به تازگی در همایش روز ملی صادرات، پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در سخنانی نسبت به منفی شدن تراز تجاری هشدار داد و گفت: میزان صادرات ما نسبت به سال گذشته منفی شده است و برای اولین بار تراز تجاری در ۶ ماهه اول سال به منفی ۶ میلیارد دلار رسیده است. وزیر صمت نیز در این مراسم با بیان اینکه بخش عمده‌ای از مشکلات صادرات، ریشه در عقب‌ماندگی تولید دارد، تصریح کرد: بخش تولید نتوانسته کالا‌های باکیفیت، قابل رقابت و مازاد در بخش‌های مزیتی کشور در مقیاس گسترده و قابل رقابت در بازار‌های جهانی تولید کند که البته این موضوع کلی نیست، زیرا ممکن است شواهدی معرفی شوند که وضعیت کشور در آن بسیار رقابتی است؛ همچنین مشکلات مربوط به حوزه بازاریابی و توزیع شامل مسائل و مشکلات فنی و عوامل بازاریابی مانند کانال‌های ترویج محصول و کانال‌های توزیع و بسته‌بندی هم در این موضوع تاثیرگذار است.

صحبت‌های اخیر رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در حالی است که حالا با به روز رسانی آمار تجارت خارجی کشور، اوضاع این شاخص مهم اقتصادی بدتر شده است. به گونه‌ای که رئیس کل گمرک اظهار داشته است: از ابتدای امسال تا پایان مهر ماه، ارزش صادرات  ۷۹ میلیون و ۵۰۰ هزار تن انواع کالای غیر نفتی (به استثنای نفت خام، نفت کوره، نفت سفید و تجارت چمدانی) به ۲۸ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار رسیده است که کاهش کمتر از یک درصدی در ارزش داشته است. هرچند در این مدت هفت ماهه، در مقایسه با مدت مشابه سال قبل افزایش ۲۹.۳۲ درصدی در وزن را به ثبت رسانده است.

رضوانی فر افزوده است: در این مدت ۲۰ میلیون و ۹۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۳۶ میلیارد دلار وارد کشور شد که به لحاظ وزن ۶.۲۱ درصد و از حیث ارزش ۱۲.۶۱ درصد در مقایسه با مدت مشابه سال قبل افزایش نشان می‌دهد؛ بنابراین با در نظر گرفتن ارزش صادرات و واردات، تراز تجاری کشور در هفت ماه امسال، به منفی ۷ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار رسیده است که نسبت به ماه قبل، افزایش داشته است و به منفی‌تر شدن میل کرده است.

آن طور که رئیس کل گمرک گفته است: در هفت ماهه امسال صادرات کالا‌های پتروشیمی به ۳۱ میلیون تن و به ارزش ۱۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار رسید که از نظر وزن ۲۶ درصد افزایش و از حیث ارزش ۱۲ درصد کاهش داشته است.

اما عمده کالا‌های صادراتی چه بوده است؟ در پاسخ به این سوال، معاون وزیر اقتصاد داشته است: در این مدت گاز طبیعی مایع شده با ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار و اختصاص ۸.۳۷ درصد، پروپان مایع شده با یک میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار و ۶.۶۹ درصد و بوتان مایع شده با یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار و ۴.۶ درصد، سه قلم عمده کالا‌های صادراتی بوده اند. وی اضافه‌کرد: در هفت ماهه امسال متوسط ارزش گمرکی هر تن کالای صادراتی از ۴۶۶ دلار به ۳۵۷ دلار رسیده که نشانگر کاهش ۲۳.۴۳ درصدی است.

رضوانی‌فر درباره سه قلم عمده کالا‌های وارداتی در هفت ماه امسال نیز گفت: در این مدت ذرت دامی با ۲ میلیارد دلار و سهم ۵.۵۳ درصدی، انواع گوشی تلفن همراه با یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار و سهم ۴.۰۸ درصدی و دانه سویا با یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار و سهم ۳.۴۱ درصدی، سه قلم عمده کالای وارداتی را به خود اختصاص دادند.

واردات ۱۱ میلیارد دلاری از امارات

رئیس کل گمرک ایران گفت: پنج کشور عمده طرف معامله واردات نیز در این مدت به ترتیب شامل امارات متحده عربی با ۱۱ میلیارد دلار، چین با ۱۰ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار، ترکیه با سه میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار، آلمان با یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار و هند با یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار است.

صادرات ۸ میلیارد دلاری به چین

معاون خاندوزی تاکید کرد: از ابتدای سال تا پایان نخستین ماه پاییز، بیشترین صادرات کشورمان به کشور چین با هشت میلیارد دلار، عراق با پنج میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار، امارات متحده عربی با سه میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار، ترکیه با ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار و هند با یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار بوده است.

در مجموع تجارت خارجی کشور از ابتدای امسال تا پایان مهر ماه با ۶.۲ درصد افزایش در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته به رقم ۶۴ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار رسید.

بر اساس این گزارش، یکی از دلایل شکل گیری تراز تجاری منفی و افت ارزش صادرات غیرنفتی، کاهش قیمت‌های جهانی برخی از کالا‌های صادراتی از جمله محصولات پتروشیمی بوده است. بانک مرکزی نیز تاکید داشته است: بروز کسری بازرگانی گمرکی، بیش از هر چیز ریشه در تحولات قیمت‌های جهانی کالا‌های صادراتی و وارداتی دارد؛ به طوری که ارزش هر تن کالای صادراتی در شش ماهه سال جاری، برابر ۳۵۶ دلار بوده که در مقایسه با رقم شش ماهه سال ۱۴۰۱ معادل ۲۳.۹ درصد کاهش نشان می‌دهد. این در حالی است که طی همین دوره، ارزش هر تن کالای وارداتی معادل ۱۷۲۹ دلار بوده که نسبت به رقم مشابه سال ۱۴۰۱ معادل ۸.۴ درصد افزایش نشان می‌دهد.

اما در کنار این موضوع، باید توجه داشت که منفی شدن تراز تجاری، همواره به عنوان سیگنالی منفی برای بازار ارز تلقی شده است. سیگنالی که در کنار کسری بودجه دولت، ممکن است ثبات نسبی بازار ارز را تهدید کند. هرچند بازارساز معتقد است: “تراز بازرگانی گمرکی کشور عموماً منفی بوده و به عبارتی در بازرگانی خارجی گمرکی عمدتاً با کسری روبه رو بوده‌ایم که این کسری از محل صادرات نفتی پوشش داده شده است. “در هر صورت باید تا پایان سال صبر کرد تا در پنج ماه پایانی سال جاری، روند صادرات و واردات کشور به کدام سو خواهد رفت و آیا شاهد مثبت شدن تراز تجاری خواهیم بود یا خیر؟!