وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
افشای سوءاستفاده سنگین ۳۲ نهاد از برق در تابستان خاموشی/ اتاقهای استخراج بیت‌کوین همچنان فعالند
در اوج خاموشی‌های تابستانی که ملت را در گرما و تاریکی فرو برد، ۳۲ نهاد دولتی با برق یارانه‌ای و اینترنت حکومتی به استخراج بیت‌کوین مشغول بوده‌اند.
به گزارش تابناک، این افشاگری، متعلق به سید یاسر قلی‌پور، متخصص بلاکچین و صنعت ماینینگ، است، که در پاسخ به سئوال خبرنگار ما، درباره چرایی قطع نشدن برق مرذم در زمان جنگ ۱۲ روزه و ارتباط آن با افت هش ریت جهانی در همان زمان، عنوان شد . قلی پور نیز این موضوع را مبسوط توضیح داد. او مسئولیت کامل ادعاهایش را می‌پذیرد، چرا که آن را مبتنی بر کار پژوهشی دقیق عنوان می‌کند.
او از وزارتخانه‌های نیرو و ارتباطات نیز انتقاداتی جدی دارد.
سید یاسر قلی‌پور در مصاحبه با خبرنگار تابناک، ابتدا به تبیین مفهوم بلاکچین پرداخت و سپس شرایط صنعت ماینینگ در ایران را نیز تشریح کرد.
*آقای قلی‌پور، صنعت ماینینگ در ایران در تقاطع مقررات، تحریم‌ها و شرایط انرژی قرار دارد. لطفاً فضای کنونی را برای مخاطبان توضیح دهید. ابتدا هم بفرمایید بلاکچین چیست و تعریف شما از آن برای کسانی که آشنایی ندارند، چگونه است تا جریان را دریابند؟
اگر بخواهم بلاکچین را کوتاه، عامیانه و ساده تعریف کنم، بلاکچین یک دفتر کل توزیع‌شده و غیرقابل جعل است. مفهوم آن شاید تخصصی به نظر رسد؛ با مثالی توضیح می‌دهم: گروه واتساپی را تصور کنید که هر پیام نوشته‌شده، نه قابل حذف است و نه ویرایش؛ این خود سندی ابدی می‌سازد از روز نخست تا همیشه. این امر امنیت و اطمینان غیرقابل جعل ایجاد می‌کند. دفتر کل توزیع‌شده، تعریف بلاکچین است با دامنه‌ای گسترده. پرسش‌های شما از ماندگاری اطلاعات و غیرمتمرکز بودن آن ناشی می‌شود. غیرمتمرکز چگونه است؟ به صورت نودها و گره‌هایی در سراسر جهان، از طریق سیستم ماینینگ، به شبکه‌ای گسترده جهانی متصل است؛ یعنی دفتر کل توزیع‌شده در یک جا نیست، بلکه توزیع‌شده است.
یعنی صاحب ندارد؟
صاحبش همه‌اند؛ یک نفر نیست. این حسن و مزیت آن است که هیچ‌کس نمی‌تواند ادعای مالکیت یا کنترل دارایی‌ها و مسائل دیگر حوزه بلاکچین کند.
یعنی آغازگران و بانیان آن نیز نمی‌توانند؟
الگوریتم و طراحی بلاکچین بیت‌کوین – نخستین کریپتوکارنسی این حوزه – طوری است که پس از راه‌اندازی روی شبکه، حتی خالق آن نمی‌تواند دخل و تصرفی کند. این بر پایه وایت‌پیپر بیت‌کوین است. مسائل فنی مانند هک شدن اینترنت یا مداخلات دیگر، اینجا ممکن نیست؛ هش‌ریت گسترده شبکه بیت‌کوین، آن را غیرقابل هک می‌سازد. ایجاد توانی بیشتر از آن، از لحاظ فنی وجود ندارد.
یعنی ممکن است اما فعلاً بعید؟
بعید است؛ یعنی نمی‌شود.
شرایط ماینینگ در ایران چگونه است؟ چه مقدار از بیت‌کوین جهانی در کشور جریان دارد؟
شرایط ماینینگ در کشور پیچیده است به دلیل تحریم‌ها و افزایش قیمت ارز که حاشیه سود خوبی برای ماینرهای ایرانی ایجاد کرده. اما متأسفانه از ابتدا با این حوزه کارشناسی و دقیق برخورد نشد؛ هیچ‌کس قانون مدونی تدوین نکرد تا ماینرها ابتدا برای خود و سپس کشور سود کسب کنند. بارها گفتیم برق با تعرفه صنعتی به صنایع داده می‌شود که آورده‌اش محدود است، اما اگر همان برق ساختاریافته به ماینرهای ایرانی واگذار شود، آورده چندین برابر برای فرد و کشور خواهد بود. هدف دستاورد اقتصادی است؛ منافع ارزی برای کشور و سود برای فرد.
اما تصمیم‌گیری‌ها بر پایه ذهنیت‌های واهی بود؛ گاه قانون وضع، گاه اجرا یا عدم اجرا. سال‌هاست در بی‌قانونی به سر می‌بریم: روزی مجوز صادر، روزی متوقف؛ دارندگان مجوز نیز برقشان قطع شد. نخستین متهم در مشکلات، ماینرها هستند که برق زیادی مصرف می‌کنند، حال آنکه مجوز دارند و دولت موظف به تأمین برق است، اما به راحتی قطع می‌شود.
در خصوص مصرف برق، موضوعات بسیاری مطرح است؛ مثلاً در جنگ ۱۲ روزه، هش‌ریت جهانی افت کرد و گفته شد ۶ درصد آن سهم ایران بود. آیا اتفاق ویژه‌ای رخ داد یا تحلیل شما چیست؟
نکته جالبی اشاره کردید. پس از جنگ، به دلایل امنیتی اینترنت قطع شد و دسترسی ماینرها – که به چند ماینینگ‌پول جهانی با آی‌پی مشخص متصل‌اند – مختل گردید. بررسی هش‌ریت جهانی نشان داد ۶ تا ۷ درصد ماینینگ جهان در ایران رخ می‌دهد که اکثر آن غیرمجاز است، اما مقصر مردم نیستند؛ ساختار دولت باید سازماندهی کند. در زمستان برق مازاد داریم، در تابستان پیک مشخص؛ دولت می‌تواند برنامه‌ریزی کند: عدم مصرف در پیک، فعالیت شبانه با پنل کنترل برای بهره‌برداری از مازاد. اما همیشه منع کردیم و به متخصصان گوش نکردیم؛ نتیجه زیرزمینی شدن: در خانه، چاه کشاورزی، برق صنعتی یا مسجد. فراتر از آن، سوءاستفاده در حوزه‌های دیگر وجود دارد.
پس از جنگ ۱۲ روزه، بررسی‌ها شش و نیم درصد سهم ایران را تأیید کرد. با بررسی فنی به وزارتخانه مربوطه مراجعه کردیم تا مشکل غیرمجاز را کوتاه‌مدت حل کنیم، اما در سطوح وزارتخانه ماندیم و حتی وزیر را ندیدیم. متولی ماینینگ برق نیست؛ وزارت نیرو هم قربانی است. متولی اینترنت – وزارت ارتباطات یا نهادهای رگولاتوری پهنای باند – باید مدیریت کند. وزارت نیرو با ما همکاری نکرد؛ چندین بار تا دفتر آقای علی‌آبادی رفتیم اما موفق نشدیم. با نهادی که پایش فضای مجازی و اینترنت را بر عهده دارد، ایده را بررسی کردیم و به ۳۲ ارگان و نهاد دولتی رسیدیم که در اوج گرما و قطعی، با برق و اینترنت دولتی بیت‌کوین استخراج می‌کردند.
یعنی زمانی که مسئولان از روشن بودن یک لامپ در سالن جلسات انتقاد می‌کردند و فیلمشان وایرال می‌شد، در جای دیگری از دولت اتفاق دیگری می‌افتاد؟
بله، با خونسردی کامل؛ در حالی که پیرمردان و پیرزنان در شهر و روستا بی‌برق بودند و خانه‌ها در سختی، تابستان بدی سپری کردیم. ۳۲ ارگان و نهاد دولتی در سراسر کشور توزیع‌شده بودند. آقای محمدی، می‌دانم این سخن مسئولیت دارد و نمی‌خواستم بحث به اینجا کشیده شود، اما مسئولیت را می‌پذیرم. اگر کسی مچ‌گیری نمی‌کند، مشفقانه می‌گویم: برای برخورد، آدرس این ۳۲ ارگان را می‌دهم تا اقدام کنند.
نهادهای دولتی بودند یا حاکمیتی؟
بله، دولتی‌اند. روزی در سازمان بورس چند ماینر در زیرزمین یافت شد و غوغایی برپا شد. امروز می‌گویم در کشور، ۳۲ نهاد دولتی با برق و اینترنت دولتی بیت‌کوین استخراج می‌کنند. این عدد بسیار بیشتر است اما ما پایش و فیلتر کردیم؛ دقیقاً در تیر و مرداد با گرما، قطعی و مضیقه مردم. اینان – با اطلاع مدیر ارشد یا نظر کارشناسان آی‌تی مجموعه – همچنان فعال‌اند. برای برخورد، اقدام کنند؛ ما نتوانستیم.
بیشتر به کدام حوزه تعلق داشتند: فرهنگی، آموزشی، اقتصادی یا…؟
همه وزارتخانه‌ها؛ هر وزارتخانه‌ای در هر استان و شهری اتاق آی‌تی یا دیتاسنتر دارد، از آن سوءاستفاده می‌شود. بازرسان در پیگیری‌های مالی و حقوقی، به اتاق سرورها نیز سرکشی کنند. از میان ۷۰۰ هزار دستگاه اعلام‌شده غیرقانونی یا هر عددی، درصد تصاحب اینان در فضای نیاز مردم را بررسی کنید.
چه درصدی متعلق به این‌هاست؟
یک اکانت می‌تواند به یک تا ۳۰۰ ماینر متصل باشد؛ تعداد دقیق تخمین‌ناپذیر، اما اکنون ۱۰۰ نهاد دولتی بیت‌کوین استخراج می‌کنند. آدرس‌ها نزد ماست؛ برای برخورد، ارائه می‌دهم و مسئولیت را می‌پذیرم، زیرا پیگیری گسترده‌ای کردم تا به رسانه رسید.
پس از جنگ، اینترنت قطع شد و قطعی برق نبود؛ همه گمان کردند مصرف به دلیل مهاجرت کاهش یافته، اما خانواده‌ها جای دیگر مصرف می‌کردند. خلاصه: ماینرهای غیرمجاز نباید مورد برخورد قرار گیرند؛ باید ساختارمند و حمایت شوند. خود روزی ماینر بودم؛ این صنعت ارزآوری دارد و نباید قاچاقچی خوانده شوند.
مصرف برق همین دولتی‌ها نیز مدیریت‌پذیر است؟
بله؛ در پیک دستور خاموشی از ظهر، فعالیت شبانه در مازاد. انرژی ذخیره‌نشدنی است؛ بهترین ذخیره، تبدیل مازاد به دلار. کنترل متمرکز در وزارتخانه، درآمد برای دولت. این توزیع عادلانه ثروت است: تعاونی در مناطق محروم با ماینرهای توقیفی، تبدیل مازاد به دلار. قیمت متفاوت برای ماینر ایرادی ندارد؛ شهروند درجه دو نیست.
حمایت از این صنعت با نقدشوندگی، درآمد و ضریب تبدیل بالاتر، ضروری است. سهم جهانی ما ۶.۵ تا ۷.۵ درصد است؛ با ساختار، به ۲۰ درصد می‌رسد. بخش خصوصی رآکتور هسته‌ای کوچک در چابهار بسازد؛ شهرک صنعتی با برق اختصاصی ماینرها. نظام‌دهی ساده است، اما کسی مسئولیت نمی‌پذیرد؛ الان ابتدا برخورد می‌کنند.
با فرض تحقق ایده شما، تابستان آینده چه تفاوتی خواهد داشت؛ توصیف کنید و درصد تخمینی از کاهش بی‌نظمی یا سود بدهید.
شرایط معکوس می‌شود: ماینر فعلی ترسو و خلافکارنما، با شرکت رسمی، حقوق، بیمه و ساختار قانونی، منابع ارزی خلق‌شده را به زیرساخت‌های بلاکچین، رمزارزها و واردات اختصاص می‌دهد.
آیا می‌توان امیدوار بود تابستان آینده، هم این عرصه فعال باشد و هم قطعی برق نداشته باشیم؟
صادقانه، با این عملکردها خیر؛ چشم‌اندازی نمی‌بینم. حکمرانی ما به صورت ستاد بحران است: صبح بحران شناسایی، اتاق تشکیل، هزینه، پایان بحران و استراحت؛ فردا بحران جدید.
