وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
در نشست خبری معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، آمارها بر صفحه میلغزند و هر عدد، خطی تازه بر چهره بحران امنیت غذایی در خراسان جنوبی میکشد. استانی که بنا بر شاخصهای کشاورزی، اقتصادی، اجتماعی، اقلیمی و بهداشتی، امروز در فهرست هشت استان ناامن غذایی کشور قرار گرفته؛ و این ناامنی، نه یک اصطلاح اداری، که واقعیتی است که در وزن نوزادان، اندام کودکان، بدن نوجوانان و توان سالمندان رؤیت میشود.
مجید شایسته، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، میگوید: «سلامت تغذیه از دوران جنینی تا سالمندی، ستون فقرات سلامت جامعه است و هر اختلال در امنیت غذایی، میتواند کل ساختار سلامتی را در معرض فروپاشی قرار دهد.»
آغاز بحران از نخستین نفسها
آمار تولد نوزادان با وزن کم در خراسان جنوبی ۱۱ درصد است؛ عددی بالاتر از میانگین کشوریِ ۸ درصد. این نوزادان، محصول مادرانیاند که در دوران بارداری بهدلیل کمبود منابع غذایی و وزنگیری ناکافی، امکان رشد طبیعی جنین را ندارند. شایسته تأکید میکند که این شاخص، تنها یک آمار بهداشتی نیست؛ بلکه نشانهای از وضعیت تغذیه زنان و سطح سلامت اجتماعی استان است.
طولانی شدن سایه فقر تغذیه
در کودکان، تصویر واضحتر میشود. شاخصهای لاغری و کوتاهقدی کودکان استان به ترتیب ۵/۴ درصد و ۱۳/۹ درصد است؛ هر دو بالاتر از میانگین کشور.
نهبندان، سربیشه، زیرکوه و درمیان، چهار نقطهای هستند که وضعیت در آنها به مراتب وخیمتر است.
نتایج پایش ملی تغذیه سال ۱۴۰۰ نیز این هشدارها را تکمیل میکند، اینکه ۲۴ درصد کودکان ۲ تا ۵ سال کمخونی ، ۲۳ درصد کمبود روی، ۸۸ درصد کمبود ویتامین D دارند. این آمار برای استانی با اقلیم سخت و درآمدهای محدود، معنایی روشن دارد: کودکی در خراسان جنوبی با انرژی کمتر، استخوانهای ضعیفتر و آیندهای آسیبپذیرتر آغاز میشود. شایسته یادآور میشود که کمبود ریزمغذیها در هزار روز اول زندگی میتواند «پیامدهای جبرانناپذیر بر رشد جسمی، قدرت یادگیری و سیستم ایمنی» داشته باشد؛ جراحتی که سالها بعد در مدرسه، محل کار یا سلامت بزرگسالی خود را نشان خواهد داد.
نسلی که لاغر میشوند
در دورهای که باید برای جهش رشد نوجوانان بهترین تغذیه فراهم باشد، آمارها روایت دیگری دارند.
شیوع لاغری در نوجوانان استان دو برابر میانگین کشور است و در شهرستان نهبندان، این عدد سه برابر میانگین کشوری گزارش شده است. در اقلیم سخت جنوب استان، نوجوانان بیش از هر زمان دیگری نیازمند انرژی و ریزمغذیها هستند؛ اما سفرهها پاسخگوی این نیاز نیستند.
سالمندان؛ سه برابر لاغرتر
شایسته بخش دیگری از بحران را بهصورت روشن و بیپرده بیان میکند: «شیوع لاغری در سالمندان خراسان جنوبی سه برابر میانگین کشور است.»
سربیشه، نهبندان، سرایان و درمیان، بالاترین آمار لاغری سالمندان را ثبت کردهاند؛ نسلی که به دلیل کاهش بویایی، چشایی، بیماریهای متعدد و مصرف داروها بهطور طبیعی در معرض تغذیه ناکافی هستند، اما در خراسان جنوبی این آسیب تشدید شده است.
لاغری در سالمندان برخلاف تصور عمومی، خطرناکتر از چاقی است؛ زیرا ضعف عضلانی، خطر سقوط، مشکلات استخوانی و اختلال در عملکرد سیستم ایمنی را افزایش میدهد.
چاقی؛ چهره دیگر سوءتغذیه
با وجود این آمار گسترده از لاغری، چاقی نیز در کمین است. بیش از نیمی از جوانان و میانسالان کشور اضافه وزن یا چاقی دارند. اگرچه در خراسان جنوبی این رقم پایینتر از میانگین کشوری است، اما روند افزایشی چاقی در استان نگرانکننده است.
شایسته یادآور میشود: «چاقی به معنای برخورداری از تغذیه سالم نیست. بسیاری از افراد کالری بالا مصرف میکنند اما دچار کمبود ریزمغذیها هستند؛ این یعنی سوءتغذیه پنهان.»
کمبود ویتامینD
کاهش قرارگیری در معرض نور خورشید، الگوی مصرف نامناسب و مصرف ناکافی مکملها باعث شده سطح ویتامین D در اکثر گروههای سنی پایین باشد؛ کمبودی که در جذب کلسیم، استحکام استخوانها، کارکرد ایمنی و کاهش بیماریها نقش اساسی دارد.
پویش «نان و سلامتی»
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، در پایان از اجرای پویش ملی «نان و سلامتی» از ۱۵ تا ۳۰ آذرماه خبر داد؛ پویشی با هدف ارتقای کیفیت نان و اصلاح الگوی مصرف. اما در میانه این حجم از دادهها، این نکته روشن است؛ مسیر مقابله با سوءتغذیه در خراسان جنوبی، بسیار فراتر از یک پویش یا برنامه کوتاهمدت است. این استان، سرمایه انسانی خود را از کودکی تا سالمندی در معرض تهدید دارد؛ و اگر مداخله فوری، عمیق و چندبعدی اجرا نشود، هزینههای اجتماعی، اقتصادی و سلامت آن در سالهای آینده سنگینتر خواهد بود.
