سهم مدارس از پژوهش؛ صدای یک زنگ

دیروز، زنگ پژوهش در دبیرستان شهید حاج قاسم سلیمانی بیرجند به صدا درآمد. این مراسم که به مناسبت هفته پژوهش برگزار شد، بیش از آنکه نماد تداعی کننده واقعیتِ آموزش های عملی پژوهشی در مدارس باشد، نمود لحظه‌ای نمایشی بود؛ زنگی که صدای آن پرطنین، اما پیام واقعی آن محدود و کوتاه است.
پژوهش در مدارس خراسان جنوبی هنوز به شکل گسترده و عملی آموزش داده نمی‌شود و بیشتر به آشنایی ابتدایی، تمرین‌های محدود و فعالیت‌های نمادین خلاصه می‌شود. این وضعیت نشان می‌دهد که با وجود شعارها و برنامه‌های رسمی، زیرساخت، زمان و امکانات لازم برای پژوهش واقعی در مدارس فراهم نیست.
هر چند مسئولان در هرسمت و جایگاهی بر تقویت آن تاکید دارند. معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار، در این مراسم گفت: «باید تمام مدارس آموزش همراه با پژوهش داشته باشند.» محمد فرهادی، تاکید کرد که پژوهش و تحقیق نه فقط برای دانشگاه یا محیط‌های علمی، بلکه باید در زندگی روزمره مردم جاری باشد. به گفته او، دانش‌آموزان «آینده‌سازان مملکت» هستند و باید از امروز بر محور پژوهش و تحقیق گام بردارند و برای پیشرفت جامعه تلاش کنند.
مدیرکل آموزش و پرورش استان، نیز با گرامیداشت هفته پژوهش به فعالیت‌های استان اشاره کرد: معلمان سراسر استان آموزش‌های هوش مصنوعی را فرا گرفته‌اند و برای اولین بار در بیرجند مدرسه دانشگاه راه‌اندازی شده است تا فرهنگ پژوهش در مدارس به شکل سازمان‌یافته شکل گیرد. مرتضوی افزود که در سال تحصیلی جاری، ۱۲ دانش‌آموز به عنوان پژوهشگر و فناور برتر کشوری معرفی شده‌اند و دو معلم به عنوان پژوهشگر نمونه و یک فرهنگی از مدارس استثنایی نیز برگزیده شده‌اند. آماری که وضعیت نه چندان مؤثر پژوهش در مدارس را نشان می‌دهد ؛ ۱۲ دانش آموز و ۲ معلم. دانش آموزانی که اگر در حیطه پژوهش در جایگاهی درخشیده اند بیشتر تکیه بر علاقه و حمایت های شخصی داشته اند و همه می دانیم که جای آموزش های ساختاری و نتیجه بخش پژوهشی در نظام آموزشی کشور به شدت خالی است. واقعیت موجود در مدارس نشان می‌دهد که پژوهش هنوز در حد یک فعالیت نمادین و موردی است؛ موانعی مانند کمبود امکانات، حجم زیاد برنامه‌های درسی و ضعف زیرساخت، مانع اصلی اجرای پژوهش جدی است. زنگ پژوهش، هرچند پیام‌آور اهمیت پژوهش است، اما نشان می‌دهد فاصله زیادی بین شعار و عمل وجود دارد.
در چنین شرایطی مشخص نیست چه زمانی پژوهش بتواند از صدای یک زنگ فراتر رفته و به بخش واقعی و روزمره آموزش در مدارس تبدیل شود.