وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
امروز خراسان جنوبی_حکیمه بهمن زاده
هر چند گفته می شود که خراسان جنوبی یکی از قطب های گیاهان دارویی است اما متأسفانه درد خام فروشی و عدم فرآوری دامن این بخش از ظرفیت بی بدیل استان را نیز گرفته است.
شاید اغراق نباشد اگر بگوییم نهایت بهره‌وری که از گیاهان دارویی در خراسان جنوبی می‌شود گرفتن عرقیجات به صورت سنتی است و حتی یک برند نام آشنای صنعتی عرقیجات در استان یا وجود ندارد و به صورت بسیار محدود فعالیت می کند. اگر امروز فردی از ما بپرسد که در ۲۰ سال گذشته چه استفاده ای از گیاهان دارویی در خراسان جنوبی می شده؟ و امروز چه تفاوتی کرده است؟ شاید جواب چندان مطلوب و خوشایند نباشد و همچنان به همان روش و شیوه های سنتی عرقیجات از گیاهان دارویی گرفته و عرضه می شود. سمیه سلیمانی، تولیدکننده انواع عرقیجات از گیاهان دارویی در خراسان جنوبی اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین موانع ما در فراوری گیاهان دارویی، حتی به شکل سنتی، این است که بطری‌های یک‌لیتری مورد نیاز برای بسته‌بندی محصولات و عرقیجات ما در خراسان جنوبی تولید نمی‌شود. وی افزود: در نهایت این بطری‌ها را از استان‌های دیگر مثل خراسان‌رضوی یا اصفهان وارد بیرجند می شود و همین موضوع هزینه نهایی تولید یک عرق نعناع ساده را افزایش می‌دهد. سلیمانی گفت: مسئله دوم کمبود مواد اولیه است. مثلاً در روستای مسک برخی از گیاهان دارویی مورد نیاز برای تولید عرق کاسنی و بعضی گیاهان مانند رازیانه در دسترس نیست و در نتیجه برای تولید برخی عرقیات، مجبوریم از جاهای دیگر مواد اولیه یا همان گیاه دارویی تهیه کنیم. تولید کننده محصولات فرآوری شده از گیاهان دارویی اظهار کرد: اگر یک سایت یا مزرعه تولید گیاهان دارویی در خراسان جنوبی داشته باشیم، این مشکل کمبود مواد اولیه به‌طور اساسی برطرف می‌شود. سلیمانی افزود: مشکل سوم مربوط به اخذ سیب سلامت است که برای اینکه بتوانیم محصولات‌مان را به استان‌های دیگر بفرستیم یا در سوپرمارکت‌ها عرضه کنیم، نیازمند دریافت سیب سلامت هستیم اما شرایط و معیارهای دریافت آن بسیار سخت است. وی افزود: مثلاً مشخصات کارگاه باید کاملاً مطابق استانداردهای خاص باشد و رعایت این موارد حداقل ۱۰۰ میلیون تومان هزینه می‌خواهد. سلیمانی گفت: اگر این شرایط کمی ساده‌تر شود، ما می‌توانیم خیلی بهتر و بیشتر به کسب‌وکارمان برسیم. علیرضا نصرآبادی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی در گفت و گو با امروز خراسان جنوبی اظهار کرد: سطح اراضی دارای طرح‌های بهره‌برداری و کشت گیاهان دارویی در استان در مجموع حدود ۲۵۰ هزار هکتار برآورد می‌شود که از این میزان، حدود ۱۰۰ هزار هکتار به گیاهان دارویی شاخص مانند آنغوزه اختصاص دارد. وی افزود: همچنین سطح رویش آویشن و… به تنهایی حدود ۱۵۰ هزار هکتار تخمین زده می‌شود و بخش دیگری از این اراضی نیز هنوز فاقد طرح‌های بهره‌برداری یا طرح‌های تکمیلی هستند. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی ادامه داد: به خاطر خشکسالی و…، قرق این محدوده تمدید شده است.
هند آنغوزه خام می خواهد
وی افزود: یکی از چالش‌های مهم این حوزه، تمایل بازارهای صادراتی به خرید مواد خام است؛ به‌طوری که بسیاری از کشورها از جمله هند برای خرید آنغوزه، محصول فرآوری‌شده را خریداری نمی‌کنند و تنها گیاه خام را خریداری می‌کنند. نصرآبادی تأکید کرد: همین موضوع باعث شده سرمایه‌گذاری در فرآوری داخلی کمتر از ظرفیت واقعی باشد، مگر توسط شرکت‌هایی که خود دارای توان فناوری و زنجیره تولید هستند. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی تأکید کرد که ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به حوزه بهره‌برداری و فرآوری می‌تواند ضمن افزایش ارزش افزوده، به بازآموزی بهره‌برداران محلی نیز کمک کند که به‌ویژه در محدوده‌هایی که مدیریت برداشت آنها زیر نظر اداره منابع طبیعی انجام می‌شود این امکان وجود دارد. وی یادآور شد: البته باید به این نکته اشاره کرد که در حوزه گیاهان دارویی( به جز آنغوزه) شرکت های تعاونی روستایی و عشایری مختلفی در خراسان جنوبی به ویژه در زمینه تولید عرقیجات فعالیت دارند. نصرآبادی در پایان گفت: هدف از ارائه این توضیحات، تبیین وضعیت فعلی و ضرورت تکمیل اطلاعات و ایجاد سازوکارهای مناسب برای بهره‌برداری پایدار، فرآوری و ارزش‌آفرینی بیشتر در بخش گیاهان دارویی استان است. محسن پویان، مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاددانشگاهی خراسان جنوبی نیز اظهار کرد: پیشنهاد ما این بوده است که که اگر فضا و امکانات لازم فراهم باشد، می‌توانیم ایجاد یک پارک سلامت را دنبال کنیم. پویان تأکید کرد: در این پارک، گیاهان دارویی کشت می‌شود و با طراحی اولیه‌ای که پیش‌بینی کرده‌ایم، محلی امن و مناسب برای حضور خانواده‌ها فراهم خواهد شد تا هم از گیاهان دارویی بومی استان استفاده کنند و هم با آنها آشنا شوند. پویان با اشاره به جایگاه ویژه خراسان جنوبی در حوزه گیاهان دارویی افزود: با وجود آنکه اقلیم استان یا پرورش بسیاری از گیاهان چندان سازگار نیست، اما در حوزه گیاهان دارویی یک قطب محسوب می‌شویم، گیاهانی که در شرایط سخت رشد می‌کنند از نظر دارویی ارزش بالاتری دارند.
گیاهانی که به نام پویان ثبت شدند
وی ادامه داد: گیاهانی در استان رویش دارند که در ایران و حتی در دنیا منحصربه‌فرد هستند و برخی گیاهان توسط پژوهشگران کشف شده و حتی در انگلستان با نام پویان ثبت شده‌اند. مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاددانشگاهی خراسان جنوبی گفت: این گیاهان مختص منطقه ما هستند و بنابراین اگر یک فضای کوچک نمایشگاهی در اختیار قرار گیرد، می‌توانیم نمونه خشک‌شده این گیاهان را همراه با شناسنامه و توضیحات علمی در معرض دید همه قرار دهیم. مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاددانشگاهی خراسان جنوبی تأکید کرد: زنجیره ارزش گیاهان دارویی جایگاه اقتصادی بسیار مهمی دارد و می‌توانیم از محصولات استثنایی استان بهره‌برداری بیشتری داشته باشیم. به نظر می رسد عدم توجه به فرآوری گیاهان دارویی به واسطه محدود بودن سرمایه گذاری سرمایه‌گذاری ضرورت ورود شرکت‌های دانش‌بنیان و صنایع تبدیلی را دوچندان می‌کند.
