی و توجه به ظاهر خود و دیگران است. از این رو معمولا نوجوان افرادی را از بین همسالان به عنوان دوست بر می‌گزیند که جذابیت ظاهری بیشتری دارند.
۳) توجه و محبت: نوجوانان در این دوره  به توجه و محبت نیاز  دارند، از این رو به سرعت با کسانی که بیشتر به آنها اهمیت می‌دهند، وارد یک رابطه صمیمانه می شوند.

شهرام علیزاده به حساسیت، شباهت و تفاوت‌های انتخاب دوست بین دختران و پسران اشاره می‌کند و می‌گوید:«ملاک‌هایی همچون رازداری و درک متقابل برای انتخاب دوست بین دختران و پسران مشترک است. اما ملاک‌ها بین دختران و پسران تفاوت‌هایی هم دارند؛ دختران دوستانی را صمیمی‌تر می‌دانند که باحوصله به صحبت‌های طولانی آن‌ها در مورد وقایع روزمره توجه کنند و پسران با همسالانی صمیمی‌ترند که امکان انجام فعالیت‌های مشترک و موردعلاقه با آنها داشته باشد.»

رهایی از شر دوستان ناباب

علیزاده برای رهایی والدین از نگرانی ارتباط فرزندشان با دوستانی که ازلحاظ فرهنگی،سیاسی، اجتماعی و اخلاقی با آنها تفاوت دارند پیشنهاد می‌کند که:

_دوستان نوجوانتان را بشناسید و به طرق مختلف باب آشنایی با آنها را باز کنید. ترتیب دادن مهمانی‌های مشترک بین دوستان و یا با خانواده آنها و یا برگزاری جشن تولد می‌تواند شناخت شما از دوستان فرزندان ما را بیشتر کند.

_ در مورد ملاک‌های انتخاب دوست با فرزندتان صحبت کنید و دلایل انتخاب هر یک از دوستان فرزندتان را به‌طور غیرمستقیم جویا شوید.

_تحت هیچ شرایطی از راهکارهای نامطلوبی همچون نصیحت مستقیم، سرزنش، بازخواست و… استفاده نکنید زیرا افزایش تنش‌های خانوادگی و پنهان‌کاری فرزندتان را در پی خواهد داشت.

_با والدین دوستِ فرزندتان درحد نیاز ارتباط برقرار کنید تا بتوانید نسبت به برنامه‌ها و عقاید آن‌ها اطلاعاتی را کسب کنید.