خط مقدم اجرای اقتصاد مقاومتی در جامعه ایران بدون شک زنانی هستند که تعیینکننده سازوکار اقتصادی خانواده محسوب میشوند. زنانی که تعیینکننده نهایی خریدهای پیش از موعد یا ضرورتهای خانواده محسوب میشوند، با وجود آنکه از اهمیت زیادی در اقتصاد مقاومتی برخوردارند، چندان جدی گرفته نشدهاند. خانواده بهعنوان یکی از اصول اجرایی اقتصاد مقاومتی در بستر واقعی جامعه شمرده میشود که با در نظر گرفتن نقش زنان باید به شکل ویژهای به آن نگاه کرد. رفتارهای خرد اقتصادی که در بستر خانواده صورت میگیرد، محققکننده اقتصاد مقاومتی است که برای نهادینه کردن آن باید از همه ابزارهای فرهنگی در بالاترین کیفیت خود استفاده کرد.
خرید کالاهای ایرانی توسط خانواده نهادینه میشود
فرهنگ خرید کالا و خدمات اگر مشمول خرید محصولات ایرانی باشد، به قوام اقتصاد ملی و اشتغالزایی و بهبود تولیدات داخلی کمک میکند؛ آنچه در سالهای اخیر بهعلت ورود نقش ماهوارهها و تبلیغ برندهای خارجی تبدیل به معضلی برای اقتصاد و صنایع داخلی کشور شده است.از سوی دیگر، سوقدهی خانوادهها به سمت کاهش خرید کالاهای لوکس و تجملی به جای کالاهای ضروری کمک زیادی به حفظ ذخایر ملی خواهد کرد. به عبارت دیگر، زمانی اقتصاد کشور میتواند در چارچوب اقتصاد مقاومتی چرخ پررونقی داشته باشد که هزینهکرد خانوادهها متناسب با درآمدهای آنها باشد و هر روز نیازهای لوکس تراشیده نشده و ذائقه خانواده ایرانی به سمت مصارف جدید سوق پیدا نکند.
تعمیر به جای تغییر!
نگاهی به آمار مصرف و سیل واردات انواع کالاهای خارجی به ایران از پوشاک تا انواع لوازم صوتی و تصویری نشان میدهد که رفتار اقتصادی مردم به سمت خرید بیشتر سوق پیدا کرده است. خریدهایی که عمدتاً ضروری نیست و جزو فهرست مصرفی قرار میگیرد.از سوی دیگر، تغییر ذائقه خانواده از تغییر به سمت تعمیر یکی دیگر از رخدادهایی است که میتواند رفتار اقتصادی خانوادهها را دگرگون کند. بدینمعنا که اگر یک وسیله خانوادگی با تعمیر میتواند عمر ۱۰ ساله داشته باشد، با تغییر توسط خانواده بهویژه بانوان میتواند تبدیل به یک نیاز جدید شود که هزینه جدیدی را به اقتصاد کشور و اقتصاد خانواده تحمیل میکند.
ایرانیها اسرافکارترین مردم روی زمین
ایران در مصرف بسیاری از کالاها و مواد غذایی پیشرو است و ضایعات و هدررفت برخی از این اقلام بهگونهای است که ایرانیها را در فهرست اسرافکارترین مردم جهان قرار داده است. بر اساس آمارهای ارائهشده در سازمانهای بینالمللی، سرانه مصرف ایرانیها در حوزه نان ۱۶۰ کیلوگرم برآورد شده، در حالی که در جهان ۲۵ کیلوگرم است؛ این بدان معناست که ایرانیها شش برابر دنیا نان مصرف میکنند. نانی که بیش از ۳۵ درصد آن بهصورت دورریز وارد شبکه بازیافت نیز نمیشود.هدررفت آب و اسراف در مصرف حاملهای انرژی نظیر گاز، برق و بنزین نمونه دیگری از رفتارهای غیراقتصادی خانوادهها است که نیاز به آسیبشناسی در چارچوب اقتصاد مقاومتی دارد. اگر هر ایرانی خود را مجری اجرای سیاستهای اقتصادی بداند و تنها بهعنوان یک نظارهگر و تماشاچی به فعالیتهای دولت نگاه نکند، میتوان انتظار داشت وضعیت اقتصاد داخلی کشور روند بهبودی پیدا کند، چنانچه نگاهی به کشورهای ژاپن و کره جنوبی نشان میدهد تغییر در فرهنگ اقتصادی خانوادهها باعث اعتلای اقتصادی این کشورها شده است.
وقتی تلویزیون ایران مابهازایی
برای تبلیغات مصرفی ماهواره ندارد
از نگاهی دیگر، مردان همواره برای تأمین نیازهای اقتصادی زنان تلاش میکنند و این بانوان هستند که با تغییر نگرش در خط و مشی اقتصادی خود در چارچوب خانوار میتوانند به کمک تحقق اقتصاد مقاومتی بیایند. آگاهی و هوشیاری زنان و همچنین مطالعه و هدایت آنها از طریق آموزش در مدارس، دانشگاه و بازار کار از مهمترین مؤلفههایی است که میتواند در کامیابی اقتصاد مقاومتی اثرگذار باشد و در این میان نقش زنان مؤثرترین مؤلفه حاکم خواهد بود.فاطمه آلیا، نماینده مردم تهران در مجلس نهم شورای اسلامی میگوید: زنان بهعنوان مهمترین مؤلفه اجرای اقتصاد مقاومتی در خانوادهها بهشمار میآیند که تنها از آنها در ایام روز مادر و روز زن یاد میشود. وی معتقد است: اگر انتظار داریم زنان بهعنوان اثرگذارترین عنصر اقتصاد خانواده به یاری دولت بیایند، باید برنامههای آموزشی، ترویجی و حمایتی از این قشر را افزایش دهیم. وقتی ماهوارهها با شدت و حدت در حال تبلیغ وسایل مصرفی و تجملهای غیرضروری هستند و هر روز شاهد گرایش بیش از حد زنان به انواع و اقسام جراحیهای زیبایی هستیم، باید بدانیم ذائقه عموم مردم در حال تغییر است که این زنگ هشداری است و باید از سوی مراکز فرهنگی بهویژه صداوسیما برای آن مابهازا تعریف شود.
وی خاطرنشان میکند: وقتی در سریالهای تلویزیونی و سینماهای ایران منازل مسکونی چندصدمتری با وسایل اعیانی نمایش داده میشود که هرکدام بسان قصرهای تجملی میماند، در حالی که عامه مردم ایران در منازل ۶۰ تا ۷۰ متری زندگی میکنند، باید گفت درآمد انتظاری جامعه و سقف توقعات خانواده را افزایش دادهایم، بدون آنکه منابع داخلی آن وجود داشته باشد.آلیا تصریح میکند: زیادهخواهی و تنوعطلبی یکی از معضلهای ویران کردن اقتصاد است که در سالهای اخیر دامنگیر رفتارهای اجتماعی و اقتصادی خانوار ایرانی شده و به مرور در اقتصاد ملی کشور نیز نقش سوء خود را به جا گذاشته است. اینکه تنوع در دکوراسیون منزل باید هرساله اعمال شود، در واقع رفتار اقتصادی اشتباهی است که میتواند علاوه بر ایجاد معضلات اقتصادی در چارچوب خانواده به آسیبهای عمیق اجتماعی نیز تبدیل شود.
تنوعطلبی طلاق را افزایش می دهد
خرید کالاهای خارجی سبب ایجاد کلاس در طبقات اجتماعی مختلف شده است؛ بدینمعنا که خرید کالای ایرانی جایی برای پز دادن ندارد. چنین فرهنگی یعنی ضربه زدن به اقتصاد داخلی کشور و کمرنگ شدن تعلقات ملی که منجر به اعتلای اقتصاد کشور است. اینکه برای گرفتن جهیزیه حتی از طریق وام و گرفتن تسهیلات بانکی اقدام به خرید کالاهای خانگی با برندهای خارجی می کنیم، ریشه در فرهنگی چنددهساله دارد که منجر به تغییر رویکرد خانوادهها شده است؛ چنین هزینه گزافی بهعلت تغییر دیدگاهها و به قول معروف از مد افتادن کالاهای داخلی شده است که با روح اقتصاد مقاومتی نیز در تناقض آشکار است.روانشناسان معتقدند در جامعه کنونی ما که زنان مدیر آن هستند و به نقشآفرینی در جامعه و خانواده مشغولند، وضعیت اقتصادی دچار تغییراتی شده و لازم است با هدف تغییر رفتارهای اقتصادی زنان، از ظرفیت فرهنگی کشور حداکثر استفاده را بهعمل آورد.فهیمه قبیتی میگوید: تغییر ارتقای کیفیت اوقات فراغت خانواده ضرورتی است که باید توسط زنان مورد تجدیدنظر قرار گیرد. خانوادهای که خود را ملزم میداند تعداد سفرهای خود را به چند سفر کوتاهمدت و بلندمدت در سال افزایش داده و همواره از رستورانها و هتلهای گرانقیمت استفاده کند، تنها باید در یک بستر فرهنگی با ایجاد فضایی شاد و به حداقل رساندن هزینههای مصرفی، کیفیت اوقات فراغت خود را افزایش دهد.وی ادامه میدهد: نگاهی به وضعیت اجتماعی نشان میدهد با وجود افزایش مصرف و میل به زیادهخواهی و تجملگرایی که در خانوادههای ایرانی وجود دارد و تنوعطلبی و رفتارهای غیراقتصادی، نشاط اجتماعی در جامعه افزایش پیدا نکرده است و چه بسا باعث ازهمگسیختگی خانواده نیز شده است. این کارشناس یادآور میشود: تغییر کیفیت زندگی تنها با خریدهای چندباره امکانپذیر نیست و زنان باید در یک سیستم آموزشی و فرآیند حمایتی قرار گیرند تا برای خانواده برنامهریزی داشته باشند.