وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
«یاد امام حسین(ع) روشن کرده و سپس شمع‌های سوخته را به نشانه و نماد تبرک جمع می‌کنند و در منازل خویش نگه می‌دارند. این مراسم در حقیقت نماد هفت روز عزاداری برای سرور و سالار آزادگان جهان است، طبعاً از آن‌جایی که این مراسم در شب عاشورا برگزار می‌شود، شمع‌ها می‌تواند نماد زنده نگه داشتن مکتب عاشورا هم باشد. اما نباید فراموش کرد که این مراسم به شکل دیگری هم برپا می‌شود به طوری که برمبنای مستندات موجود، برخی از بانوان روی منبر حسینیه‌ها پارچه‌ای سیاه می‌اندازند و با قرار دادن سینی، شمع‌هایی داخل آن گذاشته و سپس آن‌ها را روشن می‌کنند، در کنار آن دو تشت است که یکی در آن خاک و گل ریخته می‌شود و نماد سر بریده حسین(ع) است و دیگری تشتی خالی است که زنان عزادار نذورات خود را در داخل آن می‌ریزند و سرانجام این نذورات به خادمان منبر و کسانی که در کنار سینی شمع می‌نشینند و مراقب هستند تا شمع‌ها تا انتها بسوزد، داده می‌شود. »
«بانوان عزادار خراسان جنوبی در همان ابتدای محرم با سایر زنانی که در مجالس روضه و دوره قرآن شرکت می‌کنند، گردهمایی زنان دلداده مکتب حسین(ع) و عاشقان رضوی را تشکیل می‌دهند، بر این اساس در ایام محرم با دهان روزه، پای پیاده و برهنه، به پابوسی علی بن موسی الرضا(ع) رفته و در این مضجع نورانی برای سرور و سالار شهیدان و امام رضا(ع) سوگواری می‌کنند. این بانوان یک هفته در مشهد اقامت کرده و هر روز، سحرگاهان با اجتماع در صحن و سرای رضوی به خواندن زیارت امام رضا(ع) و زیارت عاشورا می‌پردازند و پس از اقامه نماز ظهر در بیرون از حرم مطهر تا میدان شهدا، خرما و عناب میان زائران و مجاوران حضرت ثامن الحجج(ع) توزیع می‌کنند.»
مرضیه صاحبی
سوگواری بانوان در سرزمین طلای سرخ/ هفت منبر و سیب‌های سرخ روی علم
زنان بیرجند نسبت به برپایی مراسم‌های مذهبی و روضه خوانی مقید و پایبند هستند و بر این اعتقادند که باید در ایام ماه محرم سیاه پوش باشند، آنان از همان نخستین روز محرم، مرثیه‌خوان‌ها و نوحه خوانان زن را در حسینیه‌ها و منازل خویش دعوت می‌کنند تا به شرح وقایع عاشورا و مناقب امام حسین(ع) و یارانش بپردازند.
ماه محرم که می‌آید در سرزمین طلای سرخ، بوی سیب، بوی اسپند، بوی خون می‌آید، دل‌ها آرام و قرار ندارد، زنان شوریده حال و بی قرار در شب عاشورا برای هفت منبری که در آن روضه خوانده شده، شمع روشن می‌کنند و در مراسم علم بندانی، سیب‌های سرخ را بر روی علم قرار می‌دهند و در پایان روز عاشورا به نشانه تبرک، سیب‌ها در بین عزاداران توزیع می‌شود.
برگزاری آیین کهن هفت منبر
بانوان این پهنه جغرافیایی به دلیل علاقه امام حسین(ع) به سیب سرخ، این میوه را بر روی علم می‌گذارند و با دایره زدن به دور آن، سینه می‌زنند و به سرور و سالار شهیدان، متوسل می شوند، آنان زیر این علم‌ها حاجت می‌گیرند و نذر می‌کنند تا در خانه خویش مراسم علم بندانی را برگزار کنند.
هفت منبر هم یکی از آیین‌های کهن ماه محرم در بیرجند است که بانوان شمع‌هایی در هفت منبر، مسجد و حسینیه به یاد امام حسین(ع) روشن کرده و سپس شمع‌های سوخته را به نشانه و نماد تبرک جمع می‌کنند و در منازل خویش نگه می‌دارند.
این مراسم در حقیقت نماد هفت روز عزاداری برای سرور و سالار آزادگان جهان است، طبعاً از آن‌جایی که این مراسم در شب عاشورا برگزار می‌شود، شمع‌ها می‌تواند نماد زنده نگه داشتن مکتب عاشورا هم باشد. اما نباید فراموش کرد که این مراسم به شکل دیگری هم برپا می‌شود به طوری که برمبنای مستندات موجود، برخی از بانوان روی منبر حسینیه‌ها پارچه‌ای سیاه می‌اندازند و با قرار دادن سینی، شمع‌هایی داخل آن گذاشته و سپس آن‌ها را روشن می‌کنند، در کنار آن دو تشت است که یکی در آن خاک و گل ریخته می‌شود و نماد سر بریده حسین(ع) است و دیگری تشتی خالی است که زنان عزادار نذورات خود را در داخل آن می‌ریزند و سرانجام این نذورات به خادمان منبر و کسانی که در کنار سینی شمع می‌نشینند و مراقب هستند تا شمع‌ها تا انتها بسوزد، داده می‌شود.
تشکیل گردهمایی زنان دلداده مکتب حسین (ع) و عاشقان رضوی
آنان در روز عاشورا و تاسوعا بر در خانه‌هایشان اسپند دود می‌کنند و با گذاشتن میز، روی آن سینی چای و شیر می‌گذارند تا رهگذران و دسته‌های سینه زنی با عبور از کوچه‌ها و محله‌ها، جرعه‌ای بنوشند و با عزایی جانانه از دریای معرفت امام حسین (ع) بهره مند شوند.
بانوان عزادار خراسان جنوبی در همان ابتدای محرم با سایر زنانی که در مجالس روضه و دوره قرآن شرکت می‌کنند، گردهمایی زنان دلداده مکتب حسین(ع) و عاشقان رضوی را تشکیل می‌دهند، بر این اساس در ایام محرم با دهان روزه، پای پیاده و برهنه، به پابوسی علی بن موسی الرضا(ع) رفته و در این مضجع نورانی برای سرور و سالار شهیدان و امام رضا(ع) سوگواری می‌کنند.
این بانوان یک هفته در مشهد اقامت کرده و هر روز، سحرگاهان با اجتماع در صحن و سرای رضوی به خواندن زیارت امام رضا(ع) و زیارت عاشورا می‌پردازند و پس از اقامه نماز ظهر در بیرون از حرم مطهر تا میدان شهدا، خرما و عناب میان زائران و مجاوران حضرت ثامن الحجج(ع) توزیع می‌کنند.
از برگزاری تعزیه علی‌اکبر و حضرت ابوالفضل(ع) تا طبخ آش نذری
زنان این سرزمین در شب نهم محرم بعد از برگزاری مراسم نوحه سرایی در خانه‌های خویش و برپایی نماز مغرب و عشا به داخل حیاط یا فضاهای روباز رفته و مشعل روشن کرده و آرام بر سر و سینه می‌زنند، سپس دور مشعل می‌نشینند و زیارت عاشورا می‌خوانند. این مراسم همه ساله برگزار شده و هیچ گاه از خاطر زنان جغرافیای طلای سرخ محو نمی‌شود.
این مراسم‌ها و آداب و رسوم ماه محرم همیشه در دل بانوان بیرجندی زنده است، آنان با فرا رسیدن این ماه رسم دارند تا مبلغی را برای نذری دادن و روضه گرفتن کنار بگذارند. بر همین اساس تعزیه حضرت مسلم‌بن‌عقیل(ع) در روز هفتم محرم، تعزیه علی‌اکبر(ع)، حضرت ابوالفضل(ع) و صحرای کربلا را به ترتیب از هشتم تا دهم محرم برگزار کرده و بعد از برپایی هریک از این مراسم‌های تعزیه، زنان دور هم جمع شده و با پاک کردن سبزی و حبوبات به طبخ آش می‌پردازند و دسته‌های عزاداری و سینه زنی را در دل مساجد و تکایا اطعام می‌کنند.
آیین شمع گردانی بانوان بیرجند
شمع گردانی از دیگر رسم‌ها و آیین‌های بانوان این سرزمین است، اگرچه این مراسم را نمی‌توان به صورت اختصاصی به زنان خراسان جنوبی نسبت داد اما آنان هم در برپایین این آیین سهم دارند. این مراسم در روز تاسوعا با روشن کردن شمع آغاز می‌شود، این شمع‌ها نه تنها در تکایا و مساجد بلکه در روضه‌هایی که بانوان برگزار می‌کنند نیز روشن می‌شود، در حقیقت سفره‌ها پهن شده و در آن شمع، نان و پنیر، ماست و سبزی، آش اوماج و بلغور قرار داده می‌شود. ابتدا روضه خوان با توسل به ائمه اطهار(ع) نوحه سرایی می‌کند و بعد بانوان شمع‌ها را برداشته و درحالی که بر سر و سینه می‌زنند به دور سفره می‌چرخند و اشک می‌ریزند. زنان سرزمین طلای سرخ معتقدند که در آیین شمع گردانی، حاجت‌ها برآورده می‌شود.
