کودک دلبندی که ماه ها و شاید سالها منتظر تولدش بوده ایم، امروز جانمان را به لبمان رسانده! خنده از روی لب هایش رفته، مدام یا در حال جیغ کشیدن و گریه کردن و یا قهر کردن و حرف نزدن است. اما به راستی چرا کودکی دچار بهانه گیری میشود؟ مشاوره روانشناسی از ابعاد مختلفی به این سوال پرداخته و جواب های متعددی برای مراجعان در نظر گرفته است.

• علل بهانه گیری کودک
بهانه گیری کودک اگرچه یک عمل مشابه بین تمام کودکان بهانه گیر است، اما زمینه بروز و شدت آن میتواند علل مختلفی داشته باشد. مجموعه ای از علل فردی و تربیتی باعث بروز این رفتار میشود. آنچه مهم و قابل توجه است نوع رفتار والدین با فرزند در هنگام بهانه گیری است که میتواند زمینه ساز بهانه گیری های بعدی در کودک باشد.
بهانه گیری در سنین مختلف، علل مختلفی دارد که در ادامه با برخی از آنها آشنا میشویم.

*نمیتونم حرف بزنم!
گرچه کودک در سنین پایین معنی لغات و کلمات را تا حدود زیادی متوجه میشود و معنی حرفها و سوال های مارا درک میکند، اما نمیتواند برای پاسخ دادن به آنها و یا ابراز نظرات شخصی خودش از کلمات به درستی استفاده کند و همین امر باعث ایجاد بهانه گیری و بیقراری های او میشود.

*خسته شدم
گاهی خستگی برای کودکان میتواند سرسام آور باشد و آنها را وادار به بهانه گیری کند.

*خیلی گشنمه
گرسنگی یا تشنگی هر فردی را عصبی و پرخاش گر میکند. کودک هم از این موضوع مستثنا نیست. او هم در هنگام گرسنگی عصبی میشود و بدون اینکه مطلع باشد نسبت به موارد بی اهمیت بهانه گیر میشود.

*از دنده چپ بلند شدم
خواب شب برای یک انسان از مهم ترین واجبات است. هرچه سن فرد کمتر باشد این نیاز برای او بیشر حس میشود چرا که مغز نیاز به تحلیل و حلاجی اتفاقات روزانه را دارد. اگر خواب شب کامل نباشد باعث بدخلقی پرخاشگری و عدم تعادل در افراد بزرگسال میشود. در کودکان هم که البته نیاز به خواب شب بیشر است اوضاع بر همین منوال است، با این تفاوت که بیخوابی شبانه باعث میشود کودک در تمام روز بعد دچار بهانه گیری و پرخاشگری شود.

*لطفا منو ببین
یکی از مهمترین عوامل بهانه گیری کودک درخواست توجه از اطرافیان و والدین است. حتما تجربه کرده اید مواردی را که والدین در حال انجام کاری مثلا مطالعه یا تماشای سریالی بوده اند و کودکشان اصرار میکرد که آنها نقاشی اش را ببینند یا بهانه گیری میکرد که میخواهد کارتون تماشا کند. این بهانه گیری ها میواند معلول حس نیاز به توجه والدین باشد.

• روش های درمان بهانه گیری کودک
همانطور که گفته شد، بخش مهمی از بهانه گیری و پرخاشگری های کودک مربوط به رفتار والدین و اطرافیان است. والدین میتوانند از بهانه گیری کودک عصبی شده و برخوردی غیرمنطقی و احیانا ظالمانه با او داشته باشند، یا صبورانه با مشکل رو به رو شده و با استفاده از راهنمایی های افراد آگاه در صدد رفع آن بر بیایند. در ادامه با برخی از باید ها و نباید های رفتار با کودک بهانه گیر آشنا میشویم.

*حفظ آرامش
اولین قدم حفظ آرامش والدین است. وقتی کودک شروع به بهانه گیری میکند، مسلما والدین عصبی میشوند اما باید بدانیم که در این شرایط حفظ آرامش و کنترل خشم به طور غیر مستقیم به کودک نشان میدهد که برای صحبت کردن باید بهانه گیری و پرخاشگری را کنار بگذارد.

*منحرف کردن توجه
با ترتیب دادن یک بازی میتوانیم توجه کودک را جلب کنیم. مثلا از او بخواهیم خواسته اش را بار اول درگوشی بگوید، سپس کمی بلند تر و باز هم کمی بلند تر حرف هایش را تکرار کند. با این کار تمرکز بحث عوض میشود و کودک بهاننه گیری را کنار میگذارد.

*قطع حرف
هنگامی که کودک شروع به بهانه گیری میکند، در میان حرف هایش پریده و به او بگوییم که دارد بهانه میگیرد و ما به حرف هایش گوش نمیدهیم. اگر قصد دارد چیزی از ما بخواهد باید روش بیان کردنش را تغییر دهد.
اگر کودک نوع بیان خود را اصلاح کرد حتما او را تشویق کنیم و نشان دهیم حالا که بهانه گیری را کنار گاشه به حرف هایش گوش میدهیم

*باج ندادن
کودک در محیطی شلوغ شروع به بهانه گیری و گریه کردن میکند. نگاه همه ی افراد بر میگردد به سمت ما، پدر و مادری که نمیتوانند فرزندشان را ساکت کنند! در این شرایط میتوانیم به خواسته ی کودک تن داده و گریه های وحشتناک او را تبدیل به لبخندی معصومانه کنیم، اما باید بدانیم این لبخند معصومانه از این پس تنها در شرایطی در صورت کودکمان نقش میبندد که به خواسته های به جا و نا به جای او تن داده باشیم. در شرایط گفته شده بهتر است کودک را به جایی خلوت برده و از او بخواهیم با حفظ آرامش راجب خواسته اش حرف بزند.
اگر کودک بهانه گیری را تمام نکرد او را از محیط خارج کنیم .

• کودک بهانه گیر – بزرگسال لجباز
شاید دیده باشید افرادی را که با زورگویی در جامعه قصد تحقق خواسته هایشان را دارند. یا درگیری هایی را بین زوجین که با بهانه گیری ها و پرخاشگری های یکی از آنها به وجود آمده است. بخشی از این گونه مشکلات ریشه در کودکی داشته و حاصل عکس العمل های اشتباه اطرافیان است.

• آرامش بعد از طوفان!
شاید جالب باشد که بدانید بهانه گیری کودک همیشه هم اتفاق بدی نیست. دلایل زیادی وجود دارند که این رفتار را توجیه میکنند از جمله:

*خروج اشک
در شرایط بحران و فشار، خروج اشک که حاوی هورمون های استرس است باعث میشود که بدن به آرامشی نسبی دست یابد.

*یادگیری «نه» گفتن
امکان دارد که نه گفتن شما در برابر خواسته نا به جای فرزندتان او را خشمگین کرده و باعث بهانه گیری های او شده باشد. اما در این شرایط بعد از آرام شدن، او یاد میگیرد که در برابر خواسته های غیر منطقی باید صراحتا مخالفت کرد و کسی که پافشاری روی خواسته های اشتباهش دارد هیچوقت به خواسته هایش نمیرسد.

*اثر بهانه گیری کودک در بلند مدت

گاهی کودکان هیجانات خود را با رفتار های پرخاشگرانه یا با بهانه گیری ها و بدخلقی های پیاپی نشان میدهند. که این نشانه ی خوبی از سلامت روانی کودک و دوستی او با خودش است .

• بالاخره بهانه گیری خوب یا بد؟!
با توجه به مواردی که گفته شد، میتوان نتیجه گرفت که بهانه گیری کودک موضوع مهمی در بحث مشاوره روانشناسی است. اینکه کودک بهانه گیر دچار مشکلی است که باید درمان شود، یا شرایط عادی و نرمالی دارد بحثی است که شاید برای بررسی های دقیق تر آن لازم باشد به مشاور روانشناس و افراد آگاه مراجعه کرد.