به گزارش خبرنگار مهر، چند روز قبل بود که دیوان عدالت اداری با صدور رأیی جنجالی شرط سنی برای ورود به دانشگاه فرهنگیان را رد کرد.

با اجرای این رأی سقف سنی دانشگاه فرهنگیان شکسته می‌شود و دیگر شرط سنی ۲۲ سال ملاک نیست و سن پذیرش تا ۴۰ سال خواهد بود.

در رأی هیئت عمومی دیوان عدالت اداری که از همین کنکور ۱۴۰۲ و بعد از آن لازم الاجراست، آمده بود: اولاً دانشجویان متعهد خدمت موضوع قانون مذکور از آغاز تحصیل خود استخدام می‌گردند و بر همین اساس رعایت مقررات عمومی استخدام از جمله حداکثر سن استخدام در خصوص آنها الزامی است.

ثانیاً بر اساس ماده ۴۲ قانون مدیریت خدمات کشوری، حداکثر سن استخدام مشخص شده و مقرره مورد شکایت با وجود استناد به ماده مذکور حداکثر سن استخدام را ۲۴ سال تعیین نموده که مغایر با سن مقرر در بند قانونی فوق بوده و استناد به ماده ۴۳ قانون مدیریت خدمات کشوری نیز نمی‌تواند دلیلی بر تعیین حداکثر سن به میزان ۲۴ سال باشد و پیش بینی حداکثر سن ۲۴ سال در بند مورد شکایت باعث محروم شدن بسیاری از افرادی که حائز شرایط عمومی استخدام هستند می‌گردد.

به دنبال این رأی دیوان عدالت اداری که عملاً راه ورود به دانشگاه فرهنگیان را برای بسیاری از افراد دیگر فراهم می‌کند؛ مسئولان آموزش و پرورش واکنش نشان دادند و ضمن پذیرش ضمنی این رأی، از حل این موضوع در آینده‌ای نزدیک خبر دادند.

رأی دیوان عدالت اداری فصل الخطاب است

قاسم احمدی لاشکی معاون حقوقی و پارلمانی وزارت آموزش و پرورش در حاشیه نشست خبری امروز خود با اشاره به رأی دیوان عدالت اداری در ابطال شرط سنی ورود به دانشگاه فرهنگیان گفت: رأی دیوان عدالت اداری فصل الخطاب است و ما باید قانون را رعایت کنیم.

لاشکی با این حال انتقاد خود از این رأی دیوان را این‌گونه بیان کرد: بنده بر اساس نظر کارشناسی خودم می‌گویم که در فرانسه یک معلم ۶ سال و در آلمان حدود ۵.۵ سال دوره‌های تربیت معلم را طی می‌کند لذا باید یک فرد از سنین پایین کار آموزش معلمی را آغاز کند. این فرد که می‌خواهد معلم شود باید در ابتدا تربیت شود و بعد بتواند فرزندان ما را تربیت کند.

معاون حقوقی و امور مجلس وزارت آموزش و پرورش گفت: واحد حقوقی آموزش و پرورش در حال بررسی موضوع ابطال سقف سنی ورود به دانشگاه فرهنگیان است، ما نمی‌توانیم فردی را که ۴۰ سال سن دارد به عنوان معلم دوره ابتدایی استخدام کنیم، وظیفه ما تعلیم و تربیت است نه استخدام و امیدواریم گزارشی که ارائه خواهیم داد بتواند بر روی این رأی تأثیر داشته باشند.

لاشکی در حالی از ابطال شرط سنی برای ورود به دانشگاه فرهنگیان انتقاد کرده است که پیش از آن گفته بود که قرار است از سال‌های آینده علاوه بر کنکور، یک آزمون جامع اختصاصی برای ورود به دانشگاه فرهنگیان طراحی و اجرا شود.

آموزش و پرورش تابع قوانین فرادستگاهی

شاید برای آزمون اختصاصی دانشگاه فرهنگیان که با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار است برگزار شود بتوان شرط سنی را اعمال کرد اما بر اساس قانون همه دستگاه‌ها موظف هستند آئین‌نامه‌ها و ابلاغیه‌های صادره را به صورت یکسان اجرا کنند.

موضوع اینجاست که دانشجویان دانشگاه فرهنگیان از آغاز تحصیل خود استخدام می‌گردند و به همین دلیل نظام آموزشی نمی‌تواند شروط ویژه ای برای استخدام خود لحاظ کند و وزارت آموزش و پرورش به عنوان یک دستگاه دولتی موظف است تابع قوانین فرادستگاهی باشد.

از سوی دیگر نظام آموزشی با کمبود شدید نیروی انسانی مواجه است. مجموع پذیرفته شدگان دو آزمون استخدامی دو ماه قبل و پذیرفته شدگان امسال دانشگاه فرهنگیان از ۶۰ هزار نفر فراتر نمی‌رود در حالی که کمبود نیروی انسانی در آموزش و پرورش بر اساس گفته‌های مسئولان به ۳۰۰ هزار نفر می‌رسد.

کمبود معلم از یک سو و شروط بی پایه از سوی دیگر

معلوم نیست وزارت آموزش و پرورش با وجود کمبود نیرو چه اصراری بر تفکیک و محروم کردن بخشی از جوانان این کشور از فرصت معلمی دارد؟ وزارت آموزش و پرورش بر چه اساسی به این نتیجه رسیده است که جوانی که به عنوان مثال ۲۸ سال سن دارد شایستگی لازم را برای معلمی ندارد؟

از سوی دیگر کمتر دانشگاهی در کشور وجود دارد که برای پذیرش دانشجو شرط سنی و آن هم سن زیر ۲۴ سال را تعیین کرده باشد. متأسفانه پیش از این هیچ‌گاه نظام آموزشی توضیحی در این خصوص نداد که چگونه به عدد ۲۴ سال رسیده است؟

اگرچه وزارت آموزش و پرورش در تلاش است تا حتی الامکان بر رأی دیوان عدالت اداری تأثیر بگذارد اما رأی این دیوان قطعی است و طبق قانون جدید در رسیدگی، تصمیم‌گیری و اجرای دستگاه‌ها ملاک عمل است.

لازم به ذکر است در ضوابط دفترچه کنکور امسال، حداکثر سن ورود به دانشگاه فرهنگیان ۲۴ سال تعیین شده و با رأی دیوان عدالت اداری این شرط سن ابطال شده است. به گفته مسئولان آموزش و پرورش نحوه اجرای این قانون بعد از ابلاغ رسمی رأی به وزارت آموزش و پرورش اعلام خواهد شد.

به گزارش خبرنگار مهر، در جلسه علنی امروز (یکشنبه ۲۲ مرداد ماه) مجلس، تقاضای عده‌ای از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در مورد رسیدگی به لایحه حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب طبق اصل هشتاد و پنجم قانون اساسی در دستورکار قرار گرفت.

پس از آنکه موافقان و مخالفان این موضوع نظرات خود را مطرح کردند، رأی‌گیری صورت گرفت که نمایندگان با ۱۷۵ رأی موافق، ۴۹ رأی مخالف و ۵ رأی ممتنع از مجموع ۲۳۸ نماینده حاضر در جلسه با بررسی این لایحه بر اساس اصل ۸۵ قانون اساسی موافقت کردند.

اصل ۸۵ قانون اساسی چه می‌گوید؟

بر اساس اصل ۸۵ قانون اساسی «سمت نمایندگی قائم به شخص است و قابل واگذاری به دیگری نیست. مجلس نمی‌تواند اختیار قانون گذاری را به شخص یا هیأتی واگذار کند، اما در موارد ضروری می‌تواند اختیار وضع بعضی از قوانین را با رعایت اصل هفتاد و دوم به کمیسیون‌های داخلی خود تفویض کند، در این صورت این قوانین در مدتی که مجلس تعیین می‌نماید به صورت آزمایشی اجرا می‌شود و تصویب نهایی آنها با مجلس خواهد بود.»

همچنین‬ بر اساس ماده ۱۶۴ آئین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی «هر‬ گاه دولت یا پانزده نفر از نمایندگان قبل از شروع رسیدگی نهایی در مجلس تقاضای ارجاع طرح یا لایحه‌‏ای را طبق اصل هشتاد و پنجم (۸۵) قانون اساسی به کمیسیون یا کمیسیون‏‌های مجلس یا دولت کنند، این تقاضا در جلسه علنی اعلام و در دستور هفتگی بعدی مجلس قرار می‌گیرد.»

اجرای آزمایشی مصوبات عفاف و حجاب

احمد نادری، عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره روند بررسی لایحه عفاف و حجاب در مجلس، توضیح می‌دهد: «با توجه به اینکه نمایندگان رأی دادند این لایحه طبق اصل ۸۵ بررسی شود، مفاد آن در کمیسیون مشترک مجلس رسیدگی خواهد شد.»

وی تاکید کرد: «پس از اتمام بررسی لایحه در کمیسیون، گزارش نهایی به صحن مجلس ارجاع می‌شود و باید درباره زمان اجرای آزمایشی مصوبات در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی تصمیم‌گیری شود. قوانینی که به این شکل به تصویب می‌رسند، اجرای آنها به صورت آزمایشی است و سقف زمانی که برای آن در نظر گرفته شده هم ۵ سال است.

همچنین طبق گفته احمد راستینه، اعضای کمیسیون مشترک برای رسیدگی به لایحه عفاف و حجاب از اعضای کمیسیون‌های فرهنگی و قضائی مجلس انتخاب می‌شوند و هر یک از این کمیسیون‌ها باید نمایندگان خود را برای عضویت در کمیسیون مشترک رسیدگی به لایحه عفاف و حجاب طبق اصل ۸۵ قانون اساسی انتخاب کنند.

سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی توضیح داد: «طبق اصل ۸۵ قانون اساسی در صورت موافقت اکثریت نمایندگان در صحن مجلس، لایحه یا طرح برای رسیدگی سریع‌تر به جای بررسی در صحن در کمیسیون مشترک مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و گزارش مصوبات آن به عنوان مصوبه مجلس برای اعلام نظر به شورای نگهبان ارسال می‌شود. در مورد مدت زمان اجرای مصوبه کمیسیون مشترک در صحن مجلس رأ‌ی‌گیری می‌شود.»

از امروز جلسات بررسی لایحه حجاب آغاز می‌شود

همچنین طبق گفته محمد رشیدی، عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی لایحه عفاف و حجاب برای رسیدگی به کمیسیون حقوقی و قضائی به عنوان کمیسیون اصلی ارجاع شد.

این نماینده مجلس توضیح داد: «جلسات کمیسیون حقوقی و قضائی با حضور اعضای کمیسیون فرهنگی به عنوان کمیسیون فرعی تشکیل می‌شود، منتها اعضای کمیسیون فرهنگی حق رأی ندارند و رأی‌گیری درباره مواد تنها توسط اعضای کمیسیون حقوقی و قضائی انجام می‌شود.»

رشیدی بیان کرد: «از امروز جلسات کمیسیون حقوقی و قضائی برای بررسی کلیات و جزئیات لایحه عفاف و حجاب آغاز می‌شود و بعد از اتمام بررسی، گزارش آن به صحن مجلس جهت تعیین مهلت آزمایشی اجرای این لایحه ارجاع خواهد شد. نمایندگان در صحن مجلس درباره جزئیات لایحه نظر نمی‌دهند و تنها تعیین مهلت آزمایشی اجرای لایحه به رأی مجلس شورای اسلامی گذاشته می‌شود.»

افزون بر مهاجرت متخصصان، نخبگان و دانشجویان موجی از مهاجرت دانش‌آموزان در سال‌های گذشته به راه افتاده است.

خردادماه ۱۴۰۰ بود که «الهام یاوری» معاون وزیر آموزش‌وپرورش و رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان کشور در نشست یکی از شوراهای شهرستان‌های کشور بیان داشت: ۷۰ درصد دانش آموزان مدارس سمپاد به خارج کشور مهاجرت می‌کنند و تنها ۳۰ درصد آنان در داخل کشور می‌مانند.

به گفته وی، آخرین آمارهای رصدخانه مهاجرت ایران می‌گوید المپیادی‌ها بـا ۳۷.۲ درصد، مشمولان بنیاد نخبگان بـا ۲۵.۵ درصـد و رتبه‌های یک تا هزار آزمون سراسری بـا ۱۵.۴ درصد بیشترین درصد افراد مقیم خارج از کشور را به خود اختصاص داده‌اند.

بررسی دلایل کوچ دانش‌آموزی باعث شد تا پژوهشگر ایرنا از زوایای گوناگون به بررسی این مساله بپردازد.

دانش‌آموزی که در سن کم ناچار به مهاجرت می‌شود، مجبور است با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم کند؛ از مساله آموختن زبان گرفته تا دوری از خانواده و ترک فضای امنی که از او مراقبت می‌شد. همچنین آموختن و کنار آمدن با قوانین و فرهنگ اجتماعی یک کشور دیگر کار آسانی نیست

دلایل عمده و سه‌گانه کوچ دانش‌آموزان

«کوثر شیخ نجدی» کارشناس مسائل آموزشی در گفت‌وگویی در خصوص دلایل مهاجرت دانش‌آموزان می‌گوید: مساله مهاجرت ایرانیان همواره مورد توجه جامعه‌شناسان و فرهیختگان بوده است، چرا که مهاجرت بی‌بازگشت مساوی است با از دست رفتن بخش مهم و بزرگی از سرمایه‌ انسانی، فکری و طبعا اقتصادی جامعه. دلایل مختلفی برای مهاجرت دانش‌آموزان وجود دارد که متاثر از شرایط و عواملی است که چند دهه دست به دست هم داده‌اند و اکنون هزاران دانش‌آموز را با شتابی خیره‌کننده به رفتن سوق می‌دهند. به عقیده‌ من سه چالش‌ عمده پیش روی دانش‌آموزان است که آنان را تهییج به رفتن می‌کند؛ کنکور، اشتغال و ترس بی‌آیندگی. مساله کنکور و حذف آن سال‌ها است که حل نشده باقی‌ مانده و از آن گذشته حتی پس از قبولی در آن هیچ ضمانتی برای یافتن شغل مناسب و متناسب وجود ندارد.

به گفته وی، دانش‌آموزان می‌بینند که افراد با داشتن مدارک لیسانس، فوق‌لیسانس و حتی دکترا نمی‌توانند در رشته‌های تخصصی‌شان شغل پیدا کنند. در واقع دانشگاه‌ها دیگر نقش تربیت متخصص را بر عهده ندارند بلکه نقششان به تعویق انداختن تقاضای شغل است. در چنین شرایطی و با توجه به موضوعات اقتصادی، خانواده‌ها تصمیم می‌گیرند به هر ریسمانی چنگ بیاندازند تا فرزندشان دچار چه کنم چه کنمِ آینده نشود. در کشور ما فقط چند رشته وجود دارد که افراد می‌توانند بابت آینده شغلی و تامین نیازهایشان اطمینان داشته باشند در حالی که در بسیاری از کشورهای مهاجرپذیر اشخاص حتی با آموختن مهارت‌های عمومی می‌توانند از عهده یک زیست معمولی برآیند.

آموزشی که می‌فرساید

شیخ نجدی ادامه می‌دهد: من ایراد اساسی را متوجه سیستم آموزشی می‌دانم. چه در دبیرستان و چه در دانشگاه روش‌های آموزشی ما ارتباطی به بازار، تولید و صنعت ندارند. فشار درسی بیهوده و اتلاف وقت زیادی در این سیستم رخ می‌دهد و استرس و ناامیدی از آینده، بسیاری از فرزندان‌مان را فرسوده و سرخورده می‌کند. در نظام آموزشی ما عملا هنر، ورزش و تعاملات اجتماعی، قوانین، سبک زندگی سالم، آی‌تی و بسیاری از موارد مورد نیاز یک انسان امروزی آموزش داده نمی‌شود و در عوض آن انبوهی از دروس اجباری، آنهم به شیوه‌ قدیمی ارایه می‌شود.

به باور این کارشناس مسائل آموزشی، در یک کشور مدرن دانش‌آموز ناچار نیست هفده کتاب درسی را بخواند، حفظ کند و امتحان بدهد و بعد هم مسائل کنکور هیچ ربطی به این دروس نداشته باشند و نیازمند کلاس‌های کمک آموزشی باشد. در این بسیاری از سیستم‌های آموزشی شما مسیر روشن‌تری پیش رو دارید. برای مثال می‌دانید قرار است در دانشگاه حقوق بخوانید. پس در مدرسه هم صرفا دو سه درس در همین راستا را می‌خوانید و اگر قبول شدید دانشگاه به راحتی شما را می‌پذیرد. دروس نیز به شیوه تفکر خلاق تدریس می‌شوند. دست معلم برای تدریس باز است و محدود به یک کتاب خاص نیست. برای مثال در درس ادبیات دانش‌آموز باید یک رمان را بخواند و آن را از چند منظر نقد کند و خبری از صرف و نحو و قواعد کسالت بار نیست، بلکه او قرار است در درجه اول از ادبیات لذت ببرد، بعد آن را درک، تحلیل و نقد کند و به این ترتیب آنچه را نیاز دارد بیاموزد.

مهاجرت و پیامدهای آن برای دانش‌آموزان

شیخ نجدی در خصوص پیامدهای مهاجرت برای دانش‌آموزان اظهار می‌دارد: مسلما دانش‌آموزی که در سن کم ناچار به مهاجرت می‌شود، مجبور است با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم کند؛ از مساله آموختن زبان گرفته تا دوری از خانواده و ترک فضای امنی که از او مراقبت می‌شد.همچنین آموختن و کنار آمدن با قوانین و فرهنگ اجتماعی یک کشور دیگر کار آسانی نیست. بچه‌ها نظارت و مشورت خانواده را در بسیاری از امور از دست می‌دهند و چون هنوز شخصیت و هویت‌شان نرم است در معرض آسیب‌هایی قرار خواهند گرفت.

از دیگر سو گاهی اوقات ناچارند برای تامین هزینه‌های زندگی‌شان در کنار تحصیل کارهای نیمه وقت انجام دهند. البته کار کردن در این کشورها مساله‌ای عادی است و با چند ساعت کار در هفته می‌توان بخش مهمی از هزینه‌ها را جبران کرد. اما مساله‌ جدایی و دوری از خانواده ساده نیست، خصوصا برای پسران که به دلیل مشکلات مربوط به سربازی تا سال‌ها نمی‌توانند به کشور وارد شده و با خانواده و عزیزان‌شان دیدار کنند. من فکر می‌کنم این مانع امکان عدم بازگشت‌شان به وطن را تسهیل می‌کند. چرا که از دل برود هر آنکه از دیده برفت.

شیخ نجدی به راهکارهایی در این زمینه اشاره کرده و می‌گوید: پیشنهاد می‌کنم خانواده‌ها در مورد فرستادن فرزندشان هیجان‌زده و بر اساس چشم و هم چشمی عمل نکنند. باید ظرفیت‌های روحی و شخصیتی فرزندشان را به دقت ارزیابی و حتی با روانشناس زبده مشورت کنند. همچنین پیش‌بینی‌های مالی دقیقی در این باره داشته باشند. نمی‌شود بچه را فرستاد و بعد نوسانات ارزی را در نظر نگرفت.

چالش‌های نظام آموزشی و مسائلی مانند کنکور تنها دلایل کوچ دانش‌آموزی نیست بلکه برخی خانواده‌ها نگاهی هزینه-فایده از نظر اقتصادی به مهاجرت دارند. یکی از دلایل تعمیق این نگاه، افزایش سرسام‌آور هزینه‌های آزادسازی مدارک دانشگاهی است که منجر به کوچ دبیرستانی می‌شود

همچنین باید بدانند هدف‌شان دقیقا از مهاجرت چیست؟ قرار است چه رشته‌ای در چه دانشگاهی بخوانند، هزینه‌های خورد و خوراک، دانشگاه، مسکن و رفت و آمد احتمالی را در نظر داشته باشند. برخی توقعات خیالی از مهاجرت دارند. برای مثال فکر می‌کنند آنجا خواننده می‌شوند یا پزشکی می‌خوانند. باید بدانند که خوانندگی در آنجا منجر به اقامت نمی‌شود و شغل مطمنی نیست. یا برای مثال پزشکی در بسیاری از کشورها رشته گران و دشواری است و در طی سال‌های دانشجویی اجازه اشتغال نخواهند داشت. همچنین به برخی تبلیغات که کشوری را بسیار رویایی به تصویر می‌کشند، اعتماد نکنند.

این کارشناس مسائل آموزشی اظهاراتش را این‌گونه تکمیل می‌کند که برخی دانشگاه‌ها اعتبار علمی بالایی ندارند و تحصیل در آنها متضمن هیچ چیز نیست. پس اگر چنین تصمیمی دارند بهتر است خوب تحقیق کنند که چه رشته‌هایی در دنیای امروز می‌توانند به سرعت کار پیدا کنند. به عنوان مثال رشته‌هایی مانند مدیریت، کامپیوتر، اقتصاد یا برخی مهندسی‌ها در دنیای امروز حرف اول را می‌زنند. پس صرف رفتن اهمیتی ندارد، بلکه چگونه رفتن و با چه هدف و برنامه‌ای رفتن و چه زمانی رفتن بسیار مهم‌تر و تاثیرگذارتر است.

تصمیماتی که دانش‌آموزان را به سمت درهای خروجی هل می‌دهد

چالش‌های نظام آموزشی و مسائلی مانند کنکور تنها دلایل کوچ دانش‌آموزی نیست بلکه برخی خانواده‌ها نگاهی هزینه-فایده از نظر اقتصادی به مهاجرت دارند.

یکی از اعضای کمپینی موسوم به «درخواست لغو افزایش هزینه سرسام‌آور آزادسازی مدرک تحصیلی» که آذرماه پارسال به راه افتاد گفت‌وگویی با پژوهشگر ایرنا داشته و یکی از دلایل کوچ دانش‌آموزی را از زاویه‌ای کمتر دیده‌شده تشریح کرده است.

به گفته این فارغ‌التحصیل دانشگاهی، طبق قانون اساسی، تحصیلات تا پایان دوره متوسطه رایگان است و تنها برای تحصیل در دانشگاه دولتی آن هم برای دوره روزانه است که دانشجویان باید تعهدی را مبنی بر خدمت به ازای سال‌های تحصیل امضا کنند. در خصوص این الزام، گزینه‌ای با عنوان خرید خدمت یا خرید دوره تحصیل وجود دارد. تا پیش از این روال به این صورت بود که اگر تا ۶ ماه یا یک سال بعد از تحصیل، دانشجو نمی‌توانست کاری پیدا کند باید مدرکش را رایگان می‌گرفت یا می‌بایست مبلغی را پرداخت می‌کرد. معمولا این مبلغ هم به این صورت بود که اگر برای مثال دانشجو در سال ۸۰ وارد دانشگاه دولتی شده بود، باید مبلغی معادل دوره شبانه همان رشته و برای همان سال را پرداخت می‌کرد که این رقم به نسبت پایین بود.

وزارت علوم اما سال قبل بخشنامه‌ای را تصویب کرد که بر اساس آن نرخ تغییر کرد. به این شکل که اگر در زمان کنونی کسی بخواهد مدرک تحصیلی کارشناسی خود را از دانشگاه بخرد بسته به نوع مدرک باید ده‌ها میلیون تومان پرداخت کند. فوق لیسانس و دکترا هم به این ترتیب به شکلی که هزینه آزادسازی مدرک تحصیلی به گفته برخی فارغ‌التحصیلان با رشدی ۶برابری سر به چندصد میلیون تومان می‌گذارد. در واقع این عدد، به نحوی به منبع درآمدزایی وزارت علوم تبدیل شده است.

این عضو کمپین می‌افزاید: برخی با رد انگیزه درآمدزایی، دلیل این تصمیم را افزایش هزینه‌های مهاجرت و ممانعت از آن عنوان کرده‌اند حال آن که شاهد نوعی نقض غرض در این زمینه هستیم. این اتفاق سبب شده که افراد در سنین پایین روی مهاجرت فکر کنند. برای مثال برخی می‌پندارند که به جای پرداخت ۱۰۰ یا ۲۰۰ میلیون برای گرفتن لیسانی همین پول را صرف تحصیل همان رشته در کشورهایی چون مالزی یا ترکیه کنند و تحصیل خود در دوره ارشد یا دکتری را در همان کشورها ادامه دهند. یا اصلا ممکن است ترجیح دهند همان تحصیل و همان رشته را در دانشگاه آزاد یا دانشگاه دولتی در دوره شبانه انجام دهند زیرا مبلغش بسیار کمتر از مبلغ تعیین شده برای خرید مدرک است.

وی در پایان می‌گوید: همین الان و از زمانی که این اتفاق افتاده است، تبلیغات تحصیلات دانشگاهی و پیش از دانشگاهی برای مقاصد ترکیه، مالزی، قبرس و دبی به شدت تقویت شده است. طبق اخباری که در دست دارم بسیاری از ایرانیان با دانشگاه‌های خارج از کشور در حال رایزنی هستند که مدرک موقت را قبول کنند و اگر این اتفاق بیافتد که بعید هم نمی‌دانم اساسا دیگر کسی برای دریافت مدرک اصلی پولی پرداخت نمی‌کند.

جمع‌بندی

تا پیش از این، بسیاری به خاطر فرار مغزها و خروج دانشجویان، استادان دانشگاه و نخبگان اظهار تاسف کرده و توقع داشتند تا آن‌هایی که دستشان می‌رسد کاری بکنند تا جلوی این فرار را بگیرند. حالا اما اوضاع به شکلی است که شمار زیادی از دغدغه‌مندانِ فرار مغزها هم خود به فکر رفتن افتاده‌اند یا اینکه فرزندانشان را راهی دیار غربت کنند.

با توجه به راه افتادن موج کوچ دانش‌آموزی به نظر می‌رسد که باید به فکر اصلاحاتی جدی در نظام آموزشی بود؛ تغییراتی که هر چند نمی‌تواند شاخص‌های کلان کشور و مسائلی چون اشتغال دانش‌آموختگان را حل کند اما شاید بتواند حداقلی از همخوانی را بین نیازهای امروز جامعه و کشور با آموزش‌های رسمی برقرار سازد.

آب و انرژی از جمله ملزومات زندگی بشر هستند که به دلیل رشد سریع صنعت و جمعیت با چالش‌های کاهش عرضه و افزایش تقاضا مواجه‌ شده اند.
در شرایطی که دو سوم جمعیت جهان به دلیل تغییرات آب و هوایی در معرض خطر کمبود آب قرار دارند، نمک زدایی آب دریا به یک جایگزین اجتناب‌ناپذیر برای تامین آب جهت مصارف خانگی، آبیاری، توسعه صنعتی و غیره تبدیل شده است.
طبق مطالعات، میزان وابستگی جهانی به نمک‌زدایی حدود ۱ درصد در سال۲۰۲۰ بوده و پیش‌بینی می‌شود که این میزان بر اثر تغییرات اقلیمی در سال ۲۰۵۰ به ۱۰ درصد برسد. اما، همانطور که در این گزارش بدان اشاره شده است، روش جداسازی آب شیرین از اقیانوس‌ها و دریاها با دشواری‌های زیادی اعم از مقرون به صرفه‌نبودن و اثرات سوء زیست‌محیطی همراه است.
رایج‌ترین روش نمک‌زدایی آب دریا، «اسمز معکوس» است که سهم ۶۵ درصدی در فناوری‌های مشابه در جهان را دارد اما به فراخور توسعه این فناوری به مرور پیامدهای مخرب زیست‌محیطی آن نیز روشن شد.

۴۵ درصد از تولید جهانی آب شیرین‌کن‌ها در کشورهای حوزه خلیج فارس متمرکز شده و از اینرو منطقه مذکور میزبان بزرگترین مجتمع‌های آب شیرین‌کن در جهان قلمداد می‌شودبه زبان ساده، در فرآیند شیرین‌سازی آب دریا به روش اسمز معکوس با دو نوع خروجی مواجه هستیم. قسمت نخست آب تصفیه شده قابل شرب و بخش دوم، آب حاوی غلظت بالای نمک است که مجدد به دریا باز می‌گردد. قسمت دوم فناوری اسمز معکوس را با چالش مواجه کرده است، زیرا تبعات زیست‌محیطی آن حیات دریا را با خطر مواجه می‌کند.
مطالعات انجام شده در این زمینه نشان می‌دهد، به ازای تولید یک لیتر آب شیرین ۱.۵ لیتر آب شور با غلظتی حدود دو برابر غلظت آب دریا، مجدد به دریا باز می‌گردد. در مجموع اثرات مختلف زیست‌محیطی فرآیند نمک‌زدایی مواردی مانند تخلیه آب نمک، انتشار گازهای گلخانه‌ای، انتشار مواد شیمیایی سمی و مصرف بالای انرژی هستند. در واقع، تخلیه آب نمک و مصرف بالای انرژی مهم‌ترین و قابل توجه‌ترین پیامدهای شیرین‌سازی آب دریا است.
علاوه بر این حتی فیلترهای این دستگاه‌ها نیز بعد از مدتی به دلیل فشار بالای آب و رسوب غیرقابل استفاده می‌شوند که مشکل زیست‌محیطی دیگری است. با وجود چنین مخاطراتی، همچنان روش مذکور برای کشورهای حاشیه دریاها و آبهای آزاد که با چالش خشکسالی و کم آبی مواجه هستند فناوری مورد توجهی است. ۴۵ درصد از تولید جهانی آب شیرین‌کن‌ها در کشورهای حوزه خلیج فارس متمرکز شده و از اینرو منطقه مذکور میزبان بزرگترین مجتمع‌های آب شیرین‌کن در جهان قلمداد می‌شود.
این حجم و تعداد از مجتمع‌های آب شیرین‌کن در حوزه آبریز خلیج فارس و دریای عمان تهدیدات جدی نیز برای اکوسیستم دریایی منطقه داشته و ممکن است فرآیندهای دینامیکی و ترمودینامیکی را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

اکنون تامین آب آشامیدنی مقرون به صرفه و تصفیه پساب با استفاده از فناورهای نوین و ترکیبی با کمترین آسیب به محیط‌زیست و اکوسیستم طبیعی از مهم‌ترین دغدغه‌های دانشمندان استدر هر حال، اکنون تامین آب آشامیدنی مقرون به صرفه و تصفیه پساب با استفاده از فناورهای نوین و ترکیبی با کمترین آسیب به محیط‌زیست و اکوسیستم طبیعی از مهم‌ترین دغدغه‌های دانشمندان است.
پژوهش و بررسی‌های متعدد در این زمینه در حال انجام است و خوشبختانه، یکی از پژوهش‌های موفق در این حوزه توسط یک محقق ایرانی صورت گرفته که نتایج قابل توجهی نیز به دنبال داشته است.
«طاهره جعفری»، استادیار دانشکده علوم دریایی دانشگاه ملی عمان، با بیش از ۱۲ سال کار تحقیق و تدریس در رشته مهندسی شیمی، نوآوری‌های منحصر به فردی در حوزه فناوری مربوطه داشته است.
این محقق، برنده جایزه «زنان نوآور و مخترع خاورمیانه ۲۰۲۳»، جایزه ملی تحقیقات عمان در سال‌های ۲۰۲۰، ۲۰۲۱ ، ۲۰۲۲ و بیش از ۲۰ جایزه تحقیقاتی در سطوح دانشگاهی، ملی و منطقه‌ای به عنوان سرپرست تیم تحقیقاتی بوده است.
یکی از پژوهش‌های وی توسعه یک فناوری جدید شیرین‌سازی آب دریا برای کاهش اثرات زیست‌محیطی فرآیندهای کنونی شیرین‌سازی آب دریاست. گزارش پیش‌رو حاصل گفت وگوی پژوهشگر ایرنا با دکتر جعفری است که مشروح آن را باهم می‌خوانیم.

ایرنا: ضمن معرفی خودتان توضیح دهید،پژوهش شما چه بوده و چه اثری در رفع کمبود آب خواهد داشت؟

جعفری: من فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد در رشته مهندسی شیمی پیشرفته در دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل بوده و برنامه توسعه کاتالیزورهای سازگار با محیط‌زیست برای تولید هیدروژن سبز به عنوان یک حامل انرژی در سیستم‌های الکتروشیمیایی در مقطع دکتری را در «دانشگاه ملی مالزی» (National University of Malaysia) و دوره فوق دکتری، برای توسعه سیستم‌های بیوالکتروشیمیایی با هدف ترکیبی نمک‌زدایی و تولید محصولات با ارزش افزوده به عمان و دانشگاه سلطان قابوس (Sultan Qaboos University) ادامه دادم.
به دلیل نیاز عمان به آب شرب و وجود آب دریا به عنوان بزرگ‌ترین منبع موجود آبی، توسعه شیوه‌های نوین نمک‌زدایی از آب دریا از اهمیت بسزایی برخودار است. به خصوص از آن‌جا ‌که فرآیندهای نمک‌زدایی در حال استفاده، به دلیل بازگشت آب با درصد زیاد نمک به دریا تاثیرات مخرب زیست‌محیطی بالایی به همراه دارد از این رو به دنبال یافتن راه‌حل‌هایی کارآمد، پایدار و سازگار با محیط‌زیست نه تنها برای کاهش این اثرات، بلکه برای بازیابی محصولات با ارزش افزوده از جریان‌های پساب بودیم.
علاوه بر این، قبل از ورود به عمان به مدت ۶ سال در مالزی مدیر یک پروژه تحقیقاتی زیست‌محیطی بودم که در این پروژه، هدف تبدیل گازهای آلاینده صنایع به اتانول برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای بود.

ایرنا: روش‌های معمول نمک‌زدایی چگونه کار می‌کنند؟

فن‌آوری‌های نمک‌زدایی متعددی از جمله تقطیر فلش چند مرحله‌ای، تقطیر چند اثره، تقطیر غشایی و اسمز معکوس وجود دارند. در حال حاضر، اسمز معکوس به دلیل مصرف انرژی نسبتا پایین (۴-۵ کیلووات ساعت بر متر مکعب) در مقایسه با سایر فناوری‌های ذکر شده (۷-۱۸ کیلووات ساعت بر مترمکعب) رایج‌ترین فناوری نمک‌زدایی است.
در این روش فیلتر کردن آب از طریق یک غشا با ایجاد فشار لازم به مولکول‌های آب اجازه می‌دهد تا از داخل آن عبور کنند و در عین حال نمک و سایر ناخالصی‌ها را مسدود کند. با این حال، چالش‌های قابل توجهی در ارتباط با روش اسمز معکوس وجود دارد.
با وجود مصرف انرژی کمتر نسبت به بقیه فناوری‌های موجود، اولا این فرآیند به دلیل نیاز به فشارعملیاتی بالا همچنان به مقادیر قابل توجهی انرژی نیاز دارد.
ثانیا محصول جانبی آن آب نمک با شوری بالا است که معمولاً به دریا تخلیه شده و در نتیجه به حیات دریایی آسیب جدی میزند. ثالثا از آنجایی که منبع انرژی اولیه برای این فناوری‌ها سوخت‌های فسیلی است، آنها مقدار قابل توجهی گازهای گلخانه‌ای منتشر می‌کنند که چالش مهم تغییرات اقلیمی را تشدید می‌کند.

فناوری سلول نمک‌زدایی میکروبی فرآیند جدیدی است که از طریق فعالیت میکروارگانیسم‌ها برای تولید برق از فاضلاب و استفاده از آن برای نمک‌زدایی از طریق یک رویکرد سازگار با محیط زیست استفاده می‌کند

ایرنا: وجه تمایز کار شما با روش‌های متداول در چیست؟

تصمیم گرفتیم تا بر روی یک فناوری‌ نوظهور چند منظوره کار کنیم که هم انرژی کمتری مصرف کرده و مقرون ‌به‌صرفه باشد و هم خروجی آن آبی باشد که وقتی به دریا باز می‌گردد تقریبا با شرایط دریا یکسان بوده و کمترین اثر مضر را برای اکوسیستم دریایی داشته باشد.
علاوه براین، فناوری که ما روی آن کار کردیم می‌تواند درکشورهای کم درآمد و ساکنان مناطق روستاییِ بدون زیرساخت انرژی کمک کند تا ضمن تصفیه فاضلاب خود، به آب شیرین‌شده دسترسی داشته باشند.
فناوری سلول نمک‌زدایی میکروبی فرآیند جدیدی است که زیرگروه فناوری جامعی به نام سیستم‌های بیوالکتروشیمیایی قرار می‌گیرد و از طریق فعالیت میکروارگانیسم‌ها برای تولید برق از فاضلاب و استفاده از آن برای نمک‌زدایی از طریق یک رویکرد سازگار با محیط‌زیست استفاده می‌کند.
این میکروارگانیسم‌ها تهدیدی برای انسان نیستند. این فناوری امکان تصفیه همزمان فاضلاب، تولید برق و نمک زدایی را فراهم می‌کند. سلول نمک‌زدایی میکروبی از سه محفظه آنُدی، نمک زدایی و محفظه کاتُدی تشکیل شده است که در شکل نشان داده شده است.

محفظه نمک‌زدایی در وسط سیستم قرار دارد که توسط یک غشای تبادل آنیونی از آند و توسط یک غشای تبادل کاتیونی از کاتد جدا می‌شود. اصولاً مکانیسم نمک‌زدایی میکروبی به الکتریسیته تولید شده توسط میکروارگانیسم‌ها (اگزوالکتروژن‌ها) وابسته است.
اگزوالکتروژن‌ها مواد آلی موجود در فاضلاب را تجزیه کرده و الکترون‌های تولید شده را برای دریافت انرژی به آند منتقل می‌کنند. اکسیداسیون مواد آلی در آند منجر به تولید الکترون، پروتون و دی اکسیدکربن می‌شود. الکترون‌ها از طریق یک مدار خارجی به کاتد جریان می‌یابند که منجر به تولید بیوالکتریسیته می‌شود. کاهش الکترون‌های کاتد هم باعث ایجاد گرادیان پتانسیل در دو الکترود می‌شود. برای حفظ الکتریسیته خنثی، آنیون‌های موجود در محفظه نمک‌زدایی در سراسر غشای تبادل آنیونی به سمت آند حرکت می‌کنند و کاتیون‌ها در سراسر غشای تبادل کاتیونی به سمت کاتد حرکت می‌کنند و محلول نمک موجود در محفظه وسط را نمک‌زدایی می‌کنند.

این فناوری نه تنها نیازی به انرژی خارجی ندارد، بلکه فاضلاب را به‌طور همزمان تصفیه می‌کند. علاوه بر این، محصولات با ارزش افزوده مختلف مثل اسید و باز را می‌توان از آب دریا بازیابی کرد. با وجود طیف گسترده‌ای از مزایای مرتبط با فناوری سلول نمک‌زدایی میکروبی، عملکرد پایین آن، عدم تعادل pH و مقاومت داخلی بالا همچنان آن را در مقیاس آزمایشگاهی نگه داشته است. پروژه‌ای که ما در «دانشگاه سلطان قابوس» شروع کردیم، راه‌اندازی اولین آزمایشگاه تخصصی تصفیه فاضلاب و نمک‌زدایی براساس این فناوری چند منظوره بود. در این پروژه برای دست یابی به بهینه‌ترین پیکربندی، ما بیش از ۲۰ راکتور با پیکربندی متفاوت طراحی و در شرایط مختلف آزمایش کردیم. در نهایت با پیکربندی منحصربه‌فرد و جدید پنج محفظه‌ای، با موفقیت توانستیم آب دریا را در سیستم با تولید انرژی بالا، راندمان بالای نمک‌زدایی و مقاومت داخلی کم، نمک‌زدایی کنیم.

گذشته از این، یک سیستم نظارت و کنترل بهنگام مبتنی بر اینترنت اشیا ( IOT) نیز توسعه داده شد و با پیکربندی جدید ادغام شد تا پارامترهای مهم فرآیند به‌طور کامل از طریق تلفن یا رایانه از راه دور برای تصمیمات به موقع قابل نظارت و کنترل باشد.

این فناوری نه تنها نیازی به انرژی خارجی ندارد، بلکه فاضلاب را به‌طور همزمان تصفیه می‌کندایرنا: روش ابداعی شما در مورد پساب صنعتی هم کارآمد است؟

این فناوری در هر پسابی که مواد آلی وجود داشته باشد کارآمد است و قطعا یکی از اهداف بلندمدت برای پیاده‌سازی این فناوری، تصفیه پساب‌های صنعتی است. اما باید در نظر داشت که پساب‌های صنعتی مانند پساب پتروشیمی، صنایع غذایی و پالایشگاه دارای مواد سمی هستند.
البته هر پسابی دارای مواد سمی است، اما این مواد سمی دارای یک حد مشخصی هستند که میکروارگانیزم‌ها می‌توانند در آن رشد کنند و اگر میزان این عناصر از حد مشخص بیشتر شوند دیگر امکان رشد میکروارگانیزم در آن وجود ندارد. اغلب پساب‌های صنعتی حاوی مواد سمی زیادی هستند که در چنین شرایطی ابتدا این پساب‌ها از طریق یک پیش‌تصفیه، سطح مواد سمی آن تقلیل پیدا می‌کند و سپس به چرخه اصلی باز می‌گردد.

ایرنا: این روش چقدر هزینه‌بر است؟

از بخش‌های هزینه بر این سیستم، می‌توان به غشا و الکترود اشاره کرد. ادامه کار در این حوزه‌ها و استفاده از توان داخلی و بومی می‌تواند در کاهش قیمت این اجزا کمک کند. ما اکنون بر روی کاهش قیمت با استفاده از روش «زیست توده» (Biomass) کار می‌کنیم. از این طریق در حال تحقیقاتی هستیم تا به واسطه آن بتوانیم با استفاده از همین زیست‌توده‌ها، الکترودها را به صورت بومی تولید کنیم که در این صورت قیمت الکترود خیلی پایین می‌آید.
اکنون ما از الکترود بر پایه کربنی استفاده می‌کنیم که قیمت بالایی ندارد. اما اگر بتوان الکترودهای با قیمت مناسب‌تر و از نوع فلزی را تولید کرد باعث افزایش بازدهی خواهد شد. نکته‌ای که اکنون و برای همه کشورها مطرح است این است که یک کشور تا چه اندازه در تولید اقلام این روش وابسته هستند؟ یعنی اگر بتوان از غشا و یا الکترود پربازده استفاده کرد اما برای دریافت آن به کشور دیگری وابسته بود، خوب این موضوع چندان مقرون به صرفه نیست. به همین دلیل درحال تحقیق بر روی ساخت و بومی‌سازی اجزای این سیستم هستیم.

تمام تلاش ما در زمینه توسعه این تکنولوژی به گونه‌ای بوده که این تکنولوژی اولا ساده باشد، ثانیا برای همه قابل دسترس بوده و در همه جای جهان امکان استفاده از آن وجود داشته باشدایرنا: وجه تمایز این روش ابداعی شما چیست؟

مانند هر صنعتی، اصل مهم در نوآوری و ابتکار ساخت بومی یک فرایند، توسعه اجزای آن و پیاده‌سازی کاملا بومی آن است که ما به آن رسیده‌ایم. همچنین، دو گونه طراحی و ساخت راکتورهایی که ما برای حل دو مشکل کلیدی در این سیستم‌ها ارایه دادیم، برای اولین‌بار در دنیا هستند. راکتورهای طراحی و ساخته شده توانسته‌اند مشکلات مربوطه به عدم تعادل pH، مقاومت بالای سیستم‌ها و بازدهی پایین سیستم‌های در حال استفاده را حل کنند.
علاوه بر این، پیش‌بینی شرایط و نیازهای اساسی آینده و توسعه فناوری‌ها با بالاترین بهره‌وری در عین محافظت از محیط‌زیست از اساسی‌ترین نیازهای هر جامعه انسانیست. به عبارت دیگر، اگر فناوری مورد نیاز آینده را نسازیم، باید همواره برای دریافت آن هزینه کنیم.
فارغ از بالا بودن چنین هزینه‌ای، توانایی تغییرات و بومی‌سازی آن را نیز نداشته و نمی‌توان از مزایای بومی‌سازی تکنولوژی مانند اشتغال، آموزش نیروی بومی، افزایش خلاقیت و نوآوری استفاده کرد.
به همین دلایل تمام تلاش ما در زمینه توسعه این تکنولوژی به گونه‌ای بوده که این تکنولوژی اولا ساده باشد، ثانیا برای همه قابل دسترس بوده و در همه جای جهان امکان استفاده از آن وجود داشته باشد و به‌خصوص برای کشورهای با وضعیت اقتصادی ضعیف‌تر نیز امکان این بهره‌برداری وجود داشته باشد

برنامه‌های مسکن بخش جدایی‌ناپذیر سیاست‌های اقتصادی هر کشوری است. بازار مسکن زمانی دچار بحران و شرایط پیچیده می‌شود که متولیان حوزه مسکن و سیاستگذاران برای آن استراتژی و سازوکار مشخص و صحیحی نداشته باشند، آنگاه این بازار مانند یک گروه ارکستری خواهد شد که رهبری ندارد و به آشفتگی دچار می‌شود.

در هر صورت مسکن برای بسیاری از خانواده‌ها در سراسر جهان، بالاترین هزینه را در سبد هزینه‌ای خانوار به خود اختصاص می‌دهد البته این هزینه بسته به توان مالی خانواده از بیش از ۵۰ درصد درآمد تا یک چهارم آن را شامل می‌شود. به همین دلیل نهادهای بین‌المللی سیاست‌هایی را پیشنهاد و کشورها نیز بنا بر شرایط اقتصادی و اجتماعیِ خود آنها را اجرا کرده‌اند.

بنابراین، «نیاز مسکن» یکی از پایه‌ای‌ترین مسائل رابطه بین دولت و مردم تلقی می شود و اساسی‌ترین و حساس‌ترین بخش‌ها در برنامه‌ریزی توسعه اقتصادی و اجتماعی هر کشوری است.

در واقع تامین مسکن اقشار کم‌درآمد عامل مهمی در ثبات سیاسی و اجتماعی _ امنیتی کشورها است که باعث ارتقای سرمایه اجتماعی، گسترش عدالت و افزایش رفاه مردم می‌شود. هر چه مردم یک کشور در تامین سرپناه، کمتر دچار چالش شوند ثبات در حوزه‌های مختلف آن کشور بیشتر به چشم می‌آید.

«مدل اجاره به شرط تملیک» و همچنین «پرداخت وام ویژه به خانه‌اولی‌ها» در عمده مناطق جهان در دستور کار سیاستگذار مسکن قرار دارد

اما برای پاسخ به نیاز طبیعی افراد به مسکن، آن هم در شرایط پرفراز و نشیب اقتصادی کشور، باید ازکجا شروع کرد و چگونه یک استراتژی موثر و نتیجه بخش مسکن را سامان داد. به همین جهت مرور تجربیات کشورهای مختلف به ویژه کشورهای مشابه با شرایط ما، می‌تواند فرصت خوبی پیش روی متولیان مسکن و سیاستگذاران کشور قرار دهد که از آن بهره‌مند شوند.

البته در بررسی تجارب سایر کشورها، باید شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه، زمینه‌های ایجاد چالش مسکن و نیز مراحل تامین مسکن، عوامل و عناصر تاثیرگذار، شناسایی و مورد بررسی قرار گیرد.

سیاست‌های تامین مسکن در کشورهای در حال توسعه شامل چند بخش است که در بسیاری از این کشورها اجرا می‌شود، البته کارشناسان اذعان می کنند، بسیاری از ابعاد تامین «مسکن مقرون به صرفه» در سطح جهانی مشابه بوده و تعمیم‌پذیری بالایی دارد که می‌تواند از انتخاب راه‌حل‌های مقطعی مبتنی بر آزمون و خطا جلوگیری کند.

به عنوان نمونه، اختصاص یارانه و پرداخت تسهیلات در حوزه مسکن امری اساسی در همه کشورهای جهان است.

به گفته کارشناسان، بسیاری از ابعاد تامین «مسکن مقرون به صرفه» در سطح جهانی مشابه بوده و تعمیم‌پذیری بالایی دارد که می‌تواند از انتخاب راه‌حل‌های مقطعی مبتنی بر آزمون و خطا جلوگیری کند

۱۰ سیاست‌ اجرا شده بخش مسکن در جهان

بر اساس بررسی مرکز پژوهش‌های مجلس، «مدل اجاره به شرط تملیک» و همچنین «پرداخت وام ویژه به خانه‌اولی‌ها» در عمده مناطق جهان در دستور کار سیاستگذار مسکن قرار دارد به دلیل اینکه تامین مسکن یکی از مهمترین دغدغه افراد یک جامعه است، به همین جهت دولت‌ها همواره به این مساله توجه دارند.

دولت‌ها با سیاستگذاری در حوزه‌های مختلف اقتصادی و بسترسازی برای فعالیت بخش خصوصی در بازار مسکن فعالیت می‌کنند. برخی از این سیاست‌ها که توسط نهادهای بین‌المللی توصیه و از سوی کشورها اجرا می‌شود در ادامه مطرح می‌شوند. البته تعداد سیاست های اجرا شده مسکن در جهان بیش از ۱۰ مورد است که در این گزارش به این تعداد اشاره می کنیم.

۱_ سیاست ساخت مسکن اجتماعی

مسکن اجتماعی بعد از جنگ جهانی در کشورهای صنعتی به عنوان یکی از راه‌های تامین مسکن گروه‌های کم‌درآمد و میان‌درآمد مورد توجه قرار گرفت.

این نوع مسکن به‌عنوان یکی از سیاست‌های موفق و موثر در تامین مسکن برای گروه‌های کم‌درآمد در کشورهای زیادی تجربه شده است. مسکن اجتماعی بیشتر به‌صورت «اجاره‌ای» است‌ و با قیمت «پایین‌تر از بازار» به گروه‌های کم‌درآمد و آسیب‌پذیر واگذار می‌شود.

دخالت در بازار مسکن تحت عنوان سیاست مسکن اجتماعی می‌تواند به شیوه‌های مختلفی انجام شود. دولت‌های مختلف شیوه‌های متفاوتی را انتخاب می‌کنند.

تامین‌کنندگان مسکن اجتماعی لزوما تولیدکنندگان آن نیستند. دولت می‌تواند تولید مسکن اجتماعی را به بخش خصوصی واگذار کند اما نقش موثر دولت در تامین زمین و بودجه ساخت تعیین‌کننده است. بخش اعظم بودجه از وام‌های بلندمدت با بهره‌ کم، سوبسیدهای مختلف و کمک‌های مالیاتی یا حتی معافیت مالیاتی برای دوره‌ای معین برای کاهش هزینه ساخت در نظر گرفته می‌شود.

۲_ سیاست ساخت واحدهای مسکونی اجاره به شرط تملیک

قرارداد اجاره به شرط تملیک، امکان مالکیت را برای مستاجر فراهم می‌کند. بدین صورت که قیمت خانه به صورت اقساطی تقسیم می‌شود که هر قسط به نوعی مانند اجاره‌بها به صورت ماهانه به موجر پرداخت می‌شود. مالکیت واحد تا اتمام اقساط که تاریخ اجاره نامه هم محسوب می شود با موجر است. در پایان قرارداد اگر مستاجر به تمامی تعهدات خود به درستی عمل کرده باشد، مالکیت مورد اجاره را در اختیار می‌گیرد.

۳_ سیاست کمک‌های مالی دولت

کارشناسان بین‌المللی تاکید می‌کنند یارانه‌های هدفمند می‌تواند تا حد قابل‌توجهی، مشکل مسکن اقشار ضعیف و کم‌درآمد را مرتفع کند.
تامین‎ ‎مالی‎ ‎مسکن‎ ‎سرمایه ای‎ ‎است‎ ‎که‎ ‎در‎ ‎اختیار‎ ‎خانواده ها‎ ‎برای‎ ‎تامین‎ ‎مسکن‎ ‎یا‎ ‎بهسازی‎ ‎آن‎ ‎قرار‎ ‎می گیرد‎‎‏.‏‎ ‎در‎ ‎این‎ ‎روش‎ ‎دولت‎ ‎تنها‎ ‎تامین کننده‎ ‎سرمایه‎ ‎لازم‎ ‎برای‎ ‎مسکن‎ ‎است،‎ ‎که‎ ‎آن‎ ‎را‎ ‎اغلب به‎ ‎صورت‎ ‎وام‎ ‎در‎ ‎اختیار‎ ‎گرو‎ه ها‎ی کم‎ ‎درآمد‎ ‎شهری‎ ‎قرار‎ ‎می دهد‎. ‎نحوه‎ ‎باز‎ ‎پرداخت‎ ‎وام‎ ‎و‎ ‎شرایط‎ ‎استفاده کنندگان‎ ‎با‎ ‎توجه‎ ‎به‎ ‎گروه های‎ ‎هدفِ‎ ‎سیاست‎ ‎ها‎ ‎تعیین‎ ‎می شود‎.‎

۴_ سیاست کنترل اجاره

طبق گزارشی که دفتر اقتصاد مسکن منتشر کرده است قوانین حمایت از اجاره‌نشین‌ها از سال های جنگ جهانی اول تا دهه ۸۰ و ۹۰ میلادی در اغلب کشورها اعمال شده و امروز نیز با توجه به افزایش بیش از حد اجاره‌بها به‌خصوص در شهرهایی که فرصت‌های شغلی بیشتری در اختیار ساکنان خود قرار می‌دهند، قانون‌گذاران بار دیگر اعمال قوانین تنظیم و کنترل اجاره را در دستور کار خود قرار داده‌اند.

آنچه واضح است دلیل اصلی توفیق سیاست‌های سرکوب نرخ در بازار مسکن در کشورهای با اقتصاد پیشرفته، ثبات در اقتصاد کلان آنها است. چرا که همین سیاست در کشور ما تاکنون با شکست مواجه شده و سیاست‌های کنترل اجاره بها کارساز نبوده است، مانند تعیین سقف مجاز ۲۵ درصد برای قراردادهای اجاره که از دو سال قبل همزمان با اپیدمی کرونا آغاز شد و هم‌چنان در حال اجراست.

در واقع آمار و ارقام درخصوص میزان رشد اجاره بها در کشور از عدم توفیق این برنامه حکایت دارد و از آن پیروی نمی‌کند.

۵_ سیاست مسکن مقرون به صرفه

تامین مسکن مناسب به ویژه مسکن مقرون به صرفه برای اقشار کم‌درآمد یکی از راه‌های رسیدن به توسعه پایدار در هر کشوری است. این سیاست از طرق مختلف از جمله تجهیز سرمایه‌های خصوصی، نوسازی مسکن محلات قدیمی، طرح‌های جامع اجرا می‌شود.

نتایج مطالعات نشان می دهد به طور کلی موفقیت بخش مسکن مقرون به صرفه در کشورهای مختلف، بیش از هرچیز مرهون شناسایی خانوارهای کم درآمد شهری و شناخت کافی و کارآمد از وضعیت گروه های هدف است. شناسایی خانوارهای واجد شرایط دریافت تسهیلات مسکن, کمک می کند تا از هدر رفت منابع و امکانات جلوگیری به عمل آمده و تسهیلات و خدمات، به دهک ها و گروه های نیامند برسد. همچنین شفافیت و ارائه آمار واقعی در این بخش، سبب می شود برنامه ها و طرح های اجرایی کارآمد شده و حداکثر بازدهی را داشته باشند.

۶_ سیاست زمین – خدمات

در این سیاست دولت زمین آماده را در اختیار اقشار کم درآمد و فقیر جامعه قرار می‌دهد. در این طرح که زمین دارای طرح و نقشه‌های کاربری است، امکان ساخت خودیار و تدریجی به موازات بهبود وضعیت اقتصادی خانوار فراهم است و هم سرمایه‌گذاری سرانه دولت کاهش می‌یابد و هم اینکه تعداد بیشتری مشمول برنامه‌های‌ حمایتی می‌شوند.

۷_ سیاست تولید صنعتی مسکن

مسکن صنعتی فرآیندی است مقرون به صرفه، با حجمی انبوه، که طی آن قطعات سازه و نمای مسکن برای ارائه مقاومت بیشتر در برابر نیروهای جانبی، در کارخانه‌هایی که برای همین منظور برپا می‌شوند تولید می‌شوند. با اجرای صنعتی‌سازی مسکن به شکل انبوه، زمان اتمام ساخت مسکن کوتاه‌تر می شود، کیفیت و ایمنی ساختمان‌ها افزایش می‌یابد و با کاهش هزینه‌ها و مدت زمان ساخت، مسکن ارزان‌تری به دست مصرف‌کنندگان می‌رسد.

این خانه‌ها در دنیا مطابق با الگوهای ملی و بومی و در چارچوب استانداردهای بین المللی ساخته می‌شود؛ به گونه‌ای که ضمن رعایت مسائل فرهنگی؛ اصول ایمنی، کیفیت و استانداردها در ساخت و سازها رعایت می شود.

۸_ ایجاد شهرهای جدید

ایجاد شهرهای جدید به عنوان یک سیاست مسکن و راه حل مسایل ناشی از رشد شهرنشینی در کلان شهرها، در بسیاری از کشورها مطرح و اجرا شده است که در کشور ما نیز این سیاست تجربه شده است.

۹_ تخریب و بازسازی و توانمندسازی

از نتایج مطالعات، چنین بر می‌آید که در مورد سیاست‌های بازسازی بافت فرسوده در کشورها، آن سیاستی موفق است که مبتنی بر بازآفرینی پایدار و مشارکت‌جویانه باشد. بازآفرینی شهری می تواند منجر توسعه پایدار بلند مدت و تقویت کیفیت زندگی در سطح کلان شود. این سیاست بستری برای تشویق مردم به مشارکت،‌ توسعه عدالت اجتماعی، ساخت شخصیت اجتماعی، ارتقای محیط و در نهایت تقویت رشد اقتصادی کشور می‌شود

۱۰_ ایجاد بانک اطلاعاتی زمین و مسکن

بانک اطلاعاتی زمین و مسکن با هدف یکپارچه سازی و شفاف سازی در این عرصه تشکیل می‌شود تا از این طریق دسترسی به آمار مورد نیاز در بخش زمین و مسکن تسریع و تسهیل شود.

توسعه پرشتاب شهرنشینی و به دنبال آن افزایش سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌نشینی، نداشتن برنامه‌ریزی جامع مسکن، نداشتن منابع کافی، ضعف مدیریت اقتصادی یا ناکافی بودن زیرساخت‌های اقتصادی باعث شده تامین مسکن در بسیاری از کشورهای در حال توسعه دچار چالش شودکلام آخر

یافته‌های مرکز پژوهش‌های مجلس حاکی از آن است که رمز کشورهای موفق در زمینه ساخت و تامین مسکن طی یک دوره زمانی طولانی، استفاده از سه مولفه ذیل است.

۱_ «قوانین ضمانت‌دار برای تعیین مسولیت‌های مشخص بازیگردانان و بازیگران بخش مسکن»

۲_ «منابع مالی چندوجهی»

۳_ «معین بودن تامین‌کنندگان منابع»

توسعه پرشتاب شهرنشینی و به دنبال آن افزایش سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌نشینی، نداشتن برنامه‌ریزی جامع مسکن، نداشتن منابع کافی، ضعف مدیریت اقتصادی یا ناکافی بودن زیرساخت‌های اقتصادی باعث شده تامین مسکن در بسیاری از کشورهای در حال توسعه دچار چالش شود. حتی این معضل در کشورهای با اقتصاد پیشرفته نیز هیچگاه به صفر نمی رسد و مشکل مسکن در سراسر جهان وجود دارد. به همین دلیل دولتها دست به اقداماتی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در بازار زمین و مسکن می‌زنند که ممکن است برخی از مشکلات این حوزه را رفع کند یا قادر به رفع آن نباشد؟

بخش مسکن تاثیر بسیار مهمی بر اقتصاد ملی هر کشوری دارد و جزو نیازهای اولیه هر خانواده‌ای است به همین دلیل بخش اعظم درآمد هرخانواده به مسکن اختصاص می‌یابد. علاوه بر آن به دلیل بازگشت سریع سرمایه، بازاری جذاب برای سوداگری و دلالی نیز هست، از همین رو این بازار همواره با چالش‌های بسیاری مواجه می‌شود و اجرای سیاست‌های صحیح و نتیجه بخش در این بخش ضرورتی دوچندان می‌یابد.

در مجموع باید گفت موضوع مسکن در هر کشوری از آنچنان اهمیتی برخوردار است که رسیدگی و توجه به آن علاوه بر تاثیر بر اقتصاد، تاثیرات عمیق اجتماعی و فرهنگی را نیز در لایه‌های جامعه به همراه دارد.

از دوران جنگ سرد تاکنون هزاران مورد مشاهده بشقاب پرنده در ایالت‌های مختلف آمریکا گزارش شده و ازآن زمان تاکنون مردم این کشور همواره در شرایط ترس از بیگانگان و موجودات ناشناخته فضایی زیست کرده‌اند.

بررسی در کنگره پس از ۵۰ سال

نخستین جلسه استماع عمومی کنگره آمریکا در مورد مشاهده بشقاب پرنده‌ها در ایالات متحده در بیش از ۵۰ سال، ماه گذشته میلادی با پاسخ‌های اندکی در مورد این پدیده غیرقابل توضیح به پایان رسید. آخرین جلسه‌های استماع عمومی در مورد این موضوع در سال ۱۹۶۶ انجام شد؛ زمانی که «جرالد فورد» نماینده جمهوری‌خواه کنگره و رئیس‌جمهوری آتی آمریکا (اوت ۱۹۷۴ تا ژانویه ۱۹۷۷ _ ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۶) دو جلسه برای بحث در مورد مشاهده یک بشقاب پرنده در میشیگان که توسط بیش از ۴۰ نفر از جمله ۱۲ پلیس مشاهده شده بود، تشکیل داد.

اکنون پس از ۵ دهه دوباره برخی نمایندگان آمریکایی در جلسه عمومی کنگره در مورد مشاهدات ثبت‌شده در این زمینه شامل ۱۱ رویداد «نزدیک به سانحه» توسط هواپیماهای ارتش آمریکا و برخی موارد دیگر را مورد بحث و بررسی قرار دادند.
تعدادی از قانونگذاران آمریکایی نیز در این جلسه ابراز نگرانی و تاکید کردند هرگونه پدیده هوایی غیرقابل توضیح ممکن است تهدیدی برای امنیت ملی این کشور باشد. «ریک کرافورد» جمهوری‌خواه آرکانزاس در این نشست گفت، شناسایی نکردن تهدیدهای بالقوه معادل شکست اطلاعاتی است که ما مطمئناً می‌خواهیم از آن دوری کنیم. مساله، یافتن فضاپیمای بیگانه نیست؛ موضوع این است که ایالات متحده از دشمنان احتمالی با چنین فناوری‌هایی آگاه نیست.

پس از جلسه علنی، کنگره درهای خود را برای یک جلسه محرمانه با قانونگذاران در این زمینه بست.

ریشه موجودات و اشیاء‌ فضایی در آمریکا از کجاست؟

رخداد سال ۱۹۴۷ در مورد نخستین مشاهده از بشقاب پرنده‌ها پس از آن در رسانه‌های بین‌المللی سرو صدا کرد که تاجر «کنت آرنولد» مدعی شد گروهی متشکل از ۹ شیء پرسرعت را در نزدیکی کوه «رینیر» در واشنگتن در حالی که هواپیمای کوچک خود را به پرواز در می‌آورد، دیده است. وی سرعت اجسام هلالی شکل را بیش از هزار مایل در ساعت تخمین زد و گفت، آنها مانند «نعلبکی‌هایی که روی آب می‌پرند» حرکت می‌کنند. در گزارش روزنامه‌ای که پس از آن منتشر شد، به اشتباه گفته شد که این اشیاء بشقاب مانند هستند، از این رو به آن بشقاب پرنده گفته می‌شود.

مدتی بعد «رازول» (Roswell) شهری در نیومکزیکو پنجمین ایالت بزرگ آمریکا، گزارش دیگری در این زمینه ثبت کرد. این شهر اکنون نیز خانه موزه بشقاب پرنده دارد و به همین دلیل همواره مقصد اصلی کاوشگران موجودات فضایی است که به دنبال شواهد بیشتری از باورهای خود هستند.
البته، برخی از رسانه‌های آمریکا براساس شواهد مختلف این گمانه را مطرح کرده‌اند که مدت‌ها تصور می‌شد مکان مرموز نگهداری و پنهان کردن اجساد بیگانگان و بشقاب پرنده‌ها توسط دولت ایالات متحده در «نوادا» است و این ایالت برای دهه‌ها به کانون توطئه‌های بیگانگان فضایی در آمریکا تبدیل شده است.

البته باید گفت، بسیاری از شناخته شده‌ترین ادعاها و واژه‌ها در مورد موجودات فضایی از کتابی با عنوان «پروژه کتاب آبی» می‌آید که نام این اثر از نام برنامه دولت ایالات متحده برای بررسی و تحقیق در مورد گزارش‌های مربوط به بشقاب پرنده‌ها در سال‌های ۱۹۴۸ تا ۱۹۶۹ گرفته شده است.
در آن زمان، گروه ویژه‌ای در نیروی هوایی آمریکا، ۱۲ هزار و ۶۱۸ مورد مشاهده بشقاب پرنده گزارش‌شده را بررسی کردند و گفتند ۷۰۱ مورد «ناشناس» باقی‌مانده است. اما در پایان، پروژه به این نتیجه رسید: «هیچ بشقاب پرنده گزارش، بررسی و ارزیابی‌شده توسط نیروی هوایی، نشانه‌ای مبنی بر تهدید امنیت ملی آمریکا به همراه نداشته است.»

اشیاء پرنده و بیگانگان فضایی در باور مردم آمریکا

برخی گزارش‌های رسانه‌ای نشان می دهد ۹۵ درصد آمریکایی‌ها دستکم چیزی در مورد اشیاء پرنده ناشناس (UFO) شنیده یا خوانده‌اند و ۵۷ درصد معتقدند آن‌ها واقعی هستندبرخی گزارش‌های رسانه‌ای نشان می‌دهد ۹۵ درصد از آمریکایی‌ها دستکم چیزی در مورد اشیاء پرنده ناشناس (UFO) شنیده یا خوانده‌اند و ۵۷ درصد معتقدند آنها واقعی هستند. این موضوع آنقدر برای سطوح و بخش‌های مختلف جامعه آمریکا جا افتاده که حتی برخی از رئیسان‌جمهوری آمریکا مانند کارتر و ریگان مدعی‌اند بشقاب پرنده را دیده‌اند. همچنین، رشته‌های تخصصی دانشگاهی برای بررسی آن اختصاص یافته و «یوفولوژی و یوفولوژیست» مرتبط با کنکاش‌های علمی در این زمینه است.

ورود سیا به ماجرا

طبق گزارش‌های منتشره، سازمان اطلاعات و جاسوسی آمریکا (سیا) از اواخر دهه ۱۹۴۰ تاکنون آشکارا بخش ویژه‌ای برای تحقیقات در این زمینه ایجاد کرد، در حالی که گفته می‌شود احتمالا از سال‌ها پیش نیز این بخش به طور پنهانی در این زمینه فعال بوده است.

طبق گزارش‌های سازمان سیا، آمریکا در دهه ۱۹۴۰ و در اوج جنگ سرد میان ایالات متحده و شوروی با نخستین موج مشاهده یوفو روبه رو شد. نخستین گزارش از یک بشقاب پرنده بر فراز ایالات متحده در ۲۴ ژوئن ۱۹۴۷(۲ تیر ۱۳۲۶) منتشر شد و پس از انتشار این گزارش، تعداد زیادی از افراد از سطوح مختلف اجتماعی در آمریکا به تجربه خود در مورد مشاهده اشیای مشابه پرداختند.

نیروی هوایی آمریکا پس از این ماجرا ماموریت بررسی این گزارش‌ها را برعهده گرفت. طبق گزارش وقت این نهاد نظامی، این اشیا ممکن است سلاح‌های مخفی شوروی باشد و این بشقاب پرنده‌ها واقعی‌اند اما به راحتی قابل توضیح هستند و اشیایی غیرعادی نیستند.

گزارش نیروی هوایی تاکید داشته تقریباً همه مشاهده‌ها ناشی از یک یا چند مورد از سه علت است: «هیستری و توهم جمعی، فریب‌کاری یا تفسیر نادرست از اشیاء شناخته شده». با این وجود، این گزارش تداوم کنترل اطلاعات نظامی روی بررسی همه مشاهده‌ها را توصیه می‌کند و احتمال پدیده‌های فرازمینی را هم رد نمی‌کند.

جدا از تلاش‌های آمریکا، در کانادا نیز سوابق ۷۵۰ مشاهده اشیاء‌ خارجی پرنده ثبت شده است. در این زمینه گزارش‌های کمتری در دیگر کشورها از جمله انگلیس، سوئد، دانمارک، استرالیا و یونان نیز بوده استانتشار گزارش انبوهی از مشاهده‌ها بر فراز ایالات متحده در سال ۱۹۵۲(۱۳۳۰) به ویژه در ژوئیه(تیر_مرداد) دولت وقت « هری ترومن» را نگران کرد و این روند از آن زمان به بعد همه دولت‌های این کشور را درگیر کرده است.

گروه مطالعاتی سیا همچنین مطبوعات شوروی را برای گزارش‌های مربوط به بشقاب پرنده‌ها جست‌وجو کرد. این گروه همچنین استفاده احتمالی اتحاد جماهیر شوروی از بشقاب پرنده‌ها را به عنوان ابزار جنگ روانی در نظر گرفته بود.
نکته مهم اینکه برای بیشتر رهبران سیاسی و نظامی ایالات متحده، اتحاد جماهیر شوروی در اواسط دهه ۱۹۵۰ به یک مخالف خطرناک تبدیل شده بود که قدرت حمله هسته‌ای را علیه این کشور داشت.
علاوه بر این، آنها نگران بودند اگر سیستم هشدار هوایی ایالات متحده به طور عمدی توسط مشاهده یوفو بیش از حد بارگذاری شود، ممکن است شوروی در هر حمله هسته‌ای به یک مزیت غافلگیرکننده دست یابد.

با افزایش تنش‌های جنگ سرد، جنگ کره و ادامه مشاهده بشقاب پرنده‌ها، سرلشکر« چارلز پی کبل» مدیر اطلاعات نیروی هوایی آمریکا USAF، در سال ۱۹۵۲ دستور ساخت یک پروژه جدید بشقاب پرنده را داد. پروژه «کتاب آبی _BLUE BOOK» به تلاش اصلی نیروی هوایی برای مطالعه پدیده بشقاب پرنده تبدیل شد.
در واقع این نیرو درصدد بود مردم را متقاعد کند که بشقاب پرنده‌ها خارق‌العاده نیستند. در واقع سه پروژه‌ «SIGN،GRUDGE و BLUE BOOK» سیاست و لحن رسمی دولت ایالات متحده در مورد بشقاب پرنده‌ها را برای ۳۰ سال آینده تعیین کردند.

از سال ۱۹۵۲ تا ۱۹۶۹ «طرح کتاب آبی» (Project Blue Book) گزارش‌هایی از بیش از ۱۲ هزار مشاهده یا رویداد گردآوری کرد که هر یک در نهایت در دو گروه منفی یک(۱-) «همسان‌سازی» با یک پدیده شناخته شده نجومی، جوی و منفی دو (۲-) ناشناس طبقه‌بندی شدند. دسته اخیر، تقریباً ۶ درصد از کل، مواردی را شامل می‌شود که اطلاعات کافی برای شناسایی با یک پدیده شناخته شده وجود نداشت.

در اواخر سال ۱۹۹۳ نیز پس از تحت فشار قرار گرفتن توسط «یوفولوژیست‌ها» برای انتشار اطلاعات محرمانه سیا در مورد بشقاب پرنده‌ها، «جیمز ولسلی» رئیس وقت این سازمان دستور بررسی دوباره همه پرونده‌های این سازمان را در مورد اشیای خارجی پرنده داد.

جدا از تلاش های آمریکا، برخی سوابق رسمی و به نسبت کامل دیگری از مشاهده یوفوها در کانادا نگهداری می‌شود؛ جایی که این اسناد در سال ۱۹۶۸ از وزارت دفاع ملی کانادا به شورای تحقیقات ملی کانادا منتقل شد. سوابق کانادایی شامل حدود ۷۵۰ مشاهده است.
گزارش‌های کمتری در این زمینه در دیگر کشورها از جمله انگلیس، سوئد، دانمارک، استرالیا و یونان نیز ثبت شده است. در گذشته در برخی کشورهای اتحاد جماهیر شوروی و چین، مشاهده یوفوها بیشتر در جریان آزمایش موشک‌ها یا مانورهای هوایی نظامی ثبت شده است.

جمع‌بندی

اشیاء پرنده ناشناس و موجودات فضایی یک موضوع نهادینه شده در افکار عمومی ایالت متحده است. در آمریکا چه در سطح ملی یا ایالتی موضوع اشیای پرنده ناشناس و بیگانگان فضایی بیش از ۸۰ سال است که همواره زنده و جریان‌دار بوده و هر از گاه در شکل و خبر جدیدی در این زمینه افکار عمومی این کشور را تحت تاثیر قرار داده استدر آمریکا چه در سطح ملی یا ایالتی این موضوع بیش از ۸۰ سال است که همواره زنده و جریان‌دار بوده و هر از گاهی در شکل و موضوع جدیدی، افکار عمومی این کشور را تحت تاثیر قرار داده است.

اگرچه مساله موجودات زنده در سایر کرات و فرضیه حمله احتمالی بیگانگان فضایی به کره زمین یا بخشی از آن هنوز به تائید کامل دانشمندان نرسیده اما این پدیده در آمریکا همواره دستمایه و جان‌مایه بخشی از کارکرد ارکان‌های سیاسی، فرهنگی و نظامی و حتی اقتصادی بوده است. به طور مثال در هالیوود به عنوان اصلی‌ترین رکن و قطب فیلم و فرهنگ‌سازی در آمریکا تاکنون بیش از صدها فیلم با این موضوع ساخته شده که شاید «روز استقلال» ساخته سال ۱۹۶۶، نخستین آن باشد. از آن زمان تاکنون این رکن فرهنگی آمریکا موضوع بیگانگان یا حمله بیگانگان به انسان‌ها و یا جنگ و دفاع در برابر بیگانگان فضایی را به عنوان یکی از گران‌ترین پروژه‌های خود دنبال کرده است.

در واقع در دهه‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ گزارش‌های «بشقاب‌های پرنده» به یک پدیده فرهنگی آمریکایی تبدیل شد. مشاهده اشیاء عجیب و غریب در آسمان، به مواد اولیه ساخت آثار مختلف در هالیوود تبدیل شد تا تصوراتی از تهدیدهای بالقوه به صورت عینی ارائه شود.

پوسترهای فیلم‌هایی مانند «زمین در برابر بشقاب‌های پرنده» از سال ۱۹۵۶، این ترس‌ها را نشان می‌دهد. بشقاب‌های پرنده که به ایده‌های جاری در مورد زندگی در ماه، مریخ و ایده‌هایی درباره تمدن‌های مریخی مرتبط هستند و امیدها و ترس‌های دنیای مدرن را نشان می‌دهند. ترس از وجود دشمنان بیگانه در میان مردم آمریکا با ترس از شوروی و کمونیست‌های دوران «مک کارتی» اوج گرفت و در نهایت در این موضوع با برخی گزارش‌های منتشره در مورد فرضیه ربایش انسان‌ها، حیوانات و موجودات زمین، فرضیه حمله بیگانگان فضایی و احتمال بروز یک جنگ فضایی و مقابله با آن‌ها دامن زده شد.

در واقع، یوفوها اکنون بخشی از فرهنگ عامیانه در آمریکا هستند. ایده‌های موجودات فضایی و بشقاب‌های پرنده حتی وارد بخش اساطیری آمریکا نیز شده است. مستندات این نوع تجربه‌ها در زندگی‌ روزمره مردم آمریکا در رسانه‌های این کشور به وفور وجود دارد.
تاکنون سازمان هوا-فضای آمریکا «ناسا» و تعدادی از دانشمندان و ستاره‌شناسان به شیوه‌های مختلفی به این موضوع ورود کرده‌ و بسیاری از آن‌ها ایده رفت‌وآمد موجودات فرازمینی به زمین را غیرقابل اثبات دانسته‌اند اما این هراس همچنان وجود دارد و آینده نشان خواهد داد که از این سوژه همیشه زنده و داغ چه بهره‌برداری خواهد شد.

آسیب‌های اجتماعی می‌توانند نظم عمومی جامعه را بر هم زده و منجر به مخدوش شدن هنجارهای آن شوند؛ یکی از مهم‌ترین آسیب‌ها که علاوه بر بر هم زدن نظم عمومی جامعه، هزینه‌هایی هم برای افراد ایجاد می‌کند، وقوع جرایم است. به تعبیر دیگر وقوع رفتارهای مجرمانه در یک جامعه، حاکی از تعدی به هنجارها و قوانین اجتماعی است که موجب تضییع حقوق شهروندان یک جامعه می‌شود و در نهایت، آسیب‌هایی را به دنبال خواهد داشــت.

بنابراین باید گفت که پدید آمدن حس بی‌اعتمادی و نداشتن امنیت روانی در جامعه، محصول این‌گونه رفتارهاست. در عصر ارتباطات، جامعه‌شناسان و متفکران اجتماعی به تأثیر رسانه‌ها و به طور کلی وسایل ارتباط جمعی در کنترل انحرافات و گسترش امنیت اجتماعی اشاره داشته‌اند. بسیاری نیز بر این باورند که رسانه می‌تواند در افکار، نگرش و تا حدی در رفتار جامعه مؤثر واقع شود.

نظریه مسئولیت اجتماعی رسانه‌ می‌گوید: همان‌گونه که رسانه‌ها حق دارند از دولت و سایر نهادها انتقاد کنند، مسئولیتی نیز در قبال مصالح و منافع ملی و پاسخ به نیازهای جامعه دارنددر این ارتباط، «اردشیر زابلی‌زاده» و همکارانشمقاله‌ای با عنوان «الگوی روزنامه‌نگاری تلویزیونی در پیشگیری از جرم» (۱) نوشته‌اند. نویسندگان در این مقاله در صددند تا به این پرسش‌ها پاسخ دهند: الگوی روزنامه‌نگاری برای پیشگیری از وقوع جرم چه مؤلفه‌هایی دارد؟ از ظرفیت‌های روزنامه‌نگاری برای تحقق پیشــگیری از وقوع جرم چگونه می‌توان بهره برد؟ و … در ادامه گزیده‌ای از این پژوهش را می‌خوانیم:

مفهوم پیشگیری از جرم

پیشگیری در یک معنای عام، عبارت است از تمام اقدام‌هایی که از وقوع بزه جلوگیری می‌کند. هر رویدادی که اعمال شــود و نتیجه آن نشــان دهد که از نرخ بزهکاری کاسته شده، می‌تواند، پیشگیرانه قلمداد شود.

بر مبنای این تعریف، عده‌ای پیشگیری را پیشــگیری کیفری و پیشگیری غیرکیفری دانســته‌اند. عده ای دیگر از جرم‌شناسان با نقد ســرکوبی و غیر پیشــگیرانه دانســتن آن، پیشــگیری را به معنایی خاص تعریف می کنند:«مجموعه اقدام‌های غیرکیفری که هدف غایی آن، منحصراً یا به صورت جزئی، محدود کردن دامنه ارتکاب جرم و غیرممکن، دشوار و کم کردن احتمال وقوع جرم باشد.»

مسئولیت اجتماعی رسانه

در نظریه مســئولیت اجتماعی رســانه‌ها، اصل بر ایجاد پیوند میان «استقلال و آزادی رسانه‌ها» و «وظایــف و مســئولیت‌های اجتماعی» آن‌ها اســت. این اصل تأکید می‌کند، رســانه‌ها باید در عین پاســخگویی به نیازهای مخاطبان، در برابر فعالیت‌های خود نیز، مسئولیت داشته باشند و وظایــف اجتماعی خود را، محدود به گیرندگان پیام یا مالکان رســانه‌ها ندانند. مضمون اصلی این نظریه این اســت که آزادی و مســئولیت، دو روی یک سکه هستند و همان گونه که رسانه‌ها حــق دارند از دولت و ســایر نهادها انتقاد کنند، مســئولیتی نیز در قبال مصالــح و منافع ملی و پاســخ به نیازهای جامعــه دارند. اصول اخلاقی رســانه‌های مختلف، نظرهایی تغییریافته نشان می‌دهند مبنی بر اینکه طبیعت آدمی و اصول اخلاقی دستخوش تغییر شــده است.

اولین موارد این اصول، اصول روزنامه‌نگاری بود که «انجمن آمریکایی سردبیران روزنامه ها» در سال ۱۹۳۳ اتخاذ کرد. این اصول از روزنامه‌نگاران می‌خواست که در قبال رفاه عمومی؛ مســئولیت، صداقت، عدم تعصب، انصاف، شایســتگی، خلــوص و احترام به حریم خصوصی فرد را پیشه کنند.

روزنامه‌نگار، باید آدم شــجاعی باشــد. جســت‌وجوگر وقتی محتاط شــد، به درد نمی‌خورد. البته در کار علمی‌اش باید محتاط باشــد و با یک چیز غلط سرش کلاه نگذارند

شاخص‌های روزنامه‌نگاری در راستای پیشگیری از جرم

قبل از اینکه به ۶ مورد از شاخص‌های روزنامه‌نگاری در راستای پیشگیری از جرم اشاره شود ذکر این نکته ضروری است که به دلیل ویژگی بارز رسانه‌های جمعی، یعنی قدرت انتشار و در برگیری سریع، آن‌ها می‌توانند با ارائه محتواهای مناســب، به شــکل‌های مثبت یا منفی، در ارتکاب یا پیشگیری از جرم نقش ویژه‌ای را ایفــا کنند.

اهمیت نقش اخبار در رابطه با موضوع پیشــگیری از جرم نیز در همین چارچوب تعریف می شود که می‌توان با استفاده از ظرفیت خبری رسانه‌هایی چون تلویزیون، دستورالعملی داشت تا با اســتفاده از آن، اخبار هشــدارگونه، یا به تعبیر بهتر پیشــگیری از جرم، برای مخاطبان ارائه شود. این، یعنی بایســتی رســانه را یکی از عوامل با اهمیت در این حوزه در نظر بگیریم و نقش ویژه‌ای برای آن قائل شویم؛ در واقع، رسانه‌ها به واسطه مسئولیت اجتماعی که در قبال جامعه دارند، باید در کلیه مســائلی که ناظر به اجتماع اســت، به ویژه پیشگیری از وقوع جرم، به عنوان عنصری مهم ورود کرده و مســئولیت اجتماعی خود را در این حوزه تحقق بخشند.

رسانه‌های جمعی، ضمن آگاهی‌بخشی به جامعه از طریق خبر، در خصوص آثار و عوارض ناشی از وقوع جــرم، در تحقق امر پیشــگیری از وقوع جرم مؤثر خواهند بود. بنابراین، واضح اســت که این عملکرد، آگاهی اجتماعی را افزایش داده و در نهایت، منجر به از بین رفتن بسترهای شکل گیری وقوع جرم خواهد شــد. با توجه به گســتردگی فضای رســانه‌ای فعلی، رســانه‌های دیداری و به خصوص تلویزیون، نقش مهمی در خصوص پیشگیری از وقوع جرم خواهند داشت.

اگر رسانه، به دلیل نقش پررنگش، در زمینه‌هایی مانند فرهنگ سازی و آموزش، اخلاق حرفه‌ای را رعایت کند، می‌تواند در موضوع در پیشگیری از جرم، بر مخاطبان خود تأثیر داشته باشد. بنابراین رســانه‌ها، در انتخاب موضوع، می‌بایســت به صورت مســئله‌مند عمل کرده و در زمینه پیشــگیری از جرم، با رعایت مســئولیت اجتماعی، در انتخــاب قالب‌های انتقال مفاهیم پیشگیری، کنشگری کنند.

۱- پیش‌نیازهای رسانه‌ای پیشگیری از جرم

الف: رعایت اصول پیشگیری: بایستی رسانه، نظریه فرصت جرم را در امر پیشگیری به کار بگیرد. یک نظریه به اسم فرصت جرم داریم، یعنی یک جرم اتفاق نمی‌افتد، مگر فرصت آن فراهم شــود. آگاهی و دانش را، به افراد اضافه می‌کنیم تا مرتکب جرم نشــوند؛ فرد، مجرم بالقوه و بالفطره نیســت فقط به خاطر ناآگاهی، جرم را انجام داده است.

اصحاب رسانه باید قدرت تحلیل رویداد با توجه به ویژگی‌های تصویر را داشــته باشــند. فردی که در حوزه جرم کار می‌کند ســعی کند با وضعیت‌های نمایشی و شــناخت‌نما در تصاویر تلویزیونی آشنا باشد

ب: فهم نشانه‌شناسی تصویر: اصحاب رسانه باید قدرت تحلیل رویداد با توجه به ویژگی‌های تصویر را داشــته باشــند. فردی که در حوزه جرم کار می‌کند ســعی کند با وضعیت‌های نمایشی و شــناخت‌نما در تصاویر تلویزیونی آشنا باشد.

ج: بهره‌گیری از عناصر جذابیت‌زا: خبر را باید جذاب کرد تا تأثیرش بیشتر شود. عناصر جذابیت عبارت اند از: انتخــاب بهترین نماها، انجام تصویربرداری خوب، گذاشــتن مصاحبه‌های کوتاه، مصاحبه با همه عوامل درگیر در آن رویداد، گرافیک زیبا، تدوین خیلی خوب و…

د: بهره‌گیری از ظرفیت فضای مجازی: پیام از طریق رهبران افکار عمومی، به مردم منتقل می‌شود.

۲- کارکردهای رسانه‌ای

الف. رویکرد آموزشی رسانه: در روزنامه‌نگاری موسوم به تلویزیونی، می‌توان یک آســیب اجتماعی یا یک جرم را به تصویر کشید و آن را برای مخاطب کالبدشکافی کرد و با بهره‌گیری از روان شناسی اجتماعی، راه های پیشگیری از آسیب ها و دور شدن از جرم را آموزش داد.

ب: کنشــگری هشدارگونه رســانه: باید عقوبت ارتکاب جرایم و مشکلات اجتماعی و فرهنگی مسبب این جرم بیان شود.

ج: کنشگری آگاهی‌بخش رسانه: کار ویژه‌رسانه‌ها، این است که مسئله‌ای را به مسئله یک تبدیل کنند. چطور تبدیلش کنند؟ با اختصاص دادن محتواهای بیشــتر به این موضوع. یا با پوشش در ســاعتی که بیشــترین مخاطب پای رســانه شما تلویزیون یا شــبکه یا برنامه شــما نشسته‌اند.

۳- اعتمادزایی رسانه‌ای

الف: باورپذیری در خبر: اســتفاده از تصویر، در کنار خبر، می‌تواند باورپذیری خبر را بالا ببرد، در عیــن حال، دربرگیرندگی خبر را افزایش دهد. یک خبــر تصویری، با یک خبر مکتوب تفاوت دارد و تنوع خبر را هم بالا می‌برد.

ب: وجــوب اعتبــار منبــع در محتوای تولیدشــده: یکــی از منابع خبــری، اســتفاده از بیانیه‌ها و اطلاعیه‌های ســازمان مربوطه اســت. اگر خبــر مربوط به حوزه نیروی انتظامی اســت، می‌بایســت فرد به بیانیه و اطلاعیه‌های رسمی آن سازمان اکتفا کند که روی خبرگزاری‌شان بارگذاری می‌شــود.

۴- برقراری امنیت روانی ـ اجتماعی عمومی

نکته بســیار مهمی کــه روزنامه‌نگاران باید به آن توجه داشته باشند، پرهیز از ایجاد هراس اجتماعی و دامن زدن به ترس بیهوده و آسیب‌زا و دمیدن به حس بی‌امنیتی است

الف: پرهیز از ایجاد هراس اجتماعی: نکته بســیار مهمی کــه روزنامه نگاران باید به آن توجه داشته باشند، پرهیز از ایجاد هراس اجتماعی و دامن زدن به ترس بیهوده و آسیب‌زا و دمیدن به حس بی‌امنیتی است.

ب. تأمین ســلامت روانی عموم: در پیشگیری از آســیب‌ها، باید در نگارش متن و پردازش خبر دقت شــود و از به کار بردن واژگان و اصطلاحاتی که باعث ایجاد تنفر، چندش و ناراحتی روحی مخاطب می‌شــود، خودداری کرد.

۵- ویژگی‌های خبرنگار

الف: کنش حقوقی و قضایی خبرنگار: بهره‌گیری از مشــاوران جرم‌شناس، حقوقدان و مددکاران اجتماعی، در تهیه و ارائه گزارش‌های خبری از لوازم کار و نویسندگی در این عرصه است.

ب: ویژگی‌هــای تخصصی خبرنگار: خبرنــگار باید بر همه ابعاد حقوقی، قانونی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی وقوع یک جرم مسلط باشد.

ج. ویژگی‌های فردی و عمومی خبرنگار: روزنامه‌نگار، باید آدم شــجاعی باشــد. جســت وجوگر وقتی محتاط شــد، به درد نمی‌خورد؛ البته در کار علمی‌اش باید محتاط باشــد و با یک چیز غلط سرش کلاه نگذارند.

۶- تکالیف خبرنگار

الف: تکالیف حرفه‌ای و شــخصی: خود خبرنگار، در محل رویداد حضور پیدا کند و به شنیده‌ها اکتفا نکند همچنین لازم است خبرنگار، شــناخت بالایی از رســانه داشــته باشــد و باید بداند که برای کجا کار می‌کند و حساسیت رسانه را درک کند.

ب: تکالیف اجتماعی و حقوقی: خبرنگار، باید به لحاظ شــخصیتی، فاقد روحیه خودسانسوری، مصلحت جویی و محافظه کاری باشــد.

سخن پایانی

اصحاب رسانه، بایستی بتوانند بر حسب اصول و استانداردهای مناسب، مفهوم پیشــگیری را به واســطه پیام‌های ارتباطی و رســانه‌ای تئوریزه و صورت‌بندی کنند. به تعبیری، رسانه می‌بایست با آموزش کاهش فرصت‌های جرم به مخاطبان خود، بر سر راه فرصت‌های جرم خیز از نظر حجم و تعدد جرم مانع ایجاد کند، تا در نهایت مسئله پیشگیری از وقوع جرم محقق شود؛ چون در فضایی که دانش و آگاهی شهروندان نسبت به جرم کم است، زمینه وقوع جرم خود به خود پدید می‌آید.

طبق نتیجه این پژوهش، پوشــش خبر حوزه جرم، بایســتی منجر به تبلیغ آن نشــود؛ اتخاذ رویکرد تحلیلی، در بازتاب اخبار به کار گرفته شــود؛ رســانه باید انتشار این گونه اخبار مربوط به حوادث و پیشــگیری از وقوع جرم را، بیشــتر با تحلیل همراه کند، چراکه در شــرایط کنونی که مردم، اخبار را از رســانه‌های اجتماعی دریافت می کنند، آنچه که برای رسانه‌ها باید اهمیت پیدا کند، انتشار اخبار این چنینی با رویکرد تحلیل و واکاوی موضوع است که می‌تواند به جنبه پیشــگیری کمک کند.

چندان دور از انتظار نخواهد بود اگر بگوییم یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی که کشورمان در سال‌های اخیر و به صورت جدی‌تر در سال‌های پیش‌رو با آن روبروست، مساله کمبود منابع آبی و فرونشست است. هرچند کاهش منابع آبی بسیار مهم و جدی است، اما فرونشست که خود معلول کاهش منابع آب زیرزمینی است، خطری بسیار جدی‌تر و مهم‌تر است. برای تامین آب روش‌های گوناگونی در حال ابداع و اجراست، اما برای فرونشست در عمل هیچ ابداع و راهکاری وجود ندارد.
اگر این وضعیت با همین منوال پیش برود در آینده‌ای نه چندان دور باید نه تنها شهرمان را برای فرار از خطرات فرونشست ترک کنیم، بلکه شاید مجبور به ترک کشور خود نیز باشیم. متاسفانه مساله فرونشست از آن‌جایی که کمتر به چشم می‌آید، در تصورات عمومی نیز چندان جدی گرفته نمی‌شود. این در حالیست که فرونشست دیگر تا اتوبان‌ها و خیابان‌های شهرهای بزرگ پیش رفته است.
هرچند تاکنون مطالب زیادی در رابطه با فرونشست در ایران و در تهران عنوان شده اما بد نیست تا باری دیگر مروری بر گزارش‌های نوشته شده داشت. بخش کشاورزی یکی از عواملی است که موجب فرونشست شده که به صورت خلاصه در گزارش پیش‌رو بدان اشاره خواهد شد.

تنها برای کشت گندم در کشور و در یک سال زراعی بیش از ۱۰ میلیارد و ۷۹۰ میلیون مترمکعب آب یعنی بیش از یک سوم حجم کل آب‌های ذخیره شده پشت سدهای کشور، آب مصرف می‌شودتوسعه نامتوازن بخش کشاورزی

بی‌ارتباط نیست اگر بگوییم یکی از بزرگ‌ترین مشکلات در حوزه فرونشست از جانب بخش کشاورزی بر کشور تحمیل شده است. در صدر این تولیدات کشاورزی، گندم قرار دارد.
طبق بررسی‌های به عمل آمده برای تولید هر یک کیلو گندم هزار و ۳۰۰ لیتر آب مصرف می‌شود. با احتساب قیمت هر لیتر آب هم که به گفته یکی از کارشناسان حوزه آب، رقمی نزدیک به ۲۵۰ هزار ریال است، می‌توان گفت به ازای تولید هر یک کیلو گندم، تنها رقمی بیش از ۳۲ هزار و ۵۰۰ تومان برای آب آن هزینه می‌شود.
این رقم طبق گزارش آمارنامه کشاورزی با توجه به آخرین ارقام تولید گندم با کشت آبی در سال زراعی ۹۹-۱۳۹۸ که دومین محصول پرتولید کشور بعد از ذرت علوفه‌ای بوده، حدود ۸ میلیون و ۳۰۰ هزار تن برآورد شده است.
این میزان بدین معنی است که تنها برای کشت گندم در کشور و در یک سال زراعی بیش از ۱۰ میلیارد و ۷۹۰ میلیون مترمکعب آب مصرف می‌شود. رقمی که اگر با حجم کل آب‌های ذخیره شده پشت سدهای کشور(۳۱ میلیارد متر مکعب) مورد قیاس قرار بگیرد، بیش از یک سوم آن را در برمی‌گیرد.

بعد از تاسیس دفتر«مجری طرح گندم» در ساختار وزارت جهادکشاورزی در سال ۱۳۸۱ و تولید ۱۴ میلیون تن گندم در سال ۱۳۸۳ که جشن «خودکفایی گندم» برگزار شد تقریبا دو سال زمان فاصله است این موضوع از این نظر که منابع آبی و تاب‌آوری اقلیمی محدود ایران را به چالش کشید، از همان ابتدای کار هم منتقدانی به لحاظ از بین رفتن منابع آبی داشت.

تولید هندوانه در کشور و در یک سال زراعی رقمی بالغ بر ۶۵۷ میلیون و ۸۰۰ هزار مترمکعب یعنی بیش از کل حجم ۵ سد استان تهران آب مصرف می‌کندنباتات علوفه‌ای، محصولات صیفی و سبزیجات، قاتلین منابع آب

نباتات علوفه‌ای دیگر محصول کشاورزی است که متاسفانه با افزایش دوبرابری تولید آن طی دو دهه گذشته بخش زیادی از منابع آبی را از بین برده است. تولید محصولات کشاورزی از نوع «نباتات علوفه‌ای» مانند یونجه، شبدر، ذرت علوفه‌ای و … که حداکثر مصرف و تبخیر آب را دارند طی ۱۸ سال گذشته از ۱۰ میلیون تن در سال ۱۳۸۲ به بیش از ۲۵ میلیون تن در سال ۱۳۹۹ رسیده است.
این در حالیست که میزان مصرف آب برای کشت نباتات علوفه‌ای مانند یونجه(نمونه استان اصفهان) که بیشترین میزان کشت در بین محصولات علوفه‌ای را دارد، به‌طور متوسط به ازای هر هکتار بیش از ۲۰ هزار مترمکعب آب است.

شاید این میزان مصرف آب در نگاه نخست چندان مهم به نظر نرسد اما به مرور زمان موجب کاهش سطح سفره‌های آب زیرزمینی، کاهش بهره‌وری کشاورزی و تخریب محیط زیست خواهد شد. محصولات جالیزی نیز از دیگر محصولاتی است که کشت بی‌رویه آن آسیب زیادی به منابع آبی کشور وارد کرده است. تولید محصولات جالیزی یکی از نامتناسب‌ترین شیوه‌های تولید در بخش کشاورزی است که متاسفانه بخش زیادی از آن همواره به صورت سنتی و با آب فراوان کشت می‌شود.
به عنوان مثال سالانه ۱۰۰ هزار هکتار از اراضی کشور به کشت هندوانه اختصاص دارد و بیش از دو میلیون و ۳۰۰ هزار تن هندوانه نیز در مناطق مختلف کشور تولید و برداشت می‌شود. ارقامی که برای میزان مصرف آب به ازای هر کیلو هندوانه تاکنون منتشر شده نیز متفاوت است. کمترین میزان مصرف آب به ازای هر کیلو هندوانه ۷۵ لیتر(۱) عنوان شده، اما نتیجه پژوهش‌های انجام شده در جنوب کرمان این رقم را ۱۴۰ لیتر، برخی منابع دیگر ۲۸۶ لیتر و حتی تا ۳۵۰ لیتر نیز اعلام شده که با توجه به شرایط آب و هوایی و نحوه آبیاری متفاوت است.
اگر تنها به میانگین این چهار رقم اکتفا شود، به ازای هر کیلو هندوانه تقریبا ۲۱۳ لیتر آب مصرف می‌شود و اگر این اعداد و ارقام را با میزان تولید هندوانه در کشور و در یک سال زراعی مقایسه کنیم، رقمی بالغ بر ۴۸۹ میلیون و ۹۰۰ هزار مترمکعب یعنی چیزی در حدود کل حجم ۵ سد استان تهران (۵۲۹میلیون مترمکعب) خواهد بود.
جالب اینجاست که بنابر اطلاعات به دست آمده از سالنامه آماری وزارت جهاد کشاورزی، بیشترین تولید این محصول هم در استان‌هایی بوده که با بیشترین بحران آب روبرو هستند. استان‌های کرمان، خراسان‌رضوی، فارس و خوزستان همواره در صدر بوده و نکته جالب‌تر این‌که در برخی از سال‌ها مانند سال زراعی ۹۰-۱۳۸۹ استان یزد به عنوان چهارمین تولید کننده و از سال زراعی ۸۸-۱۳۸۷ تا ۹۷-۱۳۹۶ استان سیستان و بلوچستان همواره در بین چهار استان برتر تولیدکننده قرار داشته‌اند.

نمی‌توان برای کشت تنها از آب سدها استفاده کرد، بنابراین تنها راه باقیمانده استفاده از منابع آب زیرزمینی ویا قنات است که برداشت بی‌رویه از آن نیز مشکلی به نام فرونشست را ایجاد کرده است

تولید محصولات جالیزی و صیفی‌جات یکی از عوامل مهم در مصرف آب زیاد به ویژه آب‌های زیرزمینی و ایجاد فرونشست‌ها هستند. هرچند ایران یکی از مهم‌ترین تولیدکنندگان میوه و سبزی در دنیا است، اما به دلایل مختلف به‌طور میانگین بیش از ۳۵ درصد محصولات تولیدشده در بخش کشاورزی، پیش از رسیدن به دست مصرف‌کننده نهایی از بین می‌رود.
سبزیجات هم از دیگر محصولات کشاورزی است که آب زیادی مصرف می‌کند. سبزیجاتی مانند «گوجه‌فرنگی»،«خیار» و «سیب‌زمینی» که طی سال‌ها بیشترین میزان تولید سبزیجات را نیز به خود اختصاص داده‌اند، بیشترین میزان مصرف و تبخیر آب را دارند که در برخی از سال‌ها بازاری برای فروش آن وجود نداشته و به نوعی به اندازه آب مصرفی هم بازگشت سرمایه و هزینه اقتصادی نداشته‌اند.

به استناد تحقیقات انجام شده هر کیلو گوجه‌فرنگی نزدیک به ۳۰۴.۵ لیتر آب مصرف می‌کند. بر اساس آمار به دست آمده در سال ۱۴۰۱ تنها ۵۰ هزار تن گوجه فرنگی از کشاورزان خریداری نداشت. چنین چیزی به معنای این است که ۱۵ میلیون و ۲۲۵ هزار مترمکعب از منابع آبی کشور هدر رفته است.
بخش کشاورزی بنابر اعلام مدیر روابط عمومی شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، بیش از ۹۰ درصد از مصرف آب را به خود اختصاص داده، این در حالیست که در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان این میزان تنها ۳۰ درصد از کل مصرف آب را در بر می‌گیرد.

نکته قابل تامل در تولید محصولات کشاورزی این است که قطعا نمی‌توان برای کشت تنها از آب سدها استفاده کرد، بنابراین تنها راه باقیمانده استفاده از منابع آب زیرزمینی ویا قنات است که برداشت بی‌رویه از آن نیز مشکلی به نام فرونشست را ایجاد کرده است.

سفره‌های آب زیرزمینی دیگر آب کافی ندارند، باید از کشت محصولات پرآب در بخش کشاورزی به جد خودداری کرد

تردیدی نیست که بخش کشاورزی یکی از ارکان جدایی‌ناپذیر نظام حاکمیتی در هر جامعه‌ای است. به عبارتی نمی‌توان کشاورزی را به کل نادیده گرفت و تولید محصولات مختلف آن را به‌طور کامل متوقف کرد. اما باید در نظر داشت که هر منطقه تاب‌آوری اقلیمی خود را دارد و نمی‌توان بدون در نظر گرفتن این محدودیت‌ها کشاورزی در یک ناحیه را بیش از حد گسترش داد. از این‌رو شایسته است تا هر چه بیشتر به کشاورزی روز دنیا رجوع کرد. به به طور قطع برای هر مساله و مشکل راه حل علمی و منطقی وجود دارد که نظام دانشگاهی می‌تواند در این زمینه نقش اساسی ایفا کند.

طبق گزارش‌های زمین‌شناسان، از آنجا که سفره‌های آب زیرزمینی دیگر آب کافی ندارند، باید از کشت محصولات پرآب در بخش کشاورزی به جد خودداری کرد. افزایش تولید محصولات به معنای از دست رفتن منابع بیشتر آبی، افت سطح آب‌های زیرزمینی و در وضعیت بحرانی‌تر فرونشست بسیاری از دشت‌های کشور است.

با ایجاد فرونشست زمین که اکنون تعداد زیادی از استان‌های کشور درگیر آن است، یک منطقه دیگر توان بازسازی نداشته و فرونشست به معنای مرگ قطعی زمین است. کاهش منابع آبی کشور در ۲ دهه اخیر به حدی جدی است که تولید بسیاری از محصولات کشاورزی در ایران نه تنها غیراقتصادی بلکه به دلیل تخریب منابع محدود آبی کشور مضر هم شناخته شده است. بنابراین باید به شدت از منابع آبی و زیرزمینی کاملا محافظت کرد و مانع از هدررفت آن‌ها و تخریب زمین از طریق فرونشست شد.

نکته حائز اهمیت این است که بخش کشاورزی بنابر اعلام مدیر روابط عمومی شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، بیش از ۹۰ درصد از مصرف آب را به خود اختصاص داده، این در حالیست که در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان این میزان تنها ۳۰ درصد از کل مصرف آب را در بر می‌گیرد.

بخش اجتماعی-اقتصادی سازمان ملل به عنوان مرجعی که داده‌های تجمیع شده ورودی و خروجی مهاجران کشـورها را منتشـر می‌کنـد در آخرین به‌روزرسانی خود که مربـوط به سـال ۲۰۲۰ اسـت، جمعیت ایرانیـان مهاجر را در حـدود یـک میلیون و ۳۲۵ هـزار نفر و مهاجـران ورودی به ایـران را دو میلیـون و ۷۹۷ هـزار نفـر تخمین زده اسـت.

بر اساس داده‌های سالنامه مهاجرتی ایران در سال ۱۴۰۱، جمعیت ایرانیان در همه مقاصد اصلی یعنی آمریکا، کانادا، اتحادیه اروپا، بریتانیا، استرالیا و ترکیه به جز ایالات متحده در سال‌های اخیر روندی صعودی داشته است.

وزن مهاجرت‌هایی که با انگیزه‌های مربوط به سبک زندگی صورت می‌گیرد در قیاس با مهاجرت‌های تحصیلی و شغلی (البته مشاغل نیازمند تحصیلات عالی و تخصص دانشگاهی) افزایش یافته است

تغییر فازهای مهاجرتی

در میان مقاصد یادشده و از سال ۲۰۱۹ ترکیه بـه یکـی از مقاصد جـذاب برای ایرانیان تبدیل شـده اسـت بـه طوری که جمعیـت ایرانیان در ترکیه از ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ بیشـتر از جمعیت ایرانیان در اتحادیه اروپا، بریتانیا و استرالیا بوده است. جمعیت ایرانیان در این کشور در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۱۴ میلادی، بیش از ۵ برابر رشد کرده است. بنا بر اعلام مرکز آمار ترکیه، جمعیت ایرانیان در ترکیه در سال ۲۰۲۱ میلادی، ۱۵۵ هزار نفر بوده است.

بسیاری از کسانی که به ترکیه مهاجرت کرده‌اند در فضای مجازی دلایل خود برای این انتخاب را شباهت فضای زندگی همسایه غربی با ایران، سهولت رفت و آمد، آزادی‌های اجتماعی، هزینه‌های پایین زندگی در بسیاری از مناطق این کشور و … عنوان کرده و برخی هم می‌گویند برای تحصیل راهی ترکیه شده‌اند.

با توجه به وزن و جایگاه دانشگاه‌های ترکیه و قیاس آن با مقاصد مهاجرتی سنتی دانشجویان و نخبگان یعنی کشورهای غربی، آمارها می‌گوید وزن مهاجرت‌هایی که با انگیزه‌های مربوط به سبک زندگی صورت می‌گیرد در قیاس با مهاجرت‌های تحصیلی و شغلی (البته مشاغل نیازمند تحصیلات عالی و تخصص دانشگاهی) افزایش یافته است.

با این حال نمی‌توان منکر روند نگران‌کننده خروج نخبگان و مغزها از کشور بود. «حسین‌علی شهریاری» رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس اوایل خردادماه آماری عجیب از مهاجرت کادر درمان اعلام کرد و گفت: در دو سال اخیر نزدیک به ۱۰ هزار پزشک که عمده آن‌ها افراد متخصص و فوق تخصص بوده‌اند گواهی گود استندینگ دریافت کرده‌اند و این می‌تواند رشته‌های تخصصی و فوق تخصصی ما را در بسیاری از رشته‌ها در سال‌های آینده از نیروی انسانی خالی کند.

علاوه بر این، در سال‌های اخیر مشاغل و حرفه‌های دیگر غیر از پزشکان و پرستاران و استادان دانشگاه و … نیز شانس خود را در کشورهای دیگر آزموده‌اند آن هم در کشورهایی که در سال‌های گذشته نامشان کمتر در زمره مقاصد مهاجرتی به گوش خورده است. به این ترتیب، بعد از کشورهای عربی ثروتمند حاشیه خلیج فارس مانند کویت و امارات و قطر و بعد از آن ژاپن که به خصوص در دهه ۷۰ خورشیدی مقصد مهاجرتی هزاران ایرانی قرار گرفت، در چند سال اخیر کشورهایی مانند گرجستان، عمان، رومانی و … هم پذیرای صدها نیروی متخصص مکانیکی، برق‌کشی ساختمان، ام‌دی‌اف کار و … شدند.

دورخیز به سمت ویزای شنگن

«تورج ر» که سال‌ها در ایران در حوزه رسانه فعالیت‌ و چند سال است به اروپای شرقی مهاجرت کرده درباره یکی از مقاصد تازه مهاجرتی ایرانیان به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: ۹۹ درصد از مهاجرت‌ها به بلغارستان از نوع اقتصادی و اجتماعی است و نه سیاسی؛ یعنی اکثر مهاجران به دنبال گرفتن پناهندگی نیستند.

بی‌ثباتی‌های اقتصادی و کاهش ارزش پول ملی، تلاش برای کسب درآمد بیشتر و حفظ ارزش دارایی‌ها، در دسترس نبودن چشم‌اندازهای روشن به خصوص در زمینه بهبود وضعیت معیشتی، حرکت به سمت تضمین آینده فرزندان و ایجاد رفاه برای آنان، فعالیت چشمگیر بنگاه‌های مهاجرتی از طریق رسانه‌های جدید، جست‌وجوی راه‌های دسترسی به سبک زندگی‌های جدید و … در کنار انگیزه‌های تحصیلی، شغلی و … از دلایلی است که کارشناسان و صاحب‌نظران در زمینه دگرگونی‌های تازه مربوط به حوزه و پدیده مهاجرت در سال‌های اخیر مورد توجه قرار داده‌اند

به گفته این مهاجر ایرانی، مهاجران در دو طیف خانوادگی و دانشجویی به این کشور مهاجرت می‌کنند. اکثر دانشجویان از خانواده‌های ثروتمندند که با پرداخت پول در بهترین دانشگاه‌های و رشته‌های این کشور مشغول به تحصیلند. خانواده‌ها بیشتر به خاطر سرنوشت فرزندان خود به این کشور مهاجرت کرده‌اند. بیشتر خانواده‌ها منتظر هستند تا پنج سال از مهاجرت‌شان بگذرد و بعد با گرفتن اقامت دائم به راحتی به ۱۸۷ کشور دنیا بدون ویزا مسافرت کنند به ویژه این کشور قرار است به منطقه شنگن بپیوندد. همچنین یکی از دلایلی که سبب شده بسیاری از خانواده‌ها از مهاجرت به بغارستان استقبال کنند به دلیل نزدیکی به ایران و سهولت در رفت و آمد است زیرا اکثرا کار خود را در ایران حفظ کرده‌اند یا خانه‌هایشان را اجاره داده‌اند.

وی می‌افزاید: در این کشور بزرگترین مشکل ندانستن زبان بلغاری و مساله جابجایی پول است. مساله زبان خصوصا برای دانش‌آموزان یک معضل جدی است زیرا فراگیری آن سبب می‌شود تقریبا یک سال تحصیلی خود را از دست بدهند. تحریم سیستم پست و نبود صرافی نیز مشکل جابجایی پول را دوچندان کرده است.

تورج ر با اشاره به این که معمولا سن مهاجران بین ۳۰ تا ۵۰ سالگی است بیان می‌کند: آمدن به بلغارستان در زمان حال فقط با ایجاد کارآفرینی امکانپذیر است. یعنی ما آمده‌ایم که کاری ایجاد کنیم و نه اینکه فرصت شغلی یک بلغاری را از آن خود کنیم. یعنی از همان ابتدا پذیرفته‌ایم که کار کردن برای یک خارجی در اینجا شبیه جرم است. به همین منظور یا راه‌اندازی مغازه خواروبار فروشی امرار معاش می‌کنیم یا با پرداختن به برخی مشاغل به شکل سیاه و غیرقانونی مثل آرایشگری.

مهاجرانی مردد بین کندن از ایران و برگشتن

«عطا س» دانش‌آموخته زبان روسی که سال‌ها در بلاروس تحصیل کرده و مدتی تسهیلگر مهاجرت به این کشور و نیز روسیه بوده، درباره نحوه مهاجرت به این کشورها به عنوان مقاصد کمترشناخته‌شده برای مهاجران ایرانی می‌گوید: در حال حاضر برای کسانی که صرفا به دنبال رفتن از ایران هستند، ترکیه بهترین مقصد است زیرا هزینه‌های زندگی مثل خوراک، پوشاک و مسکن در ترکیه در مقایسه با کشورهای دیگر کمتر است . این مزایا در چند سال اخیر سبب شده افراد بسیاری به سمت ترکیه حرکت کنند، سالانه اقامت خود را تمدید کنند تا در نهایت بتوانند از طریق ترکیه به عنوان یک گذرگاه به کشورهای دیگر مهاجرت کنند.

وی ادامه می‌دهد: روسیه هم از جمله کشورهایی است که مقصد گروهی از دانشجویان ایرانی قرار گرفته است. در واقع می‌شود گفت ۹۰ درصد از ایرانیانی که به روسیه مهاجرت می‌کنند، دانشجو هستند. آن‌ها در رشته‌هایی مانند دندانپزشکی یا پزشکی و در دانشگاه‌هایی که مورد تایید وزارت علوم است درس می‌خوانند و سپس به محض اتمام درس به قصد درآمدزایی به کشورشان (ایران) بازمی‌گردند. همچنین به ندرت اتفاق می‌افتد که آنها پس از اتمام درس، قصد بازگشت به کشورشان را نداشته باشند.

وی در پاسخ به پرسشی درباره کیفیت تحصیل در دانشگاه‌های این کشور می‌گوید ورود به این مراکز آموزشی به جز سهولتِ آن به دو دلیل عمده صورت می‌گیرد؛ یکی پرستیژ تحصیل در خارج کشور و دیگر این که دانشجویان چند سالی را خارج از ایران می‌گذرانند و ضمن بازگذاشتن راه بازگشت و درآمدزایی در کشور، برای مهاجرت به سمت غرب هم امکان زمینه‌سازی دارند که البته اکنون ملاحظات مربوط به آن، زیر سایه جنگ اوکراین قرار گرفته است.

جمع‌بندی

تغییر شرایط اقتصادی و اجتماعی در ایران باعث شده تا شکل و شمایل، انگیزه‌ها و نیز مقاصد مهاجرتی برای صدها هزار متقاضی مهاجرت نیز تغییر یابد.

در حالی که تا پیش از این کشورهای غربی مقصد مهاجرت‌های دانشجویی و کشورهایی چون ژاپن و شیخ‌نشین‌های حاشیه خلیج فارس پذیرای نیروی کار ساده و حرفه‌ای از ایران بودند، اکنون نام کشورهای در فهرست مقاصد مهاجرت ایرانیان قرار گرفته‌اند که کمتر نامشان در این زمینه به گوش می‌رسید.

بی‌ثباتی‌های اقتصادی و کاهش ارزش پول ملی، تلاش برای کسب درآمد بیشتر و حفظ ارزش دارایی‌ها، در دسترس نبودن چشم‌اندازهای روشن به خصوص در زمینه بهبود وضعیت معیشتی، حرکت به سمت تضمین آینده فرزندان و ایجاد رفاه برای آنان، فعالیت چشمگیر بنگاه‌های مهاجرتی از طریق رسانه‌های جدید، جست‌وجوی راه‌های دسترسی به سبک زندگی‌های جدید و … در کنار انگیزه‌های تحصیلی، شغلی و … از دلایلی است که کارشناسان و صاحب‌نظران در زمینه دگرگونی‌های تازه مربوط به حوزه و پدیده مهاجرت در سال‌های اخیر مورد توجه قرار داده‌اند.

با این حال و با وجود محرک‌های متعدد برای رفتن، همچنان که اشاره شد هنوز بسیاری در وضعیت مردد برای تصمیم‌گیری درباره مهاجرت به سر می‌برند و کسانی هم که مهاجرت کرده‌اند برای بازگشت با تردیدهایی جدی مواجهند؛ واقعیتی که آمار تازه رصدخانه مهاجرت آن را تایید می‌کند. «بهرام صلواتی» مدیر رصدخانه مهاجرت ایران در نشستی رسانه‌ای که که دهم مردادماه با عنوان بررسی علل مهاجرت نخبگان از کشور برگزار شد عنوان داشت: ۸۰درصد ایرانیان مقیم خارج کشور، تمایل به بازگشت به کشور دارند ولی فضا به گونه‌ای است که برای بازگشت تردید دارند. در همین حال، براساس آمار اعلامی نیروهای کلیدی و متخصص ۶۷ درصد شرکت‌های دانش بنیان، وارد فرآیند مهاجرت شده‌اند.

همه چیز از سال ۱۹۴۷ آغاز شد. هم‌زمان با شروع تنش‌ها میان ایالات متحده و شوروی، یک خلبان نیروی هوایی ارتش ایالات متحده اعلام کرد جسمی پرنده را در آسمان‌های این کشور مشاهده کرده است. جسمی که ویژگی‌های عجیبی داشته و با سرعتی کم‌نظیر ناپدید شده است!
اصطلاح یوفو (UFO) به عنوان خلاصه‌ای از عبارت انگلیسی «شئ ناشناس پرنده» (Unidentified flying object) از همان زمان مصطلح شد. این مساله موجی از هیاهو را در میان جوامع ایجاد کرد. بر همین اساس بازار فیلم‌های هالیوودی با فرضیه‌هایی مانند وجود بشقاب پرنده و آدم فضایی رونق گرفت.

بنابراین نخستین جنجال‌های رسانه‌ای در مورد اجسام پرنده به دهه‌ها پیش باز می‌گردد. با این حال پس از این‌که چند سال پیش پنتاگون(وزارت دفاع آمریکا) به صورت رسمی، صحت تصاویر انتشار یافته را مورد تائید قرار داد، ماجرا شکل تازه‌ای به خود گرفت. وزارت دفاع آمریکا به طور رسمی فیلم‌ها و تصاویری را که توسط خلبانان و نیروهای این وزارتخانه گرفته شده بود منتشر کرد تا ثابت کند اصل این تصاویر جعلی نیست. در روزهای اخیر نیز جلسه کنگره در این رابطه، بار دیگر یوفو و حواشی آن‌را بر سر زبان‌ها انداخته است.

اما یوفوها واقعا چه چیزی هستند؟ چرا این مساله دوباره مطرح شده است؟ چرا اهمیت این پدیده‌ها به‌اندازه‌ای رسیده که مجلس نمایندگان آمریکا در مورد آن جلسه برگزار کند؟ این گزارش تلاش می‌کند به این پرسش‌ها پاسخ دهد.

دانشمندان به دنبال تائید شواهد وجود حیات میکروبی در سیاره‌های دور دست هستند؛ نه این‌که مشابه فیلم‌های علمی_تخیلی، فضایی‌ها با سفینه‌های خود به سطح زمین برسندیوفوها چه چیزی هستند؟

این پرسش که یوفوها چه چیزی هستند، از اساس پرسش نادرستی است. این اشیا از این نظر یوفو یا «اشیا ناشناس پرنده» نامیده می‌شوند که ناشناسند و هیچکس نمی‌تواند چیستی آن‌ها را توضیح دهد. البته در حال حاضر پنتاگون و ناسا به جای عبارت یوفو، از اصطلاح یواِی‌پی (UAP) به عنوان خلاصه عبارت «پدیده‌ هوایی ناشناخته»(unidentified aerial phenomena) برای توضیح استفاده می‌کنند. همچنین در برخی گزارش‌ها از آن‌ها به عنوان «پدیده‌های غیرعادی غیرقابل توضیح»(unexplained anomalous phenomena) نام برده شده است.

از سال ۱۹۴۷ خلبانان آمریکایی بارها مدعی شده‌اند که این اشیا مرموز را که با شتاب بی‌نظیر حرکت می‌کنند دیده‌اند. در سال‌های اخیر برای توضیح این پدیده‌ها، گزارش‌های غیر علمی زیادی منتشر شده که ماهیت آن‌ها را غیرطبیعی و به بیرون از زمین نسبت می‌دهد. با این‌حال دانشمندان چندان به این خط داستانی علاقه‌مند نیستند. آن‌ها به دنبال تائید شواهد وجود حیات میکروبی در سیاره‌های دور دست هستند؛ نه این‌که مشابه فیلم‌های علمی_تخیلی، فضایی‌ها با سفینه‌های خود به سطح زمین برسند.

گزارش‌های تخصصی مهمی وجود دارد که توضیح می‌دهد چرا ارتباط این پدیده‌ها به زیست فضایی اعتبار علمی ندارد. با این‌حال ادعای ماهیت غیرزمینی این پدیده‌ها همواره در میان جوامع طرفدار داشته است. به گزارش نشریه آمریکایی «فوربس» از زمانی که تاریخ ثبت شده، انسان‌ها به این فکر می‌کردند که آیا ما تنها هستیم یا نه. از آن‌جایی که بحث پیرامون وجود زیست در فضا از علایق مردم جهان محسوب می‌شود، ادعاهای مربوط به نسبت یوفوها و فضایی‌ها از جذابیت رسانه‌ای زیادی برخوردار است.

در کنار همه این توضیحات، بر اساس گزارش پنتاگون در سال ۲۰۲۲ درباره تصاویری که خلبانان منتشر کرده بودند، هیچ شواهدی مبنی بر وجود زیست فرازمینی وجود ندارد. در واقع اگرچه صحت تصاویر تائید شده اما این تصاویر به هیچ‌وجه به معنی حضور موجودات فضایی (!) نیست.

به گزارش نشریه آتلانتیک از یک اختر زیست‌شناس، زیست فرازمینی با توجه به جذابیت آن برای دانشمندان، از اساس چیزی نیست که بتوان آن‌را مخفی کرد. در نتیجه این فرضیه که ناسا به دروغ حیات فرازمینی را انکار می‌کند چندان میان دانشمندان معتبر نیست.

بر اساس گزارش پنتاگون، در سال ۲۰۲۲ از مجموع ۵۱۰ تصویر دریافتی، ۱۷۱ مورد غیرقابل توضیح بوده؛ با این‌حال منشا غیرزمینی این پدیده‌ها هرگز اثبات نشده است‌بر اساس گزارش پنتاگون، در سال ۲۰۲۲ از مجموع ۵۱۰ تصویر دریافتی، ۱۷۱ مورد غیرقابل توضیح بوده؛ با این‌حال منشا غیرزمینی این پدیده‌ها هرگز اثبات نشده است‌. به گفته یک کارشناس اخترشناسی، «بیشتر پدیده‌های ناشناس که توسط ارتش گزارش شده‌اند، بالون‌های هواشناسی، هواپیماهای بدون سرنشین، هواپیماهای نظامی ناشناس یا مربوط به نقص‌های دوربین بوده‌اند.»

اما در مورد ۱۷۱ مورد از پدیده‌هایی که تصویر آن بررسی شده، هیچ توضیح علمی وجود ندارد. ناسا در توضیحاتی در رابطه با این موارد گفته بود: «بیشتر رویدادها دارای توضیحات متعارف هستند. رویدادهایی باقی‌مانده که ما آنها را درک نمی‌کنیم، آن‌هم به این دلیل که در رابطه با آن‌ها داده‌هایی کم کیفیت وجود دارد که برای تشخیص ماهیت آن‌ها کافی نیست.»

به عقیده دانشمندان، این پدیده‌ها «ناشناخته» تلقی می‌شوند چون تصاویر موجود چندان با کیفیت نیست که بتوان آن‌ها را تشخیص داد. بر این اساس یک پهپاد معمولی در فاصله زیاد از دوربین می‌تواند یک‌ یوفو تلقی شود! اما نگرش‌های دیگری هم در رابطه با این پدیده‌ها وجود دارد.

دسته‌ای از طرفداران تئوری‌های توطئه، این پدیده‌ها را به پروژه‌های مخفی نظامی پنتاگون نسبت می‌دهند. گروهی از هواداران شبه علم نیز چنانچه گفته شد، ماهیت این موارد را به حیات غیرانسانی و فضایی مرتبط می‌دانند. در این بین، گروهی از کارشناسان نظامی این احتمال را مطرح کرده‌اند که ممکن است برخی اجسام دیده شده، انواعی از پرنده‌های نظامی چینی و یا روسی باشد که پنتاگون نتوانسته آن‌را تشخیص دهد. با این‌حال اسناد علمی هیچ‌کدام از احتمالات یاد شده را تائید نمی‌کنند. جلسه اخیر کنگره آمریکا نیز چیز جدیدی به اطلاعات موجود اضافه نکرده است.

با این‌حال از آن‌جایی که این پدیده‌ها بارها در مرزهای هوایی ایالات متحده دیده شده‌اند، پنتاگون مسئول اصلی بررسی رویدادهای مربوط است زیرا اگر این پدیده‌ها مبدأیی زمینی داشته باشند، این مساله با امنیت ملی ایالات متحده ارتباط دارد و طبیعی است بیش از ناسا، به پنتاگون و امور ارتش این کشور مرتبط باشد. تمرکز پنتاگون بر این پدیده‌ها، حواشی مربوط به آن‌را بیش از آن‌که به علم مربوط شود، امنیتی کرده است.

چه ارتباطی به امنیت بین‌الملل دارند؟

چنانچه اشاره شد، شروع جنجال‌ها پیرامون یوفوها به اوایل جنگ سرد بازمی‌گردد؛ هم‌زمان با دکترین ترومن در سال ۱۹۴۷ که روند روابط شوروی و ایالات متحده را دچار دگرگونی کرد. این سال همچنین سال تشکیل شاخه مستقل نیروی هوایی برای ارتش آمریکا بود. برای شاخه تازه تاسیس هوایی، وجود اشیای ناشناسی در هوا، بهترین توجیه برای بقا و افزایش بودجه محسوب می‌شد.

بر خلاف جنگ‌های قرن‌های پیشین که در آن با محوریت دولت‌های همسایه اروپا، توسعه نیروی زمینی و دریایی اولویت داشت، تقابل ایالات متحده و شوروی، با وجود فاصله این دو کشور، اهمیت جنگ‌های هوایی را افزایش داد. این روند در نهایت به مسابقه فضایی هم کشیده شد. از اساس تلاش‌های ناسا برای دسترسی به ماه و دیگر اجرام فضایی، نه با هدف توسعه علمی که به دلیل رقابت با شوروی مهم بود.

تلاش‌های ناسا برای دسترسی به ماه و دیگر اجرام فضایی، نه با هدف توسعه علمی که به دلیل رقابت با شوروی مهم بودکشف فضا به این دلیل دنبال می‌شد که در رقابت‌های نظامی از آن استفاده شود. در واقع، فضای ماورای جو در ابتدا، زمین بازی جدیدی برای نبرد نظامی ابرقدرت‌ها بود. در نهایت نیز جنگ سرد، با هراس شوروی از تکمیل پروژه تحقیقاتی دولت آمریکا با عنوان جنگ ستارگان به پایان خود رسید. این پروژه قرار بود از فضا، موشک‌های اتمی شوروی را هدف قرار دهد.

فضای جنگ سرد اهمیت کشف واقعیت یوفوها را افزایش داده بود. به گزارش فارن پالیسی «بشریت از ابتدای تاریخ ثبت‌شده، چیزهای عجیبی را در آسمان می‌دید، اما این تحولات [مربوط به جنگ سرد] بشقاب پرنده را به یک تهدید امنیت ملی تبدیل کرد.» ایالات متحده به دنبال آن بود تا نخستین کشوری باشد که به ماهیت این پدیده‌ها پی می‌برد. حتی بحث‌هایی مبتنی بر احتمال استفاده‌ از این پدیده‌ها برای توسعه نظامی مطرح شده بود. با این حال با پایان جنگ سرد، اهمیت این پدیده‌ها هم کاهش یافت.

در حال حاضر، وضعیت مشابهی در جهان ایجاد شده که بار دیگر اهمیت ماهیت یوفوها را افزایش داده است. تقابل ایالات متحده و چین به اندازه‌ای رسیده که بسیاری آن‌را به جنگ سرد جدید نسبت می‌دهند. در وضعیت کنونی، اهمیت فضای ماورای جو بیشتر از گذشته مطرح شده است؛ مساله‌ای که ایالات متحده را وادار به تشکیل «نیروی فضایی» در سال ۲۰۱۹ کرد. بر این اساس، پیروزی در رقابت فضایی به اولویت کشورها تبدیل شده است. اگر مسابقه فضایی پیشین با دسترسی انسان به ماه پایان یافت، برخی انتظار دارند مسابقه فضایی قرن ۲۱ با کشف حیات فرازمینی یا رویدادهای خارق‌العاده دیگر به نقطه پایان برسد.

به گزارش ایرنا در ماه‌های اخیر همواره خبرهایی از قرآن‌سوزی در کشورهای مختلف اروپا از قبیل سوئد، دانمارک و هلند در جهان مخابره شده که خشم مسلمانان جهان را برانگیخته‌ ؛ رفتار غیراخلاقی که به طور معمول از سوی افراد مرتبط با احزاب و گروه‌های تندرو انجام گرفته‌ است.

به عنوان نمونه «ادوین واگنسفلد» رهبر گروه افراطی اسلام‌ستیز «پگیدا» در هلند یک نسخه از قرآن کریم را پس از پاره کردن و هتک حرمت آن، سوزاند. درموردی دیگر پنج تن از اعضای گروه افراط‌گر «ملی‌گرایان دانمارکی» هم اهانت به قرآن کریم را با سوزاندن این کتاب آسمانی در در مقابل سفارت مصر در این کشور تکرار کردند.

زنگ خطر قدرت‌یابی راست افراطی در اروپا

قدرت‌یابی احزاب پوپولیست و افراطی در سپهر سیاسی کشورهای مختلف قاره اروپا، خطر تشدید بحران‌ها به ویژه بحران‌هایی که به مهاجران ارتباط می‌یابد را افزایش داده‌ است. آنها با بهره‌گیری از مسائل و مشکل‌های معیشتی و امنیتی، نوک پیکان اتهام را به سمت مهاجران مسلمان نشانه می‌روند تا بجای سیاست‌گذاری‌های ناصحیح و سیاست‌های اشتباه سردمداران، مسلمانان مهاجر را ریشه تمامی مشکلات غرب معرفی کنند.

احزاب راست افراطی با بهره‌گیری از مسائل و مشکل‌های معیشتی و امنیتی، نوک پیکان اتهام را به سمت مهاجران مسلمان نشانه می‌روند تا مسلمانان مهاجر را ریشه تمامی مشکلات غرب معرفی کنندهمین شعارهای ضدمهاجرتی و پروژه مقصرنمایی مسلمانان بستر را برای قدرت‌یابی آنها در انتخابات سیاسی هموار کرده‌ است. اوایل مهرماه سال گذشته در انتخابات پارلمانی ایتالیا، راست‌گراترین جناح این کشور به رهبری «جورجیا ملونی» به پیروزی رسید.
بنابراین پیروزی حزب «فراتیلی دیتالیا» (برادران ایتالیا) به رهبری ملونی، نگرانی مهاجران و اقلیت‌های دینی و قومی-نژادی را برانگیخت زیرا این حزب پیروزی و رهبری آن مواضع ضد مهاجرتی اتخاذ کرده و خواستار بسته شدن کامل مرزها به روی مهاجران و پناهندگان شده است. ایتالیا تنها کشور اروپایی برای ظهور راست افراطی در اروپا نیست و می‌توان آن را امتدادی از حرکت رادیکالی دانست که قاره اروپا در طول سال‌های اخیر شاهد آن بوده‌است.

در سوئد که امروزه به میزبان هتاکان به قرآن تبدیل شده‌است، انتخابات اخیر ائتلاف راستگرایان متشکل از اعتدال گرایان، لیبرال‌ها، دموکرات‌های مسیحی و دموکرات‌های سوئدی موفق شدند که ۱۷۶ کرسی پارلمان را به دست آورد.

سال گذشته حزب راست افراطی «آلترناتیو برای آلمان» در انتخابات پارلمانی این کشور توانست ۱۰ درصد آرا را به دست آورد که یک پیروزی بی‌سابقه برای تندروها در این کشور به شمار می‌رفت.

در اسپانیا هم از زمان مرگ ژانرال «فرانسیسکو فرانکو» برای نخستین بار در سال ۱۳۹۷، یک حزب کوچک به نام «وُکس» از جناح راست افراطی در صحنه سیاسی و انتخابات محلی استان اندلس به پیروزی دست یافت و ۱۲ نماینده از این حزب توانستند کرسی‌های مجلس را تصاحب کنند و به این ترتیب به اقتدار مطلق سوسیالیست‌ها پایان دهند؛ حزبی که به شدت مخالف مهاجران غیرقانونی است.

پارسال در فرانسه نیز حزب «جبهه ملی» یا همان «اجتماع ملی» به ریاست «مارین لوپن» در دور دوم انتخابات پارلمانی توانست ۸۹ کرسی را به دست آورد. این از معدود دفعاتی است که راست افراطی این درصد از کرسی‌ها را به دست آورده‌ است. در انتخابات ریاست جمهوری این کشور هم رقابت تنگاتنگ بود و مکرون به سختی در دور دوم توانست از سد لوپن بگذرد.

از طرفی حزب راستگرای فرانسه به رهبری «مارین لوپن» موفقیت چشمگیری را در انتخابات پارلمان اروپا به دست آورده‌ است. در سال ۱۳۹۸ این حزب توانست با کسب ۲۴.۴ درصد آرا پیروز انتخابات پارلمان ارپا در فرانسه لقب بگیرد.

موج اسلام‌گرایی و افزایش مسلمانان؛ بهانه اسلام‌ستیزان تندرو

بحران‌های مداوم منطقه که به طور عمده نتایج اشغالگری و تجاوز غرب هستند، یکی پس از دیگری بستر را برای شکل‌گیری و تشدید مهاجرت و پناهجویی به قاره اروپا هموار کرده‌اند. از این رو موج مهاجرتی که پس از سال‌های آغاز هزاره سوم با اشغال افغانستان و عراق شروع شده‌بود با بحران سوریه به اوج رسید. به عنوان نمونه تنها در سال ۲۰۱۵، حدود یک میلیون نفر جنگ زده و آواره خود را به خاک اروپا رساندند.

در سال ۲۰۱۶ (۱۳۹۵) تخمین زده می‌شد که حدود ۵.۷۲ میلیون مسلمان در فرانسه زندگی می‌کنند که بیشترین تعداد مسلمانان در فهرست کشورهای ذکر شده است. آلمان و بریتانیا نیز به ترتیب با ۴.۹۵ میلیون و ۴.۱۳ میلیون جمعیت مسلمان زیادی دارندروند مهاجرت و پناهندگی به اروپا با شروع بحران اوکراین جدی‌تر شد. چندی پیش، «آژانس مرزی اروپا» (فرونتکس) از افزایش بی‌سابقه شمار موارد ورود غیرقانونی به مرزهای اتحادیه اروپا طی ۶ سال گذشته خبر داد. بر اساس این گزارش، میزان عبور مهاجران غیرقانونی از مرزهای اتحادیه اروپا طی ۹ ماه نخست ۲۰۲۲ حدود ۷۰ درصد نسبت به مدت مشابه در سال گذشته میلادی افزایش یافته و به بالاترین سطح خود از سال ۲۰۱۶ تاکنون رسیده‌است.

البته همسنجی نحوه برخورد غرب با پناهجویان خاورمیانه‌ای و اوکراینی در عمل نشان داد که دولتمردان و مردم اروپا نسبت به جنگ‌زدگان برخوردی دوگانه دارند و جمعیت رو به رشد مسلمانان را در کشورهای خود برنمی‌تابند.

اکنون این پرسش‌ها مطرح می‌شود که مسلمانان اروپا چند میلیون نفر برآورد می‌شوند و چند درصد از جمعیت این قاره را تشکیل می‌دهند؟ بیشترین جمعیت مسلمان در کدام کشورها سکونت دارند؟

در گزارش وبسایت آماری «استاتیستا» که در سال ۲۰۱۶ (۱۳۹۵) منتشر شد، تخمین زده می‌شد که حدود ۵.۷۲ میلیون مسلمان در فرانسه زندگی می‌کنند که بیشترین تعداد مسلمانان در فهرست کشورهای ذکر شده است. آلمان و بریتانیا نیز به ترتیب با ۴.۹۵ میلیون و ۴.۱۳ میلیون جمعیت مسلمان زیادی دارند.

در همان سال وبسایت «مرکز تحقیقات پیو» (پیو ریسرچ) در گزارشی نوشت که تعداد مسلمانان کشورهای اروپایی ۴۴ میلیون نفر یا ۵ درصد کل جمعیت تخمین زده و پیش‌بینی می‌شود که در سال ۲۰۳۰ (۱۴۰۹)، مسلمانان بیش از ۱۰ درصد از کل جمعیت ۱۰ کشور اروپایی را تشکیل دهند: کوزوو (۹۳.۵ درصد)، آلبانی (۸۳.۲ درصد)، بوسنی و هرزگوین (۴۲.۷ درصد)، جمهوری مقدونیه (۴۰.۳ درصد). مونته نگرو (۲۱.۵ درصد)، بلغارستان (۱۵.۷ درصد)، روسیه (۱۴.۴ درصد)، گرجستان (۱۱.۵ درصد)، فرانسه (۱۰.۳ درصد) و بلژیک (۱۰.۲ درصد).

بنابراین مسلمانان با بیش از ۴۰ میلیون نفر، بزرگترین اقلیت در جامعه اروپایی به شمار می‌روند و بیشتر این افراد نیز در کشورهای اروپای غربی و شمالی ساکن هستند؛ جایی که خاستگاه فکری و اجرایی راست افراطی است.

در سال ۲۰۱۶ تعداد مسلمانان کشورهای اروپایی ۴۴ میلیون نفر یا ۵ درصد کل جمعیت تخمین زده‌ می‌شد و پیش‌بینی می‌شود که در سال ۲۰۳۰، مسلمانان بیش از ۱۰ درصد از کل جمعیت ۱۰ کشور اروپایی را تشکیل دهندتقابل این جریان با مسلمانان برخاسته از چند مؤلفه مهم راست افراطی است که عبارتند از بیگانه‌ستیزی، ضدیت با مهاجران، میهن‌پرستی رفاه‌طلبانه و برجسته‌سازی هویت ملی، نشانه‌هایی هستند که به موج مخالفت جریان راست افراطی با حضور مسلمانان در اروپا دامن می‌زنند.

نقش غیرقابل‌انکار دولتمردان در ترویج اسلام‌هراسی

سیاست‌گذاری‌های یک دولت و نظام سیاسی نقش چشمگیری در جهت‌دهی به افکار عمومی در خصوص مهاجران و پناهجویان مسلمان و دیگر اقلیت‌ها در اروپا دارد که در این بخش یک مطالعه موردی و مقایسه‌ای بین رفتار دولتمردان فرانسه و نیوزیلند با مسلمانان خواهیم داشت.

هیچ کس به طور قطع نمی‌داند که چه تعداد مسلمان در فرانسه وجود دارد – قانونی از قرن نوزدهم دولت فرانسه را از گنجاندن سوالات مربوط به نژاد و مذهب در سرشماری منع می‌کند اما واضح است که تعداد مسلمانان در فرانسه بیشتر از هر کشور اروپایی است و بسیاری از بررسی‌ها تعداد مسلمانان را حدود ۶ میلیون نفر یعنی نزدیک به ۱۰ درصد از جمعیت ۶۷ میلیونی این کشور برآورد می‌کنند.

لازم به بیان است که بیشترین فرانسه همزمان که بیشترین مسلمانان را بین کشورهای اروپایی در خود جای داده اما قوانین محدودکننده‌ای نیز برای آنها وضع می‌کند؛ افزون بر آن، قدرتمندترین حزب راست افراطی اروپا نیز در همین کشور فعالیت دارد که تلاش چشمگیری برای ترویج اسلام‌هراسی به کار بسته‌است.

رفتار مقامات الیزه و قانونگذاران این کشور علیه مسلمانان تاثیر چشمگیری بر موج ضداسلامی داشته‌ و از سال ۲۰۱۵ (۱۳۹۴)که در جریان چند حمله تروریستی از سوی داعش ۱۳۰ نفر جان باختند، این سختگیری‌ها شدت نیز یافته‌ است.

از همان زمان تاکنون دولت فرانسه قوانین مختلفی را با هدف اعمال محدودیت بر مسلمانان و آزادی‌های مذهبی آنان تصویب کرده‌ است از جمله قانونی که در سال ۲۰۱۶ (۱۳۹۵) به تصویب رسید و پوشیدن حجاب در محل کار را ممنوع می‌کرد. همچنین در سال ۲۰۱۷ (۱۳۹۶)، مکرون و دولت او قانونی را تصویب کردند که مسلمانان و مساجد را تحت نظارت شدید دولت قرار می‌داد.

میانه آوریل ۲۰۲۱ (فروردین ۱۴۰۰) نیز مجلس سنای فرانسه پس از ۲ هفته بحث و مذاکره، لایحه «احترام به اصول جمهوری» را با ۲۰۸ رأی موافق و ۱۰۹ رأی مخالف به تصویب رساند.

این طور به نظر می‌رسید که هدف از اصلاحات جدید، مبارزه با «افراط گرایی» است ولی در عمل این اصلاحات، والدین را از پوشیدن نمادهای مذهبی آشکار هنگام همراهی فرزندانشان در گردش‌های علمی مدرسه و دختران خردسال را از پوشاندن صورت یا «استفاده از نمادهای مذهبی در فضای عمومی» منع می‌کرد. نماز خواندن در محوطه دانشگاه و نمایش «پرچم‌های خارجی» در مراسم ازدواج نیز ممنوع شد. پوشیدن «بورکینی» (لباس شنای زنان مسلمان) در استخرهای عمومی که مدت‌ها مورد بحث بود نیز ممنوع اعلام شد.

بنابراین لایحه جنجالی مزبور به دلیل هدف قرار دادن کل جمعیت مسلمان فرانسه و تلاش برای «سکولاریزه کردن اسلام» در این کشور مورد انتقاد جدی قرار گرفت. از این رو جامعه مسلمان فرانسه ضمن ایجاد هشتگ HandsOffMyHijab# به راهپیمایی و تظاهرات علیه اقدام ضداسلامی مکرون و سنا پرداختند.

اقدام علیه مسلمانان تنها به نهادهای قانونگذاری و دولتی فرانسه محدود نماند و تحقیقات نشان می‌دهد که پلیس و نیروهای امنیتی نیز برخوردی تبعیض‌آمیز با مسلمانان دارند؛ همان رفتاری که با اقلیت سیاه‌پوست داشته‌اند.

تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۷ (۱۳۹۶) در فرانسه انجام شد نشان داد هویت مردان جوانی که عرب یا سیاه‌پوست هستند، ۲۰ برابر دیگر افراد توسط پلیس مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین بر اساس تحقیقی دیگر، آن‌هایی که اسم عربی دارند، ۳۲ درصد کمتر از دیگر متقاضیان برای مصاحبه کاری دعوت می‌شوند.

نیوزیلند نقطه مقابل فرانسه است؛ کشوری که مقامات آن به شدت با راست افراطی و جریان‌های ضداسلامی برخورد کرده‌اندهمچنین سال ۲۰۱۹ ن(۱۳۹۸) نظرسنجی «مؤسسه تحقیقات عمومی فرانسه» نشان داد که ۴۲ درصد مسلمانان این کشور طی زندگی خود حداقل یک‌بار مورد تبعیض قرارگرفته‌اند. این تعداد برای زنانی که حجاب دارند به ۶۰ درصد می‌رسید. افزون بر آن، درصد زنان مسلمانان بدون حجابی که دست‌کم یک‌بار طی زندگی خود مورد تبعیض قرار گرفته‌اند، نیز ۴۴ درصد برآورد می‌شد.

حتی مسلمانان تحصیل‌کرده و متخصص فرانسه نیز از ترکش تبعیض در امان نیستند. به گفته کارشناسان، تبعیض در این کشور بسیاری از مسلمانان و به‌خصوص افراد متخصص را وادار می‌کند تا به دنبال فرصت‌های شغلی بهتر در خارج از این کشور باشند.

به گزارش «آناتولی»، یک مطالعه صورت گرفته توسط دانشگاه «لیل» فرانسه نشان داد تعداد زیادی از مسلمانان با تحصیلات عالی فرانسه را به مقصد کشورهای دیگر ترک می‌کنند. پس از بررسی ۱ هزار و ۷۴ مسلمانی که این کشور را ترک کرده‌اند، مشخص شد بیش از دو سوم با هدف انجام آزادانه دین و نیز دوری از اعمال نژادپرستانه و تبعیض نقل مکان کرده‌اند.

اما نیوزیلند در شرق، نقطه مقابل فرانسه است؛ کشوری که مقامات آن به شدت با راست افراطی و جریان‌های ضداسلامی برخورد می‌کنند. در پی حمله تروریستی ۱۵ مارس ۲۰۱۹ (۲۴ اسفند ۱۳۹۷) به مسجد «النور» و مسجدی دیگر در محله «لینوود» شهر کرایست‌چرچ نیوزیلند حین اقامه نمازجمعه، ۵۱ تن شهید و ده‌ها نفر دیگر زخمی شدند.

«جسیندا آردرن» نخست‌وزیر سابق نیوزیلند بلافاصله پس از این حمله، ضمن محکومیت شدید آن و ابراز همدردی با مسلمانان و بازماندگان، قول داد که قوانین مالکیت و حمل سلاح در این کشور را اصلاح کند. دولت این کشور نیز در همین راستا با ممنوعیت تملک و حمل سلاح‌های نیمه اتوماتیک و نظامی موافقت کرد.

اقدامات سنجیده جسیندا آردرن نخست وزیر سابق نیوزیلند مانع از تکرار رخدادهای تروریستی در این کشور شد اما اقدامات تحریک‌کننده مقامات فرانسوی، بستر را برای ظهور قدرتمندترین حزب راستگرای افراطی در این کشور هموار کرده‌است

نخست وزیر سابق نیوزیلند در حالی که با لباس مشکی و روسری در نماز جمعه شرکت کرده‌بود، توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرد. از آن زمان احترام و تکریم جایگاه مسلمانان نیوزیلند در دستور کار دولت آردرن قرار گرفت. او هر سال در ابتدای ماه رمضان این ماه مبارک را به مسلمانان کشورش تبریک می گوید و اذان از رادیو تلویزیون دولتی نیوزیلند نیز پخش می شود.

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که عملکرد دولتمردان و حاکمان تاثیر مستقیمی بر تشدید یا توقف موج اسلام‌هراسی دارد. همان طور که اقدامات به موقع و سنجیده آردرن در نیوزیلند مانع از تکرار رخدادهای تروریستی در این کشور شد اما در مقابل، اقدامات تحریک‌کننده و محدودکننده مقامات فرانسوی، بستر را برای ظهور بزرگترین و قدرتمندترین حزب راستگرای افراطی در این کشور هموار کرده‌ است؛ حزبی که اگرچه برای کسب قدرت و محبوبیت، مسلمانان را هدف قرار گرفته و به عنوان یک تهدید جلوه می‌دهد اما در آینده، خود به خطری جدی برای منافع ملی کشورهای متبوع تبدیل خواهد شد.

نگاهی به رفتار ضداخلاقی اعضای جنح‌های راست افراطی مبنی بر هتک حرکت قرآن کریم در میان کشورهایی چون سوئد، دانمارک و هلند نیز از چراغ سبز حاکمان آنها نشان دارد و توهین به اعتقادات قریب به ۲ میلیارد جمعیت جهان در این کشورها با مجوز رسمی و حمایت نهادهای امنیتی صورت می‌گیرد.

در روزهای اخیر از هر گوشه وکنار جهان اسلام فریاد اعتراض به غرب به خاطر حمایت آنها از بی‌احترامی و توهین به مقدسات مسلمانان به گوش می‌رسد؛ صدای رسایی که توهین مکرر به مقدسات خود زیر عنوان شعار آزادی بیان غربی را به چالش می‌کشد.

برخلاف اعتراض‌های مسلمانان به قرآن‌سوزی در سال‌های گذشته اما گویی امروزه موج محکومیت بیش از هر زمانی جدی به نظر می‌رسد.

در این روزها واکنش‌ها به قرآن‌سوزی در جهان اسلام به صورت یکپارچه در دو سطح عمومی و رسمی-دیپلماتیک صورت گرفته‌ است که برخی از این اقدامات عبارتند از: برگزاری تجمعات اعتراضی در کشورهای مسلمان، تعطیلی سفارت سوئد در عراق، احضار سفیر سوئد در کشورهای ایران، عربستان، قطر و امارات، تحریم کالاهای سوئدی، فشار مردم مسلمان بر دولت‌های خود برای قطع روابط با سوئد و غیره.

در این روزها واکنش‌ها به قرآن‌سوزی در جهان اسلام به صورت یکپارچه در دو سطح عمومی و رسمی-دیپلماتیک صورت گرفته‌ است

۸ مورد قرآن‌سوزی در ۶ ماه اخیر

تازه‌ترین مورد از بی‌احترامی به مقدسات مسلمانان در اروپا به روز دوشنبه دوم مرداد برمی‌گردد که خبرگزاری «الجزیره» از به آتش کشیدن قرآن مقابل سفارت عراق در دانمارک توسط دو فرد تندرو خبر داد و نوشت که آنها عضو گروهی به نام «میهن‌پرستان دانمارکی» هستند. این حادثه آخرین مورد از یک رشته قرآن‌سوزی در سوئد و دانمارک است که اعتراضات را در خاورمیانه برانگیخت.

اواخر ماه گذشته نیز شاهد اقدام مشابهی از سوی دیگر اعضای این گروه افراطی دانمارکی بودیم. این گروه ملی‌گرای تندرو و ضداسلام، جمعه‌ ۳۰ تیرماه در اقدامی شنیع یک نسخه از قرآن کریم و یک پرچم عراق را در مقابل سفارت عراق در کپنهاگ سوزاند و این مراسم را به صورت زنده در فیس بوک پخش کرد.

تنها در ۶ ماه گذشته، ۸ بار قرآن مورد هتک حرمت قرار گرفته‌ و تندروها بیش از هر زمانی فضا را برای ترویج خشونت و تفرقه‌افکنی بین ملت‌ها و ادیان مناسب می‌داننداما بیش از دانمارک، سوئد مرکز توهین به مقدسات مسلمانان بوده‌ است به طوری که تنها ماه گذشته ۲ بار شاهد اهانت به قرآن کریم در سوئد بودیم؛ اقدام موهنی که بار نخست در اوایل تیرماه و قبل از عید قربان و بار دوم در ۲۸ تیرماه از سوی «سلون مومیکا» تبعه عراقی مقیم این کشور با هماهنگی و حمایت کامل پلیس انجام گرفت.

بهمن ماه سال گذشته نیز «راسموس پالودان» یک شهروند تندرو و اسلام‌ستیز سوئدی – دانمارکی در اقدامی موهن، یک نسخه از قرآن کریم را در مقابل ساختمان سفارت ترکیه در پایتخت سوئد سوزاند. او هم مانند قرآن‌سوزی مومیکا، برای این کار خود از مقام‌های سوئد مجوز گرفت ه‌بود. پالودان پیشتر یعنی اواخر فروردین پارسال هم به بهانه آزادی بیان و تحت حمایت پلیس در شهر «لینکوپینگ» سوئد اقدام به آتش زدن قرآن کریم کرده‌ بود.

پیش از دانمارک، سوئد مرکز توهین به مقدسات مسلمانان بوده‌است به طوری که تنها ماه گذشته ۲ بار شاهد اهانت به قرآن کریم در سوئد بودیمبعد از اقدام موهن این اسلام‌ستیز سوئدی – دانمارکی، «ادوین واگنسفلد» رهبر گروه افراطی اسلام‌ستیز «پگیدا» در هلند هم بهمن سال گذشته یک نسخه از قرآن کریم را پس از پاره کردن و هتک حرمت آن، سوزاند.

درموردی دیگر پنج تن از اعضای گروه افراط‌گر «ملی‌گرایان دانمارکی» هم روز سه‌شنبه هفته جاری، اهانت به قرآن کریم را با سوزاندن این کتاب آسمانی در در مقابل سفارت مصر در این کشور تکرار کردند.

حال این پرسش به ذهن می‌رسد که دولت‌ها، مردم و بازیگران سیاسی جهان در صورت اهانت به مقدسات خود یا دیگر ادیان الهی چه واکنشی داشته‌اند.

در ابتدای این بحث لازم به یادآوری است که ادیان ابراهیمی توهین به مقدسات را برنمی‌تابند. حتی در کشورهای اروپایی که اینک قرآن‌سوزی و اهانت به اسلام در آنجا مجوز و انجام می‌گیرد، مجوز دادن آنها برای ارتکاب چنین حرکت ضداخلاقی و ضدانسانی با تعالیم مسیحیت منافات دارد.

نمونه‌های زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد وقتی توهین به اسلام باشد در قالب آزادی بیان تفسیر می‌شود در حالی که قضیه برای ادیان دیگر متفاوت است

برخلاف ادعای مقامات سیاسی و امنیتی کشورهای غربی مبنی بر آزادی بیان در توهین به مقدسات، نمونه‌های مختلفی وجود دارد که نشان می‌دهد مسئولان این کشورها با توهین کنندگان به مقدسات برخورد کرده‌اند.

یک نمونه لایحه مورد حمایت وزیر دادگستری لهستان در سال ۲۰۲۲ (۱۴۰۱) برمی‌گردد. بر اساس قانون پیشنهادی که توسط یکی از احزاب ائتلاف حاکم ملی-محافظه‌کار لهستان به پارلمان ارائه شد، هر کسی که «آشکارا کلیسا را توهین یا مسخره کند» تا ۲ سال زندانی می‌شود. بنابراین اهانت به احساسات مذهبی افراد دیگر از طریق توهین علنی به آنها یا مکانی که برای اجرای عمومی مناسک مذهبی در نظر گرفته شده‌ است، یک جرم کیفری محسوب می‌شود که مجازات آن تا ۲ سال زندان است.

نمونه دیگر به ماجرای حمله یک فرد به کلیسای «اوگدن» شهری در ایالت آیووای آمریکا در سال ۲۰۲۱ (۱۴۰۱) برمی‌گردد. هنگام صحبت با افسران، متهم، اعتراف کرد که قصد داشته‌است «برای کسانی که می‌خواهند در کلیسا عبادت کنند، ترس ایجاد کند.» همچنین برخی از صفحات انجیل پاره و سوزانده شده‌ بود که در نهایت این فرد به زندان محکوم شد.

مورد دیگر چند روز پیش اتفاق افتاد که «احمد علوش» شهروند سوری – سوئدی اعلام کرد مجوزی برای به آتش کشیدن تورات و انجیل آن هم در مقابل سفارت اسرائیل در استکهلم در اختیار دارد. اما در نهایت این جوان ٣٢ ساله، با در دست‌داشتن یک جلد قرآن، مقابل سفارت اسرائیل ظاهر شد و تاکید کرد هرگز قصد سوزاندن تورات یا انجیل را نداشته و تنها قصد داشته‌ است که از این طریق توجه‌ها را جلب و سوزاندن قرآن را محکوم کند.

نکته اینجاست که با اعلام خبر صدور مجوز برای سوزاندن تورات و انجیل، موج اعتراضی از سوی مقام‌های رژیم صهیونیستی و سازمان‌های حامی یهودیان در سراسر جهان به راه افتاد؛ کسانی که پیشتر در مقابل قرآن‌سوزی سکوت اختیار کرده‌ بودند، اینک که متوجه سرایت بی‌احترامی به دین خود را شده‌اند هر گونه توهین به مقدسات را زیر سوال بردند.

«اسحاق هرتزوگ» رئیس‌ این رژیم که نتیجه سکوت خود در مقابل توهین به قرآن را به چشم دیده‌ بود، در نمایشی رسانه‌ای مدعی شد «سوزاندن قرآن را که کتاب مقدس مسلمانان جهان است، محکوم می‌کنم و این مساله قلب من را به درد می‌آورد که چنین سرنوشتی انتظار تورات، کتاب مقدس یهودیان را می‌کشد…دادن اجازه برای سوزاندن متون مقدس، آزادی بیان نیست، بلکه تحریک عمومی و عملی بر اساس نفرت محض است.»

آمارها نشان می‌دهد که تنها در سال ۲۰۱۱ (۱۳۹۰) حدود ۷۰ بار اماکن مقدس فسلطینیان از قبیل مسجدالاقصی مورد یورش و حمله صهیونیست‌ها قرار گرفته‌ است

همچنین «الی کوهن» ویر خارجه رژیم نیز از مقام‌های سوئدی خواست تا جلوی چنین عملی را بگیرند و مانع از تورات‌سوزی شوند.

با وجود این، مقام‌های رژیم صهیونیستی همواره خود به اماکن مقدس مسلمانان یورش می‌برند و آمارها نشان می‌دهد که تنها در سال ۲۰۱۱ (۱۳۹۰) حدود ۷۰ بار این اماکن از قبیل مسجدالاقصی مورد حمله صهیونیست‌ها قرار گرفته‌ است.

البته این رفتار صهیونیست‌ها تنها متوجه مسلمانان نیست و بلکه مسیحیان نیز همواره مورد توهین صهیونیست‌ها قرار گرفته‌اند که نمونه آن چند سال پیش در جریان برگزاری نمایشگاه هنر در موزه حیفا رخ داد. تصاویری که در آن نمایشگاه در معرض دید عموم قرار گرفته‌ بود، توهین واضح و مستقیم به حضرت مسیح(ع) و حضرت مریم (س) به شمار می‌رفت.

واکنش‌های گسترده‌ای از سوی مسیحیان ساکن در فلسطین اشغالی و نیز اصحاب کلیسا نسبت به این اقدام صهیونیست‌ها صورت گرفت. مردم فلسطین در اعتراض به برگزاری یک نمایشگاه، اعتراض کردند که در نهایت منجر به حمله نظامیان اسرائیلی به تظاهرکنندگان و مصدوم شدن ده‌ها نفر بر اثر استنشاق گاز اشک‌آور شد.

حمله صهیونیست‌ها تنها متوجه مسلمانان نیست و مسیحیان نیز همواره مورد توهین این رژیم قرار گرفته‌اند که نمونه آن چند سال پیش در جریان برگزاری نمایشگاه هنر در موزه حیفا رخ دادرئیسان کلیساهای شهر حیفا نیز با صدور بیانیه‌ای در اعتراض به توهین به مقدسات مسیحی در نمایشگاهی در موزه این شهر، تاکید کردند: نمی‌توانیم نسبت به انتشار این تصاویر و مجسمه‌های موهن بی‌تفاوت باشیم.

کمیته اسلامی ـ مسیحی حمایت از قدس و مقدسات فلسطین نیز با صدور بیانیه‌ای، ضمن انتقاد شدید از این نمایشگاه تحریک‌آمیز، خواستار تعطیلی آن شد و اعلام کرد: این به اصطلاح نمایشگاه، حضرت عیسی (ع) و مریم مقدس (س) را به گونه‌ای نژادپرستانه و سخره‌آمیز به تصویر کشیده و چنین رفتاری نه تنها مسیحیان بلکه پیروان دیگر ادیان را خشمگین می‌سازد.

نکته حائز اهمیت این است که احزاب و گروه‌های تندرو و ملی‌گرای افراطی در اروپا همواره قدرت گرفته‌اند و این روند رو به افزایش بوده و شاید به همین دلیل است که فقط در ۶ ماه گذشته، ۸ بار قرآن مورد هتک حرمت قرار گرفته‌ است. بنابراین تندروها و حمله کنندگان به مقدسات دینی بیش از هر زمانی فضا را برای اعمال خرابکارانه، خشونت و تفرقه‌افکنی میان ملت‌ها و ادیان مناسب دیده‌اند و در صورت نبود اجماع بین ادیانی، ممکن است روند هتاکانه خود را گسترش دهند.

در نهایت باید گفت؛ جهان برخورد مناسب و درخوری با هتاکان و افراط‌گرایان علیه مقدسات آسمانی به ویژه شعائر دینی مسلمانان نداشته است و ضرورت دارد بزرگان و علمای ادیان مختلف در این زمینه ورود کنند، زیرا هتک حرمت کتاب آسمانی قرآن در واقع توهین به سایر ادیان و کتب آسمانی است و خشونت‌ها در این زمینه را افزایش می‌دهد.
این نکته حائز اهمیت است که رهبران و علمای سایر ادیان و دولت‌های مختلف باید با واکنش‌های درخور و به موقع در واقع اهداف دشمنان صلح جهانی را برای بروز تنش‌ها و خشونت‌های فراگیر از مسیر مذهب در جهان نقش برآب کنند.

به گزارش ایرنا نسل زد در طبقه‌بندی نسلی افراد بین ۲۰ تا ۲۵ ساله را شامل می‌شود؛ نسل سوم انقلاب که متولد ۱۳۷۴ تا ۱۳۸۹ هستند، درصد زیادی از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند. البته در برخی از طبقه‌بندی‌های دیگر با عناوینی چون نسل پنجم، نسل نت یا نسل پساانقلاب معرفی می‌شوند. مواجهه با نسل زد برای بسیاری یک چالش محسوب می‌شود زیرا به نظر می‌رسد آن‌ها متفاوت با نسل‌های گذشته رفتار می‌کنند و این رفتار ممکن است به تغییراتی از جمله در رفتار مصرف‌کننده منجر شود.

در این خصوص پژوهش‌هایی انجام گرفته که مقاله «مفهوم‌پردازی افت خرید نسل زد از دیدگاه نظریه ساختگرایی»[۱] نوشته «فرشته خلیلی پالندی»، «اسدالله کردنائیج»،‌ «سیدحمید خدادی حسینی» و «میثم شیرخدایی» یکی از آن‌ها است.

پژوهش حاضر، پژوهشی کیفی مبتنی بر پارادایم تفسیری است که به مدد راهبرد پژوهش نظریه ساختگرایی به اجرا درآمده است. به منظور گردآوری داده‌ها با چهل نفر از نسل زد با در نظرگرفتن ویژگی‌های جنیست، وضعیت تأهل، تحصیلات، شغل و وضعیت درآمد، مصاحبه نیمه‌‎ساختاریافته صورت گرفته است. برای تحلیل داده‌های مصاحبه از کدگذاری سه‌گانه اولیه، متمرکز و نظری استفاده شده است.

چرا نسل زد مهم است؟

نسل زد جزو مصرف‌کنندگان حال و آینده بازار است و به دلیلِ ویژگی‌ها و ظرفیت درآمدی‌شان توجه به آنها بسیار بااهمیت و برای آینده بازار و فعالیت‌های تجاری ضروری است زیرا آنان منابع درآمدی جدیدی برای بازارهای آینده هستند. به همین منظور، در رفتار خرید و ارائه محصول باید دیدگاه متفاوتی نسبت به دهه‌های قبلی وجود داشته باشد.

با تغییر در فناوری، نسل‌ها در کنار هم تغییر می‌کنند و بهترین راه برای پذیرش واقعی این تغییر جدید یادگیری، درک و سپس درگیرشدن آن به منظور کسب فرصت‌های بازاریابی است و در این بین، نقشی که نسل زد در بازار دارد، بسیار مهم است و باید بررسی شود.

نسل زد در زمره خریدارانی محسوب می‌شوند که لذت خرید بسیار برای آنها مهم است. زمانی که محصول نتواند آن طور که باید، انتظاراتشان را برآورده کند، این قشر خاص در مرحله بعدی توجهی به این محصول ندارند و مصرف آن را واگذار یا برای همیشه حذف می‌کنند

نسل زد از خریدارانی محسوب می‌شوند که لذت خرید بسیار برای آنها مهم است. زمانی که محصول نتواند آن طور که باید، انتظارات آنان را برآورده کند، این قشر خاص در مرحله بعدی توجهی به این محصول ندارند و مصرف آن را واگذار و یا برای همیشه حذف می‌کنند که این امر باعث افت خرید می‌شود. علاوه براین، وجود تنوع‌طلبی و خصلت دلزدگی در این قشر، موجب می‌شود وفاداری آنان به محصولی کم باشد و همین وضع موجب افت خرید می‌شود. به همین دلیل، با توجه به ویژگی‌های خاص این نسل، لازم است بازاریان با کسب شناخت کامل از این نوع افراد به ارائه محصولات و خدمات در بازار بپردازند.

ویژگی‌های نسل زد ایرانی

ویژگی‌های نسل زد در قالب مقوله‌های اصولی رفتاری (پاسخ‌های یک ارگانیسم در شرایط مشخص به یک محرک بیرونی)، شخصیتی (سبک‌های مختلف رفتار که ارگانیسم برحسب عادت از خود بروز می‌دهد)، ارزشی، اعتقادی (وضعیتی در ذهن که باوجود آن، فرد فکر می‌کند که چیزی درست است) و تفکر درباره محیط‌های خرد و کلان تقسیم‌بندی می‌شود.

*جدول کدگذاری ویژگی‌های نسل زد ایرانی

*جدول عوامل افت خرید نسل زد

*جدول راهکاری مقابله با افت خرید

نتیجه‌گیری و پیشنهادها

افراد نسل زد یکی از دلایل رهاکردن کالا و خدمات را مسائل روانشناسی و گرایش‌های فردی و شخصیتی می‌دانند. آنها عواملی همچون علاقه و توجه به تنوع‌گرایی، خواص و منحصر بودن در ظواهر و تأثیرگذاری از نظر دیگران، احساس نارضایتی و تجربه ناخوشایند از یک محصول، برند یا فروشگاه، دلزدگی از یک محصول و پاسخگونبودن و ناتوانی محصول در برآورده کردن انتظارات و متناسب نبودن عملکرد و انتظارات را بسیار مؤثر و درخور توجه می‌دانند.

نسل زد عوامل افت خرید را از هر چهار منظر روانشناسی، جامعه‌شناسی، بازاریابی و اقتصاد معرفی کردند و تأکید داشتند که عوامل افت خرید ماحصل رفتارهای قابل کنترل و غیرقابل کنترل است

ازاین‌رو، بنابر ویژگی بیان شده از دیدگاه ساخت‌گرایی می‌توان بیان کرد که نسل زد عوامل افت خرید را از هر چهار منظر روانشناسی، جامعه‌شناسی، بازاریابی و اقتصاد معرفی کردند و تأکید داشتند که عوامل افت خرید ماحصل رفتارهای قابل کنترل و غیرقابل کنترل است؛ بنابراین، می‌توان گفت در افت خرید نسل زد رویدادهای بسیاری وجود دارد که موجد افت خرید در این نسل می‌شود؛ بنابراین، لازم است به هر چهار دیدگاه به طور کامل توجه شود و باید دانست که برخی از رفتارها در کنترل و برخی از آنها خارج از کنترل و اراده فرد است که باید به آن توجه شود.

ده راهکار اصلی برای مقابله با افت خرید نسل زد که عبارتند از: نیازشناسی پویا، معیارشناسی پویا، رفتارشناسی پویا، نوآوری پویا، مشارکت پویا، متمایزسازی و جایگاه‌سازی ذهنی، الگوسازی و فرهنگ‌سازی، فروشنده حرفه‌ای، رویکردهای تبلیغاتی واقع‌گرا و بازاریابی دهان به دهان.