وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
با آغاز اجرای رویه کولبری قانونی در مرزهای خراسان جنوبی، نه‌تنها جریان تجارت رسمی در استان وارد مسیری امیدبخش شد، بلکه قیمت برخی کالاها در بازار کاهش یافت؛ مثلاً ورود محوله‌ای از موز به صورت کولبری، باعث افت قیمت این محصول در بازار استان شد و از طرفی برای کولبران هم فرصتی برای سودآوری بود. عملیاتی شدن کولبری توانسته تحرکی ملموس در چرخه اقتصادی استان ایجاد کند و نشان دهد ظرفیت‌های مرزنشینان و کولبران می‌تواند به منبع تأمین نیازهای ضروری استان تبدیل شود.
معاون بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی، از کاهش محسوس قیمت موز در بازار استان خبر و توضیح داد که با هماهنگی گمرک، استانداری و مرزبانی، حدود یک ماه است رویه کولبری فعال شده و نخستین محموله‌های کالاهای اساسی وارد استان شده‌اند. الیاس جویبان، افزود: «اکنون بخش قابل توجهی از مواد غذایی نظیر خشکبار، برنج و موز از طریق مرزهای استان و با استفاده از ظرفیت کولبران وارد می‌شود و اخیراً ۲۰ تن موز از این مسیر به استان رسید. قیمت موز که در یک تا دو ماه گذشته بیش از۱۵۰ تا ۱۶۰ هزار تومان بود، اکنون به حدود ۸۰ هزار تومان کاهش یافته است».
ظرفیت قانونی و سامانه‌های شفاف
طرح کولبری قانونی در خراسان جنوبی، با فعال شدن کدهای گمرکی چهار بازارچه مرزی استان شامل ماهیرود، دوکوهانه، گلورده و یزدان، آغاز شد و هویت کولبران و کارگزاران مرزنشین با استعلامات قانونی تأیید شده است. اجرای سامانه کیف پول الکترونیکی ویژه کولبران نیز یکی از نوآوری‌های این طرح است؛ بدین ترتیب درصد کارمزد هر کولبر به‌صورت خودکار در حساب الکترونیکی او واریز می‌شود که شفافیت مالی را ارتقا می‌دهد. به گفته مسئولان، ۱۱کارگزار مرزنشین برای اجرای این طرح معرفی شده‌اند و بخشی از سهم ارزش افزوده کولبران مستقیماً به حساب خانوارهای مرزنشینان واریز می‌شود.
خراسان جنوبی با ۳۳۱ کیلومتر مرز مشترک با افغانستان، شامل شهرستان‌های سربیشه، نهبندان، درمیان و زیرکوه است و فعال‌ترین مرز استان، مرز ماهیرود شهرستان سربیشه، به‌عنوان سومین معبر رسمی ایران با افغانستان، نقش کلیدی در تجارت و صادرات دارد. ۸۵ درصد کالاهای صادراتی استان به مقصد افغانستان ارسال می‌شود و حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد ارزش کل صادرات کشور و بیش از۵۰ درصد از نظر وزن از مرز خراسان جنوبی انجام می‌شود. این ارقام نشان می‌دهد اهمیت اقتصادی مرزنشینان و فعالیت قانونی کولبری چقدر است و چگونه می‌تواند جریان کالا و قیمت بازار داخلی را متعادل کند.
بازار و معیشت مرزنشینان
فعالیت قانونی کولبری، علاوه بر کاهش قیمت کالاها، به ایجاد اشتغال و افزایش درآمد خانوارهای مرزنشین کمک کرده است. این رویه، که بخشی از سیاست‌های دولت برای تفویض اختیار بیشتر به استانداران مناطق مرزی است، می‌تواند بخش عمده‌ای از نیاز استان به کالاهای اساسی را از طریق مرزنشینان و پیله‌وران تأمین کند. به بیان جویبان، «امیدواریم با استفاده از ظرفیت مرزنشینان و پیله‌وران، بتوانیم امنیت بازار و عرضه کالاهای اساسی را تضمین کنیم.»
به گفته کارشناسان اقتصادی، عملیاتی شدن کولبری قانونی در مرزها نه تنها توانسته بازار را تنظیم کند، بلکه با کاهش واسطه‌گری و قاچاق غیررسمی، به شفافیت اقتصادی و افزایش درآمد مرزنشینان منجر شده است. این اقدام همچنین موجب تحریک رقابت سالم در بازار و افزایش قدرت خرید مردم شده و نمونه‌ای از هم‌افزایی مرزنشینان با سیاست‌های دولت در راستای توسعه پایدار است.
چالش‌ها و فرصت‌ها
با وجود دستاوردهای اولیه، کارشناسان به چالش‌هایی اشاره می‌کنند که باید بر آن‌ها فائق آمد؛ از جمله نیاز به زیرساخت‌های بیشتر در بازارچه‌ها، هماهنگی بهتر میان نهادهای دولتی و امنیت مرزی، نظارت دقیق بر فعالیت کولبران و ایجاد ظرفیت‌های صادراتی گسترده‌تر. همچنین، توسعه سامانه‌های الکترونیکی و شفافیت مالی نیازمند آموزش و همراهی مستمر مرزنشینان است تا بهره‌وری این طرح افزایش یابد و سود آن به صورت پایدار به خانوارها برسد. در عین حال، این تجربه می‌تواند الگویی برای دیگر استان‌های مرزی کشور باشد. ایجاد چارچوب قانونی، بهره‌گیری از ظرفیت انسانی محلی و استفاده از فناوری‌های نوین مانند کیف پول الکترونیکی، نشان می‌دهد که تجارت مرزی می‌تواند همزمان با افزایش رفاه مردم و کنترل بازار، به امنیت اقتصادی و اجتماعی منطقه نیز کمک کند.
چشم‌انداز
با وجود تمام دستاوردها و کاهش قیمت‌ها، واقعیت این است که کولبری قانونی هنوز در ابتدای مسیر است و اثرات بلندمدت آن بر اقتصاد خراسان جنوبی در حال شکل‌گیری است. هر بسته کالا که از مرز وارد می‌شود، هر تراکنش الکترونیکی که ثبت می‌شود و هر خانواده مرزنشینی که از این جریان سود می‌برد، در واقع بخشی از قصه‌ای در حال نوشتن است؛ قصه‌ای که نشان می‌دهد تلاش و شفافیت می‌تواند مرزها را به پل‌های توسعه تبدیل کند. در همین حال، آینده بازار و اقتصاد منطقه به دقت سیاست‌های دولتی، توانایی نهادهای محلی و همکاری مرزنشینان وابسته است. پس این سؤال همچنان باقی می‌ماند: آیا این جریان قانونی می‌تواند مسیر قاچاق برخی اقلام و بی‌ثباتی اقتصادی را برای همیشه کنار بزند و اقتصاد مرزنشینان را به نقطه‌ای پایدار و قابل پیش‌بینی برساند؟ هرچند امروز نشانه‌های امیدبخش است، اما فردا، همچنان در دست تصمیم‌ها و مدیریت انسان‌هایی است که پشت هر بسته کالا و هر کولبر ایستاده‌اند. مرزی که امروز موز را ارزان‌تر کرده، فردا شاید نقش دیگری برعهده بگیرد؛ نقشی که هنوز نه دولت تصویر شفافی از آن دارد و نه فعالان محلی. آیا این رویه به تدریج به یک مدل پایدار تجارت خرد تبدیل می‌شود؟ یا فقط یک واکنش کوتاه‌مدت به نوسان‌های بازار است؟ در روستاهای مرزی، خانواده‌ها این روزها بیش از آنکه از قیمت‌ها حرف بزنند، از آینده‌ای حرف می‌زنند که هنوز شکلش معلوم نیست. کولبری رسمی می‌تواند یک فرصت باشد، اما فرصتی که اگر به زیرساخت، مدیریت و برنامه‌ریزی گره نخورد، به همان سرعتی که قیمت‌ها را پایین آورده، ممکن است همه‌چیز را رها کند و برود.
