۱۳ آبان در تاریخ معاصر ایران یکی از برجسته ترین روزها به شمار می رود. هنگامه ای که در آن رخدادهای مهمی همچون «تبعید امام خمینی(ره) به ترکیه، شهادت دانش آموزان به وسیله نیروهای حکومت پهلوی و تسخیر سفارت آمریکا» به وقوع پیوست. با وجود آن که هر کدام از این رویدادها در سال های مختلفی شکل گرفته اند اما در روند مبارزه های مردمی در مخالفت با رژیم پهلوی تاثیر بسزایی داشته اند.

**تبعید امام خمینی به ترکیه ۱۳ آبان ۱۳۴۳
ایران برای نخستین بار امتیاز کاپیتولاسیون را در معاهده ترکمانچای برای شهروندان روسیه به رسمیت شناخت و پس از آن برخی کشورهای استعمارگر، این امتیاز نامشروع را به علت ضعف حکومت قاجاریه کسب کردند اما در ۱۳۰۶ خورشیدی این امتیاز با فشار افکار عمومی و فضای حاکم بر روابط بین‌الملل پس از جنگ جهانی اول لغو شد.

هنوز سه دهه از لغو کاپیتولاسیون بیشتر نمی‌گذشت که کابینه اسدالله علم در ۱۳ مهر به دستور محمدرضا پهلوی، پیشنهاد آمریکا مبنی بر اعطای مصونیت قضایی به شهروندان آمریکایی را به صورت یک لایحه قانونی در هیات دولت تصویب کرد و چندی بعد،امام خمینی(ره) با آگاهی از آن در چهارم آبان در سخنانی تاریخی به رسوایی این اقدام ننگین پرداختند.

محمدرضا پهلوی که بنیان های حکومت خود را در خطر می دید در شب ۱۳ آبان همان سال صدها نیرو را به همراه برخی از اعضای سازمان اطلاعات و امنیت کشور(ساواک) به منزل امام(ره) در قم فرستاد و پس از بازداشت، ایشان را ابتدا به تهران و سپس با یک بالگرد نظامی به ترکیه تبعید کردند. این سرآغاز حرکتی بود که ۱۴ سال بعد به ثمر نشست و سبب پیروزی انقلاب اسلامی شد.

**مبارزه دانش آموزان با رژیم پهلوی
هنگامی که مبارزه های انقلابی مردم به رهبری امام خمینی(ره) به روزهای سرنوشت ساز خویش نزدیک می‌شد، همگان می کوشیدند تا در مخالفت با اعمال حکومت وقت از تمامی ظرفیت های خود به خوبی استفاده کنند و در این میان دانش آموزان و نوجوانان نیز از انگیزه فراوانی در راه پیشبرد هدف های آرمانی امام(ره) برخوردار بودند. به همین منظور در ۱۳ آبان ۱۳۵۷ خورشیدی به صورت خودجوش مدرسه ها را تعطیل و به طرف دانشگاه تهران حرکت کردند تا صدای اعتراض خود را به رژیم پهلوی برسانند اما نیروهای حکومت وقت در ۱۱ صبح، چندین گلوله گاز اشک آور در میان جمعیت شلیک کردند. اجتماع کنندگان در حالی که به سختی نفس می‌کشیدند با صدای رسای خویش، فریاد الله‌اکبر سر دادند و سبب خشم ماموران حکومتی شدند. بدین شکل آنان به طرف جمعیت تیراندازی کردند و جوانان و نوجوانان بی‌گناه را به شهادت رساندند. از این رو در سال های بعد به دلیل گرامیداشت یاد و خاطره شهیدان دانش‌آموز، این روز در تاریخ انقلاب اسلامی به نام «روز دانش‌آموز» نام‌گذاری شد.

**تسخیر سفارت آمریکا ۱۳ آبان ۱۳۵۸
امام خمینی(ره) به عنوان رهبری با بصیرت و آگاه در بیانات خویش همواره به نقش و جایگاه دانش آموزان و دانشجویان در انقلاب اسلامی اشاره داشتند و بر وظایف آنها در برابر این انقلاب تاکید کردند، به همین مناسبت در سخنرانی ۱۰ آبان ۱۳۵۸خورشیدی به این قشر فرمودند: «بر دانش آموزان، دانشگاهیان و محصلین علوم دینیه است که با قدرت تمام، حملات خود را علیه آمریکا و اسرائیل گسترش داده و آمریکا را وادار به استرداد این شاه مخلوع جنایتکار نمایند».

دانشجویان دانشگاه های تهران با انتشار پیام امام(ره) در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ خورشیدی در یک راهپیمایی به مناسبت روز دانش آموز به طرف سفارت آمریکا رفتند و این مکان را به تسخیر کامل خود درآورند. امام خمینی(ره)‌ نیز در پیامی این حرکت را انقلاب دوم و بزرگ تر از انقلاب نخست نامیدند. سرانجام پس از گذشت ۴۴۴ روز از زمان تسخیر سفارت آمریکا در ۳۰ دی ۱۳۵۹ خورشیدی با مساعدت جمهوری اسلامی ایران، بیش از ۵۰ گروگان آمریکایی اجازه خروج از کشور را به دست آوردند.

مبارزه های ملت ایران در طول سده های گوناگون از تلاش آنان در راه رویارویی با استکبار و ظلم و ستم حکایت دارد زیرا مردم آزاده این دیار کهن هیچ گاه در برابر استعمار و استکبار سرخم نکرده و نشان داده اند که حفظ استقلال و عزت برای آنها از هر موضوعی مهم تر است. آنچه برخی از کشورها را به سلطه گری وا می دارد، سلطه جهانی، تسلط بر ذخایر ملت های دیگر و دستیابی به شریان حیات اقتصادی جهان به شمار می رود. این خصلت های بارز در میان کشورهایی که رژیم پهلوی را بر سر قدرت آورده بودند سبب شد تا ایرانیان به استکبارستیزی روی بیاورند و با پیروزی انقلاب اسلامی به آنچه شایسته آنان است، دست یابند.
در واقع شکل گیری انقلاب برای رهایی از استکبار بود و بعد از آن حفظ و تامین اهداف متعالی نظام کشور، ادامه این مبارزه را ضروری نشان می دهد. پس بایستی برای اجرایی کردن این مهم و دستیابی به پیشرفت در تمامی عرصه ها و دفاع از حقوق مستضعفان جهان، مبارزه با استکبار جهانی را تا رسیدن به تمامی هدف های تعیین شده ادامه داد.