به گزارش ایرنا، ویراژ، تک چرخ، حرکت خلاف جهت و در نهایت کات؛ صحنه‌هایی است که در خیابان‌های شلوغ و کم‌عرض شهر شاهد آن هستیم، حرکاتی که در بیشتر مواقع برای جوانان موتورسوار و شهروندان مشکلات زیادی ایجاد کرده است، صحنه‌هایی که در آن چند دقیقه خودنمایی گاه با پایانی تلخ همراه می‌شود.

موتور و نبود فرهنگ صحیح موتورسواری همه ساله هزاران جوان را در کشور به کام مرگ می‌کشد و با وجود هشدارها هنوز جوان‌ها کمتر به رعایت مقررات رانندگی توجه می‌کنند.

امید یکی از همین جوانانی است که عشق موتور و شوق تک چرخ زدن داشت و در سن ۱۶ سالگی دچار آسیب مغزی شد و بعد از ۱۰ سال سهمش از دنیا به اندازه یک مترمربع از کنج خانه است.او بعد از حادثه رانندگی، هیچ خاطره‌ای را به یاد ندارد، نه رویای موتورسواری در ذهنش است و نه شوق تک چرخ زدن، فقط می‌توان میان قاب چشمانش آیینه عبرتی را دید برای آنانکه که رویاهایی مشابه امید دارند.

علی اما جوان ۱۹ ساله علاقه‌مند به موتور است که از سن ۹ سالگی موتور سوار می‌شود اما علیرغم همه شوق و اشتیاقی که به تک چرخ زدن دارد هنوز جرات نکرده دست به انجام حرکات نمایشی زند.

از دید او این حرکات نمایشی خطر آفرین بوده و برای موتور هم آسیب زا است، اما سرعت زیاد ، هیجان دارد و به همین خاطر جوانان علاقه به موتورسواری دارند.

وی با اشاره به اینکه استفاده از کلاه ایمنی در جلوگیری از آسیب به سر بسیار اهمیت دارد عنوان کرد: چند بار تاکنون تصادف داشته ام اما خوشبختانه مشکل جدی در این تصادفات برایم رخ نداد.

با این حال خبری که هفته گذشته از تصادف منجر به فوت ۲ نوجوان موتورسوار در یکی از روستاهای اطراف شهر بیرجند منتشر شد بسیار ناگوار بود و علت حادثه توسط کارشناسان پلیس انحراف به چپ یکی از موتورسیکلت‌ها تشخیص داده شد اما این حادثه تلخ ۲ خانواده را به طور همزمان داغدار کرد.

مرگ ۱۸ موتور سوار در جاده‌های خراسان جنوبی

به گفته رئیس پلیس راه خراسان جنوبی از ابتدای امسال ۲۰۰ فقره تصادف در جاده‌های استان مربوط به موتورسیکلت ها بوده که معادل ۱۰ درصد کل تصادفات برون شهری استان است.

سرهنگ علیرضا رضایی با اشاره به اینکه ۱۸ نفر در این تصادفات جان باختند به خبرنگار ایرنا اظهار کرد: ۲۵۶ نفر در تصادفات برون شهری مجروح شده اند که ۱۴ درصد مجروحین تصادفات برون شهری و ۱۳ درصد متوفیان برون شهری مربوط به موتورسیکلت سواران است.

وی در خصوص بیشترین علت تصادف برون شهری موتورسیکلت ها نیز گفت: بیشترین علل، توجه نکردن به جلو با ۲۹ درصد، تخطی از سرعت مطمئنه با ۱۹ درصد و رعایت نکردن حق تقدم با ۱۹ درصد است.

رئیس پلیس راه خراسان جنوبی با اشاره به اینکه ۶۵ درصد موتورسیکلت سواران در جاده‌های استان از کلاه ایمنی استفاده می کنند ادامه داد: در جاده‌ها شاهد حرکات نمایشی از سوی موتورسواران نیستیم اما در صورت مشاهده طبق دستورالعمل برای دفعه اول تا یک هفته و برای مرحله بعد تا یک ماه وسیله نقلیه توقیف می شود.

وی یادآور شد: از ابتدای امسال پنج هزار و ۴۸۹ راننده موتورسیکلت متخلف برون شهری اعمال قانون شده که این عملکرد نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۲ درصد افزایش دارد.

سرهنگ رضایی ادامه داد: تعداد ۵۲۸ دستگاه موتورسیکلت در جاده‌ها توقیف و به پارکینگ منتقل شده‌اند که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۹ درصد افزایش را نشان می دهد.

وی گفت: همچنین چهار هزار و ۳۲۵ دستگاه موتورسیکلت در جاده ها متوقف و نسبت به اخذ تعهد از رانندگان آن ها مبنی بر تکرار نشدن تخلف اقدام شده است.

رئیس پلیس راه خراسان جنوبی با بیان اینکه ۷۷ درصد تصادفات موتوسواران در محورهای روستایی و فرعی و مابقی در جاده‌های اصلی ادامه داد: ۴۸ درصد تصادفات موتورسیکلت سواران برون شهری از ساعت ۱۶ تا ۲۲ است.

وی خاطر نشان کرد:در ۵۲ درصد تصادفات برون شهری موتورسیکلت‌ها مقصر حادثه بوده‌اند.

۹۰ درصد کشته شدگان در تصادف موتور کلاه ایمنی ندارند

رئیس پلیس راهور خراسان جنوبی هم با اشاره به اینکه از ابتدای امسال ۶۰۱ فقره تصادف موتورسیکلت سواران در معابر درون شهری رخ داده گفت: این آمار معادل ۱۲ درصد تصادفات درون شهری استان است.

سرهنگ علیرضا عباسی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: ۹ راکب و ترک‌نشین موتوسیکلت از ابتدای سال جاری در این تصادفات درون شهری کشته و ۶۵۴ نفر مجروح شده اند که ۴۵ درصد مجروحان و ۵۷ درصد متوفیان حوادث رانندگی درون شهری استان موتورسواران هستند.

وی یادآور شد: بیشترین علت تصادفات موتورسواران رعایت نکردن حق تقدم عبور با ۳۴ درصد و توجه نکردن به جلو با ۳۲ درصد است همچنین در ۲۰ درصد تصادفات درون شهری موتورسیکلت ها مقصر حادثه بوده‌اند.

رئیس پلیس راهور خراسان جنوبی بیان کرد: پلیس بصورت مستمر و با گشت های محسوس و نامحسوس انجام طرح‌های انتظامی نسبت به برخورد با موتورسیکلت سواران متخلف اقدام می‌کند که از ابتدای سال جاری تاکنون هزار و ۲۸۲ دستگاه موتورسیکلت توقیف که نسبت به مدت سال گذشته ۱۹ درصد افزایش داشته است.

وی افزود: سه هزار و ۶۸۲ دستگاه موتورسیکلت هم از ابتدای امسال اعمال قانون شده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۶ درصد افزایش داشته است.

وی یادآور شد: براساس تحقیقات انجام شده ۹۰ درصد جان باختگان موتورسیکلت‌های درون شهری استان در هنگام تصادف از کلاه ایمنی استفاده نکرده که اگر موتورسوران همین یک مورد را رعایت کنند می‌توانیم با کاهش قابل توجهی در آمار جان باختگان موتورسوار روبرو شویم.

وی عنوان کرد: با این وجود توزیع کلاه ایمنی و آموزشی موتورسیکلت سواران از اقدامات پلیس بوده که در این راستا امسال ۷۵۶ نفر آموزش داده شده است.

موتورسواری، ورزشی مهیج اما بدون زیرساخت

کمبود پیست استاندارد موتورسواری در خراسان جنوبی و جوانان علاقه‌مند به حرکات نمایشی تهدیداتی را متوجه خانواده‌ها می‌کند طوری که عمدتا در سنین پایین دست به اقدامات خطرآفرین‌ زده و شاهد اتفاقات ناگوار در این زمینه هستیم.

بررسی‌های روانشناسی روی افرادی که از موتور به عنوان یک وسیله ابزاری خطرناک استفاده می‌کنند، نشان داده که این افراد فقط برای جلب توجه دیگران و از روی غرور یا برای نشان دادن مهارت رانندگی خود اقدام به چنین کاری می‌کنند لذا برای آنها جریمه تک چرخ موتور مهم نیست یا به عواقب خطرناکی که ممکن است منجر به مرگ شود هم فکر نمی کنند.

این در حالی است که پیست های موتورسواری مکان مناسبی برای دیده شدن این افراد است تا مهارت خود را پرورش داده و در معرض دید علاقه‌مندان به نمایش بگذارند.

گرچه پیست‌های ورزشی استاندارد بهترین مکان برای تخلیه انرژی جوانانی است که تمایل به انجام حرکات نمایشی با وسیله نقلیه در خیابان دارند اما از دید رئیس هیأت اتومبیل‌رانی و موتورسواری خراسان‌ جنوبی هنوز زیرساخت مناسبی در این زمینه برای جوانان خراسان جنوبی فراهم نیست.

سامان اکبرپور با این وجود به اقدامات فرهنگی اشاره کرد که توسط هیأت اتومبیل‌رانی و موتورسواری خراسان‌ جنوبی در سطح شهرها انجام می شود تا جوانان عشق موتور به پیست های موجود هدایت شوند.

وی با بیان اینکه حتی موتورهای هوندای معمولی هم می‌توانند وارد پیست شوند ادامه داد: از همین رو به تازگی شاهد حضور جوانان و علاقه‌مندان در پیست هستیم که بعد از انجام حرکات نمایشی تخلیه می شوند.

رئیس هیأت اتومبیل‌رانی و موتورسواری خراسان‌ جنوبی مهمترین مشکل را نبود پیست استاندارد در سطح شهر بیرجند برشمرد و افزود: البته یک پیست نزدیک شوکت آباد در حال ساخت است اما با جابه جایی مدیران کل تکمیل این قبیل پروژه‌ها عقب می‌افتد.

وی یادآور شد: پیست موتور سواری در هر شهر وجود دارد اما به شکل استاندارد فقط در شهر سرایان پیست داریم، لذا شهرستان بیرجند به عنوان مرکز استان نیازمند یک پیست استاندارد است که اگر این مکان جدید احداث شود می توان به عنوان بزرگترین پیست موتورسواری و اتومبیل‌رانی شرق کشور از آن استفاده کرد.

اکبرپور با اشاره به وجود جوانان علاقه‌مند به رشته موتورسواری در روستاها نیز گفت: این افراد باید توسط دهیاری‌ها شناسایی و به هیات تخصصی معرفی شود تا بتوان به شکل حرفه‌ای در رشته موتورسواری آموزش دیده و مسابقه دهند.

وی اظهار کرد: پیست موتورسواری مرکز استان روزهای جمعه به مدت یک ساعت برای موتورسواران فعال است اما اگر پیست جدید راه‌اندازی شود در طول هفته می‌توان پذیرای علاقه‌مندان به این رشته مهیج بود.

ورود به پیست موتورسواری از هر سنی آزاد است

رئیس هیأت اتومبیلرانی و موتورسواری خراسان‌ جنوبی تاکید کرد: افرادی که وارد رشته موتور سواری می‌شوند الزاما باید بیمه این رشته ورزشی بوده و با وسایل ایمنی از جمله کلاه وارد پیست شوند.

وی با اشاره به اینکه داشتن گواهی‌نامه برای ورود به پیست الزامی نیست ادامه داد:از هر گروه سنی می‌توانند وارد رشته موتور سواری شوند و حتی کودکان هم اجازه ورود به پیست موتورسواری و تمرین دارند اما در بیرون از پیست نمی توانند از موتور استفاده کنند.

اکبرپور گفت: حتی در رشته موتور کراس بانوان هم می‌توانند ثبت نام کنند و مربی هم داریم لذا مانعی برای تمرین نیست.

قهرمانان موتورکراس بدون حامی

رئیس هیأت اتومبیل‌رانی و موتورسواری خراسان‌جنوبی گفت: برای هدایت جوانان علاقه مند به موتور برای ورود به رشته تخصصی باید فرهنگ سازی انجام شود تا شاهد اتفاقات ناگوار در سطح معابر نباشیم.

وی تاکید کرد: همین هفته گذشته چند موتور هوندا وارد پیست شدند و حرکات نمایشی انجام می دادند که بسیار مورد استقبال تماشاچی ها قرار گرفت لذا اگر جوانان به پیست هدایت شوند قطعا در خیابان دست به حرکات نمایشی و تک چرخ نمی زنند.

اکبر پور افزود: در حال حاضر حدود ۳۰۰ نفر بیمه شده رشته موتورسواری و اتومبیل رانی هستند و در رشته موتورکراس چند نوبت قهرمان ملی داشتیم اما هیچ حمایتی از قهرمانان این رشته نمی شود.

مهاجرت نخبگان بر بستر رابطه‌ای نامتعادل اتفاق می‌افتد که بین کشورهای صنعتی پیشرفته و کشورهای کمتر توسعه‌یافته شکل گرفته و در جریانِ آن نیروی انسانی متخصص و ماهر از کشورهای دسته دوم به دسته اول منتقل می‌شوند.

آنچه مسلم است این که خروج سرمایه انسانی زنگ خطری برای کشورهای در حال گذار به حساب می‌آید زیرا نه تنها این‌گونه کشورها را با تنگنای نیروی انسانی ماهر رو به رو می‌کند، بلکه وابستگی‌شان را نیز به کشورهای صنعتی مضاعف می‌سازد. به عنوان مثال، سازمان جهانی بهداشت تخمین زده به دلیل مهاجرت پزشکان به کشورهای توسعه‌یافته، کمبود ۲.۸ میلیون نفری از پزشکان در کشورهای در حال توسعه به وجود خواهد آمد که با عرضه ناکافی پزشک در کشورهایی با درآمد کم و متوسط ، باید شاهد عواقب ناگواری باشیم که شامل افزایش مرگ ومیر خواهد بود.

سازمان جهانی بهداشت تخمین زده به دلیل مهاجرت پزشکان به کشورهای توسعه‌یافته، کمبود ۲.۸ میلیون نفری از پزشکان در کشورهای در حال توسعه به وجود خواهد آمد

همچنین مهاجرت نخبگان را نباید فقط به عنوان از دست دادن یک عامل مهم برای تولید و توسعه اقتصادی تلقی کرد، بلکه از دیدگاه توسعه اجتماعی، این مهاجرت‌ها مهم هستند، چرا که کشورهای در حال توسعه سرمایه‌های انسانی مهمی را برای مدیریت علمی جامعه از دست خواهند داد. در این صورت نه تنها ظرفیت جامعه برای تولید اقتصادی کاهش پیدا می‌کند، بلکه توانایی این کشورها برای حل مسائل بنیادی خود نیز کاهش می‌یابد. از این دیدگاه رابطه دو سویه‌ای بین حکمرانی و مهاجرت نخبگان به وجود می‌آید؛ از یک سو کیفیت ضعیف حکمرانی در یک کشور در حال توسعه، باعث رانش افراد دارای تحصیلات عالی به سوی کشورهای توسعه یافته‌ای با کیفیت بهتری در حکمرانی می‌شود، از سوی دیگر مهاجرت دانش‌آموختگان باعث می‌شود که کشور در حال توسعه از توان کمتری برای حل مسائل بنیادی خود برخوردار گردد و این چرخه معیوب، توسعه اقتصادی اجتماعی این کشورها را متاثر می‌سازد.

در این خصوص علی مفتخری و همکارانش مطالعه‌ای با عنوان «تاثیر متغیرهای موثر بر حکمرانی فرار مغزها در کشورهای در حال توسعه» انجام داده‌اند که در آن شاخص‌های حکمرانی و نحوه تاثیرگذاری‌ بر مهاجرت نخبگان را مشخص کرده‌اند. در ادامه مشروحی از این مطالعه را می‌خوانید:

نخبگان چرا به کشورهای پیشرفته و صنعتی مهاجرت می‌کنند؟

طبق نظریه «محرومیت نسبی» زمانی که جامعه قادر به تامین نسبی احتیاجات و نیازهای افراد نباشد، احتمال بروز رفتارهای جمعی از جمله مهاجرت افزایش می‌یابد و از این رو در شرایط محرومیت نسبی، افراد برای رفع محرومیت خویش از امکانات مادی و معنوی، مهاجرت می‌کنند. طبق این نظریه وجود محرومیت‌های مختلفی که در کشورهای در حال توسعه نسبت به کشورهای توسعه یافته وجود دارد، دلیل اصلی مهاجرت نخبگان است.

همچنین تجزیه و تحلیل‌های صورت گرفته در این زمینه به خوبی نشان می‌دهد که تصمیم به مهاجرت افراد بیشتر بر اساس انتخاب‌های عقلانی بوده است که تحت تاثیر نیازهای کار نیروی مهاجر و تغییر ساختاری اقتصاد سرمایه‌داری جهان قرار گرفته است. علاوه بر این، وابستگی فرهنگی و اقتصادی بین کشور استعمار شده و استعمارگر به شدت محیط فرهنگی و اجتماعی مستعمره را تحت تاثیر قرار می‌دهد که همین امر باعث تاثیر روی انتخاب افراد و مسیر مهاجرت می‌شود. برای مثال مستعمره‌های پیشین فرانسه مثل الجزایری‌ها، مراکشی‌ها و تونسی‌ها سال‌ها به فرانسه مهاجرت کرده‌اند در حالی که مزایای مقایسه‌ای دیگر کشورها را در نظر نگرفته‌اند.

به علاوه، دلایل مختلفی نظیر تفاوت وضعیت درآمدی مورد انتظار بین مبدا و مقصد، بیکاری، وضعیت مالیات، درآمد سرانه، سطح توسعه، شایسته‌سالاری و همچنین عواملی همچون ثبات سیاسی، کنترل فساد، حاکمیت قانون که به عنوان عوامل دافعه و جاذبه عمل می‌کند، در مهاجرت نخبگان به سمت کشورهای پیشرفته نقش دارند.

با توجه به آن چه گفته شد، پای متغیر مهمی چون وضعیت حکمرانی به میان می‌آید که می‌تواند دلایل یادشده برای مهاجرت را از خود متاثر ساخته و روند مهاجرت را معکوس یا تشدید کند. همچنین می‌توان به متغیرهای دیگری از جمله شبکه‌های اجتماعی اشاره کرد.

دلایل مختلفی نظیر تفاوت وضعیت درآمدی مورد انتظار بین مبدا و مقصد، بیکاری، وضعیت مالیات، درآمد سرانه، سطح توسعه، شایسته‌سالاری و همچنین عواملی همچون ثبات سیاسی، کنترل فساد، حاکمیت قانون که به عنوان عوامل دافعه و جاذبه عمل می‌کند، در مهاجرت نخبگان به سمت کشورهای پیشرفته نقش دارند

ویژگی‌های یک حکمرانی خوب که می‌تواند جلوی مهاجرت نخبگان را بگیرد

در تعریف بانک جهانی ، ۶ شاخص تحت عنوان شاخص «حکمرانی خوب» برای اندازه‌گیری کیفیت نهادی در کشورها استفاده شده است که این ۶ شاخص عبارتند از:

۱-‌آزادی‌های قانونی، وجود نهادهای مدنی و انتشار آزاد اطلاعات که مصادیقی از وجود حق اظهارنظر و پاسخگویی هستند و موجب می‌شوند صاحبان کسب وکار، قدرت لازم برای نقد سیاست‌های اقتصادی نادرست و مقابله با تغییرات نابجا در قوانین را داشته باشند و به این ترتیب کسب و کار و سرمایه‌گذاری توسعه یابد.

۲- مهاردرگیری‌های جناحی، نزاع‌های داخلی و ترور که با از بین بردن ثبات سیاسی موجب افزایش ریسک و نااطمینانی و کاهش سرمایه‌گذاری داخلی وخارجی و در نتیجه کاهش رشد اقتصادی می‌شود.

۳-اثربخشی دولت در توانایی تدوین و اجرای سیاست‌های صحیح که لازمه آن برخورداری از یک دستگاه اداری کارآمد است. یک دستگاه اداری کارآمد باید از قدرت و مهارت لازم برای اداره امور کشور برخوردار باشد تا از پس مشکلات جدید برآید.

۴- نهادهای حاکم بر جامعه تاثیر به‌سزایی بر منافع و هزینه‌های یک فعالیت اقتصادی دارد. کیفیت بروکراسی و قوانین و مقررات مطلوب و کارآمد یکی از مهمترین عواملی است که می‌تواند بر عملکرد اقتصادی جوامع تاثیرگذار باشد و سرمایه‌گذاران را تشویق کند. برعکس قوانین و مقررات اختلال‌زا در مسیر راه‌اندازی کسب و کارها، مجوزها و موافقت‌نامه‌های دولتی و محدودیت‌های تجاری هزینه پروژه‌های سرمایه‌گذاری را افزایش می‌دهد و انگیزه کارآفرینان را از بین می‌برد.

۵- حاکمیت قانون در حمایت از افراد در مقابل اقدام‌های غارتگری و خودسرانه و همچنین وجود نظام قضایی قابل پیش‌بینی و منصف که این موارد تضمین حقوق مالکیت و حسن اجرای قراردادها و هدایت صحیح منافع را به دنبال دارد و به سرمایه‌گذاری‌های مولد منجر می‌شود.

۶- مقابله با فساد که باعث تخصیص غیربهینه استعدادهای جامعه می‌شود و جذابیت‌های اقتصاد را برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی کاهش می‌دهد. فساد همچنین درآمدهای مالیاتی دولت‌ها را کاهش داده و از این طریق دولت‌ها را در انجام وظایف خود که ارائه خدمات زیربنایی و کالاهای عمومی در فرایند تولید است، ناتوان می‌سازد.

تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر مهاجرت نخبگان

وجود یک ارتباط فراگیر و گسترده بین نخبگان داخل و خارج کشور و اطلاع نخبگان کشور مهاجر از مزایا و امکانات علمی و رفاهی کشور مقصد موجب می‌شود انگیزه مهاجرت نخبگان داخل کشور به کشورهای توسعه‌یافته در سال‌های بعد افزایش یابد.

حاکمیت قانون و تاثیراش بر فرار مغزها

هر چقدر حاکمیت قانون در کشورهای در حال توسعه افزایش یابد، انگیزه نخبگان برای مهاجرت به خارج کاهش می‌یابد. در واقع، حاکمیت قانون می‌تواند منعکس‌کننده کیفیت نهادی کشور مبدا باشد و بالا بودن کیفیت نهادی و تضمین نهادهایی همچون حقوق مالکیت مادی و معنوی، حق اختراع، پیگیری حقوق شهروندی و سایر نهادها می‌تواند موجب تقویت فضای کسب و کار در کشورهای مذکور شود و در نتیجه در چنین محیطی نخبگان انگیزه بیشتری برای کارآفرینی، نوآوری و تجاری سازی اختراع و ایده‌ها در کشور خود دارند.

تاثیر کنترل فساد بر مهاجرت نخبگان

فساد به مثابه نیرویی است که به عملکرد مناسب بازارها آسیب رسانده و سیستم بازار را مختل می‌سازد و از این رهگذر موجبات کاهش رشد اقتصادی را فراهم می‌آورد. عواملی چون کیفیت بد قوانین و مقررات، دیوان‌سالاری ناکارآمد، ناکارآیی نظام قضایی و فقدان حاکمیت قانون عوامل فسادزا هستند که عمدتا در کشورهای توسعه نیافته شایع هستند. فساد در جنبه‌های مختلف سبب هدایت غیر بهینه نخبگان جامعه میان کارآفرینی و رانت‌جویی شده که خود عامل مهاجرت قشر نخبگانی جامعه است. از این رو کنترل فساد در هر جامعه‌ای باعث ایجاد شرایطی با ثبات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی جهت جلوگیری از مهاجرت نخبگان به کشورهای دیگر می‌شود.

وجود یک ارتباط فراگیر و گسترده بین نخبگان داخل و خارج کشور و اطلاع نخبگان کشور مهاجر از مزایا و امکانات علمی و رفاهی کشور مقصد موجب می‌شود انگیزه مهاجرت نخبگان داخل کشور به کشورهای توسعه‌یافته در سال‌های بعد افزایش یابد

اثربخشی دولت و جذب نخبگان در کشور

دولت‌ها با تصویب مقررات مناسب و کارا از طریق شفاف‌تر ساختن ساختارهای موجود، برابرسازی فرصت‌ها و کاهش هزینه‌های رانت‌جویانه و همچنین از طریق به هنگام سازی نظام حقوقی می‌توانند نقش قابل توجهی در بسترسازی لازم برای کارکرد مناسب بازارها داشته باشند. از این رو،کیفیت مقررات نشان دهنده توانایی دولت‌ها در تدوین و اجرای سیاست‌های تاثیرگذار و مقرراتی است که منجر به ترویج و توسعه کسب و کار و در پی آن جذب نخبگان هر جامعه در بخش مورد نیاز می‌شود که خود عاملی اثرگذار در جلوگیری از فرار مغزها است.

مهاجرت نخبگان و مساله آزادی بیان

آزادی بیان در پوشش آزادی‌های سیاسی، اقتصادی و فرصت‌های اجتماعی به پیشبرد قابلیت عمومی یک فرد کمک می‌کند و سبب می‌شود فرد در یک جامعه توسعه ‌یافته و یا در حال توسعه با جوامع پیشرفته آشنا شده و به منظور ارتقای سطح زندگی و فراگیری علوم جدید دست به مهاجرت بزند. به بیان دیگر آزادی بیان پل ارتباطی جوامع مختلف از اقصی نقاط جهان و تسهیل مهاجرت به ویژه نخبگان از کشورهای در حال توسعه به کشورهای توسعه‌یافته خواهد شد.

راهکار چیست؟

با توجه به اینکه کیفیت حکمرانی در مهاجرت نخبگان تاثیر دارد، پیشنهاد می‌شود که تصمیم‌گیران در کشورهای در حال توسعه، در اعمال سیاست‌ها و وضع قوانین خود در دفاع از طرح‌های حمایتی نخبگان و کارآفرینان و ایجاد بستر رشد و پیشرفت برای نخبگان توجه بیشتری به خرج دهند.

همچنین با توجه ویژه به مسائل اقتصادی قشر نخبگان، گسترش روحیه نشاط و امید، همکاری بین بخشی جهت ارتقا سطح دانش و حذف ساختارهای موازی و ناکارآمد در حوزه پژوهش و تحقیق و با توجه به ظرفیت مراکز آموزشی و دانشگاهی از مهاجرت نخبگان جلوگیری کنند.

کاهش فشار روانی محیط‌های دانشگاهی، توجه به اوقات فراغت و آرامش فکری و روانی نخبگان، برقراری آموزش‌های فنی و حرفه‌ای جهت بالا بردن سطح دانش نیروهای متخصص، اشتغال پایدار و توانمندسازی تعاملی در سطح بین المللی و پوشش بیمه‌ای مناسب برای جامعه متخصص و نخبگان از دیگر اقداماتی است که دولت‌ها به منظور جلوگیری از مهاجرت نخبگان می‌توانند انجام دهند.

مهاجرت مساله‌ای است که این روزها بسیار درباره آن گفته می‌شود و به گوش می‌رسد؛ از هشدار نماینده‌های فعلی و سابق مجلس درباره مهاجرت نخبگان تا گفته‌های وزیر آموزش و پرورش که ضمن اشاره به دلایل مهاجرت دانش‌آموزان اظهار داشته باید برای جلوگیری از آن روی هویت و حب به وطن کار شود.

با توجه به اهمیت این موضوع و بررسی ابعاد کمتر دیده‌شده مهاجرت، پژوهشگر ایرنا با «علیرضا رجایی» عضو شورای عالی دانش‌پژوهان و نخبگان تشکل‌های شاهد و ایثارگر و «محسن مسعودیان» جامعه‌شناس و پژوهشگر اجتماعی پرسش‌وپاسخ‌هایی داشته که شرح آن در ادامه آمده است.

مهاجرت به مثابه مساله

رجایی در پاسخ به این پرسش که آیا مساله مهاجرت یک چالش برای کشور ما به شمار می‌آید، می‌گوید: با توجه به این که شمار قابل‌توجهی از مردم انگیزه مهاجرت دارند، از این رو مهاجرت از مسائل اصلی سیاسی و اجتماعی و حتی آموزشی است اما باید این تهدید را با در نظر گرفتن بسته‌های تشویقی تبدیل به فرصت کرد تا تجارب و سرمایه‌های کشورهای پیشرفته با توجه به تحریم‌های موجود روانه کشور ما شود.

مسعودیان: مهاجرت نخبگان خطرناک‌ترین نوع مهاجرت است که هزینه‌های سنگینی برای کشور دارد. کشور پزشک و متخصص تربیت می‌کند و پس از به ثمر رسیدن، قصد مهاجرت می‌کنند. همچنین مهاجرت نیروی کار فعال حرفه‌ای نیز خطرناک است، وقتی یک جوشکار حرفه‌ای از کشور می‌رود، عملا واحدهای صنعتی ما متضرر می‌شوند

مسعودیان نیز در این باره معتقد است: مهاجرت به عنوان یک مساله‌ مهم در حوزه‌های مختلف مطرح است. از مهاجرت معکوس گرفته تا انواع مهاجرت‌ها، همگی به عنوان مساله و در صورت تکرار بیش از حد، چالشی بزرگ برای جوامع محسوب می‌شود. برای مثال در ایران که اقتصاد و معیشت مردم وضعیتی چالشی دارد هر گونه جابجایی و مهاجرت می‌تواند تبعات اقتصادی مهمی بر جای بگذارد. مهاجرت از روستا به شهر تبعات اقتصادی و اجتماعی سنگینی دارد. یا اینکه مهاجرت از شهرها به سبب گرانی و تورم، رشد حاشیه‌نشینی را در پی دارد. از بین رفتن نظام روستا و شکل‌گیری حاشیه‌نشینی‌ها علاوه بر پیامدهای اقتصادی موجب آسیب‌های گسترده‌ اجتماعی نیز می‌شود، پس می‌توان گفت مهاجرت‌ها تابعی از چالش‌های موجود هر جامعه است.

این جامعه‌شناس می‌افزاید: جدای از مهاجرت داخلی، در مهاجرت‌های خارجی نیز علاوه بر پیامدهای اقتصادی و اجتماعی، پیامدهای سیاسی و امنیتی قابل تامل به نظر می‌رسد. با حضور مهاجران همسایه، عقاید سیاسی و مذهبی هم دستخوش دگرگونی خواهد شد. حادثه‌ تروریستی شاهچراغ و حرم امام رضا و موارد دیگر نمونه‌ی بارزی از پیامدهای مساله است.

مساله مهاجرت مهم‌تر است یا مهاجران؟

رجایی به این پرسش که در قیاس با دیگر کشورهای رو به توسعه، ایران با چه وضعیتی در حوزه مهاجرت دارد، روبرو است چنین پاسخ می‌دهد: در تمام دنیا مهاجرت صورت می‌گیرد و مختص خاورمیانه و ایران نیست. البته در بسیاری از کشورها با توجه به ناامنی‌هایی که قدرت‌های جهانی به وجود آورده‌اند مهاجرت بیشتر است و طبیعی هم به نظر می‌رسد. به همین دلیل نمی‌توان قیاسی در این زمینه ارائه داد.

مسعودیان پیش از ورود به بحث مهاجرت، به مساله مهاجرانی که راهی ایران می‌شوند چنین اشاره می‌کند: کشور ایران در مقایسه با عراق و ترکیه مهاجرپذیری بسیار بالایی دارد. چون قوانین و شرایط حضور در ایران بسیار آسان‌تر از عراق و ترکیه است. مهاجرت غیرقانونی در ایران به خصوص از طریق مرزهای شرقی یکی از معضلات جدی است که نظام باید برای آن فکری جدی کند. ما باید بیشتر پذیرای سرمایه‌گذاران، دانشمندان و کارآفرینان باشیم. حضور جمعیت کارگری غیرمجاز در نهایت به ضرر کشورمان خواهد شد. در برخی کشورها مانند کانادا و کشورهای غربی قوانین بسیار سختی برای پذیرش مهاجر وجود دارد که این قوانین به نفع آن کشور و مردمش است.

سردرگمی برای ماندن و عوارضِ رفتن

رجایی در خصوص اصلی‌ترین انگیزه‌ها برای مهاجرت می‌گوید: اصلی‌ترین انگیزه یافتن مدینه فاضله است که متاسفانه تحت تاثیر تبلیغات گسترده و پرحجم صورت می‌گیرد و خیلی از ما ایرانی‌ها فکر می‌کنیم بهشت برین در خارج از کشور است که در آن به پول و رفاه بیشتر می‌رسیم، اما باید در نظر گرفت در ایران یا خارج از ایران نابرده رنج گنج میسر نمی‌شود.

به گفته وی، مهاجرتی که بدون برنامه و صرفا به دنبال رفاه و یافتن پول باشد، بسیار خطرناک است و متاسفانه بسیاری از ایرانی‌هایی که از دیرباز به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند، دچار بیماری‌هایی روانی و روحی خطرناکی شده‌اند.

مسعودیان نیز بیان می‌دارد: افرادی که در کشور نتوانسته‌اند سرمایه‌ای بیاندوزند و با تحریک دیگران یا پنداشت‌های اشتباه، از طریق قاچاق اقدام به مهاجرت می‌کنند، عموما جذب مشاغل سیاه یا فصلی و بدون امنیت می‌شوند. عده‌ای از آن‌ها در اردوگاه‌های پناهندگی، عمرشان به تباهی می‌رود و چون گمان می‌کنند سایر کشورها، بهشت گمشده‌ آنان است، با جهنمی سخت و طاقت‌فرسا رو به رو خواهند شد. یکی از پیامدهای مهاجرت، دچار شدن به بیماری‌های روحی و روانی است

این جامعه‌شناس می‌افزاید: در سوی مقابل هم متاسفانه عدم حمایت از سرمایه‌گذاران و وجود قوانین قدیمی تجارت و سرمایه‌گذاری باعث بی‌انگیزگی و ترغیب به رفتن می‌شود. کشورهای دیگر بابت مقدار پولی که در کشورشان سرمایه‌گذاری می‌شود، امتیازات خاصی در نظر می‌گیرند. همچنین برای صادرات محصول تولیدکنندگان و تشویق تولیدکنندگان هم امتیاز ویژه‌ای در نظر گرفته شده است. از سوی دیگر قدر نخبگان داخلی دانسته نمی‌شود و قوانین بسیار دست و پا گیری برای حضور دانشمندان و نخبگان در بخش‌های مولد کشور وجود دارد. یکی دیگر از عوامل رفتن دانشجویان نبود آینده‌ شغلی مناسب است. بسیاری از فارغ التحصیلان به دلیل نبودن شغل مرتبط سردرگمند و در نهایت سرخورده می‌شوند.

مهاجرت نخبگان، پرهزینه‌ترین نوع مهاجرت است

رجایی: مهاجرتی که بدون برنامه و صرفا به دنبال رفاه و یافتن پول باشد، بسیار خطرناک است و متاسفانه بسیاری از ایرانی‌هایی که از دیرباز به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند، دچار بیماری‌هایی روانی و روحی خطرناکی شده‌اند

رجایی درباره موضوع مهاجرت نخبگان اظهار می‌دارد: گل سرسبد سرمایه‌های هر کشوری علاوه بر منابع خدادادی، نیروی انسانی ماهر و متخصص است. وقتی صحبت از افراد ماهر و متخصص می‌شود، نیز واژه استعداد، هوش و ذکاوت، خلاقیت و نوآوری هم به دنبال آن مطرح می‌شود. به عبارتی کسی که این خصایص را داشته باشد، می‌تواند به عنوان فرد نخبه مطرح شود و این نخبگی زمانی بالفعل می‌شود که فرد از هوش و نبوغ فطری خلاقیت و نوآوری خود استفاده کند و مرتبه بالایی از مهارت، خبرگی، نوآوری وهنر خود را به نمایش گذارد. با این وصف، نخبگی و نخبگان تنها منحصر به دانش‌آموختگی در رشته خاصی نیست و این نخبگی می‌تواند در هنر، کارآفرینی، تولید، نوآوری، رهبری تغییر و مدیریت باشد یا به طور کلی نخبگی در دانشگاه می‌تواند هم در پژوهش و نوآوری و هم در آموزش یا خدمات و… باشد.

وی ادامه می‌دهد: برخی کشورهای به اصلاح توسعه‌یافته با تبلیغات درصدد جذب نخبگان ایرانی هستند. در واقع آنها با دادن امتیازات، نخبگان را جذب و تشویق به مهاجرت می‌کنند و گاهی نیز نیروی نخبه را بدون هیچ هزینه‌ای و صرفا از طریق تبلیغات به دست می‌آورند و ثمره ژنتیکی آن کشور و دسترنج سیستم و نظام آموزش عالی آن کشور را می‌بلعند. آنچه اتفاق می‌افتد تهی شدن یک کشور از نیروهای با استعداد و عدم امکان بهره برداری از توانمندی‌های ایشان است که در درازمدت موجب عقب ماندگی کشورها در حوزه‌های مختلف خواهد شد و کشور استفاده کننده از این استعدادها مسیر بالندگی و توسعه را طی خواهد کرد. از این رو مهاجرت نخبگان در صورت عدم بازگشت خسارت جبران ناپذیری را به کشورها تحمیل می‌کند، اما چنانچه این مهاجرت مقطعی باشد و فرد نخبه بعد از مهاجرت به کشور دیگری و کسب علم و هنر و دانش بیشتر، مجددا به کشور مبدا بازگردد موجب رشد و نمو آن کشور خواهد شد.

مسعودیان نیز در این باره می‌گوید: مهاجرت نخبگان خطرناک‌ترین نوع مهاجرت است که هزینه‌های سنگینی برای کشور دارد. کشور پزشک و متخصص تربیت می‌کند و پس از به ثمر رسیدن، قصد مهاجرت می‌کنند. همچنین مهاجرت نیروی کار فعال حرفه‌ای نیز خطرناک است، وقتی یک جوشکار حرفه‌ای از کشور می‌رود، عملا واحدهای صنعتی ما متضرر می‌شوند.

چاره چیست؟

رجایی به راهکارهایی در این زمینه اشاره کرده و می‌گوید: وضعیت اقتصادی باید بهتر شود تا بتوان وضعیت پایداری در کشور به وجود آورد. از سوی دیگر باید با تدابیر و تبلیغات درست زمینه ورود سرمایه‌گذارانی را که از کشور مهاجرت کرده‌اند فراهم ساخت.

وی ادامه می‌دهد: در رابطه با نخبگان نیز باید در قدم اول سیستم شناسایی استعدادها و نخبگان در زمینه‌های مختلف راه اندازی و در گام دوم امتیازات و مشوق‌هایی برای ماندگاری نخبگان در کشور فراهم شود و در گام سوم از نخبگان در زمینه‌های مرتبط با نخبگی آنان استفاده صورت گیرد و راه را برای آن‌ها باز گذاشت تا بتوانند از نخبگی خود برای تغییر سازنده امور تولید، علمی، هنری، خلاقیت و نوآوری و… استفاده کنند.

به گفته وی، این تدابیر باعث دلگرمی نخبگان برای عدم مهاجرت مقطعی و دائم خواهد شد. از سوی دیگر، در ارتباطات بین‌‎المللی و دنیای امروز باید به سمت جذب نخبگان و استعدادها از سایر کشورها نیز پیش رفت و اجماع و شبکه نخبگانی را با توجه به ماهیت و ویژگی‌های جامعه ایرانی شکل داد. همچنین دراین راستا شورای عالی ایرانیان خارج از کشور، مرکز دانش پژوهان نخبگان، مرکز تشکل‌های شاهد و ایثارگر، سمن‌های تخصصی داخلی و خارجی و استارتاپ‌ها برای جذب وایجاد انگیزه می‌توانند به عنوان پیشران درراستای ایجاد اشتراکات و انگیزه محور در تمام زمینه نقش موثر و مفیدی را ایفا کنند.

مسعودیان نیز در این زمینه اظهار می‌دارد: رشته‌های تحصیلی بدون اشتغال باید حذف شود. حقوق و دستمزد مناسب و مکفی برای نیروی فعال و ماهر باید در نظر گرفته شود. برای نخبگان قوانین دست و پا گیر حذف شده و مزایای ویژه‌ای برای ماندن آن‌ها در نظر گرفته شود. مرزهای زمینی به شدت کنترل شوند و خندق‌های مرزی سخت‌گذر تعبیه شود. همچنین به جای کارگران خارجی، به نیروی کارگری ایرانی اهمیت داده شود.

یاسمین مقبلی کیست؟

یاسمین مقبلی متولد ۲۴ ژوئن ۱۹۸۳(۳ تیر ۱۳۶۲) در «باد ناوهیم» آلمان غربی است. پدر و مادرش در بحبوحه انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ از کشور خارج شده و در آلمان ساکن می‌شوند. مقبلی در سال ۱۳۶۲ در همان کشور به دنیا می‌آید اما بعد از چند سال به آمریکا مهاجرت می‌کنند.

مقبلی خلبان آزمایشی ارتش تفنگداران دریایی ایالات متحده آمریکا و فضانورد ناساست. او فارغ‌التحصیل موسسه فناوری ماساچوست، دانشکده فوق لیسانس نیروی دریایی و مدرسه خلبانی آزمایشی نیروی دریایی است. از سال ۲۰۱۹ او بیش از ۲۰۰۰ ساعت زمان پرواز داشته و در ۱۵۰ ماموریت جنگی در کشورهای مختلف از جمله افغانستان شرکت کرده است.

مقبلی در سال ۲۰۰۵ به عنوان افسر در تفنگداران دریایی ارتش ایالات متحده مامور شد و برای تبدیل‌شدن به یک خلبان سوپر کبرا AH_۱ آموزش دید. او در زمان خدمت در سپاه تفنگداران دریایی، سه بار در خارج از کشور مستقر شد و ۱۵۰ ماموریت جنگی را به پایان رساند. مقبلی با هلی‌کوپتر کبرا که پر از توپ‌های چند لول و موشک‌های مرگبار است پرواز کرده و برای تبحر در این کار در زمان حضورش در افغانستان، به او نام مستعار «آرواره» داده‌اند.

مقبلی مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته مهندسی هوا فضا از دانشکده تحصیلات تکمیلی نیروی دریایی ایالات متحده در کالیفرنیا دریافت کرد و همچنین در دانشکده خلبانی آزمایشی نیروی دریایی ایالات متحده در ایستگاه هوایی Patuxent River در مریلند شرکت کرد و به عنوان خلبان آزمایش هلی‌کوپتر با VMX-۱ در ایستگاه هوایی نیروی دریایی ارتش در یوما در ایالت مریلند فعالیت کرد.

ماموریت جدید مقبلی در ناسا

یاسمین مقبلی در سال ۲۰۱۷ به عنوان کاندیدای فضانوردی ناسا انتخاب و فقط چند سال بعد یکی از ۱۸ فضانورد انتخاب شده برای برنامه آرتمیس شد. او در جدیدترین ماموریت «خدمه_۷» (Crew-۷) اسپیس ایکس که در روز یکشنبه ۵ شهریورماه با موفقیت در ایستگاه فضایی بین‌المللی پهلو گرفت به عنوان فرمانده حضور داشت.
در فضاپیمای Dragon Endurance(استقامت اژدها) چهار فضانورد به نمایندگی از چهار کشور مختلف حضور داشتند. ماموریت Crew-۷ هفتمین ماموریت سرنشین‎‌دار به ایستگاه فضایی بین‌المللی توسط ناسا و اسپیس ایکس است. فضانورد دانمارکی «آندریاس موگنسن» نماینده آژانس فضایی اروپا، «ساتوشی فوروکاوا» از آژانس اکتشافات هوا فضای ژاپن(JAXA) و «کنستانتین بوریسف» فضانورد روسی از روسکوسموس در این ماموریت حضور دارند. آنها یک دوره ۶ ماهه را در فضا آغاز خواهند کرد و قرار است نزدیک به ۳۰ آزمایش علمی را انجام دهند.

حضور در ناسا به عنوان فضانورد و شرکت در ماموریت‌های فضایی نیازمند گذراندن دوره‌های سخت و طولانی در زمینه‌های مختلف مرتبط با فضانوردی و اخذ مدارک در این رشته‌هاستعضویت در ارتش آمریکا؛ میانبری برای فضانورد شدن

حضور در ناسا به عنوان فضانورد و شرکت در ماموریت‌های فضایی نیازمند گذراندن دوره‌های سخت و طولانی در زمینه‌های مختلف مرتبط با فضانوردی و اخذ مدارک در این رشته‌هاست. بر اساس توضیحات منتشر شده در سایت رسمی ناسا، نیازهای اولیه برای درخواست شامل شهروندی ایالات متحده با مدرک کارشناسی ارشد در رشته‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات(STEM) و حداقل دو سال تجربه حرفه‌ای مرتبط یا ۱۰۰۰ ساعت خلبانی در هواپیمای جت است. تجربه تدریس، از جمله در سطوح K-۱۲ به عنوان تجربه واجد شرایط برای موقعیت کاندید فضانورد در نظر گرفته می‌شود؛ مشروط بر اینکه مدرک در رشته‌های علوم، مهندسی یا ریاضیات باشد.

نامزدهای فضانوردی همچنین باید قادر به گذراندن دوره فیزیکی فضانوردی طولانی‌مدت ناسا باشند که بخشی از آن شامل شرایط زیر است:

حدّت بینایی دور و نزدیک باید تا ۲۰/۲۰ در هر چشم قابل اصلاح باشد. استفاده از عینک قابل قبول است. اعمال جراحی انکساری چشم PRK و لیزیک مجاز است. از آنجایی که از خدمه انتظار می‌رود روی فضاپیما حرکت کنند و پیاده‌روی فضایی انجام دهند، متقاضیان باید شرایط تن‌سنجی برای حضور در فضاپیما و لباس فضایی را داشته باشند.

بدیهی است مسیر فضانورد شدن برای کسی که در ارتش ایالات متحده به عنوان خلبان حضور داشته، در ماموریت‌های متعددی در کشورهای مختلف شرکت کرده و چنین الزامات و شرایط سختی را گذرانده باشد هموارتر می‌شود و شانس بیشتری برای انتخاب‌شدن در یک سفر فضایی دارد. در واقع همانگونه که یاسمین مقبلی در یکی از مصاحبه‌هایش بیان کرد عضویت او در ارتش ایالات متحده و ساعت‌ها پرواز با هواپیماهای جنگنده آمریکایی در طول این سال‌ها، میان‌بری برای رساندن او به آرزوی دیرینه‌اش یعنی فضانوردی بود.

الگوی زن ایرانی که ایرانی نیست

در نگاه اول، مقبلی به عنوان زن موفق ایرانی که مادر دو دختر است به عنوان الگویی برای زنان ایران معرفی می‌شود؛ زنی که از ایرانی بودن فقط نام و پدر و مادری ایرانی دارد. او آنقدر ایرانی نیست که در مصاحبه‌هایی که با رسانه‌های فارسی‌زبان غربی دارد هم به سختی به زبان فارسی صحبت می‌کند. او در مصاحبه‌های مختلفی که به زبان انگلیسی داشته، خود را متولد «باد ناوهیم» آلمان غربی و اهل ایالات متحده آمریکا معرفی کرده است.

گرچه رسانه‌های غربی سوار بر موج اعتراض‌های زنان در ایران تلاش می‌کنند از یک افسر ارشد ارتش و خلبان جنگنده با سابقه حضور در ماموریت‌های مختلف در کشورهای اشغال‌شده توسط آمریکا چهره‌ای متعادل و موفق در نقش یک مادر فضانورد برای جامعه زنان ایرانی بسازند اما این تلاش‌ها موفقیت چندانی ندارد
زنان موفقی که ریشه در خاک ایران دارند

اگرچه رسانه‌های غربی سوار بر موج اعتراض‌های زنان در ایران تلاش می‌کنند از یک افسر ارشد ارتش و خلبان هواپیمای جنگنده با سابقه حضور در ماموریت‌ها و عملیات‌های مختلف در کشورهای آسیایی اشغال‌شده توسط آمریکا چهره‌ای متعادل و موفق در نقش یک زن فضانورد که از قضا مادر است برای جامعه زنان ایرانی بسازند اما این تلاش‌ها موفقیت چندانی ندارد. تلاشی که تا پیش از این رسانه‌های غربی با قهرمان‌سازی از «نازنین بنیادی» بازیگری با پدر و مادر ایرانی که حتی یک روز را هم در ایران نگذرانده و به سختی به زبان فارسی صحبت می‌کرد، الگوی زن موفق و پیشرو ایرانی را به زنان ایران معرفی کند، با شکست مواجه شد.

تاریخ ایران پر است از زنان بزرگی که در عرصه‌های مختلف فرهنگی، ورزشی، سیاسی نام‌آوری کرده‌اند و الگوی مناسب‎تری برای زنان ایران هستند. «عالم‌تاج قائم‌مقامی» شاعر و نویسنده، «سیمین دانشور» داستان‌نویس و مترجم، «پروین اعتصامی» شاعر، «زهرا نعمتی» ورزشکار، «لیلا عراقیان» معمار و طراح پل طبیعت، «بهناز حیدرچی» پژوهشگر و عضو تیم پژوهش و تولید پادتن ایدز، «ایران درودی» استاد دانشگاه در رشته تاریخ هنر، «مرضیه برومند» کارگردان در حوزه ساخت برنامه کودک و عروسکی، «پوران درخشنده» کارگردان سینما و … تنها بخشی از زنان پرآوازه و موفق ایرانی هستند.

در میان نام زنان موفق ایرانی نام‌هایی به چشم می‌خورند که گرچه بخشی از زندگی خود را در شهر و کشورهایی دورتر از وطن گذرانده و موفقیت‌های زیادی کسب کرده‌اند اما هیچ‎گاه خود را متعلق به کشور دیگری جز وطن خود، ایران ندانسته‌اند. زنان موفقی همچون زنده‌یاد «مریم میرزاخانی» ریاضی‎دان و استاد دانشگاه استنفورد آمریکا، «فاطمه مقیمی» کارآفرین و مدیرعامل شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی و کشتیرانی و «ترانه رضوی» پزشک دفتر مرکزی شرکت گوگل.

به گزارش خبرنگار مهر، این روزها و به طور کلی در چند سال اخیر، شاهد گرایش مردم به انجام کارهای زیبایی پوست، مو، بینی، پلک، گونه و…، هستیم.

نکته قابل توجه این است که این استقبال، محدود و معطوف به سن و جنس خاصی نبوده و حالا، افراد میانسال و سالمند هم سراغ کارهای زیبایی می‌روند.

همین موضوع باعث شده تا بازار اعمال جراحی زیبایی نیز رونق بگیرد و پزشکان زیادی از رشته‌های مختلف پزشکی، به سمت انجام اعمال زیبایی بروند.

گرایش جامعه پزشکی به ویژه آن دسته از پزشکان به سمت و سوی انجام اعمال زیبایی، تبعاتی هم داشته و دارد که شاید مهم‌ترین چالش آن، خالی شدن سایر ظرفیت‌های خدمات درمانی باشد.

زیرا، وقتی که پزشک فقط نگاه درآمدی به حرفه خودش داشته باشد و نخواهد از تخصص اصلی خودش به نحو مطلوب استفاده کند؛ در نتیجه شاهد کمبود پزشک متخصص در سایر رشته‌های حیاتی خواهیم بود.

عبدالله مقدسی رئیس نظام پزشکی دامغان، با عنوان این مطلب که بسیاری از پزشکان متخصص ما به کارهای زیبایی روی آورده اند، گفت: روانپزشک و متخصص بیهوشی امتیاز MMT خریده است، متخصص بیهوشی، کار بیهوشی در بیمارستان انجام نمی‌دهد چون درآمد MMT بالا و راحت تر است.

وی افزود: در چنین شرایطی، پزشک متخصص نیز از چرخه طبابت خارج می‌شود. پزشک ارتوپد از ما سوال می‌کند که ما هم می‌توانیم در مطب کار زیبایی انجام دهیم، یا روانپزشک ما MMT کار می‌کند چون تنها با فروش شربت تریاک و قرص به درآمد مطلوب می رسند. تا زمانی که وزارت بهداشت این قضیه را حل نکند حتی پزشکان متخصص ما روز به روز از حوزه درمان خارج شده و وارد کار جانبی می‌شوند.

مقدسی گفت: من متخصص داخلی می‌شناسم که در مطب خودش را بست یا متخصص طب اورژانس که مطب زیبایی زده است. اینها نتیجه سیاست‌های غلط وزارت بهداشت است که باعث شده سرمایه‌های مملکت به باد فنا می‌رود.

وی ادامه داد: من متخصص قلب می‌شناسم که وارد کار بوتاکس شده که درآمد بیشتری دارد، جراح قلب می‌شناسم که ماموپلاستی می‌کند. این در حالی است که بیماران زیادی در صف جراحی عمل قلب هستند؛ بنابراین نه تنها پزشکان عمومی بلکه پزشکان متخصص هم به این جرگه اضافه می‌شوند.

رئیس نظام پزشکی دامغان، سیاست گذاری‌های غلط وزارت بهداشت و جاذبه‌هایی که در جامعه به وجود آمده است را باعث گرایش پزشکان به انجام کارهای زیبایی دانست و افزود: برخی متخصص‌ها از فیلد درمان خارج شده و به کاشت مو و بوتاکس روی آورده اند.

وی گفت: تعارف نداریم پزشکان عمومی ما کاشت مو و بوتاکس می‌کنند. برای هر کاشت مو حداقل ۲۰ میلیون هزینه دریافت می‌کنند اگر پزشک عمومی ما روزی دوتا کاشت مو انجام دهد آیا رغبتی می‌ماند که بیاید و برای مریض نسخه بپیچد؟! این ظلم و ضرر متوجه هم پزشک عمومی هم جامعه است.

در همین حال، سیدمحمدعلی اکبریان پیشکسوت طبابت در رشته مغز و اعصاب، با عنوان این مطلب که پزشکی در جامعه اُفت کرده است، به خبرنگار مهر گفت: نگاه معنوی و مردمی کار طبابت در کشور خیلی ضعیف شده و اغلب به فکر پول در آوردن هستند.

وی افزود: انجام اعمال جراحی زیبایی، یکی از همین موارد اُفت جایگاه طبابت در جامعه است. زیرا، وقتی نگاه پزشک فقط کسب درآمد باشد، به سایر جنبه‌های طبابت توجه نمی‌کند.

اکبریان ادامه داد: وقتی پایش علم پزشکی بر اساس شایسته سالاری نباشد، باید منتظر چنین رفتارهایی از جامعه پزشکی بود.

این پیشکسوت نورولوژی افزود: وقتی من پزشک عمومی بودم، مطب نداشتم. یا اورژانس بیمارستان بودم یا درمانگاه و روزی ۵۰ تا ۶۰ مریض می‌دیدم و حقوق دولتی من، روزانه ۳۰۰ تومان بود. البته نه ۳۰۰ هزار تومان، بلکه ۳۰۰ تک تومان بود. حالا، پزشک عمومی مطب پوست و زیبایی می‌زند و درآمد آنچنانی دارد.

خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: با فرارسیدن اربعین حسینی ۱۴۰۲، بار دیگر شیعیان و محبان اهل‌بیت از سراسر جهان راهی سرزمین عراق شدند. در کنار هم قرار گرفتن ملت‌ها و قومیت‌های مختلف در زیر یک پرچم واحد نماد همبستگی میان مسلمانان و تبلور قدرت نرم محور مقاومت در غرب آسیا است. در تعاریف کلاسیک قدرت برای فهم توان کشورها و بلوک‌های منطقه‌ای، بررسی دامنه «عمق راهبردی» و میزان دسترسی آنها به متغیرهای استراتژیک همچون دسترسی به اقیانوس‌ها و آب‌های آزاد، جمعیت جوان نیمه‌ماهر-ماهر، منابع طبیعی، تولید ناخالص داخلی، توان بسیج‌کنندگی، موقعیت جغرافیایی، قدرت کیفی- کمی تسلیحات و نیروهای قوای مسلح مورد بررسی قرار می‌گرفت. با پایان جنگ سرد و تخریب دیوار برلین، دانشمندان حوزه روابط بین‌الملل به سایر مؤلفه‌های غیرملموس قدرت همچون توان اقناع یا قدرت معنایی توجه بیشتری کردند. بر همین اساس دیگر کشورها نمی‌توانند صرفاً بر روی تقویت قدرت مادی متمرکز شوند و نیازمندند با افزایش دامنه نفوذ معنوی و قدرت نرم خود در عرصه داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی به نوعی «قدرت هوشمند» دست پیدا کنند. با توجه به نکات فوق در این یادداشت به بررسی مؤلفه‌های قدرت شیعیان از خلیج فارس تا حوزه شامات خواهیم پرداخت.

ژئوپلیتیک شیعه؛ قلب انرژی جهان

منابع هیدروکربن موتور محرکه صنایع، کارخانه‌ها، بخش حمل‌ونقل و واحدهای نظامی است. قدرت‌های فرامنطقه‌ای همواره برای حفظ و توسعه روند توسعه صنعتی- اقتصادی نگاه ویژه‌ای به منطقه نفت‌خیز خاورمیانه داشتند. در گذشته دولت‌های غربی و امروز قدرت‌های نوظهور شرقی مانند چین، هند، ژاپن و کره‌جنوبی وابستگی راهبردی به منابع موجود در این منطقه دارند. بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی گمرک چین، تنها در سال ۲۰۲۱ بیش از ۵۳ درصد از واردات نفت پکن از کشورهای حوزه خاورمیانه بوده است. تنها سهم کشورهای حوزه خلیج‌فارس در سال ۲۰۲۲ با رشد چشم‌گیر ۴۱ درصد بوده است. به گزارش «هیندو بیزینس» کشورهای خاورمیانه قریب به ۶۹ درصد از نفت هند را تا آوریل ۲۰۲۲ تأمین می‌کردند. اندیشکده آمریکایی «شورای روابط خارجی» در مطلبی میزان وابستگی کره‌جنوبی به منابع نفتی خاورمیانه، به ویژه حوزه خلیج فارس را حدود ۷۵ درصد اعلام کرد. پاییز سال گذشته خبرگزاری رویترز در خبری اعلام کرد که ژاپنی‌ها ۹۴.۵ درصد از واردات نفت خود را از مبدأ خاورمیانه انجام دادند.

با وجود جمعیت کمتر شیعیان نسبت به اهل سنت، اما شیعیان عمدتاً در مناطق نفت-گاز خیز ایران، عراق، عربستان سعودی، کویت، بحرین، جمهوری آذربایجان، لبنان، یمن و سوریه سکونت یا نفوذ قابل توجهی دارند. این موضوع سبب ارتقای جایگاه ژئواکونومی شیعیان در میان سایر بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای شده است. به عبارت دیگر اگر قدرت‌های بزرگ جهانی قصد دارند تا دسترسی پایداری به منابع انرژی منطقه داشته باشند، چاره‌ای جز مذاکره و جلب‌نظر کانون‌های قدرت تشیع یعنی جمهوری اسلامی ایران و مراجع عظام تقلید در قم و نجف ندارند.

محور مقاومت؛ بزرگ‌ترین نیروی مبارزه با تروریسم

قرارگرفتن منطقه خاورمیانه در مرکز چهار راه ارتباطی میان سه قاره بزرگ آسیا، اروپا و آفریقا از یک سو و از سوی دیگر میزبانی از منابع سرشار نفت و گاز سبب شده است تا قدرت‌های فرامنطقه‌ای با مطالعه، شناسایی و فعال کردن گسل‌های تنش در غرب آسیا و شمال آفریقا، جلوی همکاری میان بازیگران منطقه‌ای را گرفته و با ایجاد جنگ‌های قومی- فرقه‌ای در میان آنها زمینه لازم برای غارت منابع خاورمیانه را فراهم آورند. ظهور گروه‌های تروریستی همچون القاعده، داعش، جبهه النصره و بوکوحرام، نشان دهنده تداوم سیاست «اختلاف بینداز، حکومت کن» دولت‌های غربی است.

در حالی که جامعه جهانی خود را آماده اشغال تمام کشورهای خاورمیانه توسط پدیده داعش می‌کرد، شیعیان و محبان اهل بیت در قالب گروه‌هایی همچون حزب‌الله لبنان، حسینیون آذربایجان، زینبیون پاکستان، فاطمیون افغانستان، حشدالشعبی عراق، انصارالله یمن و … تحت عنوان «محور مقاومت» به مانند دژی محکم جلوی سقوط دولت‌های مرکزی در دمشق و بغداد را گرفتند. هسته مرکزی این حرکت ضدتروریستی، نیروی قدس سپاه پاسداران به فرماندهی شهید سپهبد قاسم سلیمانی بود. آمریکا و دولت‌های غربی قصد داشتند تا پس از اشغال تمام منطقه توسط پدیده داعش، بار دیگر به خاورمیانه لشگرکشی کنند و اینبار نقشه منطقه را مطابق با طرح «خاورمیانه بزرگ» بازتعریف کنند. پس از شکست کامل داعش و سایر گروه‌های تروریستی در عراق و شام، دولت وقت آمریکا تصمیم گرفت تا با قرار دادن نام سپاه پاسداران در لیست «FTO» و سپس ترور شهید سلیمانی در اطراف فرودگاه بغداد ضربه جدی به مسیر مبارزه با تروریسم در منطقه غرب آسیا وارد نماید. تحرکات مشکوک نیروهای آمریکایی در شمال عراق، سوریه و انتقال پنهانی عناصر داعش در افغانستان نشان دهنده برنامه واشنگتن برای خیزش مجدد این پدیده مخرب در سراسر منطقه است.

از تهران تا بیروت- لاذقیه؛ کریدور جدید شرق به غرب

در یک دهه گذشته دولت‌های خاورمیانه تمرکزشان را بر روی ایجاد کریدورهای ارتباطی «شرق به غرب» و «جنوب به شمال» در بخش‌های حمل‌ونقل ریلی- هوایی- دریایی- زمینی قرار دادند. در هر دو مسیر ارتباطی، مناطق شیعه‌نشین نقش محوری در اتصال قاره آسیا به بازارهای اروپایی و آسیایی دارند. پس از پیروزی محور مقاومت بر تروریسم سلفی- تکفیری در عراق- شام و استقرار گروه‌های مقاومت در این مناطق، حال بسیاری از کارشناسان صحبت از خط کریدوری ۱۴۶۳ کیلومتری تهران- بیروت می‌کنند. این اتوبان منحصر به فرد که حاصل کار خود شهدای مدافع حرم است؛ امکان اتصال مستقیم مسیرهای ارتباطی تا دریای مدیترانه و بازارهای جنوب اروپا را فراهم خواهد کرد. همچنین پس از شکست معارضان سوری و تروریست‌ها در سوریه، دولت‌های ایران و عراق به عنوان متحدان رسمی دمشق این فرصت را دارند تا با استفاده از بندر لاذقیه به بازارهای اروپا متصل شوند.

این خط ترانزیتی می‌تواند جایگزین، رقیب یا مکمل سایر مسیرهای ارتباطی مانند «کریدور میانی» در دشت‌های اوراسیا یا راه ابریشم دریایی باشد. عملیاتی شدن این طرح ضمن توسعه زیرساخت‌ها در کشورهای ایران، عراق، سوریه و لبنان زمینه ارتقای جایگاه ژئواستراتژیک شیعیان در میان سایر جمعیت‌های مذهبی و قومی در منطقه را فراهم خواهد کرد. شاید بزرگ‌ترین مانع در مسیر اجرایی شدن این ابتکار، حضور غیرقانونی نیروهای آمریکایی در نوار مرزی عراق- سوریه باشد. تحلیل‌گران معتقدند واشنگتن با هماهنگی تل‌آویو قصد دارد با ایجاد مانع بر سر راه انتقال نیروهای مقاومت، ضمن قطع ارتباط مستقیم میان محور مقاومت، جلوی شکل‌گیری مسیرهای ترانزینی رقیب در این منطقه را بگیرد. استراتژی مقام معظم رهبری مبنی بر اخراج نیروهای آمریکایی از عراق- سوریه راه‌حل مناسبی برای کنترل کامل جاده ارتباطی یا به حاشیه راندن متجاوزان خارجی است.

راهپیمایی اربعین؛ فرصتی برای دیپلماسی عمومی

در تئوری‌های جدید علم سیاست و روابط بین‌الملل، «سازه‌انگاری- Constructivism» به پژوهش‌گران کمک می‌کند تا فراتر از مؤلفه‌های امنیتی یا اقتصادی، جایگاه کشورها را از نظر برساخت هویتی- اجتماعی تحلیل و بررسی کند. در قالب چهارچوب‌های این نظریه، گفتمان شیعه به عنوان یک واقعیت تاریخی- اجتماعی توانسته ضمن بازتولید خود در دوره‌های مختلف، امروز به عنوان منبع الهام و هویت‌بخش شیعیان جهان عمل نماید. در این گفتمان مرزهای جغرافیایی و تفاوت‌های انسانی اهمیت خود را از دست می‌دهد و هویت مشترکی بر مبنای پیروی از قرآن کریم و اهل بیت سلام الله علیها شکل می‌گیرد. دال‌های مرکزی این گفتمان ولایت‌مداری، شهادت‌طلبی، منجی‌گرایی، ظلم‌ستیزی، عدالت‌خواهی، توحیدمحوری و آزادگی بر پایه عقل و شریعت است.

در چنین بستری راه‌پیمایی اربعین بدل به نماد جهان‌وطن‌انگاری شیعی با محوریت امام حسین (ع) می‌شود. به عبارت دیگر واقعه عاشورا و پیاده‌روی اربعین تبدیل به منابع الهام و قدرت نرم گفتمان تشیع در برابر ایدئولوژی‌های ناسیونالیستی، مارکسیستی و لیبرال می‌شود. قدرت معنایی اربعین این امکان را برای شیعیان فراهم می‌کند تا بتوانند به عنوان یک کل واحد در برابر هژمونی قدرت‌های بزرگ و خطراتی مانند رژیم صهیونیستی یا تروریسم تکفیری مقاومت نمایند و جلوی از بین رفتن نمادهای دینی- هویتی را بگیرند.

بهره سخن

ساختار متصلب نظم یک- چند قطبی شکسته شده و قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی سعی دارند تا در «دوران گذار نظم بین‌المللی» به سمت ارتقای جایگاه سیاسی، اقتصادی و امنیتی خود حرکت کنند. در چنین شرایطی شیعیان خاورمیانه به رهبری جمهوری اسلامی ایران این فرصت را دارند تا با استفاده از پتانسیل‌هایی همچون برخورداری از منابع سرشار نفت‌وگاز، توان دفاعی ناشی از محور مقاومت، ایجاد خطوط کریدوری تهران- بیروت و تهران- لاذقیه و قدرت نرم ناشی از پیاده‌روی اربعین موقعیت ژئوپلیتیکی، ژئواکونومی و ژئوکالچری تشیع را در نظم جدید ارتقا دهند.