وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
سدهای خراسان جنوبی این روزها بیش از همیشه خالی و بی‌رمق‌اند؛ از هفت سد مهم ۷۵میلیون مترمکعبی استان، حدود ۸۴ درصد ظرفیت، جور سنگین بی آبی را به دوش می کشد، آنچه پیداست عمق و وسعتی بی آب است؛ این تصویر هشدارآمیزی از بحران آب، دیگر زنگ خطر نیست بلکه فریادی است که آینده استان را تهدید می‌کند و نیاز فوری به مدیریت جدی منابع و تغییر الگوهای مصرف را فریاد می‌زند.
عباس سارانی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان، با اعلام این وضعیت، بار دیگر واقعیت تلخی را یادآور شد: «خشکسالی‌های متوالی و کاهش محسوس بارندگی در سال‌های اخیر موجب شده تا سطح ذخایر سدهای استان به حداقل برسد.» این جمله، اگرچه سال‌هاست در گزارش‌ها و نشست‌ها تکرار می‌شود، اما هر بار معنایی تازه و هشدارآمیزتر پیدا می‌کند؛ چرا که آمار، هر سال کوچک‌تر و بحران، هر بار بزرگ‌تر می شود.
نقش سدها و واقعیت امروز
سدهای شهید پارسا، دره بید، کریت، نهرین، سیاهو، رزه درمیان و فرخی قاین، نام‌هایی هستند که قرار بود امنیت آبی خراسان جنوبی را تضمین کنند. امروز اما برخی از آن‌ها در اثر کمبود بارش‌ها تقریباً خشک شده‌اند. سد نهرین در طبس هنوز نقشی کلیدی در تأمین آب شرب این شهرستان ایفا می‌کند، اما دیگر سدها نیز با کاهش شدید ذخایر، توان پاسخگویی به نیاز مناطق پایین‌دست را ندارند. مشکل فقط کم‌بارشی نیست. تبخیر بالا در اقلیم گرم و خشک استان، بخشی از همان آب اندک ذخیره‌شده را هم از بین می‌برد؛ یعنی حتی اگر باران ببارد و سدها پر شوند، آفت آفتاب و گرما دست‌برد تازه‌ای به منابع خواهد زد.
پروژه‌ها و امیدهای تازه
سال ها توقف پروژه‌های سدسازی به دلیل کمبود اعتبار، نیاز استان به مدیریت روان‌آب‌ها را معطل گذاشت. اما در یک سال گذشته، برخی از این پروژه‌ها دوباره جان گرفته‌اند. سد مهم شهرستان نهبندان در منطقه بندان، پس از بیش از یک دهه انتظار، سرانجام با ۱۱۵ میلیارد تومان اعتبار تکمیل و آماده بهره‌برداری شده است. دو سد نیمه‌تمام دیگر، گزیک و آهنگران، هم با اعتبارات مدیریت بحران در آستانه تکمیل قرار دارند.سارانی همچنین از احداث ۶ سد تغذیه مصنوعی در شهرستان‌های مرزی سربیشه، درمیان، زیرکوه و نهبندان خبر داده و گفته است مطالعات سه سد جدید هم به پایان رسیده و تنها چشم‌انتظار تأمین اعتبار است.
پرسشی مهم
این همه تلاش و پروژه، گرچه امیدآفرین است، اما پرسش اساسی را بی‌پاسخ نمی‌گذارد: وقتی باران نمی‌بارد و سفره‌های زیرزمینی ته کشیده‌اند، آیا سدسازی به تنهایی می‌تواند راه نجات باشد؟ آن‌گونه که کارشناسان سال‌هاست هشدار می‌دهند، باید ترکیبی از اقدامات پیشگیرانه، بهینه‌سازی مصرف و تغییر الگوی کشت نیز جدی گرفته شود.
ضرورت تغییر نگاه
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای بر همین موضوع تأکید دارد: «با توجه به استمرار خشکسالی و کاهش منابع آبی، لازم است نگاه به مدیریت آب از حالت سنتی خارج شده و با ترکیبی از اقدامات ساخت‌وساز، حفاظت منابع و مصرف بهینه، به سوی آینده‌ای پایدار حرکت کنیم.» این جمله اگر در حد شعار باقی بماند، بحران آب نه‌تنها ادامه پیدا می‌کند، بلکه روزی به نقطه‌ای می‌رسد که حتی سدهای تازه‌ساخته‌شده هم توان نگه داشتن قطره‌ای آب نخواهند داشت. حالا خراسان جنوبی بر سر دوراهی ایستاده است؛ یا همچنان دلخوش به پروژه‌های عمرانی نیمه‌تمام بماند و هر سال آمار ذخایر سدهایش را کوچک‌تر اعلام کند، یا به سمت اصلاح عمیق در الگوهای مصرف، مدیریت منابع و تغییر شیوه‌های کشاورزی حرکت کند. پرسش اینجاست: کدام مسیر انتخاب خواهد شد؟
