وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
در خراسان جنوبی، نخستین روزهای سرد سال، تنها هوای زمستانی را با خود نیاورده است؛ موجی از ویروسهای سرکش و چرخان نیز از راه رسیده و استان را به بستر بیماری برده است. آنفلوآنزا امسال خشونت بیشتری دارد، سریعتر منتقل میشود و نشانههایش زودتر در خانهها، مدرسهها و درمانگاهها جا پدیدار می شود. بیرجند؛ مرکز استان حالا در صدر مبتلایان ایستاده؛ شهری که این روزها سرفهها در آن بیشتر شنیده میشود تا صدای قدمهای عادی زندگی.
در هفتههای اخیر، نمودارهای ابتلا شیبی تند گرفتهاند. افزایش ناگهانی مراجعات سرپایی، رشد موارد بستری و جهش نمونههای مثبت، نشان میدهد که استان از سطح هشدار عبور کرده و وارد مرحلهای شده که رفتار اجتماعی مردم نقش تعیینکنندهای در ادامه یا مهار موج خواهد داشت.
اما ریشه این وضعیت چیست؟ و چرا خراسان جنوبی امسال، بیش از بسیاری از استانها، زیر ضرب موج آنفلوآنزا قرار گرفته است؟
سرما بدون باران
سرمای امسال بدون حتی یک بارش جدی، هوای خراسان جنوبی را بهشدت خشک کرده؛ این خشکی نخستین ضربه را به مجاری تنفسی میزند و لایه محافظ مخاط را نازک میکند. در چنین شرایطی، ویروس آنفلوآنزا پایدارتر، چابکتر و مهاجمتر عمل میکند و روی سطوح و در هوای سردِ کمرمق، مدت بیشتری زنده میماند. نبود باران همچنین گردوغبار را در هوا نگه میدارد و التهاب ریهها را بیشتر میکند؛ ترکیبی که بدن را در برابر ویروس بیپناهتر میسازد. سرما هم مردم را به فضاهای بسته میکشاند و چرخه انتقال را تندتر میکند. نتیجه اینکه اقلیم خشک و بیبارش این روزها، ناخواسته بستری برای تاختوتاز ویروس فراهم کرده و شیوع را در سراسر استان شدت داده است.
وقتی محافظتها فروریخت
یکی از دلایل اصلی شدت گرفتن موج امسال، تغییر رفتارهای اجتماعی پس از فروکش کردن کروناست. سالهایی که ماسک بخشی از چهره مردم شده بود و شستوشوی مداوم دستها عادت روزانه. اما با کاهش ترس عمومی از ویروسها، بسیاری از این عادات کنار گذاشته شد. بازارهای شلوغ، مراسم، تجمعات، کلاسهای پرجمعیت و کاهش حساسیت عمومی نسبت به بیماریهای فصلی، مسیر انتقال ویروس را دوباره باز کرد. آنفلوآنزا _که برخلاف کرونا قدمتی طولانی در میان بیماریهای فصلی دارد _ از همین شکاف رفتاری سوءاستفاده کرد و شدت یافت.
در خراسان جنوبی که بسیاری از فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی هنوز بیش از سایر مناطق بر تعامل چهرهبهچهره استوار است، این تغییر رفتار با سرعت بیشتری خود را نشان داد. شهرهای کوچکتر استان، که فضای زندگی در آنها بیشتر مبتنی بر روابط نزدیک است، بهخصوص آسیبپذیرتر بودند.
کاهش ایمنی جمعی
قرنطینههای کرونایی، فاصلهگذاریها و مراقبتهای سختگیرانه چند ساله، نتیجهای مثبت اما دوپهلو داشت: ما کمتر بیمار شدیم، اما بدنهایمان نیز کمتر با ویروسهای رایج فصل سر و کار داشتند. سیستم ایمنی که نیاز به «تمرین» دارد، این سالها کمتر در معرض ویروسهای آنفلوآنزا قرار گرفت.
این باعث شد امسال، با اولین موج جدی، ایمنی جمعی پایینتر از حد معمول باشد و ویروسها با قدرت بیشتری انتشار پیدا کنند. گروههای پرخطر؛ کودکان، سالمندان، زنان باردار و بیماران با نقص ایمنی بیش از همه آسیبپذیر شدند.
بسیاری از متخصصان تأکید میکنند که ۲ تا ۳ سال کاهش مواجهه طبیعی با ویروسهای فصلی، اکنون بهصورت افزایش شدت ابتلا خودش را نشان داده است.
پیکهای متوالی از آبان تا آذر
طبق اعلام رئیس دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، وضعیت خراسان جنوبی از نیمه آبان تغییر کرد. موارد ابتلا ابتدا آهسته و سپس با شیبی تند افزایش یافت و در پایان آبان، استان به نخستین پیک موج امسال رسید.
چند روزی در آغاز آذر، امید به یک کاهش نسبی دیده شد اما این امید، داومی نداشت. مجدداً موارد ابتلا رو به افزایش گذاشت و اکنون استان در وضعیت «پلاتو» قرار دارد؛ مرحلهای که نمودار نه پایین میآید و نه بالا میرود؛ اما همین ثبات نیز خود نشانه خطر است، چون اگر رفتارهای اجتماعی تغییر نکند، این پلاتو میتواند چرخه انتقال را طولانی و ویروس را مقاومتر کند.
هماکنون تعداد نمونههای مثبت در خراسان جنوبی بیشتر از حد هشدار است. مراجعات سرپایی و بستری نیز در مقایسه با آبان افزایش یافته. این یعنی شرایط، ناپایدارتر از چیزی است که در ظاهر به نظر میرسد.
موج ابتلا در بیرجند
بیشترین موارد ابتلا در استان به بیرجند اختصاص دارد؛ شهری که بهعنوان مرکز استان، روزانه پذیرای تردد و رفتوآمدهای گستردهتری نسبت به سایر شهرستانهاست. تراکم بیشتر جمعیت، تبادل بیشتر در مدارس، محیطهای بسته کاری، مراکز خرید و رفتوآمد دانشجویان، از دلایل مهم پیشتازی بیرجند در ابتلاست.
پس از بیرجند، شهرستانهای قاین، نهبندان، طبس و درمیان نیز افزایش پراکنده اما قابلتوجه ابتلا را تجربه میکنند.
چرا استان بین پرشیوع هاست؟
تحلیلهای اپیدمیولوژیک نشان میدهد چند عامل با هم شرایط شیوع این بیماری در استان را تشدید کردهاست. اول سرمای خشک و نوسان دمایی منطقه؛ کاهش شدید دما در برخی شبها و خشک بودن هوای منطقه، شرایط مطلوب برای پایدار ماندن ویروس در هوا و سطوح را ایجاد کرده است.
ساختار اجتماعی – فرهنگی مبتنی بر ارتباط نزدیک هم در این وضعیت نقش مؤثری دارد؛ از بازارهای سنتی گرفته تا مراسم خانوادگی، از کلاسهای مدارس تا رفتوآمدهای قشری، استان هنوز بستری پرتعامل دارد.
بافت جمعیتی دو سر طیف، نقطه های پر رنگ این شیوع هستند؛ جمعیت قابلتوجه سالمندان و همزمان تعداد زیاد دانشآموزان دو گروه پرخطر، که تعامل میان آنها بیشتر از بسیاری استانهاست.
مراجعه دیرهنگام به پزشک هم بی تأثیر نیست؛ بخشی از مردم هنوز علائم اولیه را جدی نمیگیرند و با تأخیر به مراکز درمانی مراجعه میکنند؛ موضوعی که ویروس را بیشتر در جامعه پخش میکند.
و البته مصرف خودسرانه آنتیبیوتیکها که مشکل ساز شده، طوری که استفاده بیرویه از آنتیبیوتیک در استان _که از مشکلات دیرینه نظام سلامت این منطقه است_ موجب تضعیف بدن و مقاومت باکتریایی شده و مسیر درمان را پیچیدهتر کرده است.
زنگ خطر در مدارس
با توجه به شدت شیوع، مدیریت استان تصمیم گرفت تمامی مدارس در همه مقاطع را در روزهای سهشنبه و چهارشنبه این هفته تعطیل و آموزش را بهصورت غیرحضوری برگزار کند. این اقدام اگرچه کوتاهمدت است، اما بهنوعی یک «ترمز اضطراری» محسوب میشود تا از شتاب انتقال ویروس در میان دانشآموزان جلوگیری شود.
دانشآموزان این روزها بیشترین نقش را در جابهجایی ویروسها بین خانهها دارند. تعطیلی کوتاهمدت، تلاشی است برای شکستن این زنجیره.
مراقبت درست، نه هراس بیجا
رئیس دانشگاه علوم پزشکی بیرجند تأکید کرده است: بیماران بهتر است در خانه استراحت کنند و مایعات فراوان بنوشند. از مصرف خودسرانه آنتیبیوتیکها بهشدت پرهیز کنند. مسکنهای معمولی برای کنترل علائم کافی است. در صورت علائم شدید، مراجعه به پزشک ضروری است. ماسک، تهویه مناسب، رعایت بهداشت دست و دوری از تجمعات، حیاتیترین ابزار کنترل موج فعلی است.
غذاهای رنگی، میوهها، سبزیجات و رژیمهای تقویتکننده ایمنی نیزکه در فرهنگ غذایی استان جایگاه خوبی دارند؛ هم میتوانند سپر دفاعی مؤثری باشند.
موجی که هنوز میتواند عقبنشینی کند
خراسان جنوبی اکنون در نقطه حساسی ایستاده؛ نقطهای که میان فروکش کردن موج یا گرفتاری در یک چرخه طولانیتر فاصلهای به اندازه چند رفتار دارد. آنفلوآنزا اگرچه بیماری شناختهشدهای است، اما امسال نشان داد که میتواند چهرهای خشنتر و پیشبینیناپذیری پیدا کند. اگر مردم استان دوباره به عادتهای مراقبتی بازگردند _همانهایی که در کرونا بهخوبی آموختند_ این موج میتواند در هفتههای آینده شیب نزولی بگیرد. اما اگر هشدارها جدی گرفته نشود، آنچه اکنون یک پلاتوی قابلکنترل است، میتواند به موجی طولانی و فرساینده تبدیل شود؛ موجی که نه فقط سلامت، بلکه آرامش خانهها و مدرسههای خراسان جنوبی را نیز در خود میبلعد. این روزها، محافظت از هم، سادهترین اما مؤثرترین کاری است که میتوان انجام داد؛ کاری که شاید سرنوشت موج امسال را رقم بزند.
