وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
«هنوز هیچ اطلاعاتی درباره این قنات ها به تیم های آتش نشانی و یا شهرداری داده نشده است نیروهای امداد با علم به این که این چاه ۹۰ درصد احتمال ریزش دارند جانشان را به خطر می اندازند تا شهروند گرفتار در حفره های هولناک را نجات دهند»
وقتی آتش نشان ها نجاتش دادند، بیهوش بود، کسی فکر نمی کرد او و فرزندش سالم بمانند. او چندی قبل طعمه قنات نیمه جانی می شود که خشکسالی حیات رگه هایش را کشیده است. خوشبختانه جان سالم به در برده است ،کاش آن دو پسر ۱۴ و ۷ ساله هم که در سال های گذشته قربانی حفره های هولناک شهر شدند ، امروز زنده بودند.
آمار بروز این گونه حوادث در بیرجند کم نیست.سرپرست سازمان آتش نشانی بیرجندبه بیرجند امروز می گوید: سال ۹۳ هفت مورد سقوط در چاه را امداد رسانی کردیم که در خیابان های مختلف بیرجند و از جمله محدوده شمال شهر بود، کار زمانی بسیار مشکل تر می شود که می خواهیم مصدومی را از داخل یک قنات بیرون بکشیم. تاکید «میرزایی» این است؛ تمام دستگاه ها و ارگان های متولی برای استحکام بخشی و ایمن سازی خانه هایی که دانسته و ندانسته در حریم قنات های مرده ساخته شده اقدامی انجام دهند. او در این مورد هشدار می دهد. آخر اینجا ناگهان، زمین زیر پایت را خالی می کند.
او تاکنون با توجه به تکرار این گونه اتفاقات هیچ شناسنامه و رد و نشانی از مسیر این قنات ها دریافت نکرده و می گوید:وقتی نیروهای من برای نجات می روند ۹۰ درصد مطمئن هستند که چاه فرو می ریزد اما چاره چیست در این جا هیچ اقدامی برای پیشگیری انجام نشده است.
قنات های مرده
بیرجند، ۶ هزار و ۲۵۲ رشته قنات دارد.در آخرین سرشماری ها و آمار گیری های امسال تعدادی دیگر هم به این آمار افزوده شده است،اما خشکسالی ؛ این زلزله خاموش، ۱۷ سال است که این استان را تهدید می کند و برخورداری های آبی اش را به سمت مرگ تدریجی برده است. بلای حفر چاه های عمیق و غیر مجاز هم دلیلی دیگر شده تا قنات؛ سازه ای از عطر آب سر بر بالین مرگ بساید.
این که چرا بسیاری از این قنات ها مرده اند خود قصه ای مفصل دارد،اما توسعه شهر، بهانه ای برای این تجاوز مرگبار به حریم قنات های خاموش شده است و ساخت و ساز نه تنها در حریم که بر بستر قنات ها امروز شکل بحرانی به خود گرفته و خسارت های مالی و جانی بسیاری را به شهروندان بیرجندی تحمیل کرده است؛ ساختمان هایی که کمتر کسی از وجود قنات زیر ستون های شان خبر دارد.
نقص روند استعلام ساخت و ساز
مدیر عامل شرکت آب منطقه ای استان با توجه به این که تا سال گذشته توجه به محدوده یا حریم قنات آن چنان که باید جدی گرفته نمی شد می گوید:بسیاری از این حوادث در مناطقی رخ داده که به بافت فرسوده شهر معروف است،در بسیاری از ساخت و سازهای امروزی نیز بحث استعلام گرفتن از آب منطقه ای جدی گرفته نمی شد اما از امسال با توجه به این که محدوده قنات ها به شکل ویژه تری مشخص شده ،باید شهرداری برای مطلع ومجاب کردن شهروندان جدی اقدام کند تا ساخت و سازها در محدوده قنات ها انجام نشود.
«امامی» هر چند از این رویه نگران و گلایه مند است اما ورود همه دستگاه ها برای مدیریت این بحران را ضروری می داند و ادامه می دهد: اکنون خانه ها ساخته شده و نمی توان از مالک خواست آن را تخریب یا محل را به خاطر وجود خطر احتمالی ترک کند اما می توان با آگاه کردن مردم درباره خطراتی که ممکن است در آینده با نادیده گرفتن حریم قنات ها به وجود آید، آن ها را نسبت به حوادث آگاه و در برابر آن ایمن کرد
نقشه حریم قنات ها بروز شود
معاون شهر سازی شهرداری بیرجند با اشاره به این که در ساخت و سازهای گذشته آن طور که باید و شایدتوجه به حریم قنات ها در صدور پروانه جدی گرفته نشده است به طوری که بافت فرسوده شهر روی این حریم قد کشیده است اما برای کنترل شرایط، شهرداری برای هرگونه ساخت و ساز از شرکت آب منطقه ای استعلام می گیرد و پاسخ استعلام آن شرکت برای شهرداری در صدور سند حجت است.
مهندس «بهروزیان» می گوید:اصل مطلب این است که مسیر و حریم قنات ها برای شرکت آب منطقه ای شناخته شده و مشخص باشد تا پاسخ مورد نظر هم در آینده مشکل ساز نباشد،نکته قابل توجه دیگر این که بر اساس قوانین صدور پروانه شهرداری بر اساس سندی که مالک ارائه می دهد در صورتی که در آن قید شده باشد این ملک به عنوان مثال از ضلع غربی به جوی عام ، قنات یا رودخانه منتهی می شود،استعلام از شرکت آب منطقه ای انجام می شود.
وی وجود نقشه قنات های شهر را یک الزام می داند و ادامه می دهد: دستگاه هایی که متولی اصلی این موضوع هستند باید این نقشه ها را به روز کنند و شهرداری نیز در ارتباط مستقیم با این ماجرا باشد
اوم گوید: پیگیری ها در دو سال اخیر برای تعیین حریم قنات ها بیشتر شده و ورود دادستانی به این موضوع نشان دهنده این است که حل مشکل مورد توجه قرارگرفته است.
شناسایی مسیر قنات ها
ان طور که مسئولان عنوان می کنند،سازمان جهاد کشاورزی در دو سال اخیر به جد شناسایی محدوده و شناسنامه دار شدن قنات ها را در دستور کار قرار داده است تا جایی که امروز مشخصات بسیاری از قنات ها به ویژه تعیین حریم ، تعداد ، مسافت و هر آنچه باید درباره قنات ها بدانیم به دست امده و تلاش ها در این زمینه به نتایج مطلوبی رسیده است .
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در این باره توضیح می دهد: با استفاده از نقشه های هوایی سال های ۱۳۳۵ که ساخت و سازها در بیرجند بسیار محدود بوده است تمام میله چاه های ۱۴ رشته قناتی که چه در داخل شهر بیرجند است و چه از شهر می‌گذرد شناسایی کردیم و با استفاده از همان نقشه های هوایی البته این بار با کمک نرم افزار دیگری مسیر هایی که تعیین شده بود را در نقشه جدید گذاشتیم. حالا می‌توانیم به تک تک خانه هایی که میله چاه قنات در آن قرار دارد دسترسی پیدا کنیم.
به گفته شفیعی مهمترین اقدام برای مدیریت این بحران، شناسنامه دار شدن قنات ها و شناسایی آن ها است که در بیرجند انجام شده و به زودی قنات های شناسایی شده شناسنامه دار می شوند البته هنوز اعتبارات مورد نیاز این کار پرداخت نشده است به علاوه اعتبار مشخصی برای ایمن سازی ۱۴ قنات شهر بیرجند اختصاص نیافته ولی پی گیری می کنیم.
حادثه سقوط در قنات هر از گاهی تکرار می شود اما اعتبار مخصوص مرمت قنات های خطرناک هنوز اعلام نشده است، مردم شهر به خصوص ساکنان بافت فرسوده شب هایشان را با واهمه قربانی شدن در فرونشستی دیگر سر می کنند.
آن ها در شهری با ۸۸۸کیلومتر قنات، ایام را به هم پیوند می زنند تا شاید وعده های امسال مسئولان برای تامین اعتبارات عملیاتی شود.
