زمینی برای بذر کتابخانه بیرجند

امروز خراسان جنوبی- رجب زاده
در میان همه بحث‌های فرهنگی و اقتصادی استان، یک جمله در جلسه دیروز بیش از هر چیز لرزه به تن پروژه‌ها انداخت؛ جایی که استاندار خراسان جنوبی با صراحت گفت «الحاق زمین و تغییر کاربری آن‌چنان ساده نیست و بسیاری از پروژه‌ها در استان فقط به‌خاطر کمبود زمین مناسب معطل مانده‌اند.» هر چند خبرهایی از تأمین زمین برای کتابخانه مرکزی بیرجند در همین جلسه اعلام شد اما این پروژه روزهای سختی را پشت سرگذاشت و آنچه خود داشت از کف داد.
همین هشدار، صورت مسأله‌ای را روشن کرد که سال‌ها زیر لایه‌های اداری پنهان بوده؛ اینکه توسعه فرهنگی بدون فراهم‌کردن زمین مناسب، تنها روی کاغذ پیش می‌رود.
در جلسه دیروز انجمن کتابخانه‌های عمومی استان، استاندار بحث را از جایی آغاز کرد که همواره نقطه آغاز توسعه فرهنگی بوده است؛ کتاب و فرهنگ مطالعه. او یادآوری کرد که کتاب زیربنای فهم، آرامش و رشد اجتماعی است و گفت هیچ ابزار دیگری حتی فضای مجازی نمی‌تواند آن عمق و آرامشی را که یک کتاب در زندگی انسان ایجاد می‌کند، جایگزین کند.
استاندار با تبریک هفته کتاب و اشاره به تجربه شهرهایی که در سال‌های گذشته موفق به کسب عنوان پایتخت کتاب ایران شده بودند، تأکید کرد این دستاوردها حاصل جلسات منظم، مشارکت عمومی و برنامه‌ریزی دقیق بوده است. به‌همین دلیل، فرمانداران باید نشست‌های کتابخانه‌ای را به‌صورت ماهانه و مستمر برگزار کنند تا «فرهنگ مطالعه» از سطح شعار فراتر برود و در عمل جاری شود.
اما بخش حساس سخنان او جایی بود که پرده از پشت پرده پروژه‌های نیمه‌تمام فرهنگی برداشت؛ جایی که گفت: الحاق زمین و تغییر کاربری کار ساده‌ای نیست. بسیاری از پروژه‌های استان با کمبود زمین مناسب روبه‌رو هستند و لازم است دستگاه‌های مربوطه این موضوع را با دقت و سرعت بیشتری پیگیری کنند.
او توضیح داد که فضای کتابخانه‌ها باید شایسته شأن مردم باشد؛ به نوعی نکته ای را گوشزد کرد که گویی برای برخی اهمیتی ندارد او با صراحتاً گفت: نمی‌توان زمین‌های کم‌ارزش، نامناسب یا گوشه‌ای از یک مجموعه دولتی را به‌عنوان «زمین پروژه» معرفی کرد. کتابخانه به‌عنوان خانه آرامش و مطالعه نیازمند فضایی امن، استاندارد و آرام است و هرگونه بی‌دقتی در انتخاب زمین، کیفیت کار را از ابتدا زیر سؤال می‌برد.
استاندار در ادامه نقش شهرداری‌ها را یادآور شد؛ سهم قانونی نیم‌درصد از درآمد شهرداری‌ها باید به‌درستی پرداخت و در مسیر توسعه کتابخانه‌ها استفاده شود. دهیاری‌ها نیز نباید منتظر پروژه‌های بزرگ بمانند؛ می‌توانند اتاق‌های خالی یا فضاهای بلااستفاده را تجهیز کنند تا جوانان و زنان روستایی که دسترسی محدودی به کتاب دارند، به کتابخانه‌ای کوچک اما فعال دست پیدا کنند. او تأکید کرد که منابع کتابخانه‌ای در روستاها باید بر اساس ظرفیت‌های اقتصادی منطقه انتخاب شود؛ مثل گیاهان دارویی یا معدن؛ دو حوزه‌ای که شریان اصلی اقتصاد خراسان جنوبی هستند.
استاندار در بخش دیگری از جلسه نیم‌نگاهی هم به عملکرد اقتصادی استان داشت؛ از سهم ۳۸ درصدی خراسان جنوبی در صادرات به افغانستان طی شش ماه نخست سال گرفته تا راه‌اندازی ۷۰ واحد صنعتی تعطیل، رشد ۱۸ هزار میلیارد تومانی منابع بانکی و پیشرفت ۸۵ درصدی نهضت ملی مسکن. با این حال گفت در میان همه فعالیت‌ها، نباید کتاب و مطالعه فراموش شود؛ چرا که «هر کتاب می‌تواند نکته‌ای تازه به زندگی ما اضافه کند و نشاط اجتماعی را افزایش دهد.»
در بخش دوم جلسه، سرپرست اداره‌کل نهاد کتابخانه‌های عمومی استان گزارشی کامل از وضعیت کتابخانه‌ها ارائه داد. او از ورود بیش از ۱۸ هزار جلد کتاب جدید خبر داد؛ کتاب‌هایی که از معتبرترین مراکز ملی تأمین شده‌اند: چهار هزار جلد از آستان قدس رضوی، ۱۲ هزار جلد از دانشگاه علوم پزشکی و ناشران وابسته، و نزدیک به هزار جلد از کتابخانه ملی و مرکز اسناد کشور. ثبت، لیبل‌گذاری و آماده‌سازی این کتاب‌ها با سرعت انجام می‌شود تا هرچه زودتر در اختیار مخاطبان قرار گیرد. او گفت: گسترش دسترسی اجتماعی به کتاب فقط در سالن‌های کتابخانه خلاصه نمی‌شود؛ با همکاری بیمه سلامت، مطب‌های پزشکی، آرایشگاه‌ها و حتی بنگاه‌های املاک به پایگاه‌های کوچک ترویج کتابخوانی تبدیل شده‌اند؛ حرکتی که حضور کتاب را در زندگی روزمره مردم پررنگ کرده است. سرپرست نهاد به موضوعات مهم دیگری نیز پرداخت: حمایت از نویسندگان بومی، رایزنی برای وصول کامل نیم‌درصد شهرداری‌ها، افزایش همکاری با شوراهای اسلامی و ائمه جمعه و همچنین حضور خیرانی که تنها یکی از آنان تاکنون ۸۰۰ میلیون تومان برای پیشبرد پروژه‌ها پرداخت کرده است. او همچنین گفت یکی از پروژه‌های مهم استان با پنج میلیارد تومان اعتبار از ستاد بازآفرینی شهری وارد مرحله تازه‌ای شده است.
در ادامه اعلام شد که کتابخانه محمدجمعه اسدآباد پس از سال‌ها رکود، این هفته با تجهیزات جدید افتتاح می‌شود؛ اتفاقی که به گفته او نتیجه پیگیری‌های میدانی در ۱۰ شهرستان استان بوده است.
در پایان اما جای یک مطالبه خالی ماند موضوعی که هر چند خود به خود درصحبت های استاندار بیش از همه برجسته شد؛ سرنوشت پروژه کتابخانه مرکزی بیرجند.
پروژه‌ای که سال‌هاست روی کاغذ مانده و متوقف است شاید حالا در نقطه سقوط باشد آن هم دقیقاً همان مشکلی است که استاندار درباره‌اش هشدار داد: تأمین زمین مناسب.
سرپرست نهاد کتابخانه‌ها گفت با وجود رایزنی‌ها و جذب منابع انسانی و مالی، آینده این پروژه همچنان وابسته به حل همین گره است. کتابخانه مرکزی، تنها یک ساختمان نیست؛ نماد سرمایه‌گذاری فرهنگی استان است. اگر زمین آن درست انتخاب نشود یا روند الحاق طولانی شود، این پروژه کلان فرهنگی همچنان در وضعیت انتظار باقی خواهد ماند. البته مدیر کل راه و شهرسازی استان، خبری از تامین زمین کتابخانه مرکزی بیرجند درجلسه داد. اینکه «در محدوده خیابان قرنی تا خیابان معلم بیرجند، زمینی مشخص شده که با تغییر کاربری به فرهنگی، آماده واگذاری است زمین مورد نظر حدود ۱۵ هزار متر مربع است که باید پیگیری برای اختصاص اعتبار ساخت آن انجام شود.» و خوب پیداست که مرحله سخت دیگر ماجرا همین جاست. رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان هم گفت: سال ۱۳۹۴ در پیوست قانون بودجه کشور، ساخت ساختمان کتابخانه مرکزی بیرجند، ردیف ملی داشته است.
علی بهدانی خواست که با توجه به اهمیت موضوع پیگیری‌های لازم انجام شود تا ماده ۲۳ پروژه مجدداً زنده و از این محل احداث کتابخانه میسر شود.
توسعه فرهنگی فقط با کتاب، نویسنده و کتابخانه ساخته نمی‌شود؛ زمین می‌خواهد؛ زمینی که هنوز به قول استاندار گاه مهم‌ترین چالش پیش‌روی بسیاری از پروژه‌های استان است. هر چند مدیرکل راه و شهرسازی استان اعلام کرد که زمین برای ساخت کتابخانه مرکزی بیرجند آماده واگذاری است اما باز هم نگاه مطالبه گران فرهنگی در مواجهه با این وعده ها نگران است. آیا بذر پروژه کتابخانه دراین زمین خواهد ُرست؟