وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
محمد امین هاشمی
از ابتدای آفرینش بشر، ارتباط میان انسان ها شکل گرفت و با گذشت زمان نوع این ارتباطات متحول شد. با پیشرفت وسایل زندگی و جنگ افزارها، ابزارهای ارتباطی جدید جای خود را در جامعه ی بشری باز می کردند. از ابتدای قرن بیستم و اختراعات پیاپی در زمینه ی الکترونیک، ابزار های ارتباطی نیز نقشی راهبردی در زندگی بشر ایفا کردند به طوری که عصر جدید، عصر ارتباطات نام گذاری شد. این نقش به حدی مهم بود که ارتباطات وارد تمام امور زندگی انسان ها از جمله جنگ شد. در حالی که زمانی داشتن سلاح های بهتر نشان دهنده ی قدرت بیشتر بود، هم اکنون داشتن اطلاعات بیشتر و ارتباطات قوی تر مؤلفه ی اصلی قدرت محسوب می شود. قدرت سایبری امروزه از اصلی ترین مؤلفه های قدرت نرم برای هر کشور است.
با شکل گیری فضای مجازی و تاثیرگذاری آن بر همه ی امور اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی توجه همه داعیه داران قدرت جهانی به این عرصه جلب شده است. فضای مجازی به حدی اهمیت یافته که کنترل و میزان تاثیرگذاری بر مردم از این طریق قابل اجراست. ایجاد یک فرهنگ جدید در مردم، واژه سازی، به راه انداختن شورش و نا فرمانی مدنی، ترور شخصیت ها، پخش شایعات، همفکری هزاران نفره در جلسه ی مجازی، از کارکردهای مشهود فضای مجازی در سال های اخیر بوده اند.
در ایران مقام معظم رهبری با درک و بینش عمیق خود شورای عالی فضای مجازی را در سال ۱۳۹۰ راه اندازی کردند. ایشان در رابطه با تاسیس این نهاد فرمودند: «گسترش فزاینده فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی به‌ویژه شبکه ی جهانی اینترنت و آثار چشمگیر آن در ابعاد زندگی فردی و اجتماعی و لزوم سرمایه گذاری وسیع و هدفمند در جهت بهره‌گیری حداکثری از فرصت‌های ناشی از آن در جهت پیشرفت همه‌جانبه ی کشور و ارائه خدمات گسترده و مفید به اقشار گوناگون مردم و همچنین ضرورت برنامه‌ریزی و هماهنگی مستمر به منظور صیانت از آسیب‌های ناشی از آن اقتضا می‌کند که نقطه ی کانونی متمرکزی برای سیاست‌گذاری و تصمیم گیری و هماهنگی در فضای مجازی کشور به وجود آید. به این مناسبت شورای عالی فضای مجازی کشور با اختیارات کافی به ریاستِ رئیس جمهور تشکیل می‌گردد و لازم است به کلیه ی مصوبات آن ترتیب آثار قانونی داده شود. »
ایشان همچنین در دیدار با اعضای جدید شورای عالی فضای مجازی با اشاره به تأثیرگذاری گسترده‌ی فضای مجازی به عنوان یک قدرت نرم فوق‌العاده در عرصه‌های مختلف از جمله فرهنگ، سیاست، اقتصاد، سبک زندگی، ایمان، اعتقادات دینی و اخلاقیات، بر لزوم طراحی مناسب و دقیق برای حفظ حریم امنیت فکری و اخلاقی جامعه در این عرصه تأکید کردند و افزودند: لازمه‌ی حضور فعال و تأثیرگذار در فضای مجازی، «تمرکز در تصمیم‌گیری»، «جدیت در اجرا بدون از دست دادن زمان»، «هماهنگی میان دستگاه‌ها» و «پرهیز از موازی‌کاری و تعارض» است.
شکی نیست که هدف ایشان رسیدن ایران به جایگاه یک قدرت سایبری در تراز جهانی است. رهبر معظم انقلاب ده نکته ی کلیدی را خطاب به شورای عالی فضای مجازی بیان کرده اند که در ادامه کلید واژه های را مرور می کنیم.
- پرهیز از موازی کاری
- تمرکز تصمیم گیری در مرکز ملی فضای مجازی
- ارتقای جمهوری اسلامی ایران به قدرت سایبری در تراز جهانی
- توجه به صنایع مرتبط با فضای مجازی
- راه اندازی شبکه ملی اطلاعات
- سالم سازی و حفظ حریم شخصی در فضای مجازی
- مقابله با تهاجم فرهنگی
- توجه به اقتصاد دانش بنیان در فضای مجازی
- بهبود محتوا در فضای مجازی
- تدوین و تصویب قوانین مورد نیاز در فضای مجازی
اکنون این وظیفه ی سنگین بر عهده ی شورای عالی فضای مجازی گذاشته شده است تا در نقشه ی راه تعیین شده از سوی مقام معظم رهبری گام بردارد. برای رسیدن به هدف تبدیل ایران به یک قدرت سایبری جهانی باید در مسیری حرکت کنیم که بتوانیم کمبودها را برطرف و نقاط قوت خود را برجسته تر کنیم. موارد زیر راهکارهایی هستند که می توانند شرط لازم برای رسیدن به جایگاه قدرت سایبری جهانی می باشند.
- سخت افزار :
برای حضور و تداوم در عرصه ی سایبری بین المللی ابتدا به سخت افزار نیرومند نیاز داریم. سخت افزار های الکترونیکی مربوط به فضای سایبری به مثابه ی سلاح های ما در جنگ هستند. بدون داشتن سلاح نمی توانیم به جبهه ی جنگ برویم و امیدوار بودن به سلاح هایی که از بیگانگان به ما می رسد نیز عاقلانه نیست. زیرا هر زمان ممکن است این جریان تدارکاتی قطع شود. تجربیات گرانبهای کشور در جنگ و تحریم نشان داده اند که خودکفایی در بخش های حیاتی الزامی است.
امروزه فضای سایبری، دنیای اطلاعات، رسانه ها و تجهیزات وابسته به آن ها نیز تبدیل به اموری حیاتی شده اند زیرا به راحتی بر فرهنگ، سیاست ، اقتصاد و اجتماع تاثیر می گذارند. ایجاد سرور های قدرتمند، زیرساخت های لازم برای اینترنت پرسرعت ارزان، سیستم عامل ملی، شبکه داخلی فراگیر و تلاش برای انتقال سرور های اینترنت به داخل کشور از جمله اموری هستند که زیر ساخت های لازم برای قدرتمند شد در عرصه ی سایبری را فراهم می کنند.
۲٫ نیروی انسانی :
پس از مساله ی سخت افزار نوبت به موضوع نیروی انسانی می رسد. خوشبختانه ایران از هر لحاظ و در همه ی رشته ها از لحاظ منابع انسانی قوی است و استعداد های بالقوه و بالفعل زیادی در کشور وجود دارد. میلیون ها نفر در ایران به فضای مجازی دسترسی دارند و عده ای کمتر به تولید محتوی می پردازند. در این جمع عده ی زیادی از علاقمندان و دوستداران انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی ایران هستند. ساماندهی این فعالان عرصه ی فضای مجازی می تواند همه ی آن ها را در یک جهت و در یک راستا قرار دهد و شکی نیست که در این حالت بازویی قدرتمند و مردمی برای توان سایبری کشور ایجاد خواهد شد. تجربه ی موفق بسیج که امروزه در حال صادر شدن به محور مقاومت است می تواند در عرصه ی مجازی نیز تکرار شود. بدین ترتیتب در مقابل جریان نظام سلطه که یکباره و به طور هماهنگ در فضای مجازی هجوم می آورند لشکر به هم فشرده و متحدی از فعالان مجازی قرار می گیرد.
۳٫ نرم افزار :
پس از سخت افزار و نیروی انسانی به موضوع نرم افزار لازم می پردازیم. در صورتی که سخت افزار و نیروی انسانی داشته باشیم باید کار را آغاز کنیم. اما در همان ابتدای کار بایستی از خلاقیت استفاده کنیم. نقش خلاقیت در این جا آفرینش هنری به صورت مخاطب محور است. در واقع دانش و خلاقیت تولید کننده ی محتوای مجازی مخاطب را به خود جذب می کند و اثر عمیقی در ذهن می گذارد. تولید محتوای مجازی نقشی تعیین کننده در میزان موفقیت سیاست های یک کشور در صحنه ی سایبری بین المللی دارد. جذب ، تربیت و آموزش و نحوه ی به کارگیری نیروهای حاضر در عرصه ی مجازی به شدت بر محتوای تولید شده اثر می گذارد و خود نیازمند برنامه ریزی کوتاه مدت ، میان مدت و بلند مدت است.
۴٫ تولید محتوای مخصوص خارج از کشور :
برای موفقیت در عرصه ی بین المللی و خارج از مرزها لازم است محتوای ویژه ی مخاطب خارجی را تولید کنیم. بدون شک فعالیت های مجازی هدفمند اما غیر دولتی می تواند بیشترین تاثیر را داشته باشد. هم اکنون محتوایی بسیار مختصر و به صورت خودجوش توسط علاقمندان تولید می شود. با توجه به استفاده ی گسترده ی کشور های منطقه از شبکه های اجتماعی با زبان های انگلیسی ، عربی و ترکی ، می توان گفت محتوای تولید شده در کشور ما بسیار اندک یا در حد صفر است.
۵٫ حمایت از تولیدات مجازی :
با استفاده از قانونی مشابه کپی رایت یا حق تکثیر می توان از فعالان عرصه ی تولید محتوای مجازی بهتر حمایت کرد. البته لازمه این قانون ساماندهی و نظام مند کردن امر تولید محتوای مجازی در کشور است.
۶٫ ورود به فاز تهاجمی در عرصه ی بین المللی :
پس از آغاز کار بین المللی و تولید محتوای ویژه مخاطبان در نقاط گوناگون جهان و به زبان های مختلف، با استفاده از به راه انداختن موج های مجازی به ویژه در شبکه های اجتماعی علاوه بر خنثی سازی توطئه های گوناگون دشمن می توانیم وارد فاز تهاجمی شویم. از آن جا که نقاط منفی و دد منشی در تاریخ دشمنان ما به وفور یافت می شود می توانیم با استفاده از آن ها جبهه ی باطل را به خوبی به حق طلبان جهان معرفی نماییم.
۷٫ تمرکز در فرماندهی:
تمام این اهداف در صورتی محقق خواهند شد که فرماندهی واحدی در جبهه ی مجازی کشور وجود داشته باشد و همه ی فعالان ضمن آگاهی به وظیفه ی خود از فرمانده حرف شنوی داشته باشند.
به نظر می رسد نکات مذکور سهل ممتنع اند، بدین معنا که در سخن بسیار آسان است اما در عمل بسیار مشکل و هزینه بر هستند. اما باید در نظر داشت که هر گونه هزینه در امر فضای مجازی اگر در جای درست انجام شود در واقع سرمایه گذاری برای آینده خواهد بود. همان طور که چند بار بیان شد فضای مجازی به شکل پیچیده ای با سیاست ، امنیت ، فرهنگ و اقتصاد در رابطه است. با پیشرفت در فضای مجازی اگر موفق به مهار توطئه ی دشمن در جنگ سایبری بشویم موفقیت بزرگی به دست آورده ایم. اما اگر بتوانیم علاوه بر دفاع از خود به دشمن ضربه بزنیم کار بسیار بزرگ تری انجام داده ایم. پس شایسته است همراه با حرکت دنیا به سوی جهانی شدن در ارتباطات به جای انفعال و حصار کشیدن به دور خودمان، سوار بر جریان شده و ضمن بهره بردن از منافع آن به قدرتی جهانی در فضای سایبر تبدیل شویم.
