وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
خبرگزاری مهر– گروه استان‌ها: دیگر بوی کاهگل به مشام نمی‌خورد. از حاج ولی، بی‌بی سیادت، کربلایی حسن و ننه گُلی دیگر خبری نیست. بوی اسپند در کوچه‌ها دلاویز نمی‌شود، دیگر تصویر زیبای غروب بر بام خانه‌های روستایی مجسم نمی‌شود و دیگر هیچ گله‌ای شبانگاهان از ورودی روستایی سر به بیابان نمی‌نهد. حالا سکوت است که بر تن خسته روستا فریاد می‌زند.
روستاهای زیادی در خراسان جنوبی همانند اسکلت‌هایی، سرد و خاموش روزگار می‌گذرانند. نه صدای خنده کودکی را بر خود حس می‌کنند و نه ناله دردهای شبانه پدری را. تازیانه‌های روزگار زخم‌هایی کهن را بر این روستاها به یادگار گذاشته است. تازیانه‌هایی از جنس بی‌آبی، خشک‌سالی، کمبود علوفه دام، خشک شدن قنوات و درختان و زخم‌هایی مانند مهاجرت صدها روستایی.
این روستاها زمانی همانند نگینی درخشان بر تاج خراسان جنوبی درخشیده‌اند اما هم‌اکنون از آن‌همه درخشش چیزی در اذهان نمانده است. قدم به این حوالی که بگذاری فقط بیابان است و بیابان.
درختانی با تنه‌های قوی و اما توخالی که خشک‌سالی آنها را به بستری برای انواع آفات تبدیل کرده و شاخه‌های بی‌جانشان به امید نزول قطره‌ای باران دست به دعا گشوده‌اند.
دیرزمانی نگذشته که مردمان این روستاها از این منزل به آن منزل می‌رفتند و تک‌تک لحظات زندگی را با همسایه کناردستی‌شان به خوشی سپری می‌کردند اما هم‌اکنون زندگی در این مکان‌ها رنگ غربت به خود گرفته است.
مسیرش فاصله زیادی از شهر ندارد چیزی حدود ۴۵ دقیقه، ۱۰ دقیقه‌ای را باید جاده به خاک نشسته‌ای را طی کنی تا بازی روزگار را در روستای قدیم تماشا کنی.
«غلامعلی» بی هم‌نشین شد
خانه‌ها از دور ردیف کنار هم چیده شده‌اند. یکی در میان نیز مخروبه و برخی هم از بین رفته‌اند. درختان خشک، نمایی ناخوشایند را در قاب نگاهت به تصویر می‌کشند. استخر بی‌جانی هم آرام در زیر آفتاب سوزان آرمیده و لب‌های ترک‌خورده‌اش را به نمایش گذاشته است. اینجا روستای «غلامعلی» از توابع بخش مرکزی خراسان جنوبی است.
این روستا جمعیت زیادی را در همین خانه‌های مخروبه به خود دیده اما هم‌اکنون کاملاً خالی از سکنه شده استیکی از اهالی این روستا که به گفته خودش به روستای بالادستی مهاجرت کرده است، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر می‌گوید: این روستا جمعیت زیادی را در همین خانه‌های مخروبه به خود دیده اما هم‌اکنون کاملاً خالی از سکنه شده است.
غضنفر براتی بابیان اینکه خشک‌سالی و خشک شدن تدریجی قنات، سبب مهاجرت روستاییان شده است، می‌گوید: من نیز به دلیل شغل دامداری به‌تنهایی در این روستا زندگی می‌کردم.
وی ادامه داد: آب شرب گوسفندان و همچنین خانواده را با استفاده از تانکر تهیه میکردیم اما در اواخر سال ۱۳۹۴، مجبور به مهاجرت شدم.
براتی با انتقاد از مسئولان، گفت: تمامی مسئولان در برابر خالی شدن روستاها و مهاجرت روستاییان به شهرها مسئول هستند چراکه ما نیز بخشی از جامعه‌ایم و باید با ما هم، مانند دیگر هموطنان رفتار شود.
غلامعلی را در سکوت گوش‌خراش ویرانه‌هایش را رها کرده و به سمت «چاحوض» پیش می‌روم گویی دست نامهربان سرنوشت بر اینجا نیز سایه افکنده و وضعیتی بهتر از روستای غلامعلی ندارد.
کاهش ۷۰ درصدی جمعیت روستا نخستین چیزی است که دهیار روستا برای نشان دادن عمق فاجعه بازگو می‌کند.
سرنوشت شوم روستای غلامعلی در انتظار چاحوض
دهیار روستای چاحوض در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، می‌گوید: این روستا در ابتدا بیش از صد نفر جمعیت داشته که امروز کمتر از ۳۰ نفر از آنها باقی‌مانده‌اند.
«علی کرامتی نیا»، نبود شغل را مهم‌ترین دلیل مهاجرت اهالی روستا عنوان کرد و افزود: بیکاری، بسیاری از جوانان را به سمت شهرها روانه کرده است.
وی کمبود آب و خشک شدن درختان را مشکلی بزرگ در این روستا دانست و گفت: آب شرب این مردم هر ۱۵ روز از طریق تانکر تهیه‌شده که پاسخگوی مصرف آنها نیست.
کرامتی نیا بابیان اینکه ادامه یافتن این روند سبب افزایش مهاجرت روستاییان می‌شود، اظهار کرد: تا چند سال آینده این روستا نیز مانند بسیاری از روستاها خالی از سکنه خواهد شد که باید موردتوجه قرار گیرد.
دهنه تنگل خالی از سکنه شد
«دهنه تنگل» هم یکی از روستاهای شهرستان سربیشه است که در بخش درح واقع‌شده و با وجود داشتن نعمت برق و مدرسه در روستا اما چند سالی است که خالی از سکنه شده است.
درگذشته بیش از ۱۵۰ خانوار در این روستا زندگی می‌کرده‌اند که خشک‌سالی و بحران آب در یک دهه اخیر مردم روستا را مجبور به مهاجرت کرده است و هیچ گونه آثار زندگی اکنون در این روستا به چشم نمی‌خورد.
۱۷۰۰ روستای خراسان جنوبی خالی از سکنه شد
مدیرکل دفتر روستایی و شوراهای استانداری خراسان جنوبی چندی پیش در گفت‌وگو با خبرنگاران گفته بود: استان خراسان جنوبی ۳ هزار و ۵۵۵ آبادی طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ دارد.
محمد شفیعی اعلام کرد: بر اساس این سرشماری یک هزار و ۸۵۲ آبادی دارای سکنه و یک هزار و ۷۰۳ روستا فاقد سکنه است.
استان خراسان جنوبی ۳ هزار و ۵۵۵ آبادی طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ دارد که هزار و ۸۵۲ آبادی دارای سکنه و یک هزار و ۷۰۳ روستا فاقد سکنه شده است.وی بیان کرد: خشک‌سالی، کم‌آبی و عدم وجود شغل از مهم‌ترین دلایل مهاجرت مردم روستا به شهرها بوده است و مهاجرت از روستاهای خراسان جنوبی بسیار شدیدتر از سایر استان های کشور است.
امنیت شرق در معرض خطر
استان خراسان جنوبی به‌عنوان سومین استان پهناور کشور و با جمعیت بالغ‌بر ۷۹۰ هزار نفر بیش از ۴۶۰ کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان دارد که خالی شدن روستاها به‌خصوص در مناطق مرزی تهدیدی برای امنیت شرق کشور محسوب می‌شود.
مشکل بحران آب در این استان هرروز سایه‌اش سنگین‌تر شده و این امر مهم‌ترین عامل تخلیه روستاها عنوان می‌شود.
نماینده مردم «زیرکوه» و «قاین» در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به خالی شدن روزبه‌روز روستاها طی سال‌های گذشته، اظهار کرد: یکی از دلایل اصلی این مهاجرت‌ها خشک‌سالی و از بین رفتن اشتغال روستاییان است.
فرهاد فلاحتی ادامه داد: کمبود نزولات آسمانی، خشک شدن قنوات و کاهش سفره‌های آب زیرزمینی در برخی از حوزه‌ها سبب ایجاد مشکلات شدید در بخش کشاورزی و دام‌پروری استان به خصوص در مناطق مرزی شده است.
افزایش روزبه‌روز تعداد روستاهای خالی از سکنه
وی با اشاره به اینکه مردم استان حدود ۱۸ سال است که با خشک‌سالی و مصائب آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، بیان کرد: این روند در مناطق روستایی که اقتصاد آنها بر پایه کشاورزی و دام‌پروری است، سبب ایجاد مشکلات فراوانی شده و تعداد روستاهای خالی از سکنه هرروز در حال افزایش است.
وی بابیان اینکه از طرفی خشک‌سالی سبب هجوم آفات به روستاها شده است، عنوان کررد: به‌عنوان‌مثال شهرستان زیرکوه که قطب تولید زرشک استان است در سال‌های گذشته با هجوم آفاتی روبه‌رو بوده که قبلاً سابقه نداشته است.
مردم استان حدود ۱۸ سال است که با خشک‌سالی و مصائب آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند که این روند در مناطق روستایی که اقتصاد آنها بر پایه کشاورزی و دام‌پروری است، سبب مشکلات فراوانی شده و تعداد روستاهای خالی از سکنه هرروز در حال افزایش است.نماینده مردم زیرکوه و قاین در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه همچنین کاهش آب در مناطق روستایی سبب خشک شدن قنوات شده است، گفت: در حال حاضر آب شرب بیش از ۵۰ روستا در شهرستان‌های قاین و زیرکوه با تانکر آب‌رسانی سیار تأمین می‌شود.
فلاحتی ادامه داد: علاوه بر این‌ها محله‌های عشایری نیز سال‌هاست با مشکل بی‌آبی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و حالا جمعیت آنها به‌صورت محسوس کاهش‌یافته است.
بلا استفاده ماندن زیرساخت‌ها در صورت نبود آب
وی تأکید کرد: همه این‌ها گویای این مطلب است که اگر برای این روستاها فکر جدی نشود شاهد خالی شدن دیگر روستاها نیز باید باشیم و به دنبال این امر اقتصاد خانوارها از اتکا به بخش کشاورزی خارج می‌شود.
نماینده مردم زیرکوه و قاین در مجلس شورای اسلامی با تأکید بر اینکه خالی شدن روستاها مشکلات امنیتی فراوانی در پی‌خواهد داشت، بیان کرد: هرچند بعد از انقلاب در حوزه زیرساخت‌ها کار زیادی در روستاها انجام‌شده اما همه این زیرساخت‌ها در صورت نبود آب مشکلی را حل نخواهد کرد.
فلاحتی اضافه کرد: در حال حاضر حتی بسیاری از روستاها شبکه لوله‌کشی آماده‌شده و امکانات زیرساختی فراوانی نیز مهیا شده اما به دلیل کمبود آب بسیاری از آنها خالی از سکنه شده است.
مردم چاره‌ای جز مهاجرت ندارند
رئیس شوراهای اسلامی خراسان جنوبی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر یکی از دلایل اصلی خالی شدن روستاها را نبود شغل می‌داند و می‌گوید: تا زمانی که کار در روستا نباشد مردم ناچار خواهند بود که به حاشیه شهرها مهاجرت کرده و به این مهاجرت غیر از معضلات حاشیه‌نشینی، تبعات امنیتی زیادی به دنبال خواهد داشت.
«محمدرضا قرائی» بابیان اینکه شغل بیشتر روستائیان کشاورزی و دام‌پروری است، ادامه داد: زمانی که آب به‌عنوان مهم‌ترین نیاز کشاورزی و دام‌پروری در روستا وجود نداشته باشد طبیعی است که مردم دیگر کاری در روستا ندارند و باید برای ایجاد شغل جایگزین در روستاها کاری انجام شود.
وی با اشاره به اینکه در ۲۰ سال گذشته آبدهی قنوات استان به یک‌سوم کاهش‌یافته است، عنوان کرد: امسال میزان بارندگی در استان زیر ۱۰۰ میلی‌متر بوده و حتی در برخی از شهرستان‌ها زیر ۱۶ میلی‌متر گزارش‌شده است.
اگر این روستاها خالی شود باید به‌جای هر روستایی یک سرباز بگذاریم تا بتوانیم از امنیت کشور دفاع کنیموی، هر روستا را همانند یک پادگان دانست و افزود: اگر این روستاها خالی شود باید به‌جای هر روستایی یک سرباز بگذاریم تا بتوانیم از امنیت کشور دفاع کنیم.
رئیس شوراهای اسلامی خراسان جنوبی بابیان اینکه در مرزهای استان شغل و کار نیست، عنوان داشت: هرچند ایجاد سهمیه سوخت مرزنشینی اقدام خوبی در حوزه اشتغال مرزنشینان بود اما راه‌اندازی بازارچه‌های مرزی یکی از موارد مهمی است که می‌تواند نقش بسزایی در اشتغال مرزنشینان داشته باشد.
قرائی ادامه داد: در حال حاضر تنها ۱۰ درصد از فرصت مرز برای بهره‌وری استفاده‌شده است و بیشتر تهدیدات مرز متوجه استان است درحالی‌که می‌توان این تهدیدات را به فرصت تبدیل کرد.
مصوبه مجلس برای تامین آب روستاها اجرایی شود
نماینده مردم «بیرجند»، «درمیان» و «خوسف» در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه دولت باید در نگهداری جمعیت در روستاها وارد عمل شود، گفت: هشت ماه پیش مصوبه‌ای در راستای تأمین آب روستاهای خراسان جنوبی در مجلس به تصویب رساندیم.
حجت‌الاسلام سید محمدباقر عبادی ادامه داد: طبق این مصوبه، دولت موظف است حداکثر ظرف مدت سه سال آینده تمامی روستاهای بالای ۱۰ خانواده خراسان جنوبی را از آب آشامیدنی سالم بی‌نیاز کند.
حجت‌الاسلام عبادی با بیان اینکه امید است این مصوبه اجرایی شود، گفت: آب آشامیدنی کفایت نیاز روستاییان را نمی‌کند و باید چاره‌ای دیگر در دولت اندیشیده شود.
نماینده مردم بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: متأسفانه دولت‌ها در کشور ما آینده‌نگری نکرده و تا زمانی که اتفاقی نیفتد، به فکر حل مشکل نمی‌افتند.
دولت هیچ طرح و برنامه ای برای روستاهای خراسان جنوبی ندارد
در شرایط کنونی طرح جامعی برای نجات روستاییان در دولت فعلی نمی‌بینم و تاکنون در راستای رفع مشکلات روستاییان زیاد فریاد زدیم اما به جایی نرسید.وی با بیان این پرسش که «آقای نوبخت و جهانگیری که استوانه‌های دولت هستند چه طرح و برنامه‌ای برای روستاییان دارند؟»، اظهار کرد: تاکنون هیچ طرحی در این راستا ارائه نشده است.
حجت‌الاسلام عبادی ادامه داد: باید به جای توجه به کسانی که حقوق های نجومی می‌گیرند، به فریاد کشاورزان و دامداران برسیم.
وی با بیان اینکه در شرایط کنونی طرح جامعی برای نجات روستاییان در دولت فعلی نمی‌بینم، افزود: تاکنون در راستای رفع مشکلات روستاییان زیاد فریاد زدیم اما به جایی نرسید.
نماینده مردم بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: از ۱۰ سال گذشته تاکنون قریب به ۵۰ درصد از روستاهای خراسان جنوبی حاشیه مرز با مهاجرت چشمگیری مواجه بوده‌اند.
دومینوی سخت مهاجرت اجباری از روستاها به دلیل خشک‌سالی موجب شده تا روستائیان در غربت با مشکلات زندگی شهری و حاشیه‌نشینی دست‌وپنجه نرم کنند.
بحران آب و مهاجرت مردم از روستاها سبب شد تا مسئولان و نمایندگان خراسان جنوبی در جریان سفر مسئولان ارشد کشور از جمله رئیس‌جمهور، معاون اول رئیس‌جمهور و رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی دولت موضوع تامین آب و تعیین تکلیف برنامه انتقال آب به استان را بارها مطرح کنند اما متأسفانه هیچ مصوبه‌ای به تصویب نرسید تا بارقه‌امید را در میان روستائیان و مرزنشینان این استان زنده کند.
در استانی که اقتصاد ۳۵ درصد مردم آن بر پایه کشاورزی است خشک‌سالی و از بین رفتن زمینه‌های اشتغال به‌عنوان مهم‌ترین عامل خالی شدن روستاها مطرح است و اگر بخواهیم مانع این روند رو به رشد شویم چاره‌ای جز ایجاد اشتغال جایگزین و انتقال آب برای روستاییان وجود ندارد.
مرزنشینان این استان می‌خواهند تا رئیس‌جمهور صدای آنها را بشنود و برای مشکلات این خطه قبل از اینکه سایه تهدیداتش بر امنیت شرق انداخته شود چاره‌اندیشی کند چرا که خالی شدن روستاها در خراسان جنوبی به‌عنوان استانی مرزی تهدیدی است که نه تنها این خطه را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد بلکه گریبان گیر امنیت شرق کشور می‌شود و رفع این مشکل از عهده مسئولان استانی به تنهایی خارج است و عزم مسئولان ملی را می‌طلبد.
