خبر ترکیبی ،  news mix:

به خبری اطلاق می شود که ساختار آن تلفیقی  از  سخت  خبر  و مطالب  فیچر  است  .  این ساختار می تواند خبری  نسبتا  بلند  متشکل از چند خبر کوتاه تر محلی ، منطقه ای ، ملی و یا بین المللی باشد .

کتاب : واژه های کلیدی در روزنامه مگاری ، دکتر احمد توکلی

**********

خبر آگهی :

  « خبر آگهی  »  یا «  خبر تبلیغاتی » خبری  است که جنبه  تبلیغاتی  داشته باشد  و نوعی  آگهی پنهان محسوب شود . برخی  رسانه ها  با به کارگیری  شگرد خبر آگهی ، در قالب  خبر  رسانی  اقدام به تبلیغات  به نفع  یا ضرر  فرد ، فکر ، نظر ، گروه و…  می کنند. این شگرد ، نوعی  تبلیغات غیر مستقیم محسوب می شود که در آن در  واقع مخاطب  نمی داند که در حال  در یافت  یک پیام  تبلیغاتی است . رسانه  با به  کار گیری ابزار خبر ، مطالبی  را به  مخاطب  منتقل  می کند که به مثابه خبر و اطلاعات خبری است ؛  در حالی که ممکن است در اصل  اینگونه نباشد . «دنیس  مک کوئیل»  ، معتقد  است : تبلیغات کوشش کم و بیش عمدی و سنجیده ای است که هدف نهایی آن نفوذ  بر عقاید  یا رفتار  افراد برای  تامین  مقاصد  از پیش  تعیین  شده است .»  با این  دستور  العمل ، برخی  رسانه ها با آگاهی  از این که  مخاطب  به کالای  رسانه ای آن ها به عنوان خبر  محض  اعتماد دارد ، اقدام  به تبلیغ  یعنی  انتشار  اطلاعاتی برای  نفوذ  بر  عقاید و رفتار  افراد به منظور  تامین  مقاصد  خود می کنند .

در واقع  رسانه در این  شگرد ، از  اعتبار  و تاثیر  خبر ،  برای  تبلیغ  استفاده می کند . بنابر این  در این شگرد، خبرنویس، نویسنده  پا را از محدوده  یک خبر عادی  با قید و بند  های مرسوم  آن فراتر  می گذارد  و با به کارگیری  علائم و نشانه های  خارج از چارچوب  معمول خبر ، اقدام   به تبلیغ  یا آگهی  درباره  موضوعی  خاص  می کند. این گونه  خبرها  معمولا هنگامی  شکل می گیرد که :

۱-  انتشار اطلاعات مورد نظر  ، نیازمند صرف  هزینه و به کارگیری شیوه های  مستقیم  تبلیغ ( آگهی ) است . ( برپایی  نمایشگاه  خصوصی یک  نقاش  ناشناس )

۲-انتقال اطلاعات مورد نظر  به مخاطب  و تاثیر گذاری آن ، نیازمند صرف زمان  زیاد  در شرایط  عادی  است .  ( مواضع  یک حزب  در انتخابات )

۳- اطلاعات مورد نظر متضمن  منافع  غیر معمول برای فرد ، گروه یا جامعه ای خاص  باشد. ( اعلام عضو گیری  یک شرکت  یا ستاد )

به همین  لحاظ  برخی  رسانه ها  سعی  می کنند اینگونه اطلاعات را که  برای  انتشار  با موانع  و محدودیت  های زمانی و مادی  روبه رو  هستند ،  در  قالب  خبر انتشار دهند . هر چند ممکن  است انتشار اینگونه  خبرها  عمدا” یا  سهوا” صورت گیرد ، در مواردی  در  پس  تهیه و انتشار اینگونه  خبرها  نوعی  تبانی ، جانبداری و زدو بندهای پنهان وجود دارد که به طور  طبیعی  اهداف خاصی را دنبال می کند.

با این حال همیشه ،همه  خبرهای  تبلیغاتی منفی نیستند . خبرهای تبلیغاتی  یا خبر آگهی ها در مواردی  ضروری نیز به نظر  می رسند.  خبر آگهی  ها هنگامی که جنبه آموزشی همگانی و ترویج  مطالب  مورد نیاز  جامعه  از جمله مسائل اخلاقی ، علمی و موضوعات  مورد نیاز مخاطب  را داشته  باشد ،  امری مشروع به حساب  می آید . این خبرها به منظور  راهنمایی کردن و اطلاع  دادن نیز مورد استفاده  قرار می گیرند.

 براین اساس ، خبر آگهی ها را به  دو دسته مثبت و منفی  می توان دسته بندی  کرد که در دسته اول منافع  همگانی  مد نظر  است و در دسته  دوم  مصالح و منافع  فردی و گروهی  هدف اصلی  است .

منبع  :  کتاب شگردهای خبرنویسی ، حسن قربانی

**********

خبر چین ،  whistle- blower:

 برخی  مواقع  روزنامه ها ، برای به دست  آوردن  اخباری که احیانا”  دستیابی  به آن  خطر ناک  یا مستلزم  داشتن  موقعیت  های  استثنایی  است، از خبر  چین  استخدام  می کنند ،  خبر چین ها  موظفند  در مقابل  در یافت  مبلغی ، در زمینه  مورد نظر  و در  خواست  خبرنگار  به وی  اطلاعات  بدهند.

منبع: کتاب واژه های کلیدی در روزنامه نگاری ، دکتر احمد توکلی

الف – حضور در محل رویداد

یکی از راه های کسب خبر،  حضور خبرنگار در صحنه و محل وقوع رویداد است. در رویدادهای قابل پیش بینی یا برنامه ریزی شده مانند مراسم ، گردهمایی ها، مسابقات ورزشی ، دادگاه ها ، مصاحبه مطبوعاتی و نظایر آن خبرنگاران طبق برنامه در محل مورد نظر حاضر می شوند.

در این موارد ، خبرنگاران مشاهدات خود و هر آنچه را که رخ داده و دارای ارزش های خبری است در قالب خبر یا گزارش تنظیم می کنند.

در حوادثی مانند سیل ، زلزله ، تصادفات و … نیز خبرنگار پس از اطلاع از وقوع رویداد در محل حاضر می شود و مشاهدات عینی خود را با  اطلاعات  کسانی که قبل از وی در محل رویداد حضور داشته اند تلفیق می کند.

 در این گونه موارد که خبرنگار در محل حادثه حاضر می شود طبعا متناسب با الزامات حرفه ای و پاسخگویی به عناصر خبری، اطلاعات مورد نیاز دیگر را از طریق گفت و گو با دیگران ، مراجعه به آرشیو وسوابق مرتبط با موضوع کسب و خبر را با استفاده از آن ها تکمیل می کند.

خبرنگاران در زمان حضور در صحنه باید تمامی جزییات رویداد را با دقت مورد توجه قرار دهند و هر آنچه را که رخ می دهد یادداشت کنند و در صورت نیاز، سخنان و مطالب مهم را ضبط کنند.

 پس از جمع آوری کلیه مطالب مورد نیاز، خبرنگار متناسب با اهمیت موضوع و نیاز رسانه ، خبر را تنظیم می کند.

ب – اطلاعیه ها و بیانیه ها

بخش دیگری از خبرها با بهره گیری از اطلاعیه ها و بیانیه های منتشر شده از طرف سازمان ها و مراکز مختلف دولتی و خصوصی است که معمولا روابط عمومی ها  در اختیار رسانه ها ی جمعی قرار می دهند .

 ارتباط خبرنگار با مسوولان مختلف سازمان ها و نهادها و موسسات مختلف ، یکی از راه های کسب خبر از این منابع محسوب می شود.

 گاهی این بیانیه ها و اطلاعیه ها براساس اهمیت به صورت کامل از سوی رسانه استفاده می شود و در مواردی نیز چنین اطلاعیه ها و بیانیه هایی دستمایه ای برای تهیه و تنظیم خبر یا گزارشی می شود که در آن از سایر منابع نیز اطلاعاتی کسب و به آن افزوده شده است تا خبری جامع تر و کامل تر تهیه و تنظیم   شود.

در مواردی اطلاعیه ها و بیانیه های سازمان ها و موسسات و مراکز مختلف، سوژه ها و سرنخ های جدیدی به خبرنگار می دهد تا با دنبال کردن آن ها  اخبار و اطلاعات تازه ای کسب کند. البته استخراج سوژه از اطلاعیه ها و بیانیه ها بستگی به شم خبری و هوش و ذکاوت خبرنگار ومیزان تسلط وی به موضوع دارد تا بتواند با استفاده از مطالب منتشر شده خبرهای جدیدی تولید کند.

 در سال های اخیر که عموم سازمان ها و مراکز مختلف ، سایت ها و پرتال های خاص خود را طراحی و راه اندازی کرده اند اخبار و اطلاعیه های خود را از این طریق منتشر می کنند و خبرنگاران با  مراجعه به این سایت ها می توانند اطلاعات مورد نظر خود را کسب  و بر حسب نیاز و تشخیص خود منتشر کنند.

در مباحث گذشته مطالبی در مورد چگونگی گردآوری ، تدوین و تنظیم خبر بیان شد. اکنون می خواهیم بدانیم خبرنگارانی که در پی کسب اطلاعات از رویدادها و تنظیم و تولید خبرمی روند باید چه ویژگی هایی داشته باشند .

 در مورد حرفه  خبرنگاری چه می دانید؟ خبرنگار باید چه توانایی هایی داشته باشد؟ آیا همه ی خصوصیات خبرنگاران موفق ، اکتسابی است؟ راه ها ی موفقیت در این شغل چیست و چه کارهایی باید انجام دهیم تا خبرنگاری موفق شویم؟

 از خبرنگار و وظایفی که برعهده دارد تعاریف گوناگونی بیان شده است. در یک تعریف از خبرنگار گفته شده است ” خبرنگار کسی است که با اتکا به ذوق و استعداد شخصی ، پس از گذراندن دوره تخصصی و همچنین با توجه به مسوولیت اجتماعی که این حرفه بر عهده ی او واگذار کرده، وظیفه ی کسب، تهیه، جمع آوری و تنظیم اخبار و ارسال آن را برعهده دارد. ( روزنامه نگاری نوین ، دکتر نعیم بدیعی)

تعاریف دیگری هم در مورد خبرنگار، ویژگی ها و وظایف او بیان شده است. از جمله آن که خبرنگار جوینده ی حقیقت است و با استفاده از استعدادهای ذاتی و تسلط حرفه ای سعی دارد واقعیت را به تصویر بکشد. او کشف واقعیت و اطلاع رسانی به مردم را وظیفه ی خود می داند.

خبرنگار به طور مداوم در مسیر خبر قرار دارد و در پی کسب اطلاع از اخبار و جریانات روز برای خود و تکمیل  بانک اطلاعات شخصی خویش است  و سعی می کند با استفاده از معلومات عمومی خود جویای علت هایی باشد که معلول آن به صورت آسیب های اجتماعی و فردی در جامعه بروز کرده است.

 خبرنگار گوش و چشم مردم است و سعی دارد با قدرت تفکر و سرعت انتقال سریع خود ، مردم را در جریان مسایل روز قرار دهد .

 خبرنگار دارای شم خبری است و با داشتن ذوق و استعداد خبرنگاری، کنجکاوی، تیزبینی و نکته سنجی و ضریب هوشی بیش از هوشمندی متوسط جامعه، وظایف خود را به انجام می رساند.

 با آنچه گفته شد می توان ویژگی های خبرنگار را به دو دسته تقسیم کرد.

۱ – ویژگی های فردی

۲- توانایی های حرفه ای و تخصصی

اکنون هریک از این دو ویژگی را مورد بررسی بیشتر قرار می دهیم .

۱-   ویژگی های فردی

مهم ترین ویژگی های فردی خبرنگار را می توان این چنین برشمرد:

کنجکاوی – خبرنگار فردی کنجکاو و پیگیر با انگیزه هایی قوی برای یافتن علل و عوامل رویداد ها و فرایندهای مختلف است. فردی که به سادگی از کنار رویدادها و وقایع گوناگون عبور می کند و علاقه ای به دانستن علت وقوع و دلایل بروز حوادث از خود نشان نمی دهد ، نه قادر به  یافتن سوژه های جالب و با ارزش خواهد شد و نه می تواند چنین سوژه هایی را بپروراند.

تیز بینی و نکته سنجی– از دیگر خصوصیات یک خبرنگار تیزبینی  و نکته سنجی است . گاهی یک سخن ساده یا یک رویداد معمولی، سرنخ هایی  به دست می دهد که به تولید گزارشی جذاب و خواندنی می انجامد، به شرطی که در اختیار خبرنگاری تیزبین و نکته سنج قرار گیرد.

خبرنگار باید دارای ضریب هوشی بالاتر از متوسط جامعه باشد. از تیز بینی و نکته سنجی و درک مناسب ارزش های خبری به عنوان شم خبری نیز یاد می شود.

سرعت انتقال–سرعت انتقال عامل مهمی در موفقیت خبرنگار محسوب می شود . این توانایی به درک بهتر و سریع تر از موضوعات مهم می انجامد و در گردآوری اطلاعات ، طرح سوالات دقیق و عمیق وجمع بندی منطقی آنها تاثیرگذار است.

فردی که از سرعت انتقال مطلوبی برخوردار است می تواند از پیوند دادن سریع یافته های خود به نکات جدیدی دست یابد و سوژه های خبری تازه ای را فراهم کند.

 ادامه این مبحث و سایر خصوصیات خبرنگاران را در بخش بعدی بخوانید.

ویژگی های حرفه ای خبرنگار

کسی که حرفه ی خبرنگاری را برمی گزیند باید توانایی های لازم برای اجرای وظایف این شغل را فراگیرد. مهم ترین خصوصیات حرفه ای برای خبرنگاران را می توان این گونه برشمرد:

–    آشنایی با قواعد نگارش و ادبیات فارسی

–    فراگیری اصول و روش های سوژه یابی ، تنظیم و تدوین خبر، گزارش و مصاحبه

–    تشخیص ارزش های خبری

–    توانایی یادداشت برداری و تند نویسی

–    توانایی کار با فناوری های دریافت و ارسال خبر

–    آشنایی کامل با فضای مجازی و توانایی کار در این محیط

–    دارا بودن اطلاعات عمومی مناسب در کلیه زمینه ها

–   فراگیری اطلاعات تخصصی و جامع  در مورد حوزه فعالیت خبری  خود

–    آگاهی کامل از وقایع جاری و مسایل روز داخلی و خارجی

–    آگاهی از سیاست های خبری رسانه

–    شناخت منابع خبری

کسب تخصص های گفته شده نیازمند مطالعه ، پشتکار ، تمرین و حضور در فضای خبری و رسانه ای است .

 حرفه خبرنگاری را می توان با شناگری مقایسه کرد.

اگر شما مدت ها در مورد فن شنا مطالعه  کنید و روزهای متوالی در کنار استخر شاهد شنا کرد ن دیگران باشید هیچگاه  شناگر ماهری نخواهید شد .

لازمه ی شناگری، رفتن به داخل آب و شنا کردن در قسمت کم عمق، نیمه عمیق و سپس عمیق استخر است.

برای خبرنگار شدن علاوه بر فراگرفتن اصول کار باید انواع خبر، مصاحبه و گزارش را از رسانه های جمعی ببینید و بخوانید و بشنوید و در نشریات گوناگون انوع مطالب  را مطالعه کنید تا با روش ها ، ابتکارات ، تجربیات و نوآوری های سایر خبرنگاران آشنا شوید.

اما در کنار آن باید خودتان هم دست به کار شوید و تا می توانید بنویسید و بنویسید.

ضعف ها و ایرادهای کار خود را دریابید و برطرف کنید تا خبرنگاری حرفه ای شوید.

برای رسیدن به جایگاه یک خبرنگار حرفه ای به آنچه گفته شد خصوصیات دیگری را هم اضافه کنید:

–         وقت شناسی و رعایت دقیق آن در هنگام ملاقات با دیگران ، مصاحبه ها و حضور در مجامع و مراکز مختلف و گردهمایی ها و البته توجه به زمان در آماده سازی وانتشار اخبار.

–         بهره گیری از تجارب دیگران و تجربه اندوزی از فعالیت های روزمره خود.

–         کنار گذاشتن پیش فرض ها در هنگام تهیه خبر و جست و جوی واقعیت ها

–         پرهیز از تعصب و یکجانبه نگری

–          همدلی با مخاطبان و شناخت آنان و تلاش برای اثر گذاری برمخاطب

–         شناخت عرصه ی رقابتی رسانه بویژه در فضای مجازی

–         آراستگی ظاهری و رعایت عرف جامعه

۱-راستگویی و صداقت

نخستین ویژگی اخلاقی روزنامه نگاران، صداقت و راستگویی است . برای رعایت این اصل اخلاقی “پافشاری برای کسب اطلاعات دقیق”، “جست وجو برای یافتن جزییات و نکات عینی” و “دورکردن تعصب و پیشداوری از ذهن” الزامی است.

“دقت” در یافتن واقعیات، گام نخست برای صداقت در روزنامه نگاری است. خبرنگار، با حضور در صحنه ی رویداد و در صورت نبود امکان حضور، از راه پرسیدن از کسانی که در صحنه حضور دارند باید به واقعیات دست یابد.

دقت، عمدتاً به کوششی بیش از پرسیدن نیاز دارد. باید اطلاعات از تمامی منابع ممکن گردآوری و چنان سنجیده شود که درست و جامع و کامل به مخاطب برسد.

جانبداری، پیشداوری و تعصب فردی از عوامل مخدوش کردن صحت خبر به شمار می رود.

۲- پرهیز از فریبکاری

روزنامه نگاران به طور کلی نباید ازطریق فریب و استفاده کردن از عنوان جعلی، اطلاعات یا تصاویر مورد نیاز خود را به دست آورند.

خبر، عکس، فیلم و اسناد باید با رضایت صاحبان آن ها دریافت شود.

از دیگر سو صحنه سازی و بازسازی صحنه به طوری که به فریب  دادن مخاطبا ن بیانجامد امری خلاف است و از مصادیق  رفتارهای غیر اخلاقی به شمار می رود.

۳- پرهیز از افشای زندگی خصوصی دیگران

زندگی خصوصی افراد، حریمی است که نباید دیگران به آن وارد شوند. اخلاق حرفه ای حکم می کند که خبرنگاران حریم خصوصی افراد و زندگی شخصی آنان را در معرض دید عموم قرار ندهند. وارد شدن به زندگی شخصی دیگران با هر هدفی، خلاف اخلاق و قواعد روزنامه نگاری است .

یکی از حریم های شخصی افراد، حریم مادی و فیزیکی نظیر خانه و محل زندگی شخصی افراد است .

حریم دیگر افراد حریم روحی و فکری است که اجازه می دهد تا اشخاص با اندیشه و احساس و دیدگاه خود تنها باشند و آن را با کسانی که خودشان تمایل دارند در میان بگذارند.

خبرنگاران حق ورود به این فضا با استراق سمع و دیگر مزاحمت های از این نوع را ندارند.

بخش دیگری از حریم شخصی افراد اطلاعات شخصی افراد مانند پرونده  پزشکی و اطلاعات مالی و …آنان است.

در بخش بعدی سایر اصول اخلاقی خبرنگاری حرفه ای را بیان می کنیم.

یکی از روش های کسب خبر ، مصاحبه با افراد مختلف اعم از کارشناسان، مسوولان، ورزشکاران، هنرمندان و سایر گروه های اجتماعی است.

مصاحبه، فرایندی است حاصل تعامل و ارتباط میان مصاحبه شونده و مصاحبه کننده که عموما هدف مشخص و روشنی را دنبال می کند ومصاحبه کننده با طرح سوال در پی کسب اطلاعات و دیدگاه های مصاحبه شونده بر می آید . مصاحبه یکی از اصلی ترین روش های جمع آوری اطلاعات و اخبار برای رسانه های جمعی است و خبرنگاران از گفت و گوهای خبری بهره های فراوانی می برند .

نتایج حاصل از مصاحبه می تواند اطلاع رسان یا تکمیل کننده ی اطلاعات و عامل عمق بخشیدن به اخبار و گزارش ها و اقناع مخاطبان باشد و به غنای بیشتر مطالب خبری کمک کند.

بهره گیری از دیدگاه های متنوع با مصاحبه امکان پذیر می شود و رسانه ها برای تضارب آرا و بازتاب دادن به نظریات مختلف از آن استفاده می کنند.

مصاحبه کنندگان برای برقراری این ارتباط، نیازمند کسب مهارت هایی هستند که امکان دستیابی آنان به اطلاعات را فراهم سازد.

مصاحبه کننده در عین این که باید آموزش ببیند تا از دانش کافی در این زمینه برخوردار شود، لازم است ظرافت های هنرمندانه ای را برای برقراری ارتباط و کسب اطلاعات فرا گیرد.

اطلاعات کافی از موضوع مصاحبه، اعتماد به نفس، شکیبایی و توانایی برای برقراری ارتباط و جلب اعتماد مصاحبه شونده از ضرورت های اولیه برای مصاحبه کنندگان است.

در تنظیم و تدوین متن مصاحبه، همچون خبر، ارزش های خبری مورد توجه قرارمی گیرد.

مصاحبه با روش های گوناگون صورت می گیرد که از آن جمله مصاحبه های رو در رو و حضوری، مصاحبه های تلفنی و مصاحبه های کتبی است.

هریک از این روش ها معایب و محاسن خود را دارد. مصاحبه های حضوری گرچه بر سایر روش ها ارجحیت دارد و امکان خوبی برای طرح پرسش و دریافت پاسخ با اشراف کامل مصاحبه شونده به فضای مصاحبه و دریافت کلیه پیام های کلامی و غیر کلامی و حواشی آن به وجود می آورد  ولی در عین حال وقت گیر است و زمان زیادی را در مقایسه با مصاحبه های تلفنی به خود اختصاص می دهد.

مصاحبه تلفنی از سرعتی به مراتب بیشتر از مصاحبه حضوری برخوردار است و خبرنگار می تواند در فرصتی اندک با یک یا چندین نفر مصاحبه کند. در مصاحبه های تلفنی، خبرنگاران امکان مشاهده عکس العمل ها و زبان غیر کلامی مصاحبه شونده را ندارند و همین امر باعث می شود مصاحبه کننده نتواند کنش و واکنش های مصاحبه شونده را مشاهده کند و طبعا بخشی از اطلاعاتی را که می تواند بر روند مصاحبه تاثیر بگذارد از دست می دهد.

مصاحبه های مکتوب از طریق ارسال سوالات با نمابر یا ایمیل برای مصاحبه شونده و دریافت پاسخ از همین طریق انجام می شود. در مصاحبه های مکتوب طبعا خبرنگار نمی تواند از پاسخ های مصاحبه شونده سوالات جدیدی استخراج کند و اگر پاسخ ها قانع کننده نباشد امکان طرح سوالات جدیدی نیست .

این روش معمولا در موارد خاص که امکان دسترسی حضوری یا تلفنی به مصاحبه شونده مقدور نباشد و نیز عنصر زمان در انتشار مطلب تاثیر چندانی نداشته باشد مورد استفاده قرار می گیرد.

در یک تقسیم بندی دیگر،  مصاحبه را با توجه به تعداد شرکت کننده در مصاحبه دسته بندی می کنند. مصاحبه از نظر تعداد مصاحبه کنندگان و مصاحبه شوندگان به چند دسته تقسیم می شود.

 گاهی یک خبرنگار با یک نفر مصاحبه می کند. در مواردی هم تعدادی خبرنگار با یک فرد مصاحبه می کنند که به این روش “کنفرانس خبری” یا “مصاحبه مطبوعاتی” می گویند.

در مواردی نیز یک خبرنگار با چند نفر به طور همزمان مصاحبه می کند که معمولا این روش را در میزگردها شاهدیم.

گاهی نیز در چنین میزگردهایی چند خبرنگار با چند نفر به  گفت و گو می پردازند.

در بخش های بعدی سایر مباحث در مورد مصاحبه را مورد بررسی قرار می دهیم .

اخباری که می شنویم تا چه حد اعتبار دارند و تا چه میزا ن می توان این خبرها را به عنوان اطلاعاتی موثّق پذیرفت ؟

این پرسش همواره در ذهن مخاطبان اخبار رسانه های جمعی وجود دارد و آنچه را که در مطبوعات و سایت های خبری می خوانند یا از رادیو و تلویزیون می شنوند و می بینند در صورتی می پذیرند که به منبع خبر اعتماد داشته باشند .

مخاطبان خبرها همواره در پی آنند که بدانند منبع خبر کیست، زیرا با پی بردن به منبع خبر و شناخت آن  در قبال خبر و صحت آن  داوری می کنند.

مخاطبان با اطلاع از منبع خبر یا آن را به عنوان خبری صحیح و بی طرفانه می پذیرند، یا با دیده ی تردید به آن می نگرند و یا اساساً  صحت خبر را  مردود می شمارند.

 منبع خبر بیش از آن که برای مخاطبان اهمیت دارد باید برای خبرنگاران نیز از اهمیت برخوردار باشد.

خبرنگاران باید توجه کنند انتشار خبرهایی با منابع سست و غیرمعتبر، اعتبار آنان و رسانه شا ن را مخدوش می کند .

منبع خبر امکان دارد خبرنگاری  باشد که خودش در صحنه رویداد حضور دارد. گاهی منبع خبر افرادی هستند که خبر را در اختیار خبرنگار قرار می دهند، نظیر شاهدان عینی ، روابط عمومی ها، مقامات مسوول و رابطان خبری که با رسانه ها ارتباط دارند .

در موارد بسیاری نیز اخبار خبرگزاری ها و سایر رسانه ها در رسانه ای دیگر بازتاب می یابد و آن رسانه به عنوان منبع ، مورد استفاده قرار می گیرد .

 بانک های اطلاعاتی، احزاب، سازمان ها، انجمن ها و مخاطبان رسانه ها نیز  از جمله منابع خبری به شمار می روند.

خبر بدون منبع سندیّت ندارد و از اقناع مخاطب باز می ماند. منابع سست و بی پایه نیزبه اعتبار رسانه لطمه می زنند. بویژه در سال های اخیر که گسترش فضای مجازی و شبکه های اجتماعی به افزایش انتشار اخبار و اطلاعات نادرست انجامیده است مخاطبان با وسواس بیشتری در پی کسب خبرهای موثّق برمی آیند و اعتبار رسانه  برای آنان اهمیت بیشتری پیدا کرده است.

در تمامی خبرها باید منبع آن ذکر شود. معمولاً نام  منبع  را در ابتدای خبرمی نویسند.  البته در هر خبرگزاری، روزنامه یا شبکه اطلاع رسانی منبع خبرها را براساس روش و شیوه ای خاص مورد اشاره قرار می دهند.

در خبرگزاری ها معمولا در نخستین سطر خبر و در زیر تیتر ، منبع و مکان رویداد ذکر می شود.

مثال:

تیتر :              نخست وزیر لبنان به ایران سفر می کند

 بیروت –  خبرگزاری جمهوری اسلامی

منبع اولیه خبر که اطلاعات را در اختیار رسانه قرار داده است نیز معمولا در بند اول یا دوم خبر ذکر می شود.

مثال:

                                   وقوع دو انفجار در استانبول

استانبول –  خبرگزاری جمهوری اسلامی

  شاهدان عینی از وقوع دو انفجار پیاپی در بازار مرکزی استانبول خبر دادند که ده ها مجروح برجا گذاشته است.

رییس پلیس استانبول از دستتگیری دو مظنون به دست داستن در این انفجارها خبر داد.

در این خبر منبع انتشار آن که در ذیل تیترذکر شده خبرگزاری جمهوری اسلامی در استانبول است . منبع دیگری که در خبر ذکر شده  شاهدان عینی هستند که وقوع رویداد را به اطلاع خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی رسانده اند.منبع دیگر در این خبر رئیس پلیس استانبول است که از دستگیری دو مظنون خبر داده است .

مثال:

نئونازی ها اردوگاه پناهندگان خارجی را به آتش کشیدند

برلین – خبرگزاری جمهوری اسلامی

یک گروه از نئونازی ها، اردوگاه پناهندگان  سوری را درنزدیکی مرزهای آلمان با لهستان  به آتش کشیدند و شماری از آنان را مورد ضرب و جرح قرار دادند.

به گزارش خبرگزاری آلمان، نئو نازی ها که شمار آنان به سی نفر می رسید …..

در این خبر منبع منتشر کننده آن در داخل ایران ، خبرگزاری جمهوری اسلامی است که خبر را از منبع اولیه یعنی  خبرگزاری آلمان دریافت کرده است .

در یک خبر ممکن است به تناسب موضوع و اطلاعات متنوعی که به مخاطب داده می شود منابع مختلفی مورد استناد قرار بگیرند. هر اندازه منابع  خبر دقیق تر، شناخته شده تر و موثق تر باشد اعتبار خبربیشتر می شود.

یکی از قدیمی ترین روش های تنظیم خبر “سبک تاریخی” است که  جاذبه های خاص خود را دارد و مورد توجه خبرنگاران است. در این سبک مانند قصه، مطالب خبری به ترتیب زمان وقوع رویداد آورده می شود.

برخلاف سبک هرم وارونه، در سبک تاریخی مطالب به همان ترتیبی که به لحاظ زمانی رخ داده است  در قالب خبر ارائه می شود. در این سبک خبرنگار درباره اینکه چه بخشی از خبر مهم تر است تا آن را در لید قرار دهد و به ترتیب اهمیت اولویت بندی کند، داوری نمی کند  بلکه رویداد را از ابتدا تا انتها برای مخاطب به همان ترتیب وقوع  ارائه می کند. لذا اغلب اوقات مهمترین بخش خبر در میانه مطلب و حتی انتهای خبر است.

گاهی  سبک تاریخی هم لید خاص خود را دارد که به صورت مقدمه در ابتدای خبر جای می گیرد اما این مقدمه بیش از حد کلی و خارج از قواعد لید است و نمی توان آن را لید نامید. در سبک تاریخی محدودیت هماهنگی لید و تیتر وجود ندارد و خبرنگار می تواند تیتر را از بخش های مختلف خبر انتخاب کند. انتخاب یک تیتر اثرگذار در این سبک خبری نشان دهنده تبحر و تخصص خبرنگار است که با تشخیص مهمترین بخش خبر خواننده را به خواندن خبر ترغیب می کند.

سبک تاریخی برای مطالب خبری روز مناسب نیست اما می تواند در تهیه گزارش یا مقاله های تحقیقی  استفاده شود.این سبک برای گزارش حوادث در روزنامه ها که ذکر جزئیات آن برای مخاطبان جذاب است کاربرد دارد.در برخی خبرها و گزارش های ورزشی هم از این سبک استفاده می شود .

همچنین در نشریات هفتگی و ماهانه استفاده از سبک تاریخی بیشتر است. باید در نظر داشت که عمرروزنامه نصف روز یا حداکثر یکروز است ولی عمر هفته نامه و ماهنامه بیش از چند روز و چند هفته است.در مجلات هفتگی، استفاده از این سبک مرسوم است، چراکه مخاطب وقت بیشتری برای خواندن مطلب اختصاص می دهد.

سبک هرم وارونه (Pyramid style Inverted)

 کارآمد ترین و رایج ترین سبک تنظیم خبر، سبک “هرم وارونه” نام دارد. در این سبک، قاعده هرم یعنی شروع خبر حاوی مهم ترین و جذاب ترین بخش خبر و نوک آن یا بخش انتهایی، حاوی کم اهمیت ترین بخش های رویداد است.

 در واقع درسبک هرم وارونه، پاراگراف اول یا “لید”، اصلی ترین بخش مطلب یا جان کلام را به طور مختصر و مفید در خود جا می دهد. سپس بدنه خبر و سایر بندها به ترتیب اهمیت قرار می گیرند. این توالی و چیدن مطالب یا طبقه بندی مضامین، در عین حفظ رابطه ی منطقی میان اجزای خبر، باید از مهم ترین و اصلی ترین اجزای اطلاعات به طرف کم اهمیت ترین بخش های مطلب صورت پذیرد.

در گذشته گفته می شد که بخش انتهایی خبری که با سبک هرم وارونه تنظیم می شود  به پیشینه و سابقه خبر اختصاص دارد که در این قسمت، اطلاعات مربوط به زمینه های قبلی رویداد در اختیار مخاطب قرار می گیرد. اما در روش های نوین خبر نویسی سابقه یکی از اجرای مهم خبر محسوب می شود که به تناسب موضوع و به تشخیص خبرنگار در هر قسمت از خبر می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

مزایای سبک هرم وارونه: – در لید یا بند اول خبر چکیده ی مهم ترین بخش مطالب ارائه می شود و از نظر خواننده زمان کمتری برای دریافت مهم ترین مطلب لازم است.

– جذاب بودن سبک هرم وارونه برای مخاطب به علت پیروی از شیوه طبیعی مردم در خبردهی و نقل وقایع .

– مشخص شدن سریع تکلیف خواننده با خواندن متن؛ خواننده به محض خواندن پاراگراف نخست، اگر مایل به خواندن بقیه خبر باشد، ادامه خواهد داد و به این ترتیب وقت او تلف نخواهد شد.

– حس کنجکاوی خواننده را از جنبه نیاز خبری فورا ارضا می کند.

– خواننده را به خواندن خبر ترغیب می کند.

– با توجه به اینکه اصل مطلب در پاراگراف اول خبر یا لید می آید، تیترنویسی هم آسان می شود.

–  کوتاه کردن خبر بسادگی انجام می شود. با توجه به اینکه خبر بر پایه ارزش ها تنظیم می شود، در صورت لزوم کوتاه کردن خبر، حذف بندهای پایانی که حاوی مطالب کم اهمیت تر هستند، امکان پذیر است.

 صفحه آرایان هم از مطالبی که با سبک هرم وارونه تنظیم شوند، بیشتر استقبال می کنند زیرا این سبک خبری بسادگی قابل کوتاه شدن است.

کاربرد سبک هر م وارونه:  روزنامه نگاران از سبک هرم وارونه برای تنظیم خبرهای مربوط به سمینارها، سخنرانی ها و اخبار روزمره بهره می گیرند.

گفته می شود که تلگراف بیشترین تأثیر را بر شکل گیری و تکوین سبک هرم وارونه گذاشته است. پس از اختراع تلگراف، خبرنگاران و به ویژه روزنامه نگاران آمریکایی  در زمان جنگ داخلی آمریکا  هنگام مخابره خبر از ترس احتمال قطع ارتباط تلگرافی، ابتدا اصل مطلب را مخابره می کردند  وسپس اگر ارتباط  قطع نمی شد، سایر جزئیات را نیز می فرستادند.

معایب سبک هرم وارونه: 

سبک هرم وارونه با وجود مزایای آشکار، معایبی نیز دارد.  – قدرت مانوری که این سبک از نظر جابه جایی عناصر خبری به خبرنگار می دهد، دست او را در اعمال نظر و سلیقه در اولویت بندی بخش های مختلف خبر باز می گذارد. – با توجه به اینکه خواننده اصل مطلب را در بند نخستین خبر خوانده است، ممکن است از مطالعه بقیه خبر منصرف شود.

– در صورت کوتاه شدن خبر و حذف انتهای آن ممکن است برخی از اطلاعات از متن حذف شود.

– در موارد بسیاری آنچه در بند اول خبر یا لید آمده است،  دوباره در متن خبر تکرار می شود..

– توالی زمانی خبر از هم گسسته می شود.

براى نگارش برخى مطالب خبرى مى‌توان از سبک “تاریخى همراه با لید” که ترکیبى از سبک های هرم وارونه و تاریخى است، استفاده کرد.

در این سبک، ابتدا چکیده مهم‌ترین مطلب به‌صورت “لید” در بند اول قرار مى‌گیرد تا مخاطب را به خواندن خبر ترغیب کند و سپس ماجرا یا رویداد به ترتیب زمان وقوع، همانند سبک تاریخی، به نگارش درمى‌آید.

در واقع در این سبک، خبرنگار  در زمانی اندک چکیده خبر یا نتیجه رویداد  را به اطلاع مخاطب می رساند و در ادامه با فضاسازی و تشریح کامل  ماجرا و رویداد برای علاقه‌مندان،آنچه را که رخ داده است  بازگو می‌کند.

سبک تاریخی همراه با لید در میان خبرنگارانی که رویدادهای شهری، اجتماعی و اخبار حوادث و ورزشی را پوشش می دهند، جذابیت و کاربرد بسیار زیادی دارد.

مزایای استفاده از سبک تاریخی همراه با لید:

 ۱- مطالب مربوط به رویداد به طور کامل بیان می شود و جزییات در نگارش خبر فراموش نمی شود.

 ۲- با توجه به اینکه خبر با اولویت وقوع رویداد نوشته می شود، امکان اعمال نظر خبرنگار و دخل و تصرف و برجسته کردن مطالب کمتر است.

 ۳- چکیده خبر و رویداد در ابتدای مطلب به آگاهی مخاطب می رسد.

معایب سبک تاریخی همراه با لید:

– طولانی شدن خبر ممکن است مخاطب را خسته کند و تمایل او برای خواندن ادامه مطلب کم شود.

– دشواری تیترنویسی، صفحه آرایی و ماکت بندی وجود دارد.

– طولانی بودن موجب می شود که مشکل تراکم مطلب برای رسانه  وجود داشته باشد.

-امکان دارد مخاطب با خواندن لید وآگاهی از نتیجه رویداد از خواندن ادامه مطلب خودداری کند.

سبک گیلاسی(Glass):

سبک خبری لیوان و نماد آن شبیه به لیوان های بستنی خوری است که بالای آن قسمت اصلی و میانه ی آن باریک و در انتها  پایه ای پهن قرار دارد. نگارش خبر در این سبک  با کمی تفاوت در ساختار، شبیه سبک “ساعت شنی” است. این سبک نیز با “هرم وارونه” شروع می شود و سپس تا قبل از بخش پایانی به شکل ترتیبی و تاریخی پیش می رود و معمولا با یک جمله یا عبارت که مرتبط  با لید است، به پایان می رسد. این ساختار خبری به گزارشگر امکان می دهد تا قبل از آنکه روی لید و یا پایان خبر متمرکز شود به سبک ترتیبی اتفاقات را تا پایان کنار هم قرار دهد. در این سبک پاراگراف شروع و پاراگراف پایان هردو شامل اطلاعات مهم می شود. در این سبک معمولا پایان خبر به شروع آن گره خواهد خورد. از این سبک بعضی مواقع به عنوان تکنیک پایان دایره ای نام برده شده است. نویسنده در این سبک سعی می کند در پایان خواننده را به شروع گزارش بازگرداند.

 سبک وال استریت ژورنال (Wall Street Journal):

این سبک فرمولی چند کاره است که در بسیاری از اخبار و گزارش های توصیفی – خبری، اخبار حاشیه ای و خبرهای حوادث که رویکرد توصیفی دارند، کاربرد دارد. این ساختار بر اساس حرکت از جزء به کل طراحی شده و فرمول آن به قرار زیر است:

الف) با یک لید داستان گونه آغاز شود. کانون یا نقطه تمرکز لید باید یک مثال از موضوع اصلی باشد. از مثال های اشخاص یا اتفاق های مربوطه نیز می توان استفاده کرد.

ب) پایان خبر معمولا” به صورت چرخشی و با مراجعه به لید نگاشته می شود. (شبیه سبک گیلاس)

نخستین بار روزنامه “وال استریت ژورنال” در خبرهای دنباله دار خود در صفحه نخست از این روش استفاده کرد و به همین خاطر سبک یاد شده نام خود را از این روزنامه وام گرفته است.

  سبک فصل بندی:

 سبک و ساختار فصل بندی را می توان در بسیاری از گزارش های خبری به کار برد. نکته اساسی در تکنیک فصل بندی گنجاندن هر بخش در فصلی مجزاست، به گونه ای که هریک لید و پایان خود را داشته و خواننده را مجبور به ادامه مطالعه کنند. این تکنیک در رویدادهای خبری که به شیوه روایی نوشته می شوند، بسیار موثر است. یکی از راه های رایج در سازماندهی داستان های خبری فصل بندی شده، استفاده از نظرات متفاوت است. برای مثال در داستان هایی که موضوع های بحث برانگیز دولتی را پیشنهاد و مطرح می کنند، می توان هریک از گروه هایی را که درگیر یا تحت تاثیر این پیشنهاد هستند در یک بخش مجزا گنجاند و به این ترتیب به خبر شکل داد.

راه دیگری که اغلب برای ساماندهی به خبرهای فصل بندی شده بکار می رود استفاده از قالب های زمانی است. به گونه ای که مثلا از زمان حال شروع و سپس برای اشاره به  پیش زمینه به سمت گذشته حرکت کرد، دوباره برای توسعه داستان به حال بازگشت و با آینده داستان را تمام کرد. اگر چه این ترتیب، می‌تواند متغیر باشد اما فصل آغازین، حتما باید حاوی یک پاراگراف اصلی باشد که درآن هدف از نوشتن این رویداد را برای خواننده توضیح دهد. تکنیک تقسیم داستان به بخش‌های مختلف در خبرهایی که موضوع عمیقی دارند، بسیار کارآمد است.

 سبک فهرست نویسی:

 فهرست نویسی در اخباری که چندین نکته مهم تاکیدی را ارائه می کنند، کاربرد دارد. این سبک بویژه در اخبار تحقیقی- آماری، خبرهای مربوط به رویدادهای دولت از جمله نشست‌ها و ملاقات‌ها، حتی گزارش های خبری – توصیفی درباره مردم و برنامه های جامعه شناسی (اگر حاوی چندین نکته کلیدی هستند) به کار می‌رود.

برای استفاده از فهرست در پیکره خبر و یا پایان آن، می توان با یک لید حاوی چکیده ماجرا و در پی آن پاراگراف حاوی نکته اصلی داستان، شروع کرد. به دنبال آن، از نقل قول یا ذکر حقایق صرف یا هر دو برای تکمیل لید استفاده و سپس نکات کلیدی را تا انتهای خبر طبقه بندی کرد. گزارش‌های مربوط به تحقیقات پلیسی اغلب فهرست را در بخش آغازین داستان می‌گنجانند تا روند تحقیقات و یافته ها را طبقه‌بندی کنند.  فهرست‌های گنجانده شده در آغاز و میانه‌های خبر  به پنج قسمت یا حتی کمتر محدود شود. فهرست‌های انتهایی می‌توانند بلندتر باشند. در ساختار فهرست نویسی هر قسمت باید در یک پاراگراف مجزا ارائه شود . فهرست نویسی همچنین در اخبار مربوط به ملاقات‌ها به کار می‌رود تا اعمال غیرمرتبط با لید را طبقه بندی کند. می توان برای عبور از یک قسمت به قسمت دیگر، از عبارتی مانند در رویدادی دیگر یا از این دست عبارات گذار استفاده کرد. فهرست نویسی برای طبقه بندی یک دسته آمار یا هرگونه اطلاعات پر زحمت دیگر و همچنین برای برجسته ساختن نکات کلیدی داستان به کار می رود.

سبک داستانی (Narrative):

 در سبک روایی- داستانی که شبیه داستان کوتاه است، نویسنده دقیقا از تمام تکنیک های قصه گویی (شخصیت پردازی، صحنه آرایی،موقعیت ها و نقطه اوج) بهره می برد، با این تفاوت که همه آنچه را که می گوید حقیقت دارد.

بهترین کاربرد آن زمانی است که یک خبر مهیج (Dramatic story)برای گفتن وجود داشته باشد. در این گونه خبرها گزارشگر به بیان جزییات می پردازد و کردار مردم را به نمایش می گذارد. سبک روایی همچنین شامل نقل قول هایی است که شبیه دیالوگ هستند.

سبک داستانی با تمرکز اصلی بر روی شروع مفصل خبر و مبتنی بر توالی، شامل گفتمان داستانی توسط شخصیت های درون خبر می باشد. اگرچه برخی نکات در شروع خبر، اهمیت موضوعی را که خبر بر آن متمرکز شده، برای خواننده مشخص می کند.

بعضی از اخبار داستانی بلند هستند اما می توان با استفاده از تکنیک های کوتاه نویسی به آن تنوع بخشید. خبر به سبک داستانی اصولا یک شروع جذاب و یک پایان به یاد ماندنی و تاثیر گذار دارد و در بخش میانی داستان خبر به شکل روایی تداوم می یابد.

خبر نیز مانند هرپدیده دیگری  از مجموعه ای از عناصر تشکیل شده است.عناصر خبری (News Elements) ارکان و پایه هایی است که خبر بر آن‌ ها استوار شده و ساختار خبر را تشکیل می دهند.

هر اندازه عناصر خبری کامل‌ و جامع تر باشند، خبر از نظر اطلاعاتی که باید به مخاطب بدهد، جذاب‌ تر خواهد بود.

این عناصر به پنج سوال که با “w” شروع می شوند، به مخاطب  در مورد رویداد پاسخ می دهند.

این پنج سوال  عبارتند از:

۱- چه ‌کسی (که؟) [WHO]: خبرنگار، باید عوامل درگیر در ماجرای خبر را که در پیدایش و وقوع رویداد، نقش داشته‌اند، دقیقاً شناسایی کند؛ مواردی همچون نام و نام خانوادگی، سن، موقعیت، شغل و محل سکونت از جمله اطلاعاتی است که باید در شناخت عوامل درگیر، مورد توجه قرار داد. چه کسیکنشگر فعال در شکل‌گیری یک رویداد است که می‌تواند یک شخص حقیقی یا اشخاص متعدد حقیقی، شخصیت حقوقی یا موجودات غیر انسانی و حتی اشیاء باشند.

نکته: در نگارش خبر توجه داشته باشید  تنها در صورتی می‌توان از نام و نام خانوادگی یک فرد در شروع خبر استفاده کرد که ذکر آن با تداعی چهره فرد در ذهن مخاطب، همراه باشد؛ یعنی فرد آن ‌قدر مشهور باشد که قیافه‌اش برای همگان آشنا باشد. در غیر این‌صورت به‌جای نام باید سمتهمان شخصیت حقوقی را در ابتدای خبر ذکر کرد و سپس به معرفی خود او به‌ لحاظ نام پرداخت.

 ۲-   چه ‌چیزی (چه؟) [What]: عنصر “چه؟” عمدتاً بر ماهیت رویدادی که قرار است به خبر تبدیل شود، متمرکز است. در واقع این پرسش، به دنبال روشن کردن موضوع و نوع حادثه است. این عنصر یکی از مهم‏ترین عناصر خبری است و غالبا” جواب آن جمله یا جمله های ابتدایی خبر را می‏سازد. چه، ماهیت رویداد است؛ مانند یک حادثه، انتخابات، اختراع و هر چه که به ماهیت یا فعلیت رویداد مربوط شود.

در یک خبر ممکن است چند عنصر “چه” وجود داشته باشد که باید ازمیان آنها، آن را که دارای ارزش خبری بیشتری است، برجسته تر شود.

۳- کجا؟[where]:

 هر رویدادی طبعا در مکانی رخ می دهد.عنصر “کجا” از آنجا که محل رویداد را مشخص می سازد مهم است و همان گونه که در بخش ارزش های خبری بیان شد، عنصر کجا از لحاظ مجاورت در دو شکل جغرافیایی و معنوی بروزمی کند. اطلاعات مربوط به عنصر کجا به ویژه اگر مکان شناخته شده نباشد، باید به شکلی  تفصیلی تر از مکان های مشهور ارائه شود. عنصر مکان می تواند شامل مواردی چون منطقه، کشور، شهر، خیابان، کوچه، خانه، پلاک و… باشد.

۴-چه وقت (کی) [when]:کی، قیدی است که زمان وقوع رویداد را مشخص می‌ کند. اگر رویدادی تازه و از ارزش تازگی برخوردار باشد، باید زمان رویداد در پاراگراف اول خبر اعلام شود زیرا تازگی از ارزش های مهم خبری است. به طور کلی خواننده باید از زمان وقوع رویداد (گذشته، حال و آینده) اطلاع داشته باشد.  زمان وقوع رویداد به شکل دقیق یا دست کم به صورت تقریبی، برای صحت نگارش خبر کاملا لازم است. به فراخور موضوع، عنصر زمان می تواند شامل اطلاعاتی درباره سال، ماه، هفته، روز، ساعت، دقیقه وحتی دربرخی خبرها مانند وقوع زلزله  ثانیه باشد.

 ۵-چرا؟  [why]: این عنصر، دلیل یا انگیزه وقوع رویداد را بیان می کند. این رکن از خبر جنبه های تحلیلی آن را افزایش می دهد و توضیحاتی را درباره انگیزه‌ ها، اهداف، دلایل، زمینه ها و سایر عوامل موثر در فرآیند شکل گیری رویداد ارائه می کند.

۶-چگونه؟ [How]: قید چگونه، از عناصر تشریحی و توصیفی خبر است که توالی رویدادها و کیفیت آنها را با ذکر مهمترین عناصر تشکیل دهنده یک رویداد بیان می کند. وقتی خبری روایت می شود در واقع داستانی برای مخاطب تعریف می شود و این رکن خبر جنبه داستان گونگی خبر را شکل می دهد.

پاسخ به عناصر خبری چرا؟ و چطور؟ که به شکل توصیفی رویدادها را تبیین می کنند خواسته یا ناخواسته در  بسیاری از مواقع با دیدگاه‌های شخصی خبرنگار آمیخته می ‌شود، بنابراین خبرنگار باید در انعکاس خبر بی طرفانه عمل کند و از جانبداری بپرهیزد.

 گاهی به دلیل اهمیت سرعت و تازگی خبر، ناچاریم از پرداختن به عناصر چرا و چگونه در خبر چشم پوشی کنیم .

در بخش اول از میان تمامی تعریف ها از خبر  این تعریف را برگزیدیم که ” خبر بیانی از یک رویداد است که دارای یک یا چند ارزش خبری است و تحت تاثیر عوامل درون سازمانی و برون سازمانی منتشر می شود.”حال ببینیم  ارزش خبری به چه معناست.

هر روز و هر ساعت در جهان رویدادهای بسیاری رخ می دهد، اما فقط تعداد کمی از آنها توجه روزنامه نگاران را به خود جلب می کنند و به عنوان  “خبر” در رسانه ها مطرح می شوند. انتخاب خبر بر مبنای ارزشی است که رسانه ها برای رویداد قایل می شوند.

هر رویداد طبعا حاوی یک ارزش یا مجموعه ای از ارزش های خبری است و همین ارزش ها در مرحله انتخاب، خود را به گزینشگر رویداد تحمیل می کنند.

بنابر این معیار، گزینش رویدادها، بر مبنای ارزش های خبری است. ارزش های خبری در دل رویداد قرار دارند و نه در شم روزنامه نگاری، ولی این شم و درک به کشف ارزش ها کمک می کند.

دکتر شکرخواه معتقد است که پیش از پرداختن به ارزش های خبری، ضروری است که ابتدا به هر رویداد از دو زاویه و وجه بنگریم:

۱-   زوایه یا وجه عینی: ماهیت رویداد است و آن چه در آن هست. در این وجه که جنبه عینی و منطقی رویداد است، با سازه هایی همچون اهمیت ذاتی، مشتمل بر بزرگی کارها و اقدامات (مثل احداث سد یا نیروگاه برق)، بزرگی و فراوانی مقدار (مثل قربانیان یک فاجعه)، بزرگی و حجم قدرت (نظیر قدرت یک دولت یا نهاد و یا شخص)، بزرگی نتایج (مانند پیامد ها و عکس العمل های بزرگ)، مجاورت، مشتمل بر مجاورت جغرافیایی (همانند اهمیت کشورهای همسایه برای ایران) و مجاورت معنوی (مثل اهمیت کشورهای جهان اسلام برای جمهوری اسلامی ایران)، مسئله ندرت که مشتمل است بر مطلق (سفر انسان به ماه) و نسبی (سقوط هواپیماها)… سرو کار داریم.

۲-    زاویه یا وجه انسانی: ملاحظات عاطفی موجود در هر فرد است. در وجه انسانی از جنبه عینی فاصله می گیریم و معیارهای انتخاب و گزینش دیگر از عینیت برخوردار نیستند و نمی توان بر علل انتخاب، حساب و کتاب ویژه قائل شد. علت این است که در جنبه انسانی،نحوه گزینش رویداد ها به وجوه عاطفی ،احساسی و روانی انسان ها مربوط می شود.

ارزش های خبری عبارتند از:

۱-   در بر گیری(Consequence/Impact):

رویدادی دارای ارزش خبری “دربرگیری” است که بر بسیاری از افراد جامعه تاثیرگذار باشدو مهم نیست که این تاثیر مثبت یا منفی و مستقیم یا غیرمستقیم است. (مثل خبر ضرورت تعویض شناسنامه ها،  دارای دربرگیری است زیرا  برای تمامی مخاطبان مهم است و همه آنان را دربر می گیرد.)

خبرهایی از این نوع که برای بخش قابل توجهی از مخاطبان اهمیت داشته باشد دارای ارزش دربرگیری است.

۲-   شهرت (Prominence/Eminence):

اشخاص،اشیا، مکان ها، نهادها و مفاهیمی که دارای “شهرت” هستند، از ارزش خبری برخوردارند. این ارزش خبری به خودی خود گویاست. البته برخی منتقدین این دیدگاه معتقدند که خبرها، مردم عادی را پوشش نمی دهند، چون که آنها از شهرت برخوردار نیستند و روزنامه نگاران تنها به مشاهیر، آن هم بیشتر از نوع قدرتمند و قدرتمدار آنان می پردازند، حال انکه قهرمانان واقعی مردم هستند. (مثلا در جنگ ها فقط فرماندهان در پوشش خبری قرار می گیرند حال آنکه نقش سربازان نیز بسیار مهم است.)

ولی به هرحال رویدادهایی که به اشخاص ، اشیاء ، مکان ها  و سایر موضوعاتی که از شهرت برخودارند مربوط شود از نظرگردانندگان  رسانه های جمعی قابل انتشار تلقی می شود.

۳-   برخورد، کشمکش، اختلاف و درگیری: (Conflict)

این گونه از رویدادها حاوی برخوردهایی هستند که درشکل های گوناگون جلوه گر می شوند. این ارزش در مورد رویدادهایی است که  به نوعی تعادل مادی و معنوی جامعه را برهم می زند. شماری ازاین برخوردها میان افراد،گروه ها و ملت ها صورت می گیرند.برخوردها عموما به شکل انسان علیه انسان،انسان علیه محیط و طبیعت،فجایع  طبیعی و حوادث مربوط به حیات وحش هستند.اخبار مربوط به سرقت ها،قتل ها،جنگ ها،تصادفات وزلزله ها خبرهایی با ارزش برخورد و درگیری  به شمار می روند که کشمکش محور اصلی آن ها را تشکیل می دهد و غالبا از رویدادهای مورد توجه و علاقه رسانه ها هستند.

۴-   استثنا، شگفتی و عجیب بودن (Oddity):

این نوع رویدادها از وجه غیرعادی و یا عجیب و استثنایی بودن از ارزش خبری برخوردارند. به طور کلی این رویدادهای نادر را خوانندگان و مخاطبان خبرها تحت عنوان، “ترین ها” می شناسند. (پیرترین فرد جهان، بلندترین آسمان خراش دنیا، کوچکترین رایانه و…)

۵-   بزرگی و فراوانی تعداد و مقدار (Magnitude) :

این ارزش خبری عمدتا به ارقام و اعداد مربوط می شود و فرق نمی کند که این ارقام مربوط به چیست. هرچه تعداد ارقام بزرگتر باشد،چون جنبه فراگیری آن اهمیت پیدامی کند، از ارزش خبری بیشتری برخوردار می شود. (مرگ ۱۰۰ نفر بر اثر یک تصادف، از مرگ   ۳ نفر در ی دیگر، شانس بیشتری برای گزینش و تبدیل شدن به خبر دارد.)

۶-   مجاورت (Proximity):

مخاطبان رسانه ها ترجیح می دهند که ابتدا از خبرهای مربوط به محله، شهر، کشور و کشورهای همجوار خود اطلاعات کسب کنند. مجاورت به لحاظ ارزش خبری در دو شکل مورد گزینش قرار می گیرد:

الف) مجاورت جغرافیایی، مثل شهر، کشور و منطقه مجاور،

 ب) مجاورت معنوی، مثل مشابهت های فرهنگی، عقیدتی، قومی، اجتماعی و مانند آن ها.

۷-   تازگی (Timeliness):

دانستن اینکه یک رویداد، چه وقت به وقوع پیوسته است از اهمیت ویژه ای برخوردار است. می گویند: روزنامه مثل نوزادی است که در همان روز تولد جان می سپارد. بنابراین رسانه ای از لحاظ خبری موفق تر است که حاوی اخبار “تازه تر” و “به هنگام” باشد. خواننده رغبتی به خواندن خبرهای کهنه ندارد. پس هر اندازه که فاصله وقوع رویداد و درج آن به وقوع خبر، نزدیکتر باشد، خبر تازه تر خواهد بود.

این هفت ارزش خبری، حالتی منحصر به فرد دارند که می توانند جنبه های ارزشی خبرها را پوشش دهند و دانستن آن ها کم و بیش می تواند برای درک ارزش های خبری کفایت کند اما بحث ارزش های خبری از وجوه دیگری هم مورد توجه قرار دارد.

“فلیپ گایار” فرانسوی در کتاب “فن روزنامه نگاری” به سه ارزش خبری اشاره می کند و می نویسد: ضوابط جهانی خبر، در خود خبر مستتر هستند کهاست و  باید  آنها را در این عبارت جست: “آنچه مورد توجه و علاقه خوانندگان باشد.”

ضوابط سه گانه گایار عبارت است از:

۱-   واقعه روز بودن (همان عنصر تازگی است)

۲-   اثرگذاری (دامنه انعکاس رویداد در زمان و مکان)

۳-   سودمندی (طرز تلقی مردم نسبت به رویداد)

در یک برداشت از این نوع نگاه به ارزش های خبری، رویدادهایی مورد توجه رسانه های جمعی قرار می گیرد که برای مخاطبان جذاب و با اهمیت باشد.