وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
در سالهایی که قیمت برنج در خراسان جنوبی نه بر اساس هزینه واقعی، بلکه بر پایه تصمیم چند توزیعکننده محدود تعیین میشد، بازار غذا به گروگان منافع شخصی افتاده بود. اما حالا ورق در حال برگشتن است؛ دولت و استانداری با ورود مستقیم به زنجیره واردات، حلقه بسته واسطهها را شکستهاند و در نقطه صفر مرزی، همانجایی که مسیر قانونی کولبری شکل میگیرد، نظم تازهای در حال استقرار است؛ نظمی که اگر درست اجرا شود، هم معیشت مرزنشینان را تغییر میدهد و هم سفره مردم را از وابستگی به «سلاطین برنج» نجات میدهد.
سالهاست که بازار برنج در خراسان جنوبی زیر سیطره ساختاری نابرابر اداره میشود؛ ساختاری که در آن تعداد محدودی توزیعکننده بهواسطه دسترسی انحصاری به شبکه واردات، عملاً قیمت نهایی را در استان تعیین میکنند.
این گروه با وجود دریافت ارز ترجیحی و دولتی، محصول را با نرخهایی بالا روانه بازار کرده و بار گرانی را بر سفره مردم تحمیل کردهاند؛ وضعیتی که بارها در جلسات رسمی هم مورد انتقاد قرار گرفته اما هیچ تغییر جدی در آن دیده نمیشد. اما مسیر از جایی تغییر کرد که قریشی، مدیرکل دفتر امور اقتصادی استانداری با مأموریتی کمسابقه راهی مرز پاکستان شد؛ سفری که به شناسایی «واردکنندگان اصلی برنج پاکستانی» منجر شد و اکنون استانداری بهصورت مستقیم، حتی با ارز آزاد، قادر به تأمین برنج با قیمت کمتر از شبکه خصوصی برای استان است. این یعنی توزیعکنندگان بزرگ دیگر، تعیینکننده مطلق بازار نیستند و سازوکار تازهای میتواند جایگزین سیستم ناعادلانه پیشین شود.
پیوند با طرح کولبری
اما داستان فقط به برنج ختم نمیشود؛ همزمان با اصلاح مسیر واردات، مسیر دیگری به عنوان میان بر برای تنظیم بازار در حال شکلگیری است: کولبری قانونی، شفاف و قابل نظارت. در برنامه رادیویی میز خبر، کوهگرد، مدیرکل گمرکات خراسان جنوبی، توضیح داد که اجرای دقیق طرح کولبری میتواند درآمد مرزنشینان را افزایش دهد، اشتغال ایجاد کند و بخشی از نیازهای بازار استان را تأمین کند.
او تأکید کرد که گمرکات استان، تمام مراحل را مطابق «قانون ساماندهی و نظارت بر تجارت مرزی» پیش میبرد و آماده اجرای روان و منظم طرح است. کوهگرد با اشاره به نقش گمرک در مرحله پایانی چرخه واردات گفت: بخش عمده بار اجرایی در پایان کار بر عهده گمرک است و ما آمادگی داریم فرآیندها را بدون تأخیر انجام دهیم.
امتیازهای تازه
در ادامه، قریشی، مدیرکل دفتر امور اقتصادی استانداری، خبر داد که برخی کالاهایی که پیش از این امکان ثبت سفارش رسمی نداشتند _ از جمله بخشی از لوازم خانگی_ اکنون از طریق کولبری وارد میشوند.
او افزود: این یکی از مهمترین امتیازات طرح کولبری برای مناطق مرزی است. دولت برای حمایت از مرزنشینان، تخفیفهایی در حقوق ورودی و عوارض گمرکی در نظر گرفته تا فشار اقتصادی بر خانوارهای مرزنشین کاهش پیدا کند. به این ترتیب، «کولبری رسمی» میتواند به مسیر جدیدی برای ورود کالا تبدیل شود؛ مسیری که اگر بهدرستی گسترش یابد، قادر است هزاران مرزنشین را وارد چرخه اقتصادی قانونی کند و سهمیه واقعی استان را محقق سازد. اما هنوز در آغاز راه است؛ ساختارهای پشتیبان، زیرساختها و نیروهای انسانی، همه باید بازآموزی و تقویت شوند تا این مدل جواب دهد. بازار برنج در خراسان جنوبی نفس تازهای گرفته، اما آینده همچنان در پیچوخم مرز رقم میخورد؛ جایی که هر تصمیم، میتواند یک استان را از وابستگی نجات دهد یا دوباره در دست چند گروه محدود قرار دهد. اکنون استانداری، گمرک و مردم در یک نقطه مشترک ایستادهاند: امید به شکستهشدن انحصار و باز شدن مسیرهای تازه برای معیشت مرزنشینان. اما پرسش سنگینی همچنان بیپاسخ مانده است: آیا این نظم جدید میتواند برای همیشه «سلاطین برنج» را از تخت پایین بکشد یا آن ها دوباره راهی برای بازگشت پیدا خواهند کرد؟
