فراخوان همگان به صرفه جویی در مصرف آب/ آب مرده روی دست های استان

خراسان جنوبی در شرایطی بحرانی از کم‌آبی قرار دارد؛ تنها ۱۳ درصد از حجم سدهای استان قابل استفاده است، کاهش بارش‌ها تا ۴۴ درصد و گرمای هوا که ۵/۱ درجه بالاتر از میانگین بلندمدت است، منابع آبی استان را تحت شدیدترین فشار قرار داده‌اند. هشدارهای کارشناسان و مسئولان دیگر یک توصیه نیست؛ اگر مدیریت مصرف در بخش کشاورزی، شهری و صنعتی به شکل علمی و منظم اجرایی نشود، تابستان آینده با کمبود شدید و پیامدهای فراگیر مواجه خواهیم شد.
از مجموع ۷۵ میلیون مترمکعب ظرفیت سدهای خراسان جنوبی، تنها حدود ۱۰ میلیون مترمکعب آب قابل استفاده است، رقمی که تنها ۱۳ درصد منابع موجود را شامل می‌شود.
عباس سارانی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی، می‌گوید که این حجم اندک «آب مرده» نامیده می‌شود و تداوم برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی، به ویژه در بخش کشاورزی، موجب فرونشست زمین خواهد شد؛ پدیده‌ای که هم‌اکنون ۱۳۰۰ کیلومتر از ریل‌های کشور را تحت تأثیر قرار داده و ضرورت برنامه‌ریزی دقیق برای مصرف آب را دوچندان می‌کند. سارانی تأکید دارد که کاهش مصرف فوری و هدفمند، تنها راه کنترل بحران است و نظارت دقیق بر دستگاه‌های دولتی، صنایع و شبکه‌های شهری و کشاورزی می‌تواند فشار بر منابع محدود آبی را کاهش دهد.
وی با اشاره به اقدامات آموزش و اطلاع‌رسانی همگانی، یادآور شد: از سال ۱۳۹۳ طرح‌های فرهنگی و آموزشی با مشارکت جوانان و دانش‌آموزان در استان اجرا شده و فرهنگ مصرف بهینه آب در سطح استان گسترش یافته است، اما استمرار و دقت این برنامه‌ها حیاتی است تا مردم و صنایع با الگوی صحیح مصرف آشنا شوند. همچنین ۹ محدوده بحرانی جدید به استان اضافه شده و اکنون مجموعاً ۱۴منطقه تحت وضعیت ممنوعه قرار دارند. استاندار خراسان جنوبی با تأکید بر کاهش ۴۴ درصدی بارش‌ها نسبت به سال گذشته، مدیریت مصرف آب در تمامی شهرستان‌ها را «وظیفه‌ای همگانی و غیرقابل استثناء» خواند و خواستار نصب کنتور، پایش دقیق مصرف و اولویت‌بندی ذخیره‌سازی منابع شد. وی اقدامات اصلاح شبکه آب، توسعه کشت گلخانه‌ای و جداسازی آب شرب از فضای سبز شهری را ضروری دانست و تأکید کرد که فرهنگ‌سازی و آموزش شهروندان درباره الگوی مصرف صحیح و استفاده از تجهیزات کاهش‌دهنده مصرف، کلید کاهش فشار بر منابع محدود آبی است. سیدمحمدرضا هاشمی، از دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان نیز خواست تا راهکارهای نوآورانه مدیریت آب را ارائه دهند. جواد نخعی، مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی، با ارائه تحلیل‌های دقیق اقلیمی، اعلام کرد که بیش از ۹۵ درصد از مساحت استان تحت خشکسالی شدید و بسیار شدید است و میانگین بارش سال زراعی جاری تقریباً صفر میلی‌متر بوده است. وی افزود که میانگین دمای هوا ۳/۲۲ درجه سلسیوس است که نسبت به میانگین بلندمدت ۵/۱درجه افزایش یافته و این افزایش دما به‌طور مستقیم موجب کاهش بارش‌های مؤثر و تشدید خشکسالی شده است. نخعی ادامه داد که بیشترین بارش سال گذشته ۱۱۶ میلی‌متر در حاجی‌آباد زیرکوه و کمترین میزان با ۱۴/۲۹ میلی‌متر در طبس ثبت شده و شهرستان‌های طبس و خوسف به ترتیب با ۶۲ و ۶۱ درصد کاهش نسبت به میانگین بلندمدت مواجه بوده‌اند.
بر اساس شاخص‌های خشکسالی (SPI)، ۵/۷۰ درصد از مساحت استان درگیر خشکسالی بسیار شدید، ۲۲ درصد درگیر خشکسالی شدید و حدود سه درصد در شرایط متوسط است و تنها یک درصد از مساحت استان در وضعیت نرمال قرار دارد. شهرستان‌های بیرجند، بشرویه و خوسف به طور کامل تحت تأثیر خشکسالی شدید و بسیار شدید قرار دارند و باقی نقاط استان در وضعیت بحرانی هستند. پیش‌بینی‌ها نیز نشان می‌دهد که بارش در ماه‌های آبان تا بهمن به حدود نرمال نزدیک می‌شود، اما در مناطقی مانند زیرکوه، درمیان، سربیشه و بیرجند، بارش‌ها همچنان پنج تا ده میلی‌متر کمتر از نرمال خواهد بود و فراوانی بارش‌های برف کاهش یافته است. این مجموعه داده‌ها و تحلیل‌ها هشدار می‌دهد که ادامه روند برداشت بی‌رویه، عدم نظارت دقیق و غفلت از مدیریت منابع، تبعات طولانی‌مدت و گسترده‌ای خواهد داشت. تنها با برنامه‌ریزی منسجم، مشارکت فعال مردم و صنایع، و اجرای همزمان آموزش، فرهنگ‌سازی، نظارت و فناوری‌های نوین می‌توان از تبدیل بحران فعلی به یک فاجعه آبی جلوگیری کرد. هر لحظه تأخیر در این مسیر، تابستان آینده را بحرانی‌تر و زندگی مردم استان را در معرض تهدیدی جدی و پایدار قرار خواهد داد.