پیشگیری از حوادث بخش ساختمان نیازمند عزم همگانی کاهش ۶ درصدی حوادث ساختمانی در استان

هر شغل و حرفه ای با یک سری مخاطرات و حوادث روبرو است که بخشی از این حوادث قابل پیشگیری و کاهش است و آموزش در هر شغل حرف اول را در کاهش میزان حوادث می زند. بخش ساختمان نیز که حدود ۳۵۰ حرفه و شغل با آن مرتبط است نیز حوادث مربوط به خود را دارد و در حال حاضر نیز بالاترین آمار حوادث از نظر تعداد و شدت مربوط به این بخش است.
براساس آمار موجود ۴۷ درصد حوادث مربوط به اشتغال در این بخش حادث شده و متأسفانه ۷۰ درصد این میزان حوادث به مرگ و یا از کار افتادگی دائم منتهی می شود. درحالی که براساس استانداردهای جهانی تنها ۱۷ درصد حوادث مربوط به بخش ساختمان است، متأسفانه آمار حوادث و جان باختگان بخش ساختمان در ایران بالاست و این امر باعث شده که در برخی مشاغل با وجود اینکه بیکاری بالاست و افراد بسیاری جویای شغل هستند، برخی مشاغل با نبود متقاضی روبه رو است. به همین منظور وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به عنوان متولی ایمنی کارگران زحمت‌کش در همه زمینه ها طرح ارتقای ایمنی در صنعت ساختمان را به اجرا در آورده است که در این زمینه آموزش، رکن اصلی آن و حضور همه دستگاه ها  جزولاینفک آن است. آنچه در پی می خوانید گزارشی از وضعیت حوادث ساختمان در استان و اقدامات مؤثر اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این زمینه است.
حفظ و صیانت از نیروی کار
مدیر کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان جنوبی می گوید: حادثه ناشی از کار عبارت است از اتفاق یا پیامد ناگواری که در حین انجام کار و یا به سبب آن رخ داده و منجر به ایجاد صدمه و آسیب برای کارگر، تجهیزات و یا محیط زیست گردد. همچنین مطابق با ماده ۶۰ قانون تأمین اجتماعی حوادث ناشی از کار حوادثی هستند که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای بیمه شده اتفاق افتاده و این در بردارنده تمام اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه و یا مؤسسات وابسته و ساختمان ها و محوطه آن مجموعه مشغول کار بوده و یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده دار انجام مأموریتی می باشد. محمد سنجری می افزاید: به طور کلی حفظ و صیانت ار نیروی کار، ارتقای فرهنگ ایمنی و پیشگیری از حوادث ناشی از کار یکی از اهداف اصلی و استراتژیک وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و بالتبع ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان ها می باشد. در همین راستا قانون کار جمهوری اسلامی در فصل چهارم به موضوع حفاظت فنی و بهداشت کار اشاره داشته و وظایف کارفرمایان، کارگران و اشخاص ثالث را در این زمینه مشخص نموده است. همچنین مسئولیت کیفری حادثه، حسب نظر بازرسان کار یا کارشناسان رسمی دادگستری و بر اساس رأی قضایی بر عهده مقصر یا مقصرین حوادث ناشی از کار خواهد بود.
مسئولیت اجرای مقررات بر عهده کارفرما
وی تصریح می کند: حسب ماده ۹۵ قانون کار مسئولیت اجرای مقررات و ضوابط فنی و بهداشت کار بر عهده کارفرما یا مسئولین واحد است و اگر حادثه ای رخ دهد، شخص  کارفرما یا مسئول مذکور از نظر کیفری و حقوقی و نیز مجازات های مندرج در این قانون مسئول خواهد بود. وی با اشاره به مفاد ماده ۹۱ قانون کار می گوید: سه وظیفه برای کارفرما به منظور پیشگیری از حوادث مقرر گردیده است که عبارتنداز: تجهیزات ایمنی لازم که بر اساس مصوبات شورای عالی حفاظت فنی برای تأمین حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار، مشخص شده و باید کارفرما وسایل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار کارگران قرار دهد. وی اضافه می کند: وظیفه بعدی کارفرما، آموزش است که این آموزش شامل چگونگی کاربرد و استفاده از وسایل یاد شده و آموزش ایمنی مورد نیاز جهت انجام کار مطمئن و بدون خطر می باشد.
وی با بیان اینکه نظارت در خصوص رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی سومین وظیفه کارفرماست می گوید: متأسفانه یکی از مواردی که کارفرمایان خود را از مسئولیت پذیرفتن آن مبری می دانند آموزش و انجام نظارت لازم است و غالباً با تهیه و در اختیار قرار دادن وسایل و امکانات حفاظت فردی، دیگر کارفرما مسئولیتی در قبال کارگر پذیرا نمی باشد. وی تصریح می کند: این در حالی است که بیشتر آمار حوادث ناشی از کار به علت ناکارامد بودن و غیر مؤثر بودن بخش آموزش و نظارت در کارگاه ها منتج می گردد. لذا نظارت ها از سوی کارفرما باید منتج به اجرای صحیح و دقیق قوانین و دستورالعمل های ایمن در محیط کار گردد.
مدل خودبازرسی درون کارگاهی
وی علت اصلی وقوع حوادث ناشی از کار را نتیجه وجود شرایط نا ایمن و یا اعمال ناایمن ذکر می کند و می گوید: تنها راه پیشگیری از وقوع حوادث، شناسایی خطرات می باشد. در حال حاضر با تدابیر و برنامه های اتخاذ شده از سوی وزارت متبوع، ما به دنبال اجرای برنامه ای تحت عنوان مدل خودبازرسی درون کارگاهی هستیم که شالوده این مدل استقرار مسئول ایمنی ذی صلاح می باشد که وظیفه وی شناسایی خطرات، ارزیابی و تجزیه و تحلیل ریسک ها در کارگاه و نهایتاً پیشنهاد راهکارهای لازم جهت حذف خطرات است. وی اظهار امیدواری می کند که با استقرار کامل این مدل در تمام کارگاه های پر خطر استان در آینده نزدیک شاهد کاهش چشمگیر حوادث، از نظر شدت و تعداد حوادث باشیم.
ترویج فرهنگ ایمنی
وی یکی دیگر از مسائل بسیار با اهمیت در حوزه ساختمان را موضوع ترویج فرهنگ ایمنی ذکرمی کند و اعتقاد دارد که جهت آگاهی کارگران و کارفرمایان و به منظور حذف یا کاهش اعمال نا ایمن ( به عنوان یکی از علل اصلی وقوع حادثه) نیازمند آگاهی و افزایش شناخت آنها در زمینه خطرات هستیم که تحقق این مهم با انجام آموزش محقق خواهد شد. وی می گوید: یکی از مسائلی که در طول چند سال اخیر خصوصاً از ابتدای دولت تدبیر و امید بر روی آن برنامه ریزی شده است، موضوع اجرای آیین نامه ایمنی امور کارگاه ها می باشدکه در این برنامه، محوریت اصلی امر آموزش کارگران، کارفرمایان و مسئولان ایمنی کارگاه ها است. وی اظهار کرد: در طول سال های ۹۳ و ۹۴ که این برنامه در استان اجرایی شده است، بیش از ۱۵۰۰۰ نفر ساعت آموزش در خصوص مسائل ایمنی و حفاظت محیط کار برگزار شده است.
صنعت ساختمان پیشتاز در حوادث
وی می گوید: در بین حوادث اتفاق افتاده در این استان متأسفانه صنعت ساختمان با حدود ۴۰ درصد از مجموع حوادث اتفاق افتاده پیشتاز است، البته آمار کشوری حوادث در این صنعت نیز بسیار بالا و در حدود ۴۷ در صد می باشد. در طول چندین سال اخیر کم توجهی دست اندرکاران این صنعت و عدم نظارت های لازم در این خصوص، باعث شده تا این صنعت به تهدید جدی برای شاغلین خود تبدیل شود، وی ادامه می دهد: برای ارتقای ایمنی در صنعت ساختمان برنامه ارتقای ایمنی از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی که برنامه ای پنج ساله می باشد و همچنین برنامه تأیید صلاحیت ایمنی کلیه پیمانکاران بخش ساختمان، تهیه و دستگاه های ذی مدخل ابلاغ شده است و امیدواریم در آینده نزدیک شاهد کاهش حوادث در این بخش باشیم.
تشکیل کارگروه ارتقای ایمنی در بخش ساختمان
وی درباره اجرای این برنامه ها در استان می گوید: ضمن تشکیل کارگروه ارتقای ایمنی در بخش ساختمان و با مشارکت دستگاه های عضو (شهرداری، اداره کل راه و شهرسازی، سازمان نظام مهندسی و انجمن صنفی کارگری و کارفرمایی مرتبط در این حوزه) به دنبال افزایش ارتقای عمومی ایمنی و حساس سازی جامعه هستیم که تاکنون با برگزاری جلسات متعدد نتایج خوبی حاصل گردیده است. در زمینه تأیید صلاحیت ایمنی پیمانکاران بخش ساختمان نیز بیش از ۷۰ شرکت موفق به اخذ این گواهی گردیده اند و در مجموع حدود ۷۵۰۰ نفر ساعت آموزش نیز در خصوص مسائل ایمنی برگزار شده است.
وی درباره اجرای مدل خود بازرسی در استان اظهار کرد: در راستای اجرای مدل خود بازرسی نیز تاکنون ۱۲۹ نفر از سوی کارفرمایان کارگاه ها به عنوان مسئولان ایمنی معرفی گردیده اند که در مجموع ۷۲۲۴ نفر ساعت آموزش های ایمنی مرتبط و مطابق با شیوه نامه آموزشی ابلاغی از سوی وزارت متبوع را گذرانده اند و تا کنون صلاحیت ۸۵ نفر بررسی و تأیید شده است  که در حال حاضر در کارگاه های معرفی شده مشغول به کار هستند.
رعایت مسائل ایمنی جزو حقوق بنیادین کار
مدیر روابط کار اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان جنوبی هم در این باره می گوید: رعایت مسائل ایمنی جزو حقوق بنیادین کار، حقوق اساسی نیروی کار، آموزه های دینی و یکی از مؤلفه های اساسی در نماگرهای کار شایسته بوده و بالغ بر ۱۲ درصد مقررات قانون کار به این امر اختصاص یافته و ۲۰۴ توصیه نامه و ۱۸۹ مقاوله نامه از ابتدای تأسیس سازمان بین المللی کار صادر شده که نیمی از آن مرتبط با ایمنی کار است.
ابراهیم زاده  بر لزوم توجه به مقوله ایمنی در کار و شناسایی کانون های ریسک اشاره می کند و می افزاید: با توجه به هزینه های بالایی که وقوع حوادث بر تولید وارد می کند مهمترین اقدام عملی در سال جاری، کاهش حوادث ناشی از کار خصوصاً حوادث فوتی است.
نقش تشکل ها در شناسایی کانون های ریسک
وی بر نقش محوری تشکل ها در فرهنگ سازی ایمنی در کارگاه ها اشاره می کند و می گوید:  در واحدهایی که تشکل ها به ترویج فرهنگ ایمنی کمک کرده اند حوادث تا ۲۹ درصد کاهش داشته است. وی با اشاره به اینکه به علت نزدیکی تشکل ها با کارگران و ارتباط مستقیم با کار و شناخت خصوصیات اخلاقی و … قادر به راهنمایی در زمینه شغلی  هستند و قدرت پیشگیری بیشتری دارند، می گوید: نقش تشکل ها در شناسایی کانون های ریسک در واحدها با کمک مسئول ایمنی ، اطلاع رسانی موازین ایمنی و ترویج و آموزش، تشویق کارگران به گزارش به موقع کانون های خطر، تشویق به تصمیم گیری گروهی در ارتقای ایمنی واحد، همکاری در پیاده سازی مقررات ایمنی در محیط کار، راهنمایی و کمک به افراد آسیب دیده و کاهش مخاطرات اولیه، حوادث مهم و مؤثر است. وی با ارائه آمار حوادث سال ۹۴ در بخش  ساختمان و با توجه به اینکه ۳۷ درصد حوادث در این بخش اتفاق افتاده و ۳۳ درصد حوادث فوتی نیز مربوط به بخش ساختمان بوده است بر لزوم مشارکت تمامی دستگاه های فرهنگی خصوصاً صدا و سیما و خدمات رسان در حوزه ساختمان نظیر شهرداری، حضور پررنگ تشکل های صنفی و تخصصی ساختمان، نظارت مستمر و مؤثر سازمان نظام مهندسی، لزوم اطلاع سانی عمومی در رعایت مباحث ایمنی و انعقاد قرار داد با پیمانکاران دارای تأیید صلاحیت ایمنی اعم از حقیقی و حقوقی تأکید می کند.
وضعیت نابسامان در ایمنی صنعت ساختمان
رئیس اداره بازرسی کار اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان جنوبی نیز دراین باره می گوید: در حال حاضر صنعت ساختمان در کشور دارای بالاترین آمار حوادث هم به لحاظ شدت و هم تعداد حوادث بوده به طوری که بیش از ۴۸ درصد حوادث اتفاق افتاده کشوری در این بخش حادث می شود. محمد علی رجبی می افزاید: متأسفانه از مجموع حوادث اتفاق افتاده در این صنعت بیش از ۷۰ درصد آنها منتهی به فوت و یا از کارافتادگی های کلی می گردد که در مقایسه با استاندارد جهانی (۱۷ درصد حوادث جهانی مربوط به بخش ساختمان است) کشور ما وضعیت نابسامانی را در زمینه ایمنی در این صنعت دارد. وی تصریح می کند: جهت پیشگیری و کنترل حوادث در این بخش نیاز به توجه همه جانبه تمامی دستگاه ها و نهاد های متولی بخش ساختمان است.
علت اصلی ۳۵ درصد حوادث سقوط از ارتفاع
وی ادامه می دهد: به لحاظ آمار تعداد حوادث استان در بخش ساختمان ما نیز وضعیتی مشابه آمار کشوری دارد و مطابق با تجزیه و تحلیل صورت گرفته در طول ۵ سال اخیر ( ۹۰ تا پایان سال ۹۴ ) از مجموع ۴۳۷ حادثه اتفاق افتاده و بررسی شده توسط بازرسان کار، ۱۸۳ حادثه در بخش ساختمان بوده است. تجزیه و تحلیل حوادث ۵ ساله حاکی از این موضوع است که ۹۸ درصد حوادث اتفاق افتاده مربوط به مردان بوده است که حدود ۷۵ درصد افراد متاهل و ۶۶ درصد حادثه دیدگان در رده سنی ۲۰ تا ۳۵ سال ( جمعیت جوان) و علت اصلی ۳۵ درصد این حوادث سقوط از ارتفاع بوده است.