غزال زیاری: طبق گزارش منتشره در وال استریت ژورنال، GPS ، پنجاه سال بعد از طراحی و تائید توسط وزارت دفاع ایالات متحده امریکا (DOD)، حالا در معرض خطری جدی قرار دارد. GPS تا پیش از این بهترین و شناخته شده‌ترین سرویس مکان‌یابی استاندارد دنیا بود ولی حالا این جایگاه به شدت در خطر است.

در مقاله اخیری که توسط مرکز علوم و امور بین‌المللی بلفر در هاروارد منتشر شده، سارا سووال، معاون اجرایی مسائل استراتژیک در IQT و تایلر وندنبورگ و کاج مالدن، از بایدو به‌عنوان دشمن آتی GPS نام برده و تیتر زده‌اند: “بایدوی (BeiDou)چین: ابعاد جدید رقابت قدرت بزرگ”. در این مقاله به این نکته اشاره شده که نسخه GPS چینی، بخشی از تلاش‌های قابل توجه و دیرینه این کشور در راستای پیوستن به صف فناوری کشورهای پیشرو و استفاده از قابلیت‌های آن در مسیر دستیابی به مزیت ژئوپولیتیکی در سرتاسر دنیاست.

ارزیابی برتری‌های فنی بایدو که توسط سووال انجام گردید، با حمایت حیرت‌انگیزی از سوی یک هیئت مشاور دولتی در مورد GPS روبرو شده است. این هیئت یادآور شده که در حال حاضر قابلیت‌های جی.پی.اس به طرز قابل توجهی کمتر از بایدوی چین است و خواهان آن شده تا دولت وارد عمل شده و اقتدار آمریکا دراین زمینه را بازیابی کند.

مزیت‌های بایدو نسبت به رقیب آمریکایی

سرویس مکان‌یابی بایدو، جدیدتر است و بیش از هرسیستم دیگری ماهواره دارد و تعداد ایستگاه‌های نظارتی آن در سراسر دنیا، بیش از ده برابر جی.پی.اس است. در نتیجه دقت بایدو، در بسیاری از مناطق از جمله کشورهای در حال توسعه، بالاتر از همتای آمریکایی‌اش است.

سووال به این نکته اشاره کرده که در صورتی که بایدو، دقیق‌ترین داده‌های موقعیت‌یابی، ناوبری و زمان‌بندی داده‌ها (PNT) را در دنیا فراهم کند، چین احتمالا قادر خواهد بود تا بر اقتصاد کشورهای دیگر تاثیر گذاشته و بر این نکته تاکید کند که این تنها یک مثال از شیوه جدیدی از رقابت قدرت است که در آن آمریکا حرف چندانی برای گفتن نخواهد داشت.

چین در حال تامین اطلاعات برتر PNT برای تقویت قدرت دیپلماتیک، اقتصادی و نظامی خود است و آمریکا نمی‌تواند به راحتی اقتدارش در این حوزه دیرینه را واگذار کند.

بایدو جدیدتر و پیشرفته‌تر از دیگر GNSS (سیستم ماهواره ای ناوبری جهانی) هاست و این کار را برای چین در راستای متقاعد کردن ملت‌های دیگر برای استفاده از سیگنال‌های بایدو و خرید تجهیزات تخصصی آسان‌تر خواهد کرد. به ویژه در شرایطی که خرید تجهیزات از چین، به اقتصاد آمریکا و موقعیت آن به عنوان پیشگام فناوری GNSS ضربه‌ای کاری می‌زند.

ترس از راه‌اندازی و نظارت‌های اخیر

در اواسط ماه می سال ۲۰۲۳، چین آخرین ماهواره بایدو را به فضا پرتاب کرد تا تعداد ماهواره‌های بایدو به ۵۶ عدد برسد؛ تقریبا ۲ برابر ۳۱ ماهواره GPS.

آخرین ماهواره بایدو، دارای ویژگی پیام‌رسانی دو طرفه است؛ ویژگی‌ای که GPS از آن بی‌بهره است. این عموما در چین در دسترس است و به تراشه‌های خاصی نیاز دارد که به شکل گسترده در بازار مصرف‌کنندگان در دسترس نیست. این به کاربران این امکان را می‌دهد تا در مناطقی که پوشش‌دهی شبکه موبایل وجود ندارد، پیغام‌های کوتاهی ارسال کرده و در عین حال می‌توان از آن برای عملیات جستجو و نجات نیز بهره برد.

در گزارش CNBC به ین نکته اشاره شده که این نگرانی وجود دارد که سیستم بایدو به عنوان یک دستگاه نظارتی مورد استفاده قرار بگیرد. چرا که ویژگی پیام‌رسانی دو طرفه، موقعیت مکانی کاربر و همچنین دیگر انواع داده‌ها را نیز فاش می‌کند.

بیشتر بخوانید:

• آنچه تا امروز دیده نشده بود / شاهکار جدید جیمز وب در مشتری/ عکس
• چهره‌های عجیبی که یک قرن پیش از آدم فضایی‌ها کشیده‌اند / عکس

به علاوه، با افزایش تعداد اپلیکیشن‌های موبایل‌ها و افزایش وسایل‌نقلیه خودرانی که از سیستم بایدو استفاده می‌کنند، اطلاعات و داده‌های کاربران بیشتری انتقال خواهد یافت.

در این میان، ارتش آمریکا نیز درحال ارتقای GPS با ماهواره‌های مدرن‌تری است که برای دادن مختصات دقیق‌تر به دستگاه‌های غیرنظامی در فضاهای سرپوشیده و صعب‌العبور طراحی شده‌اند. در هر حال بعید به نظر می‌رسد که تا چند سال آینده، نسل بعدی سرویس جی.پی.اس در اختیار غیرنظامیان قرار بگیرد.

این درحالی است که GPS پیشگام صنعت PNT بود که امکان دسترسی به یک سیستم جدید و رایگان را برای غیرنظامیان فراهم می‌کرد. این سیستم در ابتدا برای وزات دفاع آمریکا طراحی شد بود ولی بعدها به یک زیرساخت مهم جهانی مبدل شد که زیربنای بخش وسیعی از اقتصاد آمریکا به شمار می‌رود.

دیگر رقبای جی.پی.اس و بایدو

علاوه بر GPS و بایدو، دو سیستم ماهواره‌ای ناوبری جهانی (GNSS) دیگر نیز وجود دارند: Glonass روسیه و گالیله اتحادیه اروپا و البته نباید سیستم‌های منطقه‌ای ژاپن (QZSS) و هند (NavIc) را نیز فراموش کرد.

بایدو در ابتدا یک شبکه منطقه‌ای کوچک با گیرنده‌های ضعیف و تعداد محدودی کاربر غیرنظامی بود که کارش را در سال ۲۰۰۰با ارسال دو ماهواره به فضا آغاز کرد ولی از آن زمان تاکنون پیشرفت‌های چشمگیری داشته و در حال حاضر بیش از سی ایستگاه نظارت دقیق دارد و مدعی است که مکان کاربران را با چند سانتی متر اختلاف مشخص می‌کند و درعین حال قابلیت‌های شایان توجهی در زمینه برقراری ارتباط دوطرفه را نیز داراست.

هم بایدو و هم GPS، مزایای غیرنظامی متعددی نیز دارند که فراتر از انتظارات اصلی سیستم‌ها گسترش یافته‌اند. از جمله آنها می‌توان به رانندگان اوبر اشاره کرد که معمولا برای یافتن مسافران به داده‌های GNSS موبایل‌هایشان اتکا می‌کنند و یا کشاورزان که با بهره‌گیری از برنامه‌های مبتنی بر جی.پی.اس به برنامه‌ریزی مزرعه، نقشه‌برداری میدانی، نمونه‌برداری و اقدامات دیگر می‌پردازند. به گفته دانا گووارد، رئیس بنیاد ناوبری و زمان‌بندی انعطاف‌پذیر، GPS ابزار بی‌صدا نامیده می‌شود؛ چرا که از سیگنال‌های آن تقریبا در هر نوع فناوری استفاده می‌گردد.

نیم‌نگاهی به آینده

GPS، موشک‌ها، کشتی‌ها و نیروهای آمریکایی را از طریق فرکانس‌های نظامی امنی که از سیگنال‌های غیرنظامی مجزاست، هدایت می‌کند. تسلط GPS در دنیا و در گذشته به نحوی بود که حتی ارتش‌های رقیب هم از این تکنولوژی تحت کنترل پنتاگون بهره می‌بردند.

ارتش آمریکا مدتهاست قصد دارد تا جی.پی.اس را با ناوگانی از ماهواره‌های مدرن و قابل ارتقا که مختصات دقیق‌تری را با تداخل کمتری ارائه می‌دهند، ارتقا دهد. ماهواره‌های جدیدتر قرار است تا داده‌ها را طریق فرکانس جدیدی به نام L۵ در اختیار کاربران غیرنظامی قرار دهند.

نیروی فضایی بعد از کمی تاخیر حالا هفده ماهواره مجهز به L۵ را در مدار قرار داده ولی هنوز نتوانسته به تعداد مدنظر ۲۴ ماهواره موردنیاز برای برخورداری از یک سیستم قابل اتکا دست بیابد. برخی از این ماهواره‌ها در حال حاضر در کلورادو ساخته شده‌اند و در انتظار تامین بودجه برای پرتاب هستند. نیروی فضایی در بیانیه‌ای اعلام کرده که جی.پی.اس همچنان به تعیین استانداردهای طلایی برای دستیابی به اهدافش ادامه می‌دهد.

سخنگوی فرماندهی سیستم‌های فضایی به وال استریت ژورنال گفته:« در شرایطی که ممکن است دیگر کشورها بهبودهایی را در دقت و عملکرد مشابه موجود گزارش کرده باشند، اما GPS همچنان پیشرو در این مسیر است و تنها سیستمی است که در پروازهای بین‌المللی مورد تائید قرار گرفته و از آن استفاده می‌شود.»