ضربه نیروی هوایی به باند توسعه

امروز خراسان جنوبی- گروه گزارش
فشار نیروی هوایی بری استقرار در زمین های قدیم فرودگاه بیرجند، همین یک هفته قبل افشا شد، ماجرای مهمی که حدود ۶ سال است مطرح شده و مسئولی از این اتفاق مهم نه تنها پرده برنداشته که اشاره ای هم نکرده است تا شصت رسانه ای خبردار شود و موضوع را به مردم انتقال دهد. اصرار نظامیان نیروی هوایی برای آشیانه گزینی در زمین های مجاور فرودگاه بین المللی بیرجند تهدیدهای اقتصادی و امنیتی بسیاری برای مردم بیرجند و حتی اهالی خراسان جنوبی به دنبال دارد، تهدیدهایی که عضو شورای شهر بیرجند به عنوان مسئولی که برای اولین بار این موضوع را در جلسه شورا علنی کرد حاضر شد، درباره این خطرات ساعتی به گفتگو بنشیند.
دکتر رضا حسنی صفت با بیان اینکه این موضوع از چند بعد به لحاظ فنی و تخصصی قابل بحث است، گفت: در مباحث مربوط به آمایش سرزمینی که رابطه مستقیمی با توسعه دارد، زیرساخت های حمل و نقلی به علت ارتباط و اثرگذاری متقابل با محیط اطراف خود باید به دقت از لحاظ سیاست های ایجاد یا کنترل کاربری ها بررسی شوند و برای سیاست گذاری کاربری های اراضی اطراف فرودگاه باید برنامه ریزی های مربوط به آمایش سرزمین و ارزیابی اکولوژیکی و محیطی با طبقه بندی کاربری های سازگار تعیین شده از سوی مراجع ذی صلاح و طراح فرودگاه ترکیب شده و پیشینه هماهنگی حاصل شود. سیاست های آمایش سرزمین در اطراف فرودگاه باید به گونه ای باشد که فرودگاه در هیچ زمینه ای در تنگنا قرار نگیرد.
وی افزود: آلودگی صوتی در اثر برخورد توده هوا با بدنه و سطوح کنترل هواپیما به وجود می آید که با افزایش سرعت و یا پرواز هواپیما در ارتفاع کم(به خاطر فشردگی مولکول های هوا) افزایش می یابد. هواپیماهایی که از موتور جت بهره می گیرند آلودگی صوتی بیشتری از این بابت ایجاد می کنند که در نتیجه محوطه گسترده تری را تحت تأثیر قرار می دهند. این نوع آلودگی صوتی بیشتر به وسیله هواپیماهای نظامی که در ارتفاع کم و با سرعت زیاد پرواز می کنند، تولید می شود. آلودگی صوتی شدید حاصل از پروازهای نظامی باعث می شود تا اراضی راستای باند فرودگاه، توسعه لازم را در درازمدت از دست داده و جمعیت و تراکم شهری به سمت دیگری سوق پیدا کنند و مشابه اکثر راستای باندهای پایگاه های نظامی، محله هایی دارای مشکلات زیست محیطی بوجود بیاید که مغایر با سیاست های توسعه پایدار و یکنواخت استان و آمایش سرزمینی خواهد بود.
وجود زیرساخت های حیاتی فرودگاه از قبیل مسیر آب، برق فشار قوی و فیبر فرودگاه برای ارتباط با سایت تقی قنبر که به پروازهای عبوری سرویس ناوبری ارائه می دهند و نیز وجود ایستگاه لرزه نگاری و تجهیزات هواشناسی در اراضی شمال شرق و سایت قدیم و لزوم انجام چک های دوره ای آن با استقرار نیروی هوایی در آن مناطق دچار اختلال می گردند. ضمن اینکه سایت قدیم فرودگاه بین المللی بیرجند مکان مناسبی برای ایجاد آموزشگاه خلبانی مسافری و یا آشیانه برای ایرتاکسی(تاکسی هوایی) می باشد که ضمن تربیت نیروی متخصص هوانوردی و فعال کردن فضای پروازی فرودگاه باعث ارتباط استان با دیگر شهرها و پوشش دهنده مسیرهای پروازی استان خواهد بود که در صورت استقرار یک نیروی نظامی در آن مجاورت، فعالیت های آنها محدود یا ملغی خواهد شد.
وی به ابنیه و تأسیسات موجود در اراضی سایت قدیم فرودگاه شامل ساختمان پاویون، موتورخانه، انبارها، گلخانه، مأمورسراها و … اشاره کرد و گفت: با عنایت به رقم بالای اعتبارات هزینه شده برای احداث ، بهسازی و توسعه ابنیه و تأسیسات مذکور و هزینه های مضاعف انتقال و احداث مجدد در سایت جدید که در بسیاری از موارد چه به لحاظ فنی و چه به لحاظ اقتصادی، به هیچ عنوان امکان پذیر نمی باشد، طرح استقرار پایگاه نیروی هوایی ارتش در اراضی شمال شرق و یا سایت قدیم، نه تنها دارای توجیه فنی، اقتصادی نبوده بلکه سبب تحمیل هزینه های هنگفت به بیت المال و از دست رفتن سرمایه های هزینه شده پیشین می شود که به هیچ وجه در راستای صرفه و صلاح و سیاست های ابلاغی مقامات ارشد نظام مقدس جمهوری اسلامی نمی باشد.
این عضو شورای شهر بیرجند افزود: مطابق طرح جامع فرودگاه بین المللی بیرجند، به عنوان سند بالادستی که در نقشه آمایش استانی دیده شده است، بسیاری از تجهیزات، تأسیسات زیربنایی و ابنیه فرودگاهی در زمین هایی جانمایی شده که نیروی هوایی با ایجاد پایگاه قصد گسترش و تصاحب آنها را دارد. لذا استقرار نیروی هوایی در مجاورت آن و یا در این مجموعه، سبب عدم تحقق طرح جامع و اختلال در بسیاری از اقدامات آتی فرودگاه، چه در حوزه عملیات هوانوردی و چه در حوزه عملیات فرودگاهی می گردد.
وی اضافه کرد: تطویل و توسعه باند موجود فرودگاه بین المللی بیرجند و احداث باند و تاکسی وی موازی، از الزامات اساسی توسعه فرودگاه، رشد پروازها و افزایش مسیرهای پروازی بوده و ارتباط مستقیم با مباحث ایمنی پرواز و استانداردسازی سطوح پروازی دارد؛ به همین منظور، یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین اراضی مورد نیاز تحقق این توسعه برمبنای استانداردها و آیین نامه های فرودگاهی و هوانوردی، اراضی شمال، شمال شرق و سایت قدیم بوده که با استقرار پایگاه نیروی هوایی، دسترسی و استفاده از آن مقدور نمی باشد.
دکتر حسنی صفت اظهار کرد: یکی از مهمترین مخاطراتی که با استقرار نیروی هوایی ارتش ایجاد می گردد، به خطر افتادن مخازن سوخت استان بوده که در اراضی شمالی بیرجند و فرودگاه احداث شده است. مطابق با الزامات پدافند غیرعامل و اهمیت عملیاتی بودن نقاط حساس در مواقع بحران، باید مخازن و تأسیسات مذکور با فاصله ای مناسب از نقاط بحران منجمله مناطق نظامی با ویژگی ریسک بالا و دارا بودن خطرات بالقوه، احداث شوند، که این امر به هیچ عنوان با طرح استقرار پایگاه نیروی هوایی، تطابق ندارد.
وی تصریح کرد: به محض استقرار نیروی هوایی در مجاورت فرودگاه بیرجند افزایش ریسک سرمایه گذاری و بازخورد بسیار منفی و غیرقابل جبران برای فرودگاه را شاهد خواهیم بود و عدم تحقق درآمدهای لازم و به تبع آن به چالش کشیده شدن ادامه فعالیت فرودگاه بین المللی بیرجند به عنوان شریان حیاتی ارتباط استان با مرکز را به همراه خواهد داشت. منطقه ویژه اقتصادی بیرجند به عنوان یکی از شاخص ترین مصوبات هیئت دولت در راستای رشد و توسعه استان خراسان جنوبی و شهرستان بیرجند، تلقی شده و نقشی بسیار اساسی در محرومیت زدایی از منطقه ایفا می کند. این منطقه ویژه در اراضی شمالی و در مجاورت فرودگاه بین المللی بیرجند جانمایی شده است که به گفته کارشناسان و مسئولین این حوزه، یکی از دلایل این جانمایی، نزدیکی و دسترسی آسان به فرودگاه به عنوان شاخص ترین نوع حمل و نقل در استان می باشد. لذا قرارگیری یک منطقه نظامی با ماهیت امنیتی مابین فرودگاه و منطقه ویژه اقتصادی، سبب صعوبت در دسترسی و به تبع آن از دست رفتن این فرصت ارزشمند در منطقه شده و خسارات جبران ناپذیری را به دنبال دارد.
به گفته وی بسیاری از تأسیسات زیربنایی فرودگاه بین المللی بیرجند در اراضی سایت قدیم این فرودگاه قرار دارند که از آن جمله می توان به منبع آب (چاه آب) فرودگاه که تأمین کننده بخشی از آب مصرفی و فضای سبز در سایت جدید می باشد، اشاره نمود و انتقال و احداث مجدد منبع تأمین کننده آب در سایت جدید، مستلزم صرف هزینه های بالا بوده و توجیه پذیر نمی باشد.بنابراین  طرح استقرار نیروی هوایی در این اراضی، به لحاظ اقتصادی، به واسطه تحمیل هزینه های بالا به بیت المال، مقرون به صرفه نبوده و منطقی نمی باشد.
دکتر حسنی صفت ادامه داد: یکی از شاخص هایی که در جانمایی و استقرار سطوح پروازی مورد بررسی قرار می گیرد، تأثیر فعالیت های آن بر اراضی پیرامون خویش بوده و تطابق آن با سندهای بالادستی شهری، منطقه ای و ملی و آیین نامه ها و دستورالعمل های موجود، بسیار اساسی و مهم تلقی می شود. از سندهای بالادستی شهری، می توان به طرح تفصیلی توسعه شهری اشاره کرد برمبنای طرح تفصیلی توسعه شهر بیرجند، یکی از مناطق مورد نظر جهت توسعه فضای شهری با کاربری مسکونی، اراضی شمال و شمال شرق بیرجند بوده که در سال های اخیر شاهد تحقق بخشی از آن به عنوان اراضی مهرشهر و … می باشیم.
وی همچنین گفت: یکی از مهمترین تأثیرات پایگاه ها و سایت های هوانوردی بر اراضی پیرامون خویش، ایجاد آلودگی صوتی می باشد به طوری که مطابق پژوهش ها و نظرسنجی های انجام گرفته، تأثیرات مخرب زیست محیطی را در بردارد. از آنجا که آلودگی صوتی ایجاد شده توسط هواپیماهای نظامی به مراتب بیشتر از هواپیماهای مسافری است، این موضوع سبب ایجاد تأثیرات نامطلوب سطح شنوایی، استرس، آشفتگی، بی خوابی و … در انسان ها و سایر موجودات زنده می شود و به همین منظور استقرار پایگاه نیروی هوایی در مجاورت فرودگاه، مغایرتی با طرح تفصیلی توسعه شهری بیرجند داشته و با در نظر گرفتن آلودگی صوتی ناشی از عملیات پروازی هواپیماهای نظامی، سبب کاهش انگیزه و تمایل مردم جهت سکونت در مناطق مورد اشاره شده و مشکلات متعددی را در جهت برنامه ریزی شهری ایجاد می کند.
این نماینده شورای شهر بیرجند تصریح کرد: از دیدگاه عملیات هوانوردی و فرودگاهی، ضریب خطرپذیری فرودگاه های مشترک (مشابه آنچه که برای فرودگاه بین المللی بیرجند پیش بینی شده) به لحاظ تفاوت های موجود در دستورالعمل های عملیات پروازی هواپیماهای جنگنده با قوانین حاکم بر هوانوردی غیرنظامی بالاتر از فرودگاه های غیرنظامی است و در این تداخل های پروازی امکان برخورد هواپیماهای نظامی با هواپیماهای مسافربری وجود دارد که مشابه آن در گذشته رخ داده و تبعات جبران ناپذیری هم داشته است.
به گفته وی، تجارب مشابه در سایر فرودگاه های کشور نشان می دهد که نیروهای نظامی به محض استقرار اقدام به ساخت وسازهای متفرقه و بدون مجوز نموده که این ساخت وسازها اغلب مانع پروازی بوده و به دلیل ماهیت امنیتی نیروهای مذکور، ساخت در پایگاه های نظامی و عدم همکاری مناسب، امکان نظارت و بررسی مستحدثات وجود ندارد، لذا باعث عدم امکان برقراری طرح های مختلف نشست و برخاست هواپیمای مسافری و کاهش پروازهای بیرجند و مانعی برای توسعه پایدار استان خواهد بود.
وی اظهار کرد: اغلب فرودگاه های مشترک دارای ۲ باند موازی بوده که تجهیزات مذکور روی یکی از آنها نصب می شود و باند دیگری کاملا عاری از موانع و برای پروازهای دیگر در نظر گرفته می شود اما فرودگاه بیرجند این شرایط را ندارد و به دلیل کوتاه بودن باند قدیم باند اصلی آن درگیر خواهد شد.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه موارد مواجهه با حالت اضطراری در مورد هواپیماهای نظامی بالاتر از حد معمول دیگر هواپیماها است پرواز آنها بر روی مناطق مسکونی احتمال به خطر افتادن جان مردم شهر بیرجند را افزایش می دهد که بازهم موارد مشابهی از سقوط این هواپیماها بر روی شهرک های مجاور وجود دارد. ضمن اینکه به دلیل عدم وجود سامانه ناوبری فاصله یاب و زاویه یاب نظامی در فرودگاه بیرجند، ایجاد جدایی بین پروازهای نظامی و مسافری با مشکلات متعدد روبه رو بوده و فضای استان را برای توسعه پروازهای مسافری و تعریف مسیرهای پروازی بیشتر با چالش های ایمنی مواجه می سازد.
دکتر حسنی صفت گفت: نیاز استان در آینده برای ارتقا و ۲۴ ساعته شدن فرودگاه و نیاز به تجهیزات ناوبری پیشرفته برای نشست و برخاست هواپیماهای پهن پیکر برای مثال پروازهای حج تمتع، ارتباط مستقیم با اراضی شمال شرق فرودگاه و سایت قدیم فرودگاه داشته، به طوری که نیازمند دسترسی همیشگی و دائم با قابلیت کنترل موانع و نظارت مستمر در اراضی مذکور خواهد بود که در صورت واگذاری اراضی به یک نیروی نظامی با ماهیت امنیتی، امکان تحقق این مهم میسر نبوده و استان را از وجود پروازهای پهن پیکر مانند حج تمتع و ۲۴ ساعته محروم خواهد کرد.
وی از دیدگاه قوانین حقوقی و مصوبات ابلاغی به مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری کشور مورخ ۲۳/۱۲/۶۳ اشاره کرد و گفت: در این مصوبه آمده است:« منع احداث و توسعه و ضرورت خروج تدریجی تأسیسات نظامی از محدوده و حریم استحفاظی شهرها و احداث و توسعه تأسیسات نظامی از قبیل پادگان ها و میادین آموزشی و تمام یا هر قسمت از هرگونه تأسیسات دیگر متعلق به واحدهای نظامی و انتظامی که عملکرد شهری ندارند در داخل محدوده و حریم استحفاظی شهرها ممنوع است و تأسیسات مشابه موجود لازم است طی برنامه تدریجی از محدوده و حریم شهرها خارج شده و اراضی و ساختمان های باقیمانده با رعایت اولویت های شهری به مصارف عمومی تبدیل شود».
مطابق با مصوبه مذکور بدیهی است طرح استقرار و انتقال پایگاه نیروی هوایی ارتش به فرودگاه بین المللی بیرجند، مغایرت جدی با قوانین و مصوبات لازم الاجرای کشور داشته و امکان تحقق آن به لحاظ حقوقی کان لم یکن تلقی می شود.
دکتر حسنی صفت در پایان گفت: با توجه به مطالب مورد اشاره و تحلیل منطقی کلیه عوامل و فاکتورهای دخیل و نتایج حاصله و با اتخاذ رویکرد بیطرفانه و برد-برد و در نظر گرفتن صرفه و صلاح- که همه ارگان ها و سازمان های ذیربط، جز با نیت خدمتگزاری به نظام مقدس جمهوری اسلامی، پیگیر موضوع نبوده و ان شاءا… نخواهند  بود، به نطر می رسد طرح انتقال پایگاه نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به اراضی سایت قدیم فرودگاه بین المللی بیرجند، پیش از آنکه سبب رشد و توسعه استان و ایجاد فضای خدمتگزاری بیشتر به مردم بیرجند شود، سبب ایجاد تأثیرات نامطلوب و موانع متعدد در این راستا شده و پیروی و تحقق سندهای بالادستی ابلاغی چه در حومزه فرودگاهی و چه در حوزه توسعه شهری و منطقه ای را با چالش روبرو می سازد و لذا پیشنهاد می شود با بررسی دقیق تر و همه جانبه موضوع و با تأمل بیشتر و در نظر گرفتن تأثیرات نامطلوب متعدد تحقق این امر بر زندگی مردم استان که به فرمایش مقام معظم رهبری، ولی نعمت تمامی خدمتگزاران کشوری و لشکری در نظام مقدس جمهوری اسلامی می باشند، اقدامی کارشناسانه و تصمیمی عاقلانه اتخاذ شود.