مهاجرت در کمین روستاها و مناطق مرزی خراسان جنوبی / دولت برای حفظ و تثبیت جمعیت روستایی تمهیدات ویژه ببیند

امروز خراسان جنوبی – حمیدی hamidi@birjandtoday.ir / خشکسالی های ۱۹ ساله طی سال های اخیر امان را از روستاییان ربوده است، طبق اعلام مسئولان ده ها و حتی صدها روستا طی سال های اخیر تنها در شهرستان های مرزی استان با خطر مهاجرت روبرو بوده اند و هستند و علاوه بر مشکل بی آبی و کم آبی و نبود کار ، میزبان تازیانه های طوفان های شن و ریزگردها شده اند . این رویه در سایر شهرستان های استان با افت خیز وجود دارد، در برخی از روستاهای خراسان جنوبی هم به سادگی می توان روستاهایی را دید که حالا دیگر کسی در خانه هایش زندگی نمی کند، حتی روند مهاجرت به شهرهای بزرگتر هم کشیده شده و خراسان جنوبی را جزو ۷ استان مهاجر فرصت کشور اعلام کرده اند . کاهش بارندگی ها در خراسان جنوبی و در مقابل آن افزایش تعداد روزهایی که طوفان شن و ریزگردها در آسمان وجود دارد ، رمقی برای ادامه کشاورزی و دامداری در روستا را باقی نگذاشته است و به ناچار بسیاری از آنها برای ادامه زندگی به سمت شهرهای بزرگتر مهاجرت می کنند، تا که شاید امکان ایجاد شرایط بهتر زندگی برایشان مهیا شود اما در واقع نه تنها این اتفاق روی نمی دهد بلکه حاشیه نشینان، شهرها را نیز با مشکلات عمده اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مواجه می کنند و در شهرها به کارگری و یا شغل های کاذبی می پردازند که نه تنها وضع اقتصادی خانواده هایشان را بهتر نمی کند بلکه دردی دیگر می شود که درمانش هزینه های بیشتری می خواهد.
کاهش ۸ هزار نفری جمعیت روستایی در ۵ سال
بررسی جمعیت ساکن در روستاهای خراسان جنوبی بر اساس آمار سرشماری در سال ۷۵ ، ۲۹۳ هزار و ۹۹۴ نفر، سرشماری سال ۸۰ ، ۳۰۸ هزار و ۳۰۵ نفر ، سرشماری سال ۹۰ با الحاق شهرستان طبس به استان ۳۱۷ هزار و ۹۷۴ نفر و بر اساس سرشماری سال ۹۵، ۳۰۹ هزار و ۹۲۳ نفر می باشد . مدیر کل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان جنوبی تعداد آبادی های استان را ۱۷۸۰ روستا عنوان کرد و با بیان اینکه از این تعداد ۹۰۱ روستا باجمعیت ۲۸۴ هزار و ۵۱۹ نفر دارای دهیاری و ۸۷۹ روستا با جمعیت ۲۵ هزار و ۴۰۴ نفر فاقد دهیاری هستند، گفت : ۴۰ درصد جمعیت استان را روستائیان تشکیل می دهند.
وجود ۴۴۷ روستای استان تا شعاع ۵۰ کیلومتری مرز
عالیه خواجوی تعداد روستاهای واقع شده در شعاع ۲۰ کیلومتر مرز را ۸۰ مورد، تعداد روستاهای تا شعاع ۲۵ کیلومتر را ۱۰۳ مورد و تعداد روستاهای تا شعاع ۵۰ کیلومتر را ۲۶۴ روستا عنوان کرد و افزود : بر اساس آمار مقایسه ای طی سال های ۷۵ تا ۹۵ آمار جمعیتی استان بطور کلی رو به فزونی بوده به نحوی که از ۵۲۹ هزار و ۴۵۴ نفر در سال ۷۵ به ۶۳۶ هزار و ۴۲۰ نفر در سال ۸۵ با الحاق بشرویه و سرایان، ۷۳۲ هزارو ۱۹۲ نفر در سال ۹۰ باالحاق طبس به استان و ۷۶۸ هزار و ۸۹۸ نفر در سال ۹۵ رسیده است .
نبود زیر ساخت ها و خشکسالی دلیل مهاجرت از روستاها
وی با بیان اینکه عمده بحث پیرامون مهاجرت از روستاها و مناطق مرزی به روستاهای در معرض مهاجرت و خالی از سکنه شدن بر می گردد ، ادامه داد : گاها در داشتن امکانات و زیر ساخت ها بین روستاهای استان تفاوت فاحشی وجود دارد و بعد گذشت ۴۰ سال از انقلاب وقتی وارد برخی روستاهای استان می شویم ذهنیت روستاهای ابتدایی در ذهن تداعی می شود که از خیلی امکانات بی بهره اند. وی به خشکسالی های ۱۹ ساله و آبرسانی به ۴۶۰ روستا با تانکر اشاره کرد و گفت: مهم ترین عاملی که در چنین شرایطی جمعیت را در روستاها نگه می دارد تامین معیشت و ایجاد درآمد پایدار برای آنهاست و از طرف دیگر شرایط درمانی و بهداشتی را باید برایشان فراهم ساخت تا شاهد تثبیت جمعیت در روستاها باشیم چرا که در غیر این صورت اگر روستایی به شهر و حاشیه شهر مهاجرت کرد دیگر امید چندانی به بازگشتش وجود ندارد .
ضوابط دست و پاگیر دریافت تسهیلات برای روستائیان
خواجوی به پرداخت تسهیلات اشتعال پایدار عشایری و روستایی اشاره کرد و افزود: برای گرفتن این تسهیلات هم ضوابط دست و پاگیر زیادی توسط بانک ها اعمال می شود به نحوی که افراد قدرتمندمی توانند از آن بهره ببرند و روستایی معمولی اندر خم یک کوچه می ماند بنابراین باید شرایط ضمانت ها تسهیل شود. وی از کمبود امکانات آموزشی به عنوان یکی دیگر از عوامل تاثیر گذار در مهاجرت از روستاها یاد کرد و افزود: در برخی از مناطق روستایی امکان ادامه تحصیل برای دانش آموزان فراهم نشده است که مسئولان باید توجه کنند .
انتخاب ۱۱۶ روستا برای اجرای طرح توسعه پایدار
وی با اشاره به اجرای طرح توسعه پایدار روستایی در ۵ هزار روستای کشور از سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی سهم استان را ۱۱۶ روستا عنوان کردو ادامه داد: این طرح در دست اقدام است ولی اجرایی نشده که قرار است نقاط قوت و ضعف این روستاها شناسایی و برنامه ریزی برای آنها صورت گیرد .
دولت برای ماندگاری جمعیت در روستاها فکر اساسی کند
او معتقد است که امکانات بصورت عادلانه در روستاهای مرزی توزیع نشده و در ادامه بیان کرد : با توجه به اهمیت اشتغال در روستاها دولت باید فکر اساسی تری برای ماندگاری جمعیت در این مناطق بکند. خواجوی هم چنین به مهاجرت معکوس از برخی روستاهای استان اشاره کرد و گفت: بردن امکانات و زیر ساخت ها به این مناطق باعث مهاجرت معکوس شده که می توان به روستای خراشاد، دستگرد، اصفهک و دهسلم نهبندان و ….. اشاره کرد. وی با اشاره به ورود افراد قدرتمند به برخی حوزه های درآمدی در استان مانند معدن و خروج سرمایه از استان بدون اینکه ارزش افزوده ای حاصل ما شود ، افزود : از محل تفاهم نامه معاونت توسعه روستایی ریاست جمهوری با بانک های عامل از ابتدای سال ۹۵ تا پایان ۹۶ ، ۸۹ میلیارد تومان تسهیلات به استان تخصیص یافته است و از محل تسهیلات عشایری و روستایی هم ۵۱۰ میلیارد تومان جذب شده است که البته تاثیر این تسهیلات در ماندگاری جمعیت طی سنوات آتی قابل بررسی خواهد بود . وی با بیان اینکه ۵۰ تا ۶۰ درصد این تسهیلات به واحدهای تولیدی موجود برای تثبیت اشتغال و توسعه طرحشان پرداخت شده ، ادامه داد : از محل تسهیلات صندوق توسعه ملی هم در دی ماه ۹۶ ، ۱۵ میلیارد ریال به استان تخصیص یافته است. وی تاکید کرد: روستاهای مناطق مرزی را باید دریافت چرا که در معرض خطر تخریب قرار دارند و نیاز است دولت چاره اندیشی کند.
نقش بازارچه ماهیرود در مهاجرت معکوس
با وجود اینکه در اکثر مناطق روستایی و مرزی استان شاهد مهاجرت هایی بوده ایم فرماندار سربیشه معتقد است که بر اساس آمار در این شهرستان با مهاجرت معکوس روبرو بوده ایم که مرز ماهیرود در این زمینه نقش مهمی ایفا کر ده و روستاهای خالی از سکنه ای هم در مرز بوده که به این دلیل بار دیگر رونق گرفته است. فلاحی از رونق بازارچه ماهیرود به عنوان یک عامل موثر در مهاجرت معکوس یاد کرد و گفت: فراهم شدن امکانات برای بهره مندی برخی از روستاهای مرزی از سوخت سهمیه مرزنشینان که در شعاع خاصی قرار دارند به عنوان دیگر عامل موثر در ماندگاری جمعیت یادکرد و افزود: حدود ۷ الی ۸ روستا از این مزیت بهره مند می شوند . وی خواستار تسریع در توسعه زیر ساخت ها در این نواحی برای ماندگاری جمعیت فعلی شد و بیان کرد : اگر این جمعیت از روستاها و مناطق مرزی مهاجرت کند برگشتشان بسیار دشوار و غیر ممکن خواهد بود . وی از تامین آب شرب، راه آسفالته و ایجاد اشتغال به عنوان مهم ترین نیازهای این مناطق نام برد وتاکید کرد : حفظ وضعیت موجود کار بیشتری را از سوی دولت می طلبد .
کاهش ۷ هزار نفری جمعیت نهبندان
نماینده مردم سربیشه و نهبندان در مجلس شورای اسلامی هم با بیان اینکه به دنبال خشکسالی های چندین ساله بسیاری از زمینه های اشتغال روستاییان از بین رفته است، گفت : باید به فکر اشتغال جایگزین در روستاهاباشیم. افضلی با اشاره به اینکه در خراسان جنوبی قالی بافی در اشتغال روستاها نقش مهمی بر عهده دارد اما زنجیره فروش آن دیده نشده، افزود : باید صنایع دستی را در روستاها توسعه داده و برای فروش آن برنامه هایی ارائه شود.
وی با تأکید بر لزوم توجه ویژه دولت و با بیان اینکه باید تلاش های ویژه ای انجام شود تا این ۷۵۰ هزار نفر جمعیت را در این کریدر شرقی(نهبندان ) که حفره امنیتی است حفظ کنیم، گفت : اگر به این موضوع توجه نشود باید برای تامین امنیت شرق کشور هر یک قدم پاسگاه و نیروهای نظامی گذاشته شود. به گفته افضلی از سال ۹۱ تاکنون هفت هزار نفر از جمعیت شهرستان نهبندان مهاجرت کرده اند.
۲۳۵ روستای مرزی در معرض خطر مهاجرت
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی هم در تیر ماه سال جاری در کارگروه پیش بینی وپیشگیری از توسعه بافت های ناکارآمد گفت: ۲۳۵ روستای بالای ۲۰ خانوار در چهار شهرستان مرزی با مسئله مهاجرت درگیر هستند. محسن یوسفی بیان کرد: ۷۹ روستای شهرستان سربیشه، ۵۹ روستای درمیان، ۴۴ روستا در شهرستان نهبندان و ۵۳ روستا در شهرستان زیرکوه که بالای ۲۰ خانوار هستند، با پدیده مهاجرت رو به رو شده اند. وی معتقد است : در مجموع مسئله مهاجرت از شهرستان‌های مرزی به سمت مرکز استان در حال افزایش است.
وی با بیان اینکه ۴۳ درصد از جمعیت استان معادل ۳۱۸ هزار نفر ساکن روستاها هستند، گفت: عمده مهاجران استان جوانان روستایی بوده اند که برای ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر یا برای کار قدم به شهرها می گذارند. یوسفی بیکاری، پایین بودن درآمد، کاهش بارندگی، خشک شدن یا کاهش آب دهی منابع آبی را از جمله عوامل مهاجرت دانسته و گفته است: افزایش عرصه‌های بیابانی، تهدید ریز گردها و تحصیل از دیگر این عوامل هستند . معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی بیان کرده: با افزایش مهاجرت درون استانی شاهد توسعه حاشیه‌نشینی در برخی از شهرستان‌های استان مانند بیرجند و بروز ناهنجاری‌های اجتماعی، بهداشتی و امنیتی هستیم. یوسفی اظهار کرد: عدم زیرساخت‌های اقتصادی و خدمات زیربنایی در روستاها، انتظار درآمد و اشتغال بهتر وجود خدمات و تسهیلات رفاهی و آموزشی برتر در شهرها باعث مهاجرت‌های روستایی شده است.
با توجه به موضوعات مطرح شده در بالا به نظر می رسد دولت باید تمهیدات ویژه ای برای ماندگاری جمعیت در روستاها و مناطق مرزی استان اتخاذ کند چرا که صرف پرداخت تسهیلات این جمعیت را ماندگار نخواهد کرد.