به بهانه روز جهانی سالمندان اندیشه و تبادل نظر؛ میراث ارزشمند سالمندان

دوره سالمندی یکی از مرحله های مهم زندگی محسوب می شود که یک چهارم از دوران زندگی بشر را تشکیل می دهد و هر فرد بایستی بهترین استفاده را از این دوره ببرد و باید بداند سالمندی به معنای بیماری و درد نیست زیرا با یک برنامه ریزی صحیح از جوانی و میانسالی می توان این دوره را در شرایط مطلوبی سپری کرد. در واقع وضعیت سالمندان به صورت مستقیم از عوامل اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی تاثیر می پذیرد و آنان نیازمند توجه همه جانبه هستند تا بتوانند به درستی با این بخش از زندگی روبرو شوند.
این قشر، گنجینه های با ارزش جامعه به شمار می روند که باید اقدام های لازم برای برخورداری بهینه از خردمندی و کاردانی آنها انجام شود. در این میان سلامت سالمندان یکی از مهم ترین دغدغه ها و مسایل بیشتر کشورها است که برای برطرف کردن آن نیازمند سیاست گذاری و برنامه ریزی های دقیق و صحیح هستیم و کشورهایی که برنامه های مناسبی در این باره ندارند با معضل های بسیاری روبرو هستند. بر پایه برخی پژوهش ها بیشتر از دو سوم جمعیت سالمند دنیا تا ۲۰۲۰ میلادی در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند و پدیده سالمندی در این کشورها پدیده ای جدید است، به همین منظور مسوولان امر بایستی در جهت کنترل عوامل ناشی از این موضوع، برنامه ریزی های مناسب را انجام دهند.
یکی از نکته های مهم برای هر کشوری، سالمندی جمعیت آن است زیرا وجود این امر نشانه موفقیت یک کشور در میزان توسعه بهداشت و افزایش میزان امید به زندگی محسوب می شود. شایسته است تا فرهنگ سازی لازم به منظور تکریم سالمندان، ایجاد شرایط مطلوب برای تامین سلامت آنان و پیش بینی های ضروری در جهت بهره مندی از تجربه ها و توانمندی سالمندان در بخش های گوناگون انجام پذیرد.
جایگاه ارزشمند و مهم سالمندان در جامعه و نقش تاثیرگذار آن در انتقال تجربه به دیگران و یاری رساندن به رشد و پیشرفت کشورها سبب شد تا نخستین روز اکتبر به عنوان «روز جهانی سالمندان» نامگذاری شود تا همگان در راستای ارج نهادن به آنان و پاسداشت سال ها تلاش آنها در مسیر دستیابی به روزگاری بهتر بکوشند و همواره از سرمایه های با ارزش به نیکی یاد کنند. ﺷﻌﺎر روز ﺟﮫﺎﻧﻲ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان در ۲۰۱۶ ﻣﯿﻼدی «ﻧﻪ علیه هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺒﻌﯿﺾ ﺳﻨﻲ» ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز جهانی سالمندان با «علی ملک پور» استاد جامعه شناسی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد رودهن به گفت و گو پرداخت.
ملک پور درباره پدیده سالمندی گفت: سالمند به فردی گفته می شود که بالای ۶۰ سال سن داشته باشد. به دلیل رشد بهداشت و مراقبت های پزشکی در دنیای کنونی امید به زندگی افزایش پیدا کرده و همین امر شانس بقا و سلامتی افراد را در سن های بالای ۶۰ سال افزایش داده است. البته باید اذعان داشت که مراقبت و سلامت سالمندان در کشورهای پیشرفته بیشتر صورت می پذیرد هر چند بهره مندی جوامع در حال توسعه نیز از این امر کم نبوده است، برای نمونه در ایران بیش از گذشته به دوره سالمندی توجه می شود.
این استاد جامعه شناسی در ارتباط با نگاه جامعه به مقوله سالمندی بیان داشت: به لحاظ آماری در ایران ۸٫۵ درصد از کل جمعیت سالمند بالای ۶۰ سال سن هستند که به اقتضای شرایط فرهنگی، اجتماعی و تاریخی؛ کشورمان از یک بُعد دارای نگاه مشترکی با فرهنگ های دیگر است که این امر باعث توجه و رویکرد خاصی به این موضوع می شود.
در گذشته(از ۵۰ سال گذشته به قبل) فردی که عنوان سالمند برای او به کار برده می شد، تجربه زندگی و بهره مندی از تجربه بشری را از بسیاری از افراد دیگر بیشتر کسب کرده بود و همین امر آنها را به دایره المعارف برای فرهنگ خانوادگی، قبیله ای، قومی و محلی زمان خود تبدیل می کرد اما در عصر نوین که تکنولوژی و فناوری اطلاعات نقش مهمی در مسایل و پدیده ها پیدا کرده، سالمندان در برخی مواقع به سبب همراهی نکردن و بهره نبردن از این عوامل همچون گذشته ایفای نقش نمی کنند و باید دانست و این امر یک پدیده جهانی است و ویژه یک و چند کشور نیست.
همراه نبودن سالمندان با تکنولوژی های تازه و مسایلی که بعد از آن شکل می گیرد موضوعی به شمار می رود که سالمندان و دیگر افراد جامعه باید به آن توجه اساسی داشته باشند تا این قشر را با تکنولوژی همنوا کنند زیرا این امر امکان دارد، مسایل دیگری را به وجود آورد که اجتماعی شدن سالمندان را با مشکل روبرو سازد و سبب به حاشیه رفتن آنها شود، چرا که از نظر علم جامعه شناسی، پدیده اجتماعی شدن ویژه کودکان نیست و این مقوله همیشه و در تمام گروه های سنی وجود دارد.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، درباره فرهنگ سازی در ارتباط با احترام به سالمندان در جامعه اظهار داشت: فرهنگ سازی و توجه به سالمندان در سطح های خرد و کلان جامعه باید همنوایی و همگامی داشته باشد؛ یعنی در سطح کلان مشاهده کرد که طرز تلقی و نگاه دولت، قانونگذاران و مدیران به موضوع سالمندی چگونه است و برمبنای یک پژوهش مستند علمی، فاصله این دیدگاه با نگاه مطلوبی که می تواند وجود داشته باشد، بررسی و این مشکل از میان برداشته شود تا این تغییر نگاه در دستورها و قانون های مربوط به سالمندان صورت پذیرد و اینگونه جامعه شاهد بهبود وضعیت سالمندان باشد.
در سطح خرد نیز خانواده، مدرسه، جامعه در کنار نقش اصلی و محوری خود به تحلیل پدیده سالمندی بپردازند. همچنین جامعه شناسان، روانشناسان، پزشکان و … هر کدام در حوزه تخصصی خود بایستی راهکارهایی را پیشنهاد دهند که افراد از مقوله سالمندی نه مثابه یک تهدید و محدودیت بلکه به عنوان یک دستاورد انسانی که میراث دار فرهنگ و مدنیت جامعه است، استفاده کنند.
وی با اشاره به اینکه در فرهنگ، دین و مدنیت جامعه ایران، میراثی غنی از احترام به بزرگترها و پیشکسوتان وجود دارد، تصریح کرد: این امر را می توان به عنوان نقطه قوت فرهنگ ایرانی دانست و باید با تقویت این سنت و هماهنگ کردن آن با نظریه ها و سازوکارهای علمی در جهت خدمت به سالمندان گام برداشت.
ملک پور در ارتباط با مشکل هایی که سالمندان با آنها روبرو هستند، یادآور شد: این موضوع در چند مقوله قابل بررسی است. یکی از این مشکل ها در حوزه پزشکی و بهداشتی قرار دارد زیرا سالمندان به صورت کلی، مستعد بیماری و کاستی هایی پزشکی، درمانی و فیزیولوژی بیشتری نسبت به دیگر افراد جامعه هستند. مساله دیگر، موضوع های رفاهی و اجتماعی محسوب می شود چرا که سطح معیشت و بهره مندی سالمندان از یک زندگی آبرومندانه انسانی بر منزلت اجتماعی آنها تاثیر دارد و به هر میزان که سطح رفاهی آنان پایین تر باشد منزلت اجتماعی آنها نیز کمتر می شود و اگر سازوکارهایی برای ارتقای رفاه سالمندان که جزو وظیفه های دولت ها است، ایجاد شود بهترین تکریم از این نسل صورت می پذیرد و همین امر به خودی خود باعث حل شدن بسیاری از مشکل های آنها نیز می شود.
این جامعه شناس در ادامه افزود: راهکارهای از میان برداشتن مشکل های سالمندان به عهده کارشناسان و متخصصان حوزه های مختلف است. تجربه کشورهای دیگر نشان می دهد که سیاست های اشتغال، مدیریت بازار کار و نوع رویکردی که میان سرمایه، نیروی کار و بازار اشتغال وجود دارد، ترکیب مطلوبی ایجاد می کند که در نهایت به نفع سالمندان است؛ یعنی با سیاست های درست و منطقی در این حوزه می توان آینده افرادی را که به سن سالمندی می رسند، تامین کرد. از این رو در ایران نیز باید سیاست هایی لحاظ شود تا در یک و چند دهه آینده، سالمندانی داشته باشیم که از نظر اقتصادی، رفاهی و اجتماعی در وضعیتی مطلوب باشد زیرا با تصویری که از این دوره در حال حاضر ارایه می شود، نسل حاضر در می یابد، جایگاهش در آینده به عنوان یک سالمند به چه شکل خواهد بود.
این استاد دانشگاه در پایان درباره نقش رسانه ها در ارتباط با سالمندان گفت: وظیفه رسانه ها، آموزش و مهم جلوه دادن مسایل اساسی جامعه است. از این رو می توانند این آموزش را به سالمندان بدهند که مسایل و مشکل های خود را درست و صحیح بشناسند و آنها را برطرف سازند. همچنین با آگاهی به این قشر نشان دهند که بخشی از فاصله ای که در جامعه میان آنها و نسل های دیگر ایجاد می شود، طبیعی و در نتیجه تکنولوژی و فناوری اطلاعات نوین است. همچنین رسانه ها بایستی به قانونگذاران و تصمیم گیران یادآور شوند که پدیده سالمندی برای هر فرد ایجاد می شود و احترام و تصمیم گیری صحیح در ارتباط با مسایل آنها وظیفه قانونگذار است. رسانه ها می توانند سالمندی را از حاشیه به متن بیاورند و توجه دولتمردان و افکار عمومی را به این نسل جلب کنند تا آنان کانون اندیشه و تبادل نظر قرار بگیرند.