وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
در دل دشت‌ها و کویرهای شرقی ایران، زرشک خراسان جنوبی این روزها نه تنها رنگ سرخ خود را بر بوته‌ها نشان می‌دهد، بلکه به نماد پایداری و تلاش کشاورزان کویری بدل شده است. افزایش چشمگیر قیمت زرشک تازه از ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان در سال گذشته به بیش از ۱۰۰ هزار تومان، نتیجه هم‌افزایی میان مدیران اجرایی و نمایندگان استان در مجلس است؛ حرکتی که امید می‌رود مسیر رسیدن به بازاری پایدار و ارزش‌آفرین را برای این محصول استراتژیک هموار کند. استاندار بر این باور است که توسعه صنایع فرآوری و حذف واسطه‌ها، کلید اصلی ایجاد ارزش افزوده در زنجیره زرشک است؛ راهی که هم درآمد کشاورزان را متحول می‌کند و هم اقتصاد محلی را به سمت ثبات می‌برد.
آیین شکرگزاری برداشت زرشک در روستای «برکوک» شهرستان قاین، امسال رنگ و بوی متفاوتی داشت. پس از سال‌ها سختی، خشکسالی و نوسان بازار، حالا زرشک‌کاران خراسان جنوبی شاهد روزنه‌ای از امید در محصول خود هستند. سیدمحمدرضا هاشمی در این مراسم با تأکید بر ضرورت تغییر نگاه به اقتصاد کشاورزی گفت: «ایجاد ارزش افزوده در محصول زرشک از مسیر توسعه صنایع فرآوری در دستور کار استان قرار گرفته و این مسیر با جدیت دنبال می‌شود». او با اشاره به افزایش بیش از دو برابری قیمت زرشک تازه نسبت به سال گذشته افزود: «این رشد قیمت صرفاً حاصل شرایط بازار نیست، بلکه نتیجه تعامل سازنده میان نمایندگان مردم در مجلس و مدیران اجرایی استان است. همراهی و هماهنگی میان دستگاه‌ها سبب شده محصولی که روزی فروش آن با ضرر همراه بود، امروز به منبع درآمد مؤثرتری برای کشاورزان تبدیل شود».
با وجود این، استاندار تأکید کرد که هنوز فاصله زیادی تا نقطه مطلوب وجود دارد: «برداشت زرشک برای کشاورزان دشوار و پرهزینه است، اما درآمد نهایی آنان تناسبی با میزان تلاششان ندارد. هدف ما این است که با اصلاح ساختار بازار و ایجاد صنایع فرآوری، سهم واقعی کشاورزان از این زنجیره افزایش یابد».
در این مسیر، حذف واسطه‌ها و دلالان یکی از اقدامات اساسی عنوان شد. استاندار تصریح کرد: «تا زمانی که کشاورز محصول خود را خام و بدون فرآوری به دست واسطه‌ها بسپارد، سود اصلی نصیب دیگران خواهد شد. توسعه صنایع فرآوری، کلید حفظ ارزش زرشک و ایجاد اشتغال پایدار در روستاهاست».
به گفته او، استان در سال جاری میزبان نمایشگاه تخصصی زرشک و زعفران خراسان جنوبی در تهران خواهد بود؛ رویدادی که می‌تواند پلی برای معرفی ظرفیت‌های پنهان این منطقه و جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی باشد. او بر این باور است که معرفی حرفه‌ای محصولات استراتژیک کشاورزی، نه‌تنها به رونق بازار منجر می‌شود بلکه نگاه سرمایه‌گذاران را نیز از پایتخت به شرق کشور جلب خواهد کرد.
سرمایه‌ای یاقوتی در خاک کویر
زرشک از دیرباز جزئی از هویت کشاورزی خراسان جنوبی بوده است؛ محصولی که با سخت‌ترین شرایط آب‌وهوایی سازگار شده و در خاک کم‌جان کویر ریشه دوانده است. اما آنچه امروز به عنوان چالش بزرگ مطرح می‌شود، فاصله میان تولید تا بازار مصرف است؛ فاصله‌ای که تنها با توسعه صنایع تبدیلی، بسته‌بندی و صادرات هدفمند پر می‌شود. در همین‌باره، رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی نیز آمار تازه‌ای از وضعیت زرشک ارائه داد و گفت: «سطح زیر کشت زرشک در استان به ۲۷ هزار و ۸۹۰ هکتار رسیده و تولید بیش از ۱۳۱ هزار تن زرشک تازه در سال جاری ثبت شده است. عملکرد متوسط تولید در هر هکتار ۷/۴ تن است». محسن اسفندیاری با اشاره به جایگاه ممتاز استان در کشور افزود: «خراسان جنوبی قطب اصلی تولید زرشک ایران است و شهرستان قاین با بیش از ۸ هزار و ۸۶۵ هکتار زیر کشت و تولید ۳۸ هزار و ۵۶۰ تن زرشک تازه، در صدر مناطق تولیدکننده قرار دارد. عملکرد متوسط قاینات نیز ۴/۴ تن در هر هکتار برآورد شده است». به گفته او، این آمار نشان‌دهنده ظرفیت عظیم اقتصادی زرشک است، اما تحقق کامل آن نیازمند برنامه‌ریزی برای ارتقای بهره‌وری، بهبود کیفیت محصول و توانمندسازی کشاورزان است. اسفندیاری ادامه داد: «توسعه زیرساخت‌های کشاورزی، ارائه آموزش‌های تخصصی و حمایت‌های فنی و مالی، از مهم‌ترین اولویت‌های سازمان جهاد کشاورزی در مسیر تقویت زنجیره ارزش زرشک است» او بر ضرورت همکاری نزدیک‌تر میان دستگاه‌های اجرایی، بهره‌برداران و بخش خصوصی تأکید کرد و افزود: «اگر بتوانیم میان تولیدکنندگان، فرآوری‌کنندگان و صادرکنندگان پیوند واقعی ایجاد کنیم، زرشک خراسان جنوبی به جای یک محصول فصلی، به برندی ماندگار در بازارهای جهانی تبدیل خواهد شد».
اکنون، در روزهایی که دست‌های خسته کشاورزان با لبخند به شاخه‌های سرخ زرشک نگاه می‌کنند، مسیر تازه‌ای پیش روی اقتصاد محلی گشوده شده است. از مزرعه‌های کویری قاین تا غرفه‌های نمایشگاه‌های پایتخت، «زرشک خراسان» آرام‌آرام از یک محصول محلی به نماد پایداری، تلاش و ارزش افزوده بدل می‌شود. اما پرسش همچنان باقی است: آیا این مسیر تازه، به پایداری واقعی بازار و بهبود زندگی کشاورزان منتهی خواهد شد؟ پاسخ را باید در فصل‌های آینده، میان ردیف‌های سرخ زرشک و تصمیم‌های بزرگ مدیران استان جست‌وجو کرد.
