یکی از اشکالات اصلی مالیات بر ارزش افزوده که ذیل مالیات بر مصرف تعریف می‌شود، ماهیت ضد مصرفی آن است؛ به این معنی که تقاضای کلی در جامعه را کاهش می‌دهد. با توجه به رکود اقتصادی کنونی در ایران، افزایش یک درصدی مالیات بر ارزش افزوده نه تنها تورم را تشدید می‌کند، بلکه فشار مالیات مضاعفی بر مردم ایجاد می‌کند. این امر منجر به تعمیق بیشتر رکود و تأثیر منفی بر سطح تولید کشور خواهد شد.

معایب افزایش یک درصدی مالیات بر ارزش افزوده

با وضعیت فعلی اقتصاد ایران که با رکود عمیق مواجه است، افزایش مالیات بر ارزش افزوده بیشتر مانع رشد اقتصادی خواهد شد. کاهش مصرف کلی مردم به دلیل افزایش نرخ مالیات بر ارزش افزوده، منجر به کاهش تقاضا در کل جامعه و در نتیجه بدتر شدن وضعیت اقتصادی خواهد شد. همچنین افزایش مالیات بر ارزش افزوده به دلیل افزایش قیمت کالا‌ها و خدمات منجر به کاهش مصرف مردم می‌شود. در نتیجه، کاهش تقاضا وجود خواهد داشت که تأثیر منفی بر مشاغل و اقتصاد کلی می گذارد.

از سوی دیگر، کاهش تقاضا ناشی از افزایش مالیات بر ارزش افزوده، مستقیم بر سطح تولید کشور تأثیر خواهد گذاشت. تقاضای کمتر به این معناست که کسب و کار‌ها، کالا‌ها و خدمات کمتری تولید خواهند کرد و منجر به کاهش تولید کلی می‌شوند. همچنین مالیات بر ارزش افزوده یک مالیات پس‌رونده است؛ به این معنی که بر گروه‌های با درآمد پایین‌تر تأثیر قابل‌توجهی نسبت به گروه‌های با درآمد بالاتر می‌گذارد. افزایش مالیات بر ارزش افزوده، بار مالیاتی بالاتری را بر کسانی تحمیل می‌کند که حداقل توان مالی آن را دارند و نابرابری درآمد را تشدید می‌کند.

در نتیجه، افزایش یک درصدی مالیات بر ارزش افزوده در ایران، پیامد‌های منفی چشمگیری خواهد داشت. این امر رکود اقتصادی را عمیق‌تر می‌کند، تقاضای کلی را کاهش می‌دهد، بر تولید تأثیر منفی می‌گذارد، فشار مالیاتی نامتناسبی را بر گروه‌های کم درآمد وارد می‌کند و اندازه اقتصاد زیرزمینی را گسترش می‌دهد. بنابراین، سازمان برنامه و بودجه به جای فشار بیشتر بر معیشت مردم و سخت کردن زندگی مردم، رویکرد‌های جایگزین برای تولید درآمد را بدون فشار بیشتر به مردم بررسی کند.

فشار بیشتر به اقشار کم درآمد و ضعیف جامعه با سیاست بودجه ای دولت!

در همین رابطه و در خصوص اثرات مخرب مالیات بر ارزش افزوده با مجیدرضا حریری رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه خواهید خواند.

مجید رضا حریری رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین در گفت‌وگو با خبرنگار تابناک اقتصادی، درباره افزایش مالیات بر ارزش افزوده در بودجه سال آینده گفت: مالیات بر ارزش افزوده در واقع همان مالیات گرفتن از مصرف مردم است، هر چه قدر مالیات ستانی ما به سمت مصرف برود، بیشتر به مردم محروم و ضعیف فشار وارد می‌شود.

حریری در ادامه با بیان اینکه وقتی به مردم ضعیف فشار بیشتری وارد شود فاصله طبقاتی هم در کشور بیش از بیش تشدید می‌شود، بیان کرد: در فرآیند اخذ مالیات بر ارزش افزوده در کشور ما نواقصی وجود دارد و این زنجیره به خوبی عمل نمی‌کند و در حال حاضر در کشور ما چرخه‌ای معیوب دارد. همچنین مالیات بر ارزش افزوده که جزئی از مالیات بر مصرف است، به دلیل ماهیت آن، بر قشرهای کم درآمد و ضعیف جامعه فشار بیشتری وارد خواهد کرد.

رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین در ادامه بیان کرد: در زمینه اثرات مالیات بر ارزش افزوده بر تولید کشور نیز یکی از مشکلات جدی در بحث بازپرداخت مالیات بر ارزش افزوده پرداختی بخش مولد است. خیلی از افراد مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت می‌کنند، ولی تا بخواهند مالیاتشان را پس بگیرند مثل صادرکنندگان، باید ۶ تا ۷ ماه صبر کنند تا بتوانند این مالیات را مجددا دریافت کنند که این میزان باید به حداقل رسانده شود و در این شرایط تورمی به ضرر تولید است.

رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین ادامه داد: تنها در شرایطی می‌توان مالیات بر ارزش افزوده را در بودجه افزایش داد که ۷ دهک اول جامعه از سوی دولت حمایت هم بشوند و یا از پرداخت مالیات معاف باشند.

به گفته‌ این فعال اقتصادی؛ اخذ مالیات بر ارزش افزوده از فردی که ۱۵ میلیون در ماه درآمد دارد، ظالمانه است؛ این افراد با روزی ۱۰ دلار زندگی می‌کنند. اگر این افراد در کشوری دیگر سکونت داشته باشند، دولت پولی به جای اینکه از آن‌ها مالیات بگیرد، هم به آن‌ها می‌دهد.

رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین با اشاره به اینکه برای رسیدن به شیوه درست اخذ مالیات بر ارزش افزوده باید پایه‌های اخذ مالیات را بالا بیاوریم، توضیح داد: با وجود مشکلات در زنجیره ارزش و عدم امکان معافیت دهک‌های ضعیف جامعه از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده، افزایش یک درصدی مالیات بر ارزش افزوده، موجب خواهد شد که هم سیاستگذار شکست بخورد، هم موج منفی در جامعه ایجاد کند و هم شرایط تورمی در جامعه تشدید می‌شود.