موسیقی رپ چگونه پا به ایران گذاشت؟ نگاهی به تفاوت های موسیقی رپ ایران با غرب

موسیقی رپ دست کم نزدیک به ۱۵ سال است که پا به ایران گذاشته و هوادارانی هم پیدا کرده است. در واقع از اواخر دهه ۱۳۷۰ خورشیدی با اجرای یک قطعه توسط شهاب حسینی در برنامه تلویزیونی «اکسیژن»، سبک رپ در داخل کشور به شکل رسمی وارد شد. رپ که به موسیقی اعتراض آمیز خیابانی شهره است، برای نخستین بار توسط سیاه پوستان آفریقایی که از تبعیض نژادی و مشکلات مالی در عذاب بودند با مضمونی اعتراضی شکل گرفت. موسیقی آنها دارای ضرباهنگی تند بدون رعایت آهنگسازی قانونمند و ساختارهای شعری بود، آفریقایی ها در این قالب با بیانی طنز به روایت صحنه های تلخی همچون نژادپرستی سفیدپوستان آمریکایی و معضلات و مشکلات طبقات پایین جامعه پرداختند.
رسانه های مجازی، کانال ورود رپ به ایران
به گزارش امروز خراسان جنوبی طبعا کانال ورود این موسیقی به ایران، رسانه های مجازی، ماهواره و وب سایت ها بود، اکنون نزدیک به ۱۵ سال است که رپ پا به ایران گذاشته و هوادارانی هم پیدا کرده است. اگر بخواهیم دقیق تر به بررسی این موضوع بپردازیم، باید بگوییم که از اواخر دهه ۱۳۷۰ خورشیدی با اجرای یک قطعه توسط شهاب حسینی در برنامه تلویزیونی «اکسیژن» سبک رپ در داخل کشور به شکل رسمی وارد شد. پس از آن دو سال بعد شاهکار بینش‌پژوه نخستین آلبوم رپ فارسی را با عنوان اسکناس منتشر کرد، ناگفته نماند که این آلبوم با چاشنی طنز از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز دریافت کرد. رپرهایی همچون سروش لشکری که با انتخاب نام مستعار «هیچ‌کس» در داخل ایران فعالیت کرده و به پدر رپ فارسی شهره است، از دیگر افرادی بود که به این عرصه ورود پیدا کرد. در سال ۱۳۸۵ نیز در چند مجموعه تلویزیونی به نام متهم گریخت، ترش و شیرین و خانه به دوش قطعه هایی به سبک رپ- پاپ فارسی اجرا شد و همه این مسائل در کنار هم دست به دست هم داد تا رپ فارسی در داخل ایران شکل بگیرد.
بعد از این ماجراها، جوانان دیگری هم که به دنبال نو آوری بودند، به این سبک و سیاق موسیقایی روی آوردند؛ زیرا چنین سبکی نیازمند دانش کافی در حوزه موسیقی و صدای چندان خوب نبود و می توانست با تغییر ذائقه طیف های مختلف جامعه، فضا را برای شنیدن آثار خوانندگان این سبک باز کند. جوانان ایرانی که در ابتدا مخاطب این سبک بودند، با گذر زمان به مقلدان رپ بدل شدند و تصمیم گرفتند تا حرف ها و درد و دلهایشان را که اغلب مضمونی عاشقانه  و اجتماعی داشت با تکیه بر این شیوه بیان کنند. البته رپی که در گذشته و همین امروز در ایران خوانده می شود با آنچه در جهان عرضه شده و می شود، تفاوتی معنادار و آشکار دارد.
جنبه اعتراض در رپ ایران کمرنگ است
همان طور که می دانیم رپ در مجموع یک موسیقی اعتراضی است اما در رپ فارسی، جنبه اعتراض و واکنش نسبت به مسائل سیاسی بسیار کمرنگ است؛ در حالی که آشکارترین ویژگی رپ در جهان، همین جنبه اعتراضی و پرداختن به مسائل و مباحث سیاسی است.
در اغلب موارد رپ ایرانی دارای مضامین عاشقانه و اجتماعی است ولی موسیقی رپی که در سطح جهان عرضه می شود، عموما دارای مفاهیم و محتوای لذت جویانه، اعتراضی و خشم و خشونت است.
البته ما در اینجا قصد تطهیر موسیقی رپ ایرانی را نداشته و نداریم و بر این مسئله هم تاکید می کنیم، رپرهایی هستند که در داخل کشورمان مسیر بی سرانجام و آشفته ای را طی کرده و الفاظ و مسائلی را در موسیقی خود مطرح می کنند که کوچکترین تناسب و همخوانی با فرهنگ ایرانی و اسلامی ندارد. به همین خاطر است که هنوز کارهای رپ به صورت زیرزمینی و غیرقانونی تولید شده و سپس در فضاهای مجازی و بر روی وب سایت ها قرار می گیرد.
اما به طور کلی این روزها با توجه به اینکه قرار است به خوانندگان این نوع از موسیقی در صورت رعایت اصول اخلاقی، مجوز داده شود، کمتر شاهد بیان مضامینی زشت و بی پرده در این موسیقی هستیم.  در مجموع باید برای بیان تفاوت های موسیقی رپ ایرانی با جهان به مولفه اصلی اشاره کرد و به این نتیجه گیری رسید که در رپ ایرانی یک گروه مسائل اجتماعی را نقد کرده و از درد مردم و محرومین سخن می گویند و به بیان مشکلاتی نظیر جدایی و تنهایی می پردازند؛ و یا از مفاهیمی همچون مقاومت و ایستادگی و عشق به وطن حرف می زنند. گروه دیگر از رپرهای ایرانی راه افراط را پیش گرفته اند و نظام و دین را مورد هجمه قرار داده و از انقلاب بنیادی سخن می گویند و دسته سوم به طور کلی مسیر ابتذال را پیش گرفته و حرف های مبتذل را در ترانه های خود مطرح می کنند. به عبارت دیگر دو دسته اخیر که به آن اشاره شد حکم وصله ناجور را برای رپ فارسی دارند و هنوز از رویه گذشته غرب در این سبک از موسیقی تقلید می کنند.
خروج رپ گانگستری از مسیر اصلی خود
طی سالیان قبل دو عنصر خشونت و فساد در رپ غرب حرف اول را می زد؛ به عبارت دیگر ترویج و گرایش گسترده به سمت «رپ گانگستری» در جوامع غربی سبب شد تا به جای بیان سخنان عدالت طلبانه و مقابله با فقر و نابرابری، مفاهیم ابتذالی، فساد و خشونت، نگاه ابزاری به زن، تحقیر کردن و قانون شکنی، ساختار رپ غرب را تحت الشعاع قرار دهد.
البته ناگفته نماند که دهه ۹۰ میلادی رپ گانگستری مضمونی اعتراضی داشت اما پس از ورود افراد بزهکار به این عرصه، الفاظ زشت و پوچ به سبک موسیقی رپ در جهان ورود پیدا کرد و رپ گانگستری (گنگستا) از مسیر اصلی خود یعنی مضمون اعتراض خارج شد. هرچند که نباید از جاده انصاف دور شد؛ زیرا مدتهاست که دیگر رپ گانگستری طرفداری ندارد و بسیاری از خانواده ها در غرب به این رویه معترض شدند به همین خاطر بلافاصله پس از این ماجرا رپ مسیحی انجیلی متولد شد. بُعد اخلاقی و ایمانی و تعارضات و تناقضات انسان مومن با جامعه خود مضمون اصلی این نوع رپ را دربر می گیرد.
رپ ایرانی که این روزها قرار است سبک و سیاق اخلاقی و درستی را در پیش بگیرد با آنچه در غرب عرضه می شود، تفاوت دارد، اگرچه بسیاری از رپرهای ایرانی در داخل کشور خودمان به بیان مضامین زشت پرداخته اند، اما به هر تقدیر نباید فراموش کرد که از ابتدا تاکنون رپ ایرانی فقط در انحصار این گونه مفاهیم ولنگارانه و سخیف نبوده است، همان طور که پیش از این به آن اشاره شد، رپرهایی هستند که در داخل کشورمان به بیان مضامین اجتماعی می پردازند. از سوی دیگر رپ فارسی که در ایران وجود دارد، شش و هشت و خالتوری است و از این لحاظ هم با رپ سایر نقاط دنیا تفاوت دارد؛ زیرا در رپ های جهان شاهد اتفاقات ریتمیک و جالبی هستیم. در مجموع رپ در کشور ما از نظر بیان کلمات، ریتم و حتی نوع موزیک دارای هیچ کدام از شاخصه های رپ در سایر نقاط دنیا نیست. تمام این مسائل که به آن اشاره شد، تفاوت های پیدا و پنهان رپ ایران با جهان به ویژه کشورهای غربی را نشان می دهد.