وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
مادرشوهر و عروس در قرن ۲۱؛ چگونه از تنش‌ها عبور کنیم؟
تهران – ایرنا – روابط مادرشوهر و عروس در تلاطم دنیای دیجیتال و فضای مجازی، همیشه پر از اتفاقات ناخواسته بوده است اما این سوال مطرح است که چگونه رفتار کنیم تا این رابطه به جای فضای پرتنش، به محلی برای همدلی تبدیل شود.
گروه ایرنا زندگی – روابط مادرشوهر و عروس در قرن ۲۱ تحت تأثیر تغییرات اجتماعی و فرهنگی قرار گرفته است. در دنیای دیجیتال امروز، این دو نسل با چالش‌های جدیدی مواجه هستند که می‌تواند به تنش‌ها و سوءتفاهم‌هایی منجر شود. به عنوان مثال، مادرشوهر ممکن است با تغییرات فرهنگی و سبک زندگی جدید عروس مواجه شود و از این رو احساس بی‌پناهی کند. از سوی دیگر، عروس نیز ممکن است به دلیل فشارهای اجتماعی و انتظاراتی که از او می‌رود، در تلاش برای حفظ استقلال خود دچار سردرگمی شود. این شرایط می‌تواند باعث شود که هر دو طرف احساس کنند که در یک رقابت نابرابر قرار دارند.
عروس گذشته یا همان مادرشوهر امروزی با توجه به شرایط فرهنگی گذشته ممکن است کمی اقتدار با نمک استبداد را چشیده باشد. به همین خاطر تلاش می‌کند مانند ایام گذشته خود نباشد اما تجربه‌ای هم برای گرفتن ارتباط با جوان وابسته به فضای مجازی ندارد. همچنین جدایی از فرزند پسر و از دست رفتن جایگاه بعنوان تصمیم گیر برای فرزند، آنها را دعوت به کناره گیری و سکوت می‌کند.
این انزوای دو طرفه باعث پر شدن گسل توسط فضای مجازی می‌شود. ساخت ویدئوهای طنز از اختلافات خانوادگی و وجود صفحات سلبریتی‌های خوش صحبت و در قامت روانشناس، عروس را درگیر مقایسه در جهت تخریب کرده و همچنین او را در ذهن مادرشوهر ناسپاس جلوه می‌دهد. در نتیجه طرفین به جای تعامل و همدلی درگیر یک رقابت ناخواسته می‌شوند. و این چنین است که فضای مجازی آتیش بیار معرکه می‌شود.
راه حل چیست؟
برای ایجاد یک رابطه سالم و همدلانه، هر دو طرف باید به اهمیت درک متقابل پی ببرند. عروس باید بداند که مادرشوهرش نیز در حال تجربه تغییراتی است و نیاز به حمایت و درک دارد. از سوی دیگر، مادرشوهر نیز باید به این نکته توجه کند که عروس به دنبال هویت مستقل خود است و این موضوع نباید به عنوان تهدیدی برای جایگاه او تلقی شود. برقراری گفت‌وگوهای باز و صادقانه می‌تواند به کاهش سوءتفاهم‌ها و ایجاد فضایی برای همدلی کمک کند.
فضای مجازی، با وجود چالش‌هایی که ایجاد می‌کند، می‌تواند به عنوان ابزاری برای تقویت ارتباطات نیز مورد استفاده قرار گیرد. عروس و مادرشوهر می‌توانند با اشتراک‌گذاری تجربیات و احساسات خود در این فضا، پایه‌های ارتباطی قوی‌تری بسازند. همچنین، آگاهی از محتوای رسانه‌ها و تأثیرات آن بر روی روابط خانوادگی می‌تواند به آنها کمک کند تا از مقایسه‌های نادرست دوری کنند و بر روی نقاط قوت یکدیگر تمرکز کنند.
در نهایت، ایجاد یک رابطه مثبت میان عروس و مادرشوهر نیازمند زمان، صبر و تلاش از سوی هر دو طرف است. با پذیرش تفاوت‌ها و تلاش برای درک یکدیگر، می‌توانند به جای رقابت، فضایی از همدلی و محبت بسازند که نه تنها به نفع خودشان بلکه به نفع خانواده‌هایشان نیز خواهد بود.
در این میان وجود افراد بزرگتر و واسط در هر دو خانواده مانند دایی، عمو و یا حتی خواهر بزرگتر می‌تواند ایفا کننده نقش یک پل ارتباطی بین دو نسل سنتی و جدید و عامل افزایش فهم زبانی باشد و رفت و آمد میان دو خانواده با کیفیت و عاری از قضاوت و در شکلی آرام برگزار شود.
تقویت روابط مادرشوهر و عروس: از تفاوت‌ها به همدلی
روابط مادرشوهر و عروس می‌تواند با تلاش مشترک برای درک متقابل، گفت‌وگوی صادقانه و پذیرش تفاوت‌ها به یک رابطه‌ای سالم و سازنده تبدیل شود. این نوع از روابط نه تنها به نفع خودشان بلکه به نفع کل خانواده خواهد بود و می‌تواند الگویی برای نسل‌های آینده باشد.
تفاوت‌ها به عنوان فرصت
تفاوت‌های میان مادرشوهر و عروس نه تنها طبیعی هستند بلکه می‌توانند به غنای روابط کمک کنند. هر دو طرف باید به این نکته توجه کنند که این تفاوت‌ها می‌توانند منبعی از یادگیری و رشد باشند. مادرشوهر می‌تواند از تجربیات زندگی و چالش‌های خود برای راهنمایی عروس استفاده کند، در حالی که عروس نیز می‌تواند با دیدگاه‌های تازه و ایده‌های نو به مادرشوهر کمک کند تا با تغییرات جدید سازگار شود.
اهمیت گفت‌وگو
گفت‌وگوهای صادقانه و باز یکی از کلیدهای اصلی برای کاهش سوءتفاهم‌ها و ایجاد فضایی برای همدلی است. مادرشوهر باید تلاش کند تا احساسات و تجربیات عروس را درک کند و در عوض، عروس نیز باید به چالش‌هایی که مادرشوهر با آنها مواجه است، توجه کند. این نوع از همدلی می‌تواند به ایجاد پیوندی قوی‌تر و عمیق‌تر بین دو نسل کمک کند.
زمان و صبر
ایجاد یک رابطه مثبت میان مادرشوهر و عروس نیازمند زمان، صبر و تلاش مستمر است. با پذیرش تفاوت‌ها و تمرکز بر نقاط قوت یکدیگر، می‌توانند فضایی از محبت و حمایت ایجاد کنند که نه تنها به نفع خودشان بلکه به نفع کل خانواده خواهد بود. این نوع از روابط می‌تواند به عنوان الگویی برای نسل‌های آینده نیز عمل کند و به تقویت بنیان خانواده‌ها کمک کند.
تعامل به جای رقابت
این گسل با سکوت و انزوا حل نخواهد شد. عروس خانواده نیاز دارد در کنار کسب استقلال پس از ازدواج، از تجارب بزرگتری مانند مادرشوهر بهره ببرد. از طرفی، مادرشوهر نیز باید بپذیرد که جهان امروزی با استدلال و سرعت جدیدی به پیش می‌رود. اگر طرفین به جای رقابت، با همدلی وارد تعامل شوند، چه بسا رابطه میان عروس و مادرشوهر می‌تواند کلاسی برای فراگیری و ارتقاء رشد طرفین باشد.
در نتیجه، روابط مادرشوهر و عروس در قرن ۲۱ به دلیل تغییرات اجتماعی و فرهنگی پیچیده‌تر از گذشته شده است. این روابط می‌توانند تحت تأثیر فشارهای اجتماعی، انتظارات و تفاوت‌های فرهنگی قرار گیرند. با این حال، با درک متقابل و تلاش برای برقراری ارتباط مؤثر، می‌توان به یک رابطه سالم و همدلانه دست یافت. هر دو طرف باید به این نکته توجه کنند که تفاوت‌ها نه تنها طبیعی هستند بلکه می‌توانند به غنای روابط کمک کنند.
گفت‌وگوهای صادقانه و باز می‌تواند به کاهش سوءتفاهم‌ها و ایجاد فضایی برای همدلی کمک کند. مادرشوهر باید احساسات و تجربیات عروس را درک کند و در عوض، عروس نیز باید به چالش‌هایی که مادرشوهر با آنها مواجه است، توجه کند. این نوع از همدلی می‌تواند به ایجاد پیوندی قوی‌تر و عمیق‌تر بین دو نسل کمک کند.
در نهایت، ایجاد یک رابطه مثبت میان مادرشوهر و عروس نیازمند زمان، صبر و تلاش مستمر است. با پذیرش تفاوت‌ها و تمرکز بر نقاط قوت یکدیگر، می‌توانند فضایی از محبت و حمایت ایجاد کنند که نه تنها به نفع خودشان بلکه به نفع کل خانواده خواهد بود. این نوع از روابط می‌تواند به عنوان الگویی برای نسل‌های آینده نیز عمل کند و به تقویت بنیان خانواده‌ها کمک کند.
اگر طرفین به جای رقابت، با همدلی وارد تعامل شوند چه بسا رابطه میان عروس و مادرشوهر می‌تواند کلاسی برای فراگیری و ارتقاء رشد طرفین باشد. در این فضا، درک متقابل و تلاش برای برقراری ارتباط مؤثر می‌تواند به ایجاد یک رابطه سالم و همدلانه کمک کند.
به مناسبت روز جهانی مبارزه با کار کودکان
کودکان کار، قربانیان فقر و نابرابری اجتماعی
ایرنا- تهران- کار تعداد زیادی از کودکان را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار داده و آنها را از تحصیل و حقوق اساسی محروم کرده است. کار کودکان نقض حقوق کودکان است و می‌تواند از نظر روحی یا جسمی به آنها آسیب رسانده و آنها را در معرض موقعیت‌های خطرناک قرار داده یا مانع از رفتن آنها به مدرسه شود.
به گزارش ایرنا زندگی- کودکی، دوره‌ای بی‌بدیل در زندگی بشر است؛ زمانی که شخصیت انسانی در حال تکوین است، فرصت آموختن، تجربه کردن، خیال‌ورزی و بالیدن در سایه حمایت، آموزش و محبت فراهم می‌شود. اما برای میلیون‌ها کودک در سراسر جهان، از جمله در ایران، این دوره با رنج، محرومیت، بهره‌کشی اقتصادی و خشونت ساختاری همراه است. کودکی که باید در کلاس درس، در آغوش باز یا در دامان خانواده باشد، امروز در میان ماشین‌ها، در پشت چراغ قرمز، در کارخانه‌ها، کوره‌پزخانه‌ها و یا در مسیر زباله‌گردی گم می‌شود.
در سراسر جهان، میلیون‌ها کودک جزء کودکان کار به حساب می‌آیند. آنها در مزارع، کارخانه‌ها، معادن زیرزمینی، به عنوان خدمتکار، فروشنده کالا در خیابان یا بازار کار می‌کنند. بسیاری از این کودکان ممکن است برای کاری که انجام می‌دهند پولی دریافت نکنند، و در ازای آن غذا و جایی برای خواب دریافت کنند. روز جهانی منع کار کودکان بهانه ای شد تا با نگار ماهری، معاون ارتباطات انجمن حمایت از کودکان کار و دکتر محمد مهدی سید ناصری، حقوقدان، استاد دانشگاه و و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان در خصوص معضل کودکان کار و قوانین نظام حقوقی برای دفاع از این قشر گفت وگو کنیم.
روز جهانی مبارزه با کار کودکان هر ساله در ۱۲ ژوئن (۲۲ خرداد) برگذار می‌شود و هدف آن تقویت جنبش جهانی بر ضد کار کودکان است.
کودک کار کیست؟
نگار ماهری در ابتدا کودکان کار را تعریف کرد و گفت: کودکان کار، کودکانی هستند که به‌جای تجربه زیستن در دوران کودکی، بازی، آموزش و امنیت، به‌ناچار وارد عرصه‌هایی از کار می‌شوند که اغلب فراتر از توان جسمی و روانی آنها است. هیچ کودکی، کار را انتخاب نمی‌کند.
کودکان کار، حاصل شرایط دشوار اقتصادی، نابرابری‌های اجتماعی، تبعیض و نبود حمایت‌های ساختاری هستندکودکان کار، حاصل شرایط دشوار اقتصادی، نابرابری‌های اجتماعی، تبعیض و نبود حمایت‌های ساختاری هستند. کار کودک نه یک پدیده طبیعی بلکه یک بی‌عدالتی عمیق و آسیب اجتماعی است و ما به‌عنوان جامعه باید در برابرش پاسخ‌گو باشیم. ما امیدواریم و در تلاشیم برای روزی که کودکی، قربانی چرخه فقر همه جانبه و بی‌تفاوتی نباشد.
کودکان فضای مجازی، کودکان کار
معاون ارتباطات انجمن حمایت از کودکان کار، کودکانی که در فضای مجازی از آنها استفاده ابزاری می شود را جزء کودکان کار دانست و اظهارداشت: در بسیاری از موارد، می‌توان فعالیت کودکان در فضای مجازی را نیز نوعی از کار کودک دانست، به ویژه وقتی پای بهره‌کشی، درآمدزایی، اجبار، نقض حریم خصوصی یا فشار روانی در میان باشد.
کودکانی که به عنوان اینفلوئنسر یا تولید کننده محتوا به کار گرفته می‌شوند، گاهی تحت فشار خانواده یا بازار قرار می‌گیرند و نه تنها دوران کودکی‌شان، بلکه حق انتخاب، استراحت و رشد سالم را از دست می‌دهند. این کودکان در واقع همانند سایر کودکان کار، حقوق بدیهی‌شان تضییع می‌شود. تعریف کار کودک باید با دنیای امروز هم‌گام باشد؛ نه فقط آنچه در خیابان می‌بینیم، بلکه آنچه پنهان است نیز باید دیده شود. ما باید جهانی بسازیم که کودکان در آن دیده شوند، نه استثمار.
سیاست ساماندهی کودکان کار
وی در بیان سیاستها و برنامه هایی که برای ساماندهی و آینده این کودکان در نظر گرفته شده است، گفت: در تجربه ما، ساماندهی واقعی یعنی ارائه آموزش باکیفیت و رایگان، خدمات روانی و اجتماعی، توانمندسازی خانواده‌ها و حمایت‌های اقتصادی پایدار.
متأسفانه آنچه امروز به نام”ساماندهی” اجرا می‌شود، بیشتر شامل جمع‌آوری، انتقال اجباری و محروم‌سازی دوباره کودک از حق انتخاب و امنیت است. این نوع برخورد امنیتی، نه‌تنها کمکی به حل مسئله نمی‌کند، بلکه اعتماد کودک به جامعه و نهادهای حمایتی را نیز از بین می‌برد.
مادامی که فقر ساختاری، بیکاری، تبعیض و عدم آموزش مؤثر وجود دارد، کار کودک نیز ادامه خواهد داشت
باید بپذیریم کودکانی که خیابان را برای کار انتخاب کرده‌اند و توسط شهروندان دیده می‌شوند، فقط بخشی از طیف وسیع کودکان کار هستند. بسیاری از کودکان کار در خانه‌ها، کارگاه‌ها، مزارع و … از دید من و شما پنهان مانده‌اند.
مادامی که فقر ساختاری، بیکاری، تبعیض و عدم آموزش مؤثر وجود دارد، کار کودک نیز ادامه خواهد داشت. امید داریم که سیاست‌گذاران، نه فقط چهره‌ی کودکان در خیابان، بلکه ریشه‌های پنهان رنج‌شان را هم ببینند و برای درمان و بهبود آن گام بردارند. ما باور داریم که تغییر ممکن است و تا روزی که هیچ کودکی مجبور به کار نباشد، ما در کنارشان هستیم، همراه و متعهد..
تحلیل تطبیقی نظام حقوقی ایران و اسناد بین‌المللی در زمینه حمایت از کودکان کار
دکتر محمدمهدی سیدناصری در ابتدا به بیان قوانین حمایتی از کودکان کار پرداخت و گفت: این کودکان نه تنها قربانی فقر و نابرابری اجتماعی هستند، بلکه نشان‌دهنده‌ی شکاف عمیق میان «وعده‌های حقوقی» و «واقعیت‌های اجتماعی» نیز می باشند. نظام‌های حقوقی جهان، به ویژه پس از تصویب کنوانسیون حقوق کودک در سال ۱۹۸۹و با تصویب مقاوله‌نامه‌های بنیادین سازمان بین‌المللی کار، تلاش کرده‌اند تا با ارائه‌ی تعاریف دقیق از کارکودک، تعیین سنین حداقلی برای اشتغال، و تأکید بر برچیدن اشکال خطرناک کار کودک، به حمایت از حقوق بنیادین کودکان بپردازند. با این حال، هنوز میلیون‌ها کودک قربانی اشکال گوناگون کار اجباری و استثمارگرایانه هستند.
با وجود اینکه ایران از امضاکنندگان کنوانسیون حقوق کودک و عضوی از سازمان بین‌المللی کار است، در عمل باچالش‌های عمیق تقنینی، اجرایی و نظارتی در مواجهه با پدیده‌ی کودکان کار دست‌به‌گریبان است.
این پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان در ادامه بیان قوانینی حمایتی از حقوق کودکان کار اظهار داشت: نظام‌های حقوقی در سراسر جهان تلاش کرده‌اند تا در پرتوآموزه‌های حقوق بشر، وضعیت حقوقی کودکان کار را بهبود ببخشند و از استثمار اقتصادی آنان جلوگیری کنند. در این میان، ماده ۳۲ کنوانسیون حقوق کودک (۱۹۸۹) به‌عنوان مهم‌ترین سند بین‌المللی در زمینه حقوق کودک، کشورهای عضو را ملزم می‌کند تا از کودکان در برابر هرگونه کارِ مضر برای سلامت جسمی، روانی و اخلاقی آنان محافظت کنند.
افزون بر این، مقاوله‌نامه‌های شماره ۱۳۸و ۱۸۲ سازمان بین‌المللی کار به ترتیب بر تعیین حداقل سن اشتغال و منع بدترین اشکال کار کودک تأکید دارند. در نظام حقوقی ایران، ماده ۷۹ قانون کار، کار افراد زیر۱۵ سال را ممنوع دانسته، اما متأسفانه تعریفی جامع، متناسب با استانداردهای بین‌المللی از «کارکودک» ارائه نمی‌دهد و دامنه حمایتی آن بسیار محدود است. همچنین، قانون کار، کار کودکان در بخش غیر رسمی مانند کودکان مهاجر، کار در خیابان یا کارخانگی را پوشش نمی‌دهد. در حالی‌که بر اساس معیارهای بین‌المللی، هر کاری که کودک را از تحصیل محروم کند، بر سلامت روانی‌اش اثر منفی بگذارد، یا او را در معرض خشونت، بهره‌کشی و آسیب‌های اجتماعی قرار دهد، باید ممنوع و تحت پیگرد باشد.
کشورهایی مانند برزیل، هند، فیلیپین و بنگلادش، اگرچه با چالش‌های مشابهی روبرو هستند، اما با تدوین برنامه‌های اقدام ملی، ایجاد بانک اطلاعاتی دقیق از کودکان کار، تأسیس دادگاه‌های تخصصی کودک و گسترش مدارس غیررسمی برای کودکان کار، توانسته‌اند گام‌هایی مؤثر در راستای کاهش این پدیده بردارند. در ایران، نبود آمار شفاف، ضعف نظارت نهادی، و عدم اراده سیاسی کافی باعث شده است که بسیاری از کودکان کار از چترحمایتی قانون محروم بمانند.
ماده ۷۹ قانون کار و خلاء های قانونی آن
این استاد دانشگاه در بیان خلاء های قانونی در حمایت از کودکان کار گفت: ماده ۷۹ قانون کار ایران صراحتاً مقرر می‌دارد: «به‌کار گماردن افراد کمتر از ۱۵ سال تمام ممنوع است.» این ماده اگرچه در ظاهر نشان از دغدغه‌ای حمایتی دارد، اما در عمل، با چهار مشکل اساسی روبرو است:
عدم شمول عام: این ماده فقط شامل روابط کار مبتنی بر قرارداد رسمی است، در حالی که اکثریت کودکان کار در اقتصاد غیررسمی ماننددست‌فروشی، زباله‌گردی، کارگاه‌های خانگی فعال‌اند.
فقدان تعریف دقیق از کارکودک: قانون‌گذارتعریف مشخصی از «کارکودک» ارائه نداده است؛ در نتیجه، مرز میان کار سبک، کارخطرناک و بهره‌کشی اقتصادی روشن نیست.
عدم تعیین مکانیزم اجرایی و ضمانت اجرا: هیچ مرجع تخصصی و مستقلی برای نظارت بر اجرای این ممنوعیت تعیین نشده و نظام بازرسی کار نیز توانایی پوشش دادن حوزه‌های غیررسمی را ندارد.
عدم هماهنگی باکنوانسیون‌های بین‌المللی: باوجود الحاق ایران به کنوانسیون حقوق کودک، هنوز مقاوله‌نامه‌های ۱۳۸ و ۱۸۲ سازمان بین‌المللی کارتصویب نشده‌اند؛ در نتیجه، همگامی با تحولات حقوق کارجهانی صورت نگرفته است.
بنابراین، اصلاح قانون کار و به‌ویژه ماده ۷۹ آن باید در اولویت تقنینی قرار گیرد و با استفاده از تجارب کشورهای دیگر، ساختار حمایتیِ کارآمد، چندلایه و کودک محور تدوین گردد.
پیشنهادهایی برای سیاست‌گذاری مؤثر در حمایت از کودکان کار
دکتر سید ناصری معتقد است با توجه به بررسی‌های صورت‌گرفته، برای مقابله مؤثر با پدیده‌ی کودکان کار در ایران، مجموعه‌ای از سیاست‌گذاری‌های کل‌نگر، واقع‌گرایانه و عدالت محور باید اتخاذ شود. برخی از این پیشنهاد ها عبارتند از:
– اصلاح و به‌روز رسانی قوانین کارکودک: تدوین قانونی مستقل در خصوص کارکودک باتعریف دقیق انواع کارهای ممنوع، تعیین سنین حداقلی، ممنوعیت کارکودکان مهاجر، و گنجاندن ضمانت اجراهای مؤثر قضایی و اجرایی.
– ایجاد بانک اطلاعاتی یکپارچه ملی از کودکان کار: راه‌اندازی سیستم ثبت ملی باهمکاری بهزیستی، وزارت کار، وزارت آموزش و پرورش، شهرداری‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد برای شناسایی دقیق، پایش و ارائه خدمات حمایتی به کودکان کار.
– توسعه آموزش‌های جایگزین و منعطف برای کودکان بازمانده از تحصیل: ایجاد مدارس انعطاف‌پذیر، نیمه‌حضوری یا غیررسمی در مناطق با فراوانی بالای کودکان کار به منظور بازگرداندن آنان به فرآیندآموزش.
– توسعه حمایت‌های معیشتی خانواده‌محور: اعطای کمک‌های نقدی مشروط (مانندالگوی موفق مکزیک و برزیل) به خانواده‌هایی که فرزندان‌شان را از کار باز می‌دارند و به مدرسه می‌فرستند.
– تقویت نهادهای جامعه مدنی و رسانه‌های فعال در حوزه کودک: حمایت حقوقی و مادی از سازمان‌های مردم‌نهاد برای اجرای پروژه‌های حمایتی، آموزشی و روان‌شناختی و ایجاد کمپین‌های آگاهی‌بخش در رسانه‌ها برای تغییر نگاه عمومی به کودکان کار.
– الحاق به مقاوله‌نامه‌های بین‌المللی سازمان جهانی کار درباره کار کودک: تصویب مقاوله‌نامه‌های شماره ۱۳۸و ۱۸۲ و اجرای تعهدات ناشی از آنها می‌تواند به هم راستایی سیاست‌های ایران با استانداردهای بین‌المللی بینجامد.
این حقوقدان معتقد است برای رهایی از این وضعیت، باید راهکارهایی در سطح کلان اتخاذ شود از جمله؛ باز طراحی سیاست‌های حمایتی و معیشتی، افزایش سطح بودجه‌ی حمایتی دولت در حوزه‌ی کودک، توسعه آموزش‌های جایگزین و مشارکتی برای کودکان بازمانده از تحصیل، استفاده از تجارب موفق جهانی مانند برنامه‌های «کمک نقدی مشروط»، و مهم‌تر از همه، نهادینه‌سازی مفهوم «عدالت اجتماعی کودک‌محور» در سیاست‌گذاری عمومی کشور.
همچنین، تقویت نهادهای مدنی، رسانه‌ها و پژوهشگران فعال در حوزه‌ی حقوق کودک، می‌تواند عامل فشار مثبت برای اصلاحات ساختاری باشد. نهایتاً باید گفت که کودک کار، تنها یک فرد نیست؛ او حامل نشانه‌هایی از بحران عمیق اجتماعی است که اگرصدای او را نشنویم، دیر یا زود پژواک خاموشی او، به فریادی تبدیل می‌شود که آینده جامعه را تهدید خواهد کرد. نگاه انسانی، حقوقی و علمی به کودکان کار، ضرورتی تاریخی است؛ ضرورتی که بی‌توجهی به آن، بهای سنگینی برای امروز و فردای ایران خواهد داشت.
قطر‌ه‌ای از فضائل امام علی (ع) به‌روایت بزرگان اهل سنت
چه بگویم درباره مردی که دشمنانش به فضل و برتری او اقرار کرده و نمی‌توانستند آن را انکار کنند. چنان که می‌دانی بنی امیه (در روزگار خلافتشان) بر شرق و غرب (جهان اسلام) سلطنت داشته و با هر روش و راهی کوشیدند نور او را خاموش ساخته و (مردم را) علیه او بشورانند و برایش عیوب و نقص هایی بتراشند…
در آستانه عید غدیر خم به‌عنوان عید الله الاکبر به سر می‌بریم که در آن نعمت هدایت خداوند بر مردم و همچنین حجتش بر آنها تمام شد و به مرحله کمال رسید.
محمدجواد گودینی پژوهشگر و استاد دانشگاه به بهانه همین‌ایام مطلبی درباره روایت فضائل امام علی (ع) در روایات بزرگان اهل سنت نوشته که برای انتشار در اختیار تابناک قرار گرفته است.
در ادامه مشروح این‌مطلب را می‌خوانیم:
رویداد تاریخی غدیر خم (که در ۱۸ ذی الحجه سال دهم هجری روی داد)، حادثه ای عظیم در تاریخ اسلام بوده و هر سال به مناسبت این عید بزرگ، فرصتی برای بازخوانی نقل ها و روایاتی فراهم می گردد که فضیلت ها و مَنقَبت های مولای متقیان علی بن ابی طالب(ع) یادآوری گردد؛ به ویژه آنچه از زبان و قلم بزرگان و چهره های برجسته اهل سنت تراوش کرده یا از سوی آنان در مجامع روایی شان نقل و ضبط شده است. علاوه بر این، بسیاری از خداباوران و حق طلبان از همه ادیان الهی در ستایش آن حضرت(ع) که می توان او را “معلم و مربی خداشناسی، اخلاق، عرفان و معنویت برای بشریت” توصیف نمود، سخنانی ایراد کرده اند که در جای خود قابل تامل بوده و بررسی آن نیاز به بحث و پژوهشی مفصل دارد.
ابن ابی الحدید مُعتزلی شارح نهج البلاغه و از بزرگان اهل سنت (جریان اعتزال) در سده هفتم هجری در این باره چنین گفته است: فضایل او(ع) در بزرگی و شهرت به جایگاهی رسیده که سخت می توان آن را یادآوری کرد و شرح آن را بیان کرد … چه بگویم درباره مردی(ع) که دشمنانش به فضل و برتری او اقرار کرده و نمی‌توانستند آن را انکار کنند. چنان که می‌دانی بنی امیه (در روزگار خلافتشان) بر شرق و غرب (جهان اسلام) سلطنت داشته و با هر روش و راهی کوشیدند نور او را خاموش ساخته و (مردم را) علیه او بشورانند و برایش عیوب و نقص هایی بتراشند (و او را به آن عیوب متهم سازند) و او را بر فراز منبرهایشان لعن می گفتند و ستایش گرانش را تهدید کرده، حتی به زندان انداخته و به قتل می رساندند و مانع می شدند احادیثی که در فضیلت او بوده، نقل و روایت شود یا کسی نامش را به بزرگی ببرد، حتی مانع می شدند کسی را به نام او بنامند؛ (اما با این وجود نتوانستند فضیلت او را کتمان کنند)؛ اما تلاشهایشان بر بزرگی و والایی او افزود، همچون خورشید که با ابر پنهان نمی گردد … (شرح نهج البلاغه، ج۱ ص۱۷- ۱۶).
جُرج جُرداق (نویسنده مسیحی) نیز چنین گفته است: علی بن ابی طالب(ع)، از نوادر خردورزی بوده و او را می توان قطب اسلام و دائره المعارف علوم عربی (و اسلامی) توصیف نمود که در همه علوم در اصلش و پایه گذاری اش، مشارکت داشته است … علی(ع) تحت حمایت پسر عمویش پیامبر(ص) تربیت یافته و نزد او شاگردی کرده و اخلاق و نگرش خود به زندگی و آفرینش را از او به ارث برده است … معاصران او کسی که داناتر و سزاوارتر برای فتوی از او باشد، نمی شناختند و او همواره مورد اعتمادِ ابوبکر صدّیق و عمر بن خطاب بوده و در مشکلات و امور سخت، آنان را یاری می کرده است … اصحاب همگی باور داشتند پیامبر(ص) یکبار فرمود: داناترین شما در قضاوت، علی است؛ چرا که او داناترینشان به فقه و شریعت اسلامی بوده که اساس و منبع اصلی قضاوت است. (الامام علی صوت العداله الانسانیه، ص۱۱۳- ۱۱۱).
دانشمند بزرگ اهل سنت حافظ فخر الدین گنجی شافعی در کتاب خود “کفایه الطالب فی مناقب علی بن أبی طالب(ع)”، بخشی را به رویداد تاریخی غدیر خم اختصاص داده و روایت های بسیاری از اصحاب و تابعان در این باره نقل کرده است؛ از جمله این حدیث را که سعید بن مسیب از سعد بن ابی وقاص (صحابی مشهور پیامبر«ص» که با امام علی«ع» رابطه خوبی نداشته و حتی با آن حضرت بیعت نکرد) نقل نموده است: به سعد بن ابی وقاص گفتم می خواهم از شما چیزی را بپرسم، اما نگرانم. گفت: آنچه می خواهی را بپرس، من عموی تو هستم. گفتم: آنچه پیامبر خدا(ص) در روز غدیر خم فرمود را می خواهم بدانم. گفت: آری، هنگام ظهر برخاست (و سخنانی ایراد فرمود)، دست علی بن ابی طالب(ع) را گرفت و فرمود: هر کس من مولا و پیشوای اویم، علی پیشوای اوست؛ خدایا، دوستانش را دوست بدار و دشمنانش را دشمن بدار و یارانش را یاری کن. (کفایه الطالب فی مناقب علی بن أبی طالب، ص۶۲).
گنجی شافعی همچنین به اِسناد خود از عمار بن یاسر چنین روایت کرده است: رسول خدا(ص) فرمود: هر کس را که به من ایمان آورده و مرا تصدیق نموده، توصیه می کنم به ولایت علی بن ابی طالب، هر کس او را دوست بدارد، مرا دوست داشته و هر کس مرا دوست بدارد، خداوند عزوجل را دوست داشته است. (همان، ص۷۴).
منصور دانیقی (دومین خلیفه عباسی) به نقل از جدش علی بن عبد الله و او از پدرش عبد الله بن عباس چنین روایت کرده است: من به همراه پدرم عباس بن عبد المطلب (عموی پیامبر«ص») خدمت ایشان(ص) نشسته بودیم که علی بن أبی طالب(ع) وارد گردید و سلام کرد. پیامبر خدا(ص) با چهره ای گشاده (و لبانی خندان) پاسخ او را گفت و بلند شد، او را در آغوش کشید و میان دو چشمانش را بوسید و او را کنار خود سمت راست نشاند. عباس عرض کرد: ای رسول خدا، آیا او را دوست می دارید؟ پیامبر (ص) فرمود: ای عموی رسول خدا، خداوند او را از من بیشتر دوست دارد؛ خداوند نسل هر پیامبری را در صُلب او قرار داده و نسل مرا در صلب او قرار داده است (و او پدر فرزندان و نوادگان من است). (همان، ص۷۹).
ابن عباس همچنین روایت کرده است: رسول خدا(ص) به همراه گروهی از اصحاب نشسته بودند که علی(ع) آمد. هنگامی که پیامبر خدا(ص) او را دید، فرمود: هر کس می خواهد به آدم(ع) در علمش، به نوح در حِکمَتش، به ابراهیم در بُردباری اش بنگرد، به علی بن أبی طالب(ع) نگاه کند. (همان، ص۱۲۲).
ابوسعید خُدری از سلمان فارسی چنین روایت کرده است: به رسول خدا(ص) عرض کردم: هر پیامبری، جانشینی داشته است، جانشین شما کیست: پیامبر(ص) سکوت فرمود (و پاسخی در آن مجلس به من نفرمود)؛ زمانی که بار دیگر مرا دید، فرمود: ای سلمان. من به سرعت نزد ایشان(ص) شتافتم و گفتم: لبیک. فرمود: آیا می دانی جانشین موسی(ع) که بود؟ گفتم: یوشع بن نون. فرمود: چرا؟ گفتم: چون داناترین آنان (بنی اسرائیل) در آن زمان بود. پیامبر(ص) فرمود: جانشین من، رازدار من و بهترین کسی که پس از خود برجای می گذارم، همان که وعده مرا انجام می دهد و قرض مرا پرداخت می کند، علی بن أبی طالب(ع) است. (همان، ص۲۹۳- ۲۹۲).
ابوبکر احمد بن موسی نیز در کتاب خود روایت کرده رسول خدا(ص) به دخترش فاطمه(س) چنین فرمود: همسر تو، بهترین فرد در میان امت من بوده، کسی که اسلامش از همه قدیم تر (سابقه اش در پذیرش اسلام از همگان پیشتر) و دانشش از همه بیشتر است. (مناقب علی بن أبی طالب، ص۵۰).
از ابوذر غِفاری روایت است که پیامبر (ص) به علی(ع) می فرمود: تو نخستین کسی هستی که در روز قیامت با من مصافحه می کنی، تو، صِدِّیق بزرگ و فاروق هستی که میان حق و باطل تمایز قائل می شوی (حق را از باطل جدا می کنی). تو بزرگ و پیشوای مومنان هستی و مال و ثروت، پیشوا، اصل و اساس کافران است. (همان، ص۶۵).
از سعید بن مسیب روایت است: هیچ کدام از اصحاب پیامبر(ص) به جز علی(ع) نگفتند: از من بپرسید. (همان، ص۸۷).
همچنین روایت است: (در زمان خلافت خلیفه دوم) مشکلی برای اصحاب پیامبر(ص) بوجود آمد و خلیفه عمر آنان را جمع نمود و به علی(ع) عرض کرد: سخن بگو، تو بهترین و داناترین آنان (اصحاب) هستی. (همان، ص۸۸).
عمر بن عبد العزیز درباره زهد و بی رغبتی امام علی(ع) به دنیا و لذت های زودگذر آن چنین گفته است: کسی را نمی شناسیم که در این امت پس از رسول خدا(ص)، زاهدتر از علی بن أبی طالب(ع) باشد. (همان، ص۹۵).
ابوموسی اشعری نیز از پیامبر خدا(ص) چنین روایت کرده است که به علی(ع) فرمود: تو همراه حق هستی و حق نیز همراه توست. (هیچ گاه از حق جدا نمی شوی و هر کجا باشی، حق همان جاست). (همان، ص۱۱۴).
روایت است روزی رسول خدا(ص) به منزل دخترش فاطمه (س) رفت و مشاهده نمود آن حضرت مشغول آرد کردن است. پیامبر(ص) فرمود: تلخی دنیا را به شیرینی آخرت، سپری کن … آنگاه به دخترش فرمود: تو را مژده می دهم؛ من تو را به عقد کسی درآوردم که بزرگی در دنیا بوده و در آخرت نیز از صالحان و نیکان خواهد بود. (مناقب آل محمد«ص»، ص۷۳).
سخن را با نقل آخرین جملات از شرح نهج البلاغه نوشته ابن ابی الحدید معتزلی به پایان می بریم. وی پس از آنکه حدود ۵ سال از عمرش را در شرح گفته ها و سخنان گهربار امام الموحدین(ع) مصروف نمود، چنین عرضه می دارد:
من از خدای بزرگ برای هر گناهی که مرا از رحمتش دور می کند، استغفار کرده و از هر اندیشه ای که به خروج از طاعتش فرا می خواند، پوزش می خواهم و از کسی که جسمم را به زحمت انداختم و دیدگانم را بیدار نگاه داشتم و فکرم را به کار گرفتم و بخشی از عمرم را صرف کردم تا سخنانش را شرح نویسم، امید شفاعت دارم و از خداوند بزرگ می خواهم به جایگاه و مقام عالی ایشان(ع) مرا از دوزخ رها بخشیده و در دنیا مرابه آزمایشی نیازماید که توان من از آن ناتوان گردد و آبرویم را نزد بندگان خدا حفظ کرده و شرّ ستمگران را از من دور نماید؛ چرا که او (خداوند بزرگ) شنوا و اجابت کننده است. (شرح نهج البلاغه، ج۲۰ ص۳۵۰).
فهرست منابع:
۱- ابن ابی الحدید معتزلی، شرح نهج البلاغه، قم، موسسه اسماعیلیان
۲- ابوبکر احمد بن موسی بن مردویه، مناقب علی بن أبی طالب(ع)، دار الحدیث ۱۴۲۲ق
۳- گنجی شافعی، محمد بن یوسف، کفایه الطالب فی مناقب علی بن أبی طالب(ع)، نجف، المطبعه الحیدریه ۱۹۷۰
۴- جرداق، جرج، الامام علی(ع) صوت العداله الانسانیه المجمع العالمی لأهل البیت(ع) ۱۴۲۶ق
۵- موصلی، ابومحمد عمر بن شجاع الدین شافعی، مناقب آل محمد(ص)، بیروت، مؤسسه الاعلمی ۲۰۰۳
