چرا زنان بیش از حد «عذرخواهی» می‌کنند؟

دکتر هریت لرنر: اِیمی، برادرزاده‌ی من است که یک روز به من گفت: «ای کاش می‌شد مکالمه‌ی ضبط شده من و یکی از همکاران سابقم را بشنوی. او مدام در مورد مسائل مختلف صحبت می‌کند و در مورد خیلی از چیزها عذرخواهی می‌کند… مواردی که برخی از آن‌ها اصلا نیازی به عذرخواهی ندارد.»
این کار باعث می‌شود که طرف مقابل مدام بگوید: «نه خواهش می‌کنم. چیزی نشده… همه چیز خوبه.» بدین ترتیب، بحث اصلی منحرف می‌شود.
من هم در اطرافم کسانی را می‌شناسم که بیش از حد عذرخواهی می‌کنند. دوستی در کالیفرنیا دارم که به دلایل مختلف عذرخواهی می‌کند؛ دوست دارم پایش را از زیر میز له کنم! آخرین باری که با او و چند نفر دیگر به رستوران رفتیم، او پیش از آوردن پیش‌غذا، پنج بار عذرخواهی کرد و من واقعا داشتم می‌شمردم. البته فرهنگ عذرخواهی با توجه به کشورهای مختلف متغیر است. اما در داخل هر فرهنگ، زنان بیشتر از مردان تمایل به عذرخواهی دارند.
آن شخص می‌گفت: «ببخشید، شما می‌‎خواستید کنار پنجره بشینید؟… آه، ببخشید حرفت رو قطع کردم، ادامه بدید لطفا… اوه، این منوی غذای شماست؟ ببخشید البته… عذر می‌خواهم، شما می‌خواستید سفارش بدید؟…»
حتی وقتی داشتیم بر روی پیاده‌روهای باریک راه می‌رفتیم، چندین بار پایمان داخل چال و چوله‌ها رفت. با اینکه چندین بار من به او خوردم و نه او به من، او گفت: «اوه ببخشین!» حتی اگر او را با یک هل کوچک نقش بر زمین می‌کردم، مطمئن بودم که او بلند می‌شد و می‌گفت: «آخ ببخشید.»
شاید من ناراحت شوم، چون که من اهل محله‌ی بروکلین هستم و او اهل جنوب؛ جایی که به او یاد داده‌اند برای کلاس بیشتر، کمی از غذایش را بگذارد در بشقاب بماند. تمام عذرخواهی‌های او آنقدر دقیق و ظریف هستند که انگار برای آموختن آن‌ها دوره‌های خاصی را گذرانده است. بسیاری از ادب و رفتارهای او خرسند می‌شود، اما حقیقت این است که میزان «ببخشیدها» و «معذرت می‌خواهم‌هایش» خیلی زیاد است.

دلیل این همه عذرخواهی چیست؟

زنان در طول نسل‌های گذشته و نسل من یاد گرفته‌اند که اگر چیزی کمتر از یک «خدمات دهنده‌ی احساسی» به دیگران باشند، باید احساس گناه و شرمساری کنند. ما سریعا نسبت به هر چیزی احساس مسئولیت می‌کنیم. به قول کمدین و نویسنده‌ی مشهور، ایمی پولر، که می‌گوید: «سال‌ها طول می‌کشد تا یک زن آنچه که یاد گرفته برایش شرمنده باشد را از یاد ببرد.»
بیش از ۱۰ سال است که من پیرامون مبحث عذرخواهی تحقیق کرده‌ام و برایم روشن شده که «عذرخواهیِ بیش از حد» می‌تواند راجع به هر مسئله‌ای رخ دهد. این اتفاق می‌تواند بازتاب دهنده‌ی اعتماد به نفس پایین، دست کم گرفتن خود، تمایل ناخودآگاه شخص به جلوگیری از هرگونه انتقاد و مخالفت احتمالی، گرایش شخص به ایجاد آسایش برای هر دو طرف و خجالت کشیدن باشد.
البته یک مورد دیگر نیز وجود دارد: یک تکنیک کلامی یا لفظ قلم صحبت کردن. جملات مربوط به عذرخواهی روزگاری یک پدیده‌ی دخترانه محسوب می‌شود، اما در حال حاضر رواج آن چیزی شبیه سکسکه کردن است.
نیازی نیست دقیقا بدانید که عامل عذرخواهیِ بیش از حد، یا بهتر است بگوییم عذرخواهیِ کاذب، چیست. اگر عادت دارید زیاد عذرخواهی کنید، کمتر این کار را انجام دهید. اگر لباس دوستتان را قرض گرفته‌اید و فراموش کرده‌اید که آن را سروقت پس دهید، نیازی نیست چندین بار عذرخواهی کنید. عذرخواهیِ بیش از حد بین دو طرف فاصله‌ می‌اندازد و مسیر یک مکالمه‌ی ساده را منحرف می‌کنند.
صادقانه بگویم، این کار باعث آزار دادن دوستانتان خواهد شد. اگر روزی پیش آید که شما بر سر موردی واقعا بخواهید معذرت خواهی کنید، دوستانتان به شما گوش نخواهند داد. ما فقط باید حد و حدود معذرت خواهی کردن را بدانیم و عذرخواهی‌هایی که از اعماق قلب برمی‌خیزد را بیان کنیم.