از آوازه جهانی فرش دستباف خراسان جنوبی تا گره مشکلات بر تار و پود آن

فرش دستباف استان مرزی خراسان جنوبی از جمله هنرهای اصیل مردمان شرق ایران زمین است که از گذشته های دور تاکنون نقش مهمی در اقتصاد خانوارهای منطقه ایفا کرده است.
این هنر با وجود افت و خیزهای اقتصادی و اجتماعی همچنان می درخشد، با تولید و ورود فرش ماشینی به استان به دلیل ارزانی نسبت به فرش دستباف ، ضربه هایی به این هنر در خراسان جنوبی وارد شد لذا باید اصالت فرش دستباف منطقه حفظ شود.
طرح، نقشه و رنگ فرش استان با قدمت بیش از ۶۰۰ ساله در گذر زمان به دلیل مشکل کمی در حال رنگ باختن است.
هنرمندان فرش دستباف از برخی مشکلات گلایه دارند و معتقدند باید به وضعیت فعالان این عرصه توجه بیشتری شود.

** اشتغال ۵۰ هزار نفر در گره های تار و پود فرش استان
« محمد حسین کامیابی مسک(mask)» رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان جنوبی روز یکشنبه در گفت و گو با ایرنا افزود: در استان ۵۰ هزار بافنده در ۲۰ هزار کارگاه به صورت تمام وقت، پاره وقت و فصلی مشغول کار هستند که تمام یا بخشی از هزینه زندگی را از این طریق تامین می کنند.
وی می گوید: با توجه به ۱۸سال خشکسالی، نبود صنعت و از رونق افتادن کشاورزی و دامداری، قالی بافی نقش عمده ای در معیشت روستاییان و بخشی از مردم شهری ایفا می کند.
وی با بیان اینکه عمده فرش های استان در نقشه های ریزه ماهی، خشتی و ناینی بافته می شود، گفت: در سال های گذشته به دلیل رونق جهانی بازار فرش، ۹۵ درصد فرش استان صادر می شد.

** صادرات ۷۵ هزار مترمربع فرش به ارزش هشت میلیون دلار
به گزارش ایرنا، کامیابی مسک بیان کرد: در ۱۰ ماهه امسال ۱۲۵ هزار مترمربع فرش دستباف تولید شد که ۷۵ هزار مترمربع آن به آلمان، امارات متحده عربی، ایتالیا و برخی کشورهای اروپایی صادر شده است.
وی با اشاره به صادرات حدود ۶۰ درصد فرش استان، افزود: در ۱۰ ماهه سال ۹۵ ارزش اقتصادی صادارت فرش استان به هشت میلیون دلار رسید.
وی به ثبت جهانی فرش « مود» شهرستان سربیشه و « قهستان» شهرستان درمیان به عنوان ۲شهرستان مرزی در سال ۹۵ اشاره کرد و یادآور شد: فرش استان به لحاظ زیبایی، اصالت در طرح، نقشه و ظرافت؛ مطابق سلیقه بازارهای هدف است، همواره مشتری خود را در بازارهای جهانی دارد و یکی از شناخته ترین برندهای فرش دنیاست.
به گفته وی مشکل بیمه قالی بافان ، گرانی مواد اولیه، کمبود نقدینگی و سختگیری در پرداخت تسهیلات از جمله مشکل عمده فعالان صنعت فرش استان است.

** فرش دستباف خراسان جنوبی و مشکل بیمه قالی بافان
رئیس اتحادیه فرش دستباف استان با بیان اینکه کمتر از ۱۰ درصد مجموع بافندگان فرش استان بیمه هستند، اظهار کرد: ادامه اجرای طرح بیمه قالی بافان از ۲ سال قبل متوقف شده است.
کامیابی مسک، ادامه داد: ادامه بیمه قالی بافان امیدی برای بافندگان فرش است، اما ۲ سال است دولت سهم خود را به سازمان تامین اجتماعی پرداخت نکرد و به همین دلیل متوقف شده است.
وی بیان کرد: اکثر بافندگان فرش دستباف در انتظار بیمه هستند، یکی از خواسته های آنها بیمه است در صورتی که نه تنها بودجه ای به این طرح اختصاص نیافت،بیمه تعدادی از بافندگان به دلایلی قطع شد.

** بخش عمده سود فرش دستباف عاید واسطه ها می شود
وی با بیان اینکه ۳۰ درصد تولید فرش استان در انتظار رونق بازار است، عنوان کرد: با توجه به اقلیم منطقه به دلیل ادامه خشکسالی، فعالیت کشاورزی و دامداری رونقی ندارد، مردم مجبور به بافت فرش هستند اما تولید فرش مازاد بر مصرف است.
رئیس اتحادیه فرش دستباف استان، صادرات فرش با چند واسطه را یکی از مشکلات این حوزه برشمرد و یادآور شد: متاسفانه واسطه ها بخش عمده ای از سود فرش را می بلعند، بافنده توان مالی ندارد به این دلیل فرش را با قیمت کم پیش فروش می کند.

** تهیه مواد اولیه نامرغوب به برند فرش ایران لطمه می زند
کامیابی مسک به گران بودن مواد اولیه فرش دستباف اشاره کرد و افزود: این عامل سبب می شود بافنده به سمت مواد نامرغوب روی بیاورد که این مشکل به برند فرش ایران لطمه وارد می کند.
وی گفت: چهار طرح زیربنایی در بخش صنعت فرش دستباف استان در دولت گذشته مصوب شد، در دولت یازدهم نیز جزو مصوبه ها مطرح شد که تاکنون بودجه ای به آن اختصاص نیافت.

** دعا برای افزایش درآمد دولت و کمک به بافندگان فرش
وی راه اندازی فروشگاه اینترنتی سفارش پذیر فرش دستباف را یکی از این طرح ها دانست و بیان کرد: در قالب این طرح، یک کارگاه به صورت آنلاین در اختیار مشتری است.
وی ادامه داد: مشتری از هر نقطه دنیا می تواند مراحل تولید فرش، طرح و نقشه، تغییر رنگ بندی و … را ببیند و به بافنده سفارش دهد و فرش بدون واسطه مستقیم صادر می شود.
کامیابی مسک، راه اندازی نمایشگاه دایمی فرش دستباف و آموزشگاه جامع حِرَف را از دیگر طرح های این اتحادیه دانست و یادآور شد: تعداد افراد حرفه ای تولید فرش رو به کاهش است، باید برای ارتقای کیفیت فرش از تجربه این افراد استفاده و آن را به نسل های بعد منتقل کرد.
وی به ارایه طرح فروشگاه یا ایستگاه تهیه و توزیع مواد اولیه مرغوب به قیمت تمام شده اشاره کرد و یادآور شد: در قالب این طرح مواد اولیه به صورت مستقیم در اختیار بافنده قرار می گیرد.
وی ادامه داد: در قالب این طرح، بهای مواد اولیه، بعد از بافت و فروش آن از بافنده کسر می شود تا برای خرید مواد اولیه مجبور نشود فرش را پیش فروش یا با مواد اولیه نامرغوب فرش تولید کند.

** تار و پود فرش دستباف رنجی که صاحبان این صنعت می برند
رئیس اتحادیه فرش دستباف استان اظهار کرد: اجرای این طرح ها سبب ارتقای کیفیت فرش و کوتاهی دست واسطه ها از بازار فرش می شود، همچنین بالا رفتن حس رقابت پذیری در بازارهای جهانی و اینکه سود بیشتری عاید بافنده می شود از دیگر مزایای اجرای طرح های یاد شده است.
کامیابی مسک، افزود: بافندگان فرش دستباف جزو ضعیف ترین و شرافت مندترین افراد هستند، صدای آنها به جایی نمی رسد دولت باید به این قشر توجه ویژه داشته باشد.
به گفته وی اگر تولید فرش و ارزآوری آن مهم است، اشتغال آنها باید در اولویت باشد، ۵۰ هزار بافنده فرش اگر نتوانند معیشت خود را تامین کنند، مهاجرت خواهند کرد و جذب شغل های کاذب خواهند شد،که مهاجرت تبعات اجتماعی و سیاسی ایجاد خواهد کرد.

** گوش اگر گوش تو و ناله اگر ناله من/ آنچه البته به جایی نرسد فریاد است
وی با زمزمه شعر « گوش اگر گوش تو و ناله اگر ناله من، آنچه البته به جایی نرسد فریاد است» گفت: کسانی که به فکر ایجاد اشتغال جوانان هستند حداقل بکوشند وضعیت موجود حفظ شود.
زهرا، رقیه و معصومه سه خواهر قالی باف مجردی هستند که تا پنجم ابتدایی در یکی از روستاهای شهرستان بیرجند تحصیل کردند، به دلیل پایین بودن درآمد خانوار بیش از ۲۰سال به قالی بافی مشغول هستند.
معصومه، ۳۹ ساله به ایرنا می گوید: اوایل فصل زمستان تا اوایل اردیبهشت در شهر بیرجند و بقیه سال در روستا قالی بافی می کند.
وی با بیان اینکه هر ۶ماه میانگین، سه خواهر یک فرش ۶متری تولید می کنند، گرانی مواد اولیه و خرید نقدی مواد اولیه را از جمله مشکلات خود ذکر کرد.
این بافنده فرش دستباف ادامه داد: با توجه به گرانی مواد اولیه، برای فروش قالی با مشکل زیادی روبه روند، برای تهیه مواد اولیه باید قالی را با قیمت پایین تر از بازار در اختیار دلال فرش قرار دهند.
معصومه به جز قالی بافی، درآمد دیگری ندارد، پدرش سال ها قبل از دنیا رفت، و برای تامین هزینه های زندگی فرش می بافد ،تا هزینه خانواده را تامین کند.
وی با بیان اینکه سختی کار فرش باقی قابل قیاس با درآمد آن نیست، یادآور شد: فقط پرسیده می شود چقدر نخ تهیه شده و کسی نمی گوید چقد زحمت کشیده اید، کار قالی بافی بسیار سخت است اما دولت کمکی نمی کند.
وی بیان کرد: برای دریافت ۲۴ میلیون ریال تسهیلات، با سخت گیری زیادی رو به رو شد ، ضامن به سختی پیدا کرد، بالاخره برای خرید مواد اولیه موفق به دریافت وام شد.

** وقتی واسطه ها برای دست رنجمان قیمت تعیین می کنند
قالی باف دیگری می افزاید: فاصله روستای آنها به شهر زیاد است،به دلیل نبود وسیله نقلیه ، فرش به قیمت ناچیز به واسطه ها فروخته می شود، در نهایت آنها قیمت تعیین می کند.
زینب با عنوان اینکه قیمتی که دلال تعیین می کند سود چندانی عاید آنها نمی شود ، تاکید کرد: انگار سختی کار فقط برای بافنده است کاش مسئولان برای خرید فرش از بافندگان اقدام کنند تا مجبور به فروش هنرشان با قیمت گم به واسطه نباشند.
وی قالی بافی را هنر بزرگان عنوان کرد و یادآور شد: این هنر با خون و رگ ما عجین شده است، از طرفی علاقه شدید به آن و از سوی دیگر نبود اشتغال و منبع های درآمد دیگر سبب می شود با وجود سختی فراوان باز هم به کار ادامه دهم.
وی می گوید: در گذشته قالی بافی را تفریحی انجام می داد، اما چند سالی است که به دلیل خشکسالی، نبود و کمبود آب … کشاورزی و دامداری در روستا از بین رفت و تمام امید قالی بافی است عادت نداریم دستمان را به سوی کسی دراز کنیم.
وی تاکید کرد: از مسئولان انتظار می رود، اگر حضور مردم در روستاها برای آنها مهم است، قالیبافان هم جزوی از جامعه هستند، اندکی به ما توجه کنند.
همچنین مدیرکل تامین اجتماعی خراسان جنوبی در گفت و گو با ایرنا افزود: زمانیکه قانون بیمه قالی بافان به تصویب رسید، مقرر شد بخشی از سهم کارفرما توسط دولت پرداخت شود تا آنها تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار بگیرند.
مجید درویشی افزود: با توجه به رقمی که برای بیمه قالی بافان گذاشته شد و افرادی که شناسه دارند، اگر تعداد آنها تغییر نکند، پذیرش افراد جدید امکان پذیر نیست و نمی نتوان افراد جدید را بیمه کرد.
وی با بیان اینکه بیمه قالی بافان استان قطع نشد، اظهار کرد: بیمه افرادی که طبق گزارش بازرسی به شغلی غیر از قالی بافی فعالیت دارند یا حق بیمه شان را پرداخت نکردند، قطع می شود.
وی بیان کرد: در حال حاضر چهار هزار و ۴۴۸ نفر بافنده تحت پوشش بیمه هستند در صورتی که سهمیه خراسان جنوبی در این طرح ۲ هزار و ۹۱۸ نفر است.

** به جد پیگیر بیمه قالی بافان استان هستیم
وی یادآور شد: از محل طرح هدفمندی یارانه ها در تبصره ۱۴ بودجه سال ۹۶ برای بیمه افراد خاص پیش بینی هایی شد، تا زمانیکه مصوب نشود قابل بیان نیست، امید است در این برنامه قالی بافان نیز تحت پوشش قرار بگیرند.
درویشی عنوان کرد: برای افزایش سهمیه استان در حال پیگیری هستیم تا از محل قطع بیمه سایر استان ها سهمیه دریافت کنیم، اما شرایط برای تمام کشور تقریبا به همین نحو است.
وی ابراز امیدواری کرد که در سال ۹۶ خبرهای خوشی برای این قشر سختکوش در تبصره ۱۴ شنیده شود شاید گره ای از کار قالی بافان گشوده شود، بیمه حق آنهاست.
به گفته درویشی، برند قالی خراسان جنوبی در بازارهای جهانی شناخته شده است، تلاش ها برای حمایت از این قشر ادامه دارد.