وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
بیش از ۹۵ درصد مساحت خراسان جنوبی هم‌اکنون درگیر خشکسالی شدید و بسیار شدید است. کارشناسان هواشناسی با اشاره به کاهش ۱۰۰ درصدی بارش پاییز نسبت به سال گذشته، از آغاز بارش‌ها از نیمه آذر خبر می‌دهند و پیش‌بینی می‌کنند بارش‌های سه‌ماهه آینده نزدیک به نرمال باشد، اما کمبود آب و یخبندان‌های شدید همچنان تهدیدی جدی برای استان محسوب می‌شود. خراسان جنوبی، با ۱۵۱ هزار کیلومتر مربع مساحت، سومین استان پهناور کشور است و در کمربند خشک و نیمه‌خشک جنوب حاره‌ای واقع شده است. این استان از شمال خشک و سرد تا جنوب خشک و معتدل گسترده است و طی بیش از دو دهه اخیر، به طور مداوم درگیر خشکسالی‌های فزاینده بوده است.مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی در گفتگو با رسانه های متخلف استان بارها اعلام کرده که بیش از ۹۵ درصد مساحت استان شرایط خشکسالی شدید و بسیار شدید را تجربه می‌کند و در برخی شهرستان‌ها از جمله خوسف، بیرجند، بشرویه و طبس، خشکسالی بسیار شدید به ۱۰۰ درصد می‌رسد. بر پایه شاخص هواشناسی SPEI و بررسی دوره ۱۰ ساله منتهی به آبان امسال، اکثر مناطق استان درگیر خشکسالی قابل توجه بوده‌اند.جواد نخعی، به میانگین بارش‌های بلندمدت پاییز و زمستان استان اشاره کرد و گفت: «میانگین بارش پاییز حدود ۱۹ میلی‌متر و میانگین زمستان ۲/۶۷ میلی‌متر است. امسال نیز انتظار می‌رود مقادیر بارش در همین حدود و نزدیک به نرمال باشد، هرچند در برخی سال‌ها مجموع بارش زمستان به حدود ۶۰ میلی‌متر نیز کاهش یافته است.»با این حال، وی یادآور شد که تاکنون هیچ بارشی در پاییز امسال ثبت نشده است و این رقم در مقایسه با پاییز سال گذشته کاهش ۱۰۰ درصدی داشته است. این موضوع زنگ هشداری برای کشاورزی، منابع آب و فعالیت‌های اقتصادی استان به صدا درآورده است.
از نظر دمایی، نخعی تصریح کرد: «تا اسفندماه، میانگین دمای استان نیم تا یک درجه بالاتر از شرایط نرمال خواهد بود و این امر باعث افزایش بارش‌های مایع نسبت به بارش‌های جامد می‌شود. بنابراین احتمال کاهش بارش برف نسبت به میانگین بلندمدت وجود دارد.»
هشدار یخبندان
کارشناسان هواشناسی پیش‌بینی می‌کنند در ۴۸ ساعت آینده، سرما و یخبندان شبانه تشدید شود و دما در مناطق سردسیر و شهرستان‌هایی مانند سربیشه، درمیان و بخش‌هایی از بیرجند به صفر یا حتی زیر صفر برسد. نخعی همچنین از مدیریت مصرف انرژی در استان تأکید کرد و افزود: «با توجه به محدودیت منابع، ضروری است صرفه‌جویی در مصرف برق و آب مورد توجه قرار گیرد تا این دوره سرما و خشکسالی بهتر مدیریت شود.»
ریشه‌ها و تحلیل بلندمدت
خشکسالی در خراسان جنوبی پدیده‌ای نوظهور نیست؛ مستندات نشان می‌دهند از سال آبی ۱۳۷۹–۱۳۷۸، یعنی حدود ۲۴ سال پیش، استان وارد دوره خشکسالی شده و هر سال این پدیده شدت بیشتری یافته است. تغییرات اقلیمی جهانی، کاهش منابع آب زیرزمینی و ناپایداری بارش‌ها در ترکیب با برداشت بی‌رویه منابع آب، شرایط استان را به نقطه هشدار نزدیک کرده است.
کارشناسان حوزه محیط‌زیست و منابع آب معتقدند استمرار چنین روندی، بدون برنامه‌ریزی مدیریت منابع و توسعه زیرساخت‌های آب، می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری برای کشاورزی، دامداری و زندگی شهری به همراه داشته باشد. از جمله این پیامدها می‌توان به کاهش تولید محصولات کشاورزی، افزایش هزینه‌های تامین آب شرب و فشار بر شبکه برق و سوخت‌رسانی اشاره کرد.
پیش‌بینی‌ها و امید به بارش‌ها
با وجود خشکسالی شدید، کارشناسان هواشناسی به پیش‌بینی‌های نیمه آذر امیدوارند و اعلام کرده‌اند که بارش‌ها در سه‌ماه آینده در محدوده نزدیک به نرمال خواهد بود. با این حال، عدم اطمینان در زمان و مکان دقیق بارش‌ها، برنامه‌ریزی دقیق برای استفاده از آب باران و ذخیره‌سازی منابع را پیچیده می‌کند.نخعی درباره محدودیت پیش‌بینی فصلی اظهار داشت: «پیش‌بینی فصلی نمی‌تواند تاریخ و مکان دقیق بارش‌ها را تعیین کند؛ تنها وضعیت بارش نسبت به میانگین بلندمدت قابل بررسی است.»خراسان جنوبی که در قلب کمربند خشک جهان واقع شده است، با خشکسالی‌های مداوم و تشدیدیافته روبه‌روست. پیش‌بینی بارش‌ها در نیمه آذر، گرچه نویدبخش است، اما بدون مدیریت هوشمند منابع، صرفه‌جویی انرژی و زیرساخت‌های پایدار، این استان پهناور همچنان در معرض تهدید خشکسالی، یخبندان و کمبود آب قرار خواهد داشت.
