تعداد تصادفات رانندگی در ایران آن قدر بالاست که تقریبا همه مردم بارها صحنه‌های دلخراش آن را به چشم دیده‌اند. صحنه خودروهای در هم فرو رفته با انسان‌های غرق در خون یا بی‌جان کنار خیابان یا صحنه آمبولانس‌های کنار خودروها که مصدوم را جا به جا می‌کنند و مردمان متاسفی که آرام از کنار صحنه عبور می‌کنند، برای همه آشناست.

همه چیز در یک لحظه رخ می‌دهد. هر چه باشد. یک لحظه بی‌احتیاطی و خشم. سرعت زیاد، خواب آلودگی، صحبت کردن با تلفن همراه یا پیامک زدن. راننده‌ای که چند لحظه قبل با صدای بلند موسیقی در میان خودروها ویراژ می‌داد. باور نداشت که چند ثانیه بعد عابری را زیر گرفته یا سرنشینان خودروی دیگر را روانه دیار باقی کرده است. خانواده‌هایی را سیاهپوش کرده، فرزندانی را یتیم یا والدینی را داغدار همیشه دلبندشان کرده است. رانندگانی که به هر دلیل با جان خود و دیگران بازی می‌کنند،‌ چه کنترل نداشته باشند،‌ چه خشمگین و چه خسته و خواب آلود. رانندگانی که حتی یک لحظه سر برگرداندن آنها فاجعه‌ای را رقم می‌زند که قابل جبران نیست.

فقط در سال گذشته ۳۱۷ هزار و ۱۲۰ نفر در حوادث رانندگی کشور مصدوم شدند. از این تعداد به گفته «حمیدرضا خانکه» رئیس مرکز تحقیقات سلامت در حوادث و بلایا دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی حدود ۴۴ هزار نفر معلول دائمی می‌شوند،در حالی که نان‌آور خانه هستند

سال گذشته ۳۱۷ هزار و ۱۲۰ نفر در حوادث رانندگی کشور مصدوم شدند. از این تعداد به گفته «حمیدرضا خانکه» رئیس مرکز تحقیقات سلامت در حوادث و بلایا دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی حدود ۴۴ هزار نفرشان معلول دائمی می‌شوند. معلولانی که به علت قطع نخاع،‌ از دست دادن دست، پا، چشم یا … برای همیشه توان کار کردن را از دست می‌دهند در حالی که بسیاری از آنها در سن جوانی و نان آور خانواده هستند

آمارهای مرگ و میر و آسیب‌های تصادفات رانندگی بالاست. این را همه می‌دانند. آمارهای رسمی مرگ سالانه ۱۶ تا ۱۷ هزار نفر را در حوادث رانندگی ایران تایید می‌کند که تعداد کمی نیست. آمارهای پزشکی قانونی نشان می‌دهد سال گذشته ۱۶ هزار و ۷۷۸ نفر در حوادث رانندگی ایران جان خود را از دست دادند. یعنی هر روز ۴۵ نفر و هر ۳۲ دقیقه یک نفر.

مصدومان این حوادث را هم باید به این فاجعه اضافه کرد. فقط در سال گذشته ۳۱۷ هزار و ۱۲۰ نفر در حوادث رانندگی کشور مصدوم شدند. از این تعداد به گفته «حمیدرضا خانکه» رئیس مرکز تحقیقات سلامت در حوادث و بلایا دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی حدود ۴۴ هزار نفرشان معلول دائمی می‌شوند. معلولانی که به علت قطع نخاع،‌ از دست دادن دست، پا، چشم یا … برای همیشه توان کار کردن را از دست می‌دهند در حالی که بسیاری از آنها در سن جوانی و نان آور خانواده هستند.

سهم خطای انسانی در حوادث رانندگی

کارشناسان سه عامل خطای انسانی،‌ جاده‌های غیر استاندارد و خودروهای غیر ایمن را مهمترین عوامل بروز حوادث رانندگی می‌دانند. اما به گفته بسیاری از آنان نقش عوامل انسانی بیشتر است. سهم خطای انسانی در بروز حوادث رانندگی بین ۷۰ تا ۸۰ درصد برآورد می‌شود. اما رد پا و سهم انسان در بروز ۹۵ درصد این حوادث وجود دارد. زیرا اگر راننده با احتیاط رانندگی کند. آرام براند. خودرو غیرایمن را کنترل کند که نقص فنی نداشته باشد یا در پیچ‌های تند گردنه‌های سخت جاده‌های کوهستانی احتیاط کند. حتما تعداد این حوادث غم‌انگیز کمتر می‌شود.

توجه به خطای انسانی و بی‌مبالاتی رانندگان، به هیچ وجه از سهم مسئولیت مسئولان کم نمی‌کند. آنان که به علت ضعف عملکردشان توان تامین امنیت جاده‌ها را ندارند یا خودروهایی را روانه بازار می‌کنند که حتی حداقل‌های استانداردهای خودروی ایمن را ندارند یا در این شرایط مرگبار سهامداران غول‌های خودروسازی به هر طریق جلوی واردات گسترده‌ خودروهای ایمن را به کشور می‌گیرند. سهم آنان در این فاجعه انسانی کم نیست.

اما چه می‌توان کرد در شرایطی که امیدی به اصلاح وضعیت خودروها و ایمنی جاده‌ها در کوتاه مدت نیست. باید به هر طریق از میزان خطاهای انسانی کم کرد. شاید یک نفر کمتر بمیرد و یک کودک کمتر یتیم و بی‌سرپرست شود.

حوادث رانندگی از جمله حوادث قابل پیشگیری است زیرا در مقایسه با حوادث غیر مترقبه و طبیعی که ممکن است ناگهان رخ دهند. با هوشیاری و احتیاط راننده تا حد زیادی قابل پیشگیری است. البته حتی در مورد خطاهای انسانی نیز نقش مسئولان در پیشگیری از آن بسیار مهم است. قانونگذاران در قوه مقننه اگر نمی‌توانند بودجه لازم برای اصلاح جاده‌ها و رفع نقاط حادثه خیز را در اختیار مسئولان اجرایی قرار دهند یا حریف خودروسازان نمی‌شوند، حداقل می‌توانند با اصلاح قوانین راهنمایی و رانندگی و سختگیری با رانندگان خاطی از میزان خطاهای انسانی کم کنند.

آمارهای پزشکی قانونی نشان می‌دهد سال گذشته ۱۶ هزار و ۷۷۸ نفر در حوادث رانندگی ایران جان خود را از دست دادند. یعنی هر روز ۴۵ نفر و هر ۳۲ دقیقه یک نفر

تجربه اجباری شدن کمربند ایمنی در دهه ۸۰، تجربه موفقی بود که توانست میزان تلفات رانندگی را از حدود ۲۷ هزار نفر به حدود ۱۷ هزار نفر کم کند. اما بعد از آن اقدام موثری برای کاهش این تلفات نه در قوه مقننه و نه در دستگاههای اجرایی انجام نشد. آموزش‌های مردمی در رسانه‌ها کنار گذاشته شده و جرایم بازدارنده در دستور کار نیست.

عوامل زیادی را می‌توان در بروز خطای انسانی منجر به تصادفات رانندگی بر شمرد. خستگی و خواب آلودگی به خصوص در اوایل صبح، بعد از ناهار و شبها، مصرف الکل و مواد مخدر، صحبت کردن با سرنشینان خودرو یا تلفن همراه،‌ پیامک زدن یا مرور صفحات وب در گوشی، خوردن و آشامیدن، شرط بندی و کل کل کردن رانندگان، رعایت نکردن قوانین رانندگی مثل سبقت غیر مجاز، رانندگی نکردن بین خطوط، گردش ناگهانی به چپ یا راست، بی‌احتیاطی و توقف نکردن در تقاطع‌ها،‌ هیجان هنگام رانندگی با همسالان، خشم ناگهانی، حرکات خطرناک موتورسواران در شهرها، ورود ناگهانی عابران به خیابان و تردد آنان در محل‌های غیر ایمن و حتی ترس و کندروی در بزرگراه‌ها از جمله مهمترین عوامل بروز حوادث رانندگی است.

عوامل زیادی در بروز خطاهای انسانی نقش دارند. عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی. فقر و بیکاری در این میان عامل مهمی است. راننده‌ای که برای کسب معاش بیشتر در حالت خواب آلودگی در ساعات طولانی یا شیفت‌های متعدد کار می‌کند. قطعا احتمال خواب آلودگی،‌ عصبانیت و خطای او بیشتر می‌شود. سرپرست خانواده‌ای که به علت مشکلات مالی با حواس پرت پیاده یا سواره تردد می‌کند عامل خطر است. مهاجرانی که به امید شغل مناسب به حاشیه شهر پناه می‌برند و با خودروهای فرسوده و غیر ایمن در جاده‌های خطرناک در حرکت هستند. می‌توانند هر لحظه فاجعه بیافرینند.

مطالبه رسانه‌ها

تحقیقات زیادی درباره عوامل موثر در بروز تصادفات رانندگی در ایران و جهان انجام شده است. تحقیقاتی که با آمارهای تکراری چندان در کاهش تصادفات موثر نبوده‌اند. پژوهش‌هایی که تقریبا در همه آنها با اعداد متفاوت به عوامل انسانی و فنی در بروز این حوادث اشاره شده است.

با این حال خطاهای انسانی با آموزش و هشدار عمومی تا حد زیادی قابل پیشگیری است. در این میان نقش رسانه‌ها و وسایل ارتباط جمعی در ایجاد کمپین‌های آگاهی سازی و توجه دادن مردم به این مرگ‌های قابل پیشگیری بسیار مهم است. رسانه‌هایی که نقش آنها فقط خبررسانی، اطلاع رسانی و انتشار عکس‌های حوادث و گزارش‌های آماری و اعداد تلفات و مصدومان حوادث و تشریح این حوادث دلخراش نیست.

رسانه‌ها می‌توانند مردم را آگاه و هوشیار کنند و مهمتر از آن از مسئولان مطالبه کنند. مطالبه اصلاح قانون، مطالبه اولویت دادن به کاهش حوادث رانندگی، مطالبه سختگیری و برخورد با رانندگان خاطی و بی‌احتیاط که قوانین رانندگی را رعایت نمی‌کنند. تامین بودجه و نظارت بر اصلاح راهها. جاده‌هایی که هر گوشه آن چاله‌ای است و رانندگان برای گریز از آن مجبور به تغییر مسیر ناگهانی هستند. رسانه‌ها می‌توانند از مسئولان بخواهند که ترمز سهامداران صنعت خودرو را به گونه‌ای بکشند که این صنعت جز در مسیر ارتقای کیفیت گام برندارد و خودرو غیرایمن اصلا به بازار راه نیابد، علاوه براین عرصه رقابت خودروسازان داخلی را با خودروهای با کیفیت خارجی فراهم سازند. در مجموع رسانه‌ها می‌توانند تاثیرگذار باشند تا رانندگان به سمت مرگ نرانند.

به گزارش مهر پانزدهم شوال المعظم به قولی مصادف است با سالروز وفات حضرت عبدالعظیم بن عبدالله حسنی (سلام الله علیه) سیدالکریم و از نوادگان امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) که با چهار واسطه به ایشان می‌رسد. طبق نقل تاریخ‌نویسان حضرت عبدالعظیم عالم، زاهد، عابد و از بزرگان محدثین و مورد اعتماد شیعه در زمان خود به شمار می‌رود. ستایش‌هایی که ائمّه معصومین (علیهم‌السّلام) از وی به عمل آورده‌اند، نشان‌دهنده شخصیّت علمی و مورد اعتماد بودن اوست.بر اساس آنچه در تاریخ تولد و وفات حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) نقل شده، ایشان دوران حیات پنج امام از امامان اهل‌بیت (علیهم‌السلام) یعنی امام کاظم (علیه‌السلام) تا امام عسکری (علیه‌السلام) را درک کرده و آنچه قطعی و مسلّم است، ایشان محضر امام جواد (علیه‌السلام) و امام هادی (علیه‌السلام) را درک نموده و از آنها احادیث فراوانی نقل کرده است و با حضور در ری زمین نقش پررنگی در گسترش مکتب اهل بیت (ع) ایفا نمود.مهم‌ترین نشانه عظمت معنوی و مقامات باطنی حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) برابری فضیلت زیارت مزار ایشان، با فضیلت زیارت سیّدالشهداء (علیه‌السلام) است.

محدث نوری درباره فضائل نهفته در وجود ایشان می‌گوید: حضرت «عبدالعظیم حسنی (ع)» مردی پارسا، امانت‌دار، صادق در گفتار، عالم به امور دینی، معتقد به توحید و عدل بود و احادیث فراوانی می‌دانستند در عین حال تقوا پیشگی و درستکاری ایشان باعث بلندی جایگاه و مقام حضرت نزد «ائمه اطهار (ع)» بود و به خاطر کرامت طبع، عزت نفس و خدمت به محرومان ایشان را به «سید الکریم» ملقب کردند.

حضرت «عبدالعظیم حسنی (ع)» یکی از بهترین یاران، ولی زمان خود و از وکلا بودند و همکاری بسیاری با «ائمه معصومین (ع)» داشتند، از آنجا که «امام صادق (ع)» در دوران امامت خود یک سازمان ایجاد کردند تا بدین وسیله بتوانند با شیعیان در سراسر سرزمین‌های اسلامی ارتباط برقرار کنند، این سازمان «وکلا» نام داشت و همانند شریان‌های خونی عمل می‌کرد، نظرات و افکار شیعه را به‌صورت مخفیانه گسترش می‌داد.حضرت «عبدالعظیم حسنی (ع)» در بین علما به‌عنوان محدث مطرح هستند ایشان فن جمع آوری احادیث و طبقه‌بندی روایات را می‌دانستند و در این زمینه بسیار توانمند بودند لذا حضرت عبدالعظیم از محدثین محسوب می‌شوند.حضرت «عبدالعظیم حسنی (ع)» یکی از یاران بزرگ اسلام به شمار می‌روند، شیخ صدوق در کتابی با عنوان «جامع اخبار عبدالعظیم» مجموعه‌ای از روایات را گردآوری کرده است که شامل احادیثی بی‌واسطه از «ائمه معصومین (ع)» است، این کتاب شامل دو روایت از «امام رضا (ع)» و ۲۶ روایت از «امام جواد (ع)» و ۹ روایت از «امام هادی (ع)» است و روایات با واسطه آن نیز هم به ۶۵ حدیث می‌رسد.

در روایات آمده است یکی از یاران «امام هادی (ع)» به ایشان مراجعه کرد تا بعضی مسائل حلال و حرام را بپرسد، پس از اتمام کار «امام هادی (ع)» فرمودند: چنانچه در امور دینی مسئله‌ای بر تو دشوار شد، از عبدالعظیم بن عبدالله حسنی سوال کن و سلام مرا به او برسان این امر نشان می‌دهد که حضرت «عبدالعظیم حسنی (ع)» علاوه بر تسلط بر علم، امین «ائمه معصومین (ع)» نیز محسوب می‌شدند.حضرت «عبدالعظیم حسنی (ع)» در میان فرزندان «ائمه معصومین (ع)» از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بودند و از برترین‌ها محسوب می‌شدند، شیخ صدوق در مورد حضرت «عبدالعظیم حسنی (ع)» چنین گفته است: ایشان شخصی خداپرست، پارسا و پسندیده خدا و «رسول خدا (ص)» و مردم بوده است.

سابقه مبارزاتی حضرت «عبدالعظیم حسنی (ع)»

سابقه مبارزاتی خاندان حضرت «عبدالعظیم حسنی (ع)» از یک‌سو و شخصیت علمی و جهادی و ارتباط بسیار نزدیک ایشان با «اهل‌بیت (ع)» از سوی دیگر، موجب شد تا ایشان در سال‌های پایانی زندگی خود تحت تعقیب حکومت وقت قرار گیرد، از این رو برای ادامه فعالیت‌ها ایشان باید به ری سفر کردند، البته برخی معتقدند که حضرت «عبدالعظیم حسنی (ع)» به دستور «امام هادی (ع)» زندگی مخفی را انتخاب کردند و در قالب یک مسافری ناشناس به ری رفتند، پس از آن در خانه یکی از پیروان «اهل‌بیت (ع)» سکونت کرده و روزها روزه بودند و شب‌ها به عبادت می‌پرداختند و گاه به‌صورت مخفیانه از خانه‌ای که در آن ساکن بودند خارج می‌شدند و به زیارت قبری که هم‌اکنون در مقابل مزار ایشان قرار دارد، می‌رفتند و می‌فرمودند: این قبر مردی از فرزندان «موسی بن جعفر (ع)» است.پیرامون جایگاه علمی «حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)» گفت: «سیدالکریم (ع)» در زمان سه امام بزرگوار زندگی و از محضر آنان استفاده کردند، «امام رضا (ع)»، «امام جواد (ع)» و «امام هادی (ع)»، آن‌ها معصومینی بودند که «حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)» در محضر آنان شاگردی کردند و توانستند از نظر علمی به جایگاه ارزشمندی دست یابند، همین امر سبب شد تا بعد از مدتی به‌عنوان نماینده و یا وکیل «امام هادی (ع)» به سمت سرزمین ری حرکت کنند.

«حضرت عبدالعظیم (ع)» توانستند در بین اصحاب امامیه به‌عنوان وکیل و کسی که مسئول مقدورات «امام هادی (ع)» است جایگاه مناسبی را برای خود فراهم کنند، ایشان به‌عنوان مرجع تقلید و نایب «امام هادی (ع)» در منطقه شناخته شده بودند.«حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)» یکی از نادر افرادی بودند که در زمان خود به نهاد امامت و «اهل بیت (ع)» ارادت ویژه نشان دادند، ایشان حتی در بین مردم نیز محبوبیت پیدا کرده و مورد توجه افکار عمومی قرار گرفتند.

حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)» با توجه به اینکه سن زیادی داشتند و علوم فراوانی را در محضر امامان گذشته کسب نموده بودند، اما هنگامی که در برابر «امام هادی (ع)» قرار گرفتند فرمودند: یا سیدی من تمام تفکرات و عقاید خود را در مقابل شما ارائه می‌کنم تا شما ایرادات و اشتباهات من را بیان کنید تا بدانم کدامیک درست است و کدامیک نادرست است، این رویداد به‌عنوان «عرضه دین» معرف شد، ایشان با این کار نشان دادند هرچقدر درجات علمی و دینی ما بالا برود بازهم باید در مقابل «ائمه معصومین (ع)» تواضع داشته باشیم.

گسترش تعالیم اهل بیت (ع) از اهداف مهم حضرت عبد العظیم (ع)

توسعه سازمان وکلا و گسترش تعالیم «اهل بیت (ع)» از جمله اهدافی بودند که «حضرت عبد العظیم حسنی (ع)» در ری به دستور «امام هادی (ع)» دنبال می‌کردند و تلاش داشتند تا مشکلات پیش آمده شیعیان را حل کنند، «حضرت عبد العظیم حسنی (ع)» در طی سال‌های فعالیت خود در ری توانستند مأموریت خود را به‌خوبی به اجرا بگذارند، ایشان چتر حمایتی و هدایت تشیع را در منطقه گسترانیدند و معارف «اهل بیت (ع)» را بدون اینکه دستگاه خلافت وقت متوجه شود توسعه دادند. مخالفت با فرزندان و نسل امام علی (ع) در مدینه توسط متوکل عباسی به حدی رسیده بود که کسی حق نداشت با آنان معاشرت داشته و معامله اقتصادی کند و وضع اقتصادی و معیشتی آنها به سختی انجام می‌شد و درآن شرایط ظلم و خفقان که امام جواد (ع) و امام هادی (ع) دستگیر و تبعید شدند و شیعیان در شکنجه، زندان و زیر ظلم بودند. حتی قبر و بارگاه امام حسین (ع) از ظلم آنان مصونیت نداشت. در این شرایط متوکل از معاشرت و رابطه حضرت عبدالعظیم (ع) با امام هادی (ع) که در سامرا تبعید بود و از انتقال پیام توسط ایشان به شیعیان باخبر شد و برای حکومت خود احساس خطر کرد، از طرفی حضرت عبدالعظیم (ع) در برابر طاغوت مبارزه و ایستادگی کرد، تا جایی که از سوی حکومت متوکل عرصه بر ایشان تنگ شد و امام هادی (ع) به ایشان دستور هجرت می‌دهد. به همین جهت حضرت هجرت از چنگال ظلم را برماندن در مدینه ترجیح می‌دهد و در شهرهای مختلف مخفیانه زندگی می‌کرد.امام هادی (ع) هم به حضرت عبدالعظیم (ع) دستور هجرت به شهرری را دادند.علاوه بر آن یکی از دلایل هجرت ایشان به شهرری نیاز جامعه شیعه برای هدایت و رهبری بوده است که این موضوع با حضور حضرت عبدالعظیم (ع) در این شهر محقق می‌شد.از طرفی حضرت عبدالعظیم (ع) لزوم پایگاه سازی و تشکیل مرکز تجمع نیروها و اجتماعات در ری را موضوع مهمی می‌دانست که برای حفظ کیان تشیع و نشرمعارف اسلامی باید دنبال می‌شد.

گروه ایرنا زندگی – اسمش رویش هست:« کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان»! کانونی که تمام تمرکزش بر این است که از طریق مختلف، فکر بچه‌هایمان را پرورش بدهد و اتفاقا که سال‌ها است که در این مسیر، موفق هم عمل کرده است. اما کدام بچه‌ها؟ بچه‌های شهرنشینی که با انواع و اقسام امکانات و خدمات سر می‌کنند و مسیر رشد و پرورش فکر و ذهنشان سهل است و آسان؟ واقعیت این است که بچه‌های بسیار زیادی در روستاهای کشور زندگی می‌کنند که نه فقط از داشتن جایی به عنوان کانون پرورش فکری محرومند که حتی با مفهوم کتابخانه هم غریبند!

بچه‌هایی که هرچه می‌دانند، از مدرسه‌ای است که صبح تا ظهرشان را در آن می‌گذارنند؛ مدرسه‌ای که آن هم به  همت خیرانی که همیشه پای کار بوده‌اند، به تازگی به محل زندگی‌شان نزدیک شده و فرصت به راحتی درس خواندن، در اختیارشان قرار گرفته است اما آن‌ها همچنان به جایی برای یادگیری و معاشرت و تبادل شادی نیاز دارند؛ جایی شبیه به کتابخانه!

تا دلتان بخواهد، خیر است که برای روستاهای محروم کشور، مدرسه و مسجد می‌سازد؛ خیرانی که اجازه نداده‌اند جایی از این کشور، بدون مدرسه بماند و کودکی باشد که به خاطر دوری راه و سختی مسیر، قید درس خواندن و مدرسه رفتن را بزند. اما در این روستاها، هنوز جای خالی خیلی از خدمات به مردم دیده می‌شود؛ جوانانی که به سالن‌های ورزشی نیاز دارند، کودکانی که تفریحی برای گذراندن اوقات فراغتشان ندارند و نوجوانانی که نمی‌دانند کجا و چطور با دوستانشان خلوت کنند و چند ساعتی را با فراغت بگذرانند.

شاید برای همین است که حالا مدتی است که خیران، سمت و سوی خیراتشان را عوض کرده‌اند؛ خیراتی که گاهی منجر به ساخت کتابخانه در یک روستایی می‌شود که شاید مجموعا، صد نفر هم جمعیت نداشته باشد اما ارزشش را دارد. ارزش اینکه همان سی چهل تا کودک و نوجوانش، بعد از تعطیلی مدرسه و در وقت فراغتشان، سرو کله‌شان در لابه‌لای قفسه‌های کتابخانه روستا پیدا شود.

فراغتی برای کتاب خواندن

«عصرهایشان را چکار کنند؟؟ وقت فراغتشان چه؟» این را اسماعیل آذری‌نژاد، همان روحانی معروف و پر سر و صدایی که برای بچه‌های روستا قصه می‌خواند، درباره کودکان و نوجوانان روستاهای استان کهگیلویه و بویراحمد می‌گوید؛ کسی که مدت‌ها است در این مناطق، همه همتش را برای کتابخوانی و رشد بچه‌ها با فرهنگ و قصه و کتاب گذاشته است. او حالا مدت‌ها است که در دهدشت زندگی می‌کند؛ یکی از شهرهای استان کهگیلویه و بویراحمد که روستاهای متعددی دارد که دیگر این روزها، با وجود داشتن مدرسه و کتابخانه، بی‌انصافی است که نام محروم روی آن بگذاریم:« در طی مدت کوتاهی، در سه روستای این منطقه مانند لیرکک و اکبرآباد، سه کتابخانه ساخته شد و چهارمی هم در حال ساخت است!»

اما واقعا اهالی روستا نسبت به ساخت کتابخانه چه واکنشی نشان می‌دهند؟ نیازهای ضروری‌تری ندارند؟ شاید این اولین چیزی باشد که بعد از کتابخانه‌سازی در روستاهای محروم به نظر هرکسی بیاید اما آقای آذری‌نژاد نظر دیگری دارد:« این بچه‌ها صبح‌ها به مدرسه می‌روند و تمام توجه و فکر و ذکر خودشان و کادر آموزشی، درس و گاهی هم تفریح با دوستانشان است. اما برای وقت فراغتشان و مثلا همین عصرهای طولانی تابستان، هیچ برنامه دیگری ندارند.» و حالا این کتابخانه‌های تازه‌ساز، تمام امیدشان شده است؛ کتابخانه‌هایی که قرار است وقتشان را در آن به قصه خواندن، بازی‌های گروهی، فعالیت‌های فرهنگی و… بگذرانند. در نهایت هم کتابی به امانت بگیرند تا  شب را در خانه، بدون کتاب و داستان سر نکنند:« واقعیت این است که حضور بچه‌ها در مدرسه روستا، تنها در همان ساعات تحصیلی امکان‌پذیر است و بعد از تعطیلی، کسی اجازه ندارد در مدرسه بماند.

مساجد روستاها هم که همیشه در اختیار پیرمردها و پیرزن‌ها است و بچه‌ها خیلی نمی‌توانند در آن جمع بشوند. اما این روزها، این کتابخانه‌های تازه‌ساز، تبدیل به یک قرار نانوشته بین بچه‌ها شده است که همدیگر را آنجا ببیند. » و خب چه چیزی بهتر از اینکه قرار کودکان و نوجوانان یک روستا، در کتابخانه و بین کتاب‌ها و تفریحشان، کتابخوانی باشد؟

به امید روزهای بهتر

ظاهر ماجرا خیلی پرزرق و برق نیست؛ اینکه واقعا بین همه نیازهای ضروری یک خانواده در روستایی دورافتاده، کتابخانه چه اولویتی دارد؟ اما باطن ماجرا خیلی فرق دارد:« شاید باور نکنید اما روزی نیست که بیست سی نفر و حتی تعداد بیشتری از اهالی روستا، جلوی ساختمان نیمه‌کاره کتابخانه در حال احداث،  جمع نشوند و از زمان آماده شدن کتابخانه نپرسند!

این یعنی به چنین جایی و چنین سرگرمی‌های نیاز و از آن مهمتر، علاقه دارند.» اتفاقی که در روستاهایی که این کتابخانه‌ها در آنجا افتتاح شده‌اند افتاده است و بعد از ظهری نمی‌شود که صندلی‌های کتابخانه خالی باشد؛ انگار که روزنه تازه‌ای از دنیا به رویشان باز شده و درهای جدیدی را کشف کرده باشند. دل‌خوشی تازه‌ای که این روزها و به همت خیرانی که به دنبال خیر ماندگاری هستند، روستا به روستا جان تازه‌ای می‌گیرد.

یک خیر همگانی

یک جا اتوبوس است و جای دیگر ساختمان! فرقی نمی‌کند؛ هرچه هست، توانسته است بچه‌ها را به امید قصه و شعر و داستان، به میدان بکشاند:« بعد از ظهرهای شنبه، زیاد نمی‌خوابم تا بتوانم به موقع خودم را به کتابخانه سیار برسانم؛ آخر اگر دیر شود، می‌رود و من یک هفته بدون کتاب می‌مانم.» این را یکی از بچه‌های روستاهای ورامین می‌گوید که هفته‌ها است که او و هم‌محله‌ای‌هایش، میزبان اتوبوسی با عنوان کتابخانه سیار هستند که برایشان برنامه‌های فرهنگی دارد و آخرش هم کتاب مورد علاقه‌شان را به امانت می‌دهد. برنامه‌ای که در بسیاری از مناطق کشور از طرف کانون کتابخانه‌ها و در برخی دیگر، به صورت خودجوش و با طرح و ایده خیران خوش‌ذوق به راه افتاده است.

موضوع مهم در این میان، این است که حالا چند وقتی هست که صدای کتابخانه‌سازی به خیران سراسر کشور رسیده و حواسشان بیشتر از هر وقت دیگری به نیازهای این روزهای جامعه جمع است و می‌دانند که همه‌چیز در بسته معیشتی خلاصه نمی‌شود! برای همین است که کتاب را نشانه گرفته‌اند؛ از ساخت کتابخانه و اتوبوس سیار تا اهدای کتاب و میز و صندلی و هر آن چیزی که می‌تواند حال خوش توجه به روح و ذهن را در بین کودکان مناطق محروم و روستاها زنده کند! حاج آقا آذری نژاد می‌گوید:«اگر بدانید که وقتی زمزمه این می‌پیچید که قرار است در این منطقه، ساختمانی به عنوان کتابخانه ساخته شود، چه جنب و جوشی بین بچه‌های روستا راه می‌افتد!»

واقعیت این است که شادی، دانایی و بچه‌هایی با اعتماد به نفس و آگاه، نتیجه وجود و حضور هر شکلی از کتابخانه‌ در مناطق محروم است؛ جایی که به عنوان تنها سرگرمی در دسترس بچه‌ها، آن‌ها را با کتاب آشنا می‌کند و خب چه چیزی بهتر از این؟

پدیده اعتیاد با عوامل و زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی رابطه معناداری دارد؛ پدیده‌ای که ویرانگری‌های حاصل از آن زمینه‌ساز سقوط بسیاری از ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی و اخلاقی شده است و سلامت جامعه را به طور جدی به مخاطره می‌اندازد.

در یکی از آخرین اظهارنظرهای رسمی درباره مساله اعتیاد در ایران و بین جوانان، سردار «اسکندر مومنی» دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر اوایل زمستان پارسال با اشاره به تعداد ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر مصرف‌کننده مستمر، اظهار داشت میانگین سن اعتیاد در کشور ما ۲۴ سال است. بنابراین با توجه به بالا بودن شیوع میزان اعتیاد در جامعه باید با کمک دانشگاه‌ها و سایر نهادهای فرهنگ‌ساز و خانواده‌ها، جوانان و نوجوانان را از اثرات مخرب آن آگاه کرد. با توجه به اهمیت موضوع و در این خصوص تاکنون پژوهش‌های بسیاری انجام شده و پژوهشگر ایرنا مهم‌ترین یافته‌های مقالات و پژوهش‌های مرتبط را مورد بررسی قرار داده است.

تحقیقی که چندی پیش مرکز بررسی مسائل روانی و اجتماعی در زندان‌های سطح شهر تهران انجام داد، مشخص ساخت که حداقل ۳۵ درصد جرایم به دلیل اعتیاد رخ داده است

در سال‌های اخیر سوءمصرف مواد مخدر در جهان روندی افزایشی داشته است به طوری‌که در حال حاضر همه کشورهای جهان، توسعه‌یافته و یا در حال توسعه، هزینه قابل توجهی را در نتیجه خسارت‌های ناشی از سوءمصرف مواد مخدر متحمل می‌شوند. دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل در گزارش سال ۲۰۱۹، پیرامون وضعیت مواد مخدر در جهان اعلام کرد تخمین زده می‌شود که حدود ۲۷۱ میلیون نفر و یا ۵.۵ درصد از جمعیت بزرگسال جهان تا سال ۲۰۱۷ به صورت غیرقانونی حداقل یک بار مواد مخدر مصرف کرده‌اند. سوءمصرف مواد مخدر افراد جوان و مشکلات مرتبط با این رفتار، بخشی از تاریخ بشر برای مدت طولانی بوده است. همچنین تحقیقی که چندی پیش مرکز بررسی مسائل روانی و اجتماعی در زندان‌های سطح شهر تهران انجام داد، مشخص ساخت که حداقل ۳۵ درصد جرایم به دلیل اعتیاد رخ داده است. [۱]

خانواده و اعتیاد

در حوزه اعتیاد، مطالعه‌ای با روش علمی به این نتیجه دست یافته که با افزایش سطح تحصیلات پدر، گرایش فرد نسبت به مصرف مواد مخدر کاهش پیدا کرده است و به عبارتی بسیاری از افراد معتاد از خانواده‌هایی بوده‌اند که پدر آنان از تحصیلات عالی برخوردار نبوده است. هرچه والدین و به خصوص پدران آگاهی بیشتری نسبت به مواد مخدر و اعتیاد و تبعات آن، داشته باشند، بهتر می‌توانند فرزندان خود را تربیت کرده و از گرایش به راه‌های انحرافی منع کنند. [۲]

پژوهشگری دیگر در مقاله خود این موضوع را تایید می‌کند و می‌نویسد: خانواده تاثیر عمیقی در کودک می‌گذارد و شخصیت او را پی‌ریزی می‌کند. اگر محیط خانواده سالم باشد کودک دارای اعتماد به نفس، مهر و محبت و احساس مسئولیت می‌شود. همچنین مشخص شد که اگر فرزند مورد توجه خانواده واقع نشود و یا از خانواده طرد شود و یا برعکس اگر بیش از حد مورد توجه و حمایت واقع شود آماده کجروی، ناسازگاری و تجاوز به حقوق دیگران خواهد شد. [۳] بنابراین میان سطح تحصیلات والدین، میزان درآمد، میزان انزواطلبی، میزان ناکامی در زندگی و میزان امید به آینده و اعتیاد رابطه معنی‌دار وجود دارد.

میان سطح تحصیلات والدین، میزان درآمد، انزواطلبی، میزان ناکامی در زندگی و نیز امید به آینده با اعتیاد روابطی معنی‌دار وجود دارد

زمینه‌های اعتیاد در محل سکونت و مهاجرت

محل سکونت و مهاجرت از دیگر مواردی است که در گرایش جوانان به مواد مخدر تاثیر دارد. نتایج مقاله‌ای با عنوان«بررسی عوامل محیطی موثر بر اعتیاد به مواد مخدر صنعتی» نشان می‌دهد که میان محل سکونت و مهاجرت و اعتیاد به مواد مخدر صنعتی رابطه وجود دارد یعنی افراد هرچقدر در محلات جرم‌خیز و نابسامان زندگی کنند یا از محلات سالم و قانون مدار به محلات آلوده مهاجرت کنند، بر انحراف و بزه‌کاری شخص تأثیر خواهد گذاشت هرچند که ممکن است بعضی از افراد، با وجود سکونت در چنین محیطی مرتکب هیچ گونه عمل مجرمانه نشوند اما اعتقاد بر این است که محیط زندگی بر رفتار تأثیرگذار است. [۴]

علاوه بر این زندگی در مناطق محروم، فقر شدید، خانه‌های مخروبه، خانواده‌های از هم پاشیده و سایر نابسامانی‌ها باعث انحرافات رفتاری می‌شود و هم چنین اعتیاد اثرات سؤ زیادی بر سطح خانوادگی افراد بر جای می‌گذارد. [۵]

اعتیاد و ۸۰ درصد بیکاری

براساس تحقیقات انجام شده تقریباً ۸۰ درصد معتادان یا بیکار هستند و یا مشاغل خود را به‌واسطه اعتیاد از دست داده‌اند. همچنین سهولت ساخت و دسترسی آسان یکی از علل گرایش به مواد مخدر به ویژه مواد مخدر صنعتی است. [۶]

همچنین میان آنومی و اعتیاد به مواد مخدر صنعتی رابطه وجود دارد. زمانی که جامعه دچار هنجارگسیختگی است و افراد جامعه دچار یأس و ناامیدی هستند و نسبت به ساختارهای جامعه بدگمان شده و احساس می‌کنند که جامعه امکانات و حقوق آنها را برای رسیدن به اهداف مورد قبول جامعه، از آنها دریغ می‌کند این امر موجب می‌شود که آنها به دنبال راه‌های نامشروع و غیرقانونی باشند. در واقع افرادی که به سمت اعتیاد می‌روند، معمولاً خود را از صحنۀ جامعه کنار کشیده و روش انزوا را در پیش می‌گیرند بنابراین می‌توان چنین نتیجه گرفت که نقش همه عوامل مربوط به آنومی؛ از قبیل عدم دسترسی به امکانات ورزشی و رفاهی سالم، ناامیدی از وجود حس مسئولیت و رسیدگی به مشکلات توسط مسئولان، داشتن دیدگاهی مادی به زندگی و بی‌اهمیت پنداشتن معنویات، رونق گرایش به پوچی در زندگی و … در بروز اعتیاد، قابل تأمل است. [۷]

تقریباً ۸۰ درصد معتادان یا بیکارند و یا مشاغل خود را به‌واسطه اعتیاد از دست داده‌اند

پیوستگی افراد هیجان‌خواه با مصرف مواد مخدر

پژوهشی با عنوان«نقش هیجان‌خواهی و سرسختی روانشناختی در پیشبینی اعتیاد به مواد مخدر در نوجوانان»می‌گوید که بین هیجان‌خواهی با اعتیاد به مواد مخدر رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد. یعنی با افزایش هیجان‌خواهی بالا، میزان مصرف مواد نیز افزایش می‌یابد. در واقع با توجه به تنوع طلبی، تجربه‌جویی و مخاطره‌جویی افراد هیجان‌خواه، در صورتی که شرایط مناسب جهت تجربه هیجان و تخلیه انرژی این افراد فراهم نباشد، آمادگی تجربه مواد و داروهای روان گردان در آنها افزایش می‌یابد. به خصوص در شهرهای محروم که امکان گذراندن اوقاغت فراعت به خوبی فراهم نیست. افراد هیجان‌خواه بیشتر در معرض استفاده از روش‌های غیر منطقی کسب هیجان از جمله مصرف مواد مخدر هستند.

یافته دیگر این پژوهش نشان می‌دهد که میان سرسختی روانشناختی با اعتیاد به مواد مخدر رابطه منفی و معناداری وجود دارد، یعنی با افزایش سرسختی میزان اعتیاد کاهش می‌یابد. با توجه به متغیرهای کنترل، تعهد و مبارزه‌جویی متغیر سرسختی روان‌شناختی می‌توان پیش‌بینی کرد افرادی که واجد این ویژگی‌ها هستند در مقابل فشارهای شغلی، خانوادگی و اجتماعی که اغلب اجتناب‌ناپذیرند، تحمل بیشتری داشته و لزومی به استفاده از روش‌های غیر منطقی جهت کنترل هیجان‌های خود نداشته باشند. [۸]

ترک چگونه میسر می‌شود؟

یک تحقیق علمی عوامل سوق‌دهنده تاثیرگذار بر ترک مصرف موادمخدر در افراد مراجعه‌کننده به مراکز ترک اعتیاد را مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده است که به ترتیب عوامل فردی، عوامل اطلاع رسانی و تبلیغاتی، عوامل مالی و اقتصادی، عوامل خانوادگی و عوامل فرهنگی در این موضوع تاثیرگذار بوده‌اند.

آموزش‌های کمپ‌های ترک اعتیاد، خواندن سرگذشت کسانی که ترک کردند و موفق شدند، تماشای فیلم و سریال‌های آموزنده، فضای مجازی، برنامه‌های رادیو و تلویزیون و کتاب، روزنامه‌ها و مجلات به ترتیب اهمیت عوامل سوق‌دهنده فرهنگی و اجتماعی تاثیرگذار بر ترک مصرف موادمخدر قرار دارند

۱- عوامل سوق‌دهنده فردی تاثیرگذار بر ترک مصرف موادمخدر به ترتیب اولویت عبارتند از فواید جسمانی و روانی ترک اعتیاد، افزایش اعتماد به نفس، انگیزه‌های درونی، امیدواری به داشتن یک زندگی موفق، ترس از شرایط فعلی و احساس آرامش و سرزندگی.

۲- عوامل سوق‌دهنده فرهنگی و اجتماعی تاثیرگذار بر ترک مصرف موادمخدر نیز به ترتیب اولویت عبارتند از داشتن زندگی زناشویی سالم، تربیت فرزندان سالم، حفظ ارتباطات خانوادگی، شغل، پول و خانه، حفظ خانواده، همسر، دوستان و همکاران، مفید بودن برای جامعه، معاشرت مسالمت آمیز با خانواده و دوستان، داشتن شغلی آبرومندانه و کسب رضایت اجتماعی.

۳- عوامل سوق‌دهنده خانوادگی تاثیرگذار بر ترک مصرف موادمخدر به صورت کمک‌های پدر، مادر، همسر و فامیل‌ها، ایجاد انگیزه و پیگیری مداوم خانواده، خوشحالی و شادی اعضاء خانواده، حمایت‌های عاطفی، روحی و روانی، دلواپسی و دلسوزی خانواده و حمایتهای شغلی، مالی و اقتصادی است.

۴- عوامل سوق‌دهنده اطلاع‌رسانی و تبلیغاتی تاثیرگذار بر ترک مصرف موادمخدر به ترتیب اولویت عبارتند از آموزش‌های کمپ‌های ترک اعتیاد، خواندن سرگذشت کسانی که ترک کردند و موفق شدند، تماشای فیلم و سریال‌های آموزنده، فضای مجازی، برنامه‌های رادیو و تلویزیون و کتاب، روزنامه‌ها و مجلات.

۵- عوامل سوق‌دهنده مالی و اقتصادی تاثیرگذار بر ترک مصرف موادمخدر به صورت پس انداز کردن و برنامه ریزی مالی، داشتن اعتبار مالی در کسب و کار، تلاش برای کسب درآمد بیشتر، هزینه نکردن برای تهیه مواد، داشتن شغل آبرومندانه و کسب درآمد از راه‌های قانونی، است. [۹]

تحمل مداوم رفتارهای نامناسب همسر و نادیده گرفتن نیازهای شخصی، چیزی نیست که بخواهیم شما را به انجام آن تشویق کنیم، اما عدم بخشش هم راه مناسبی برای التیام زخم‌های عاطفی نیست. زخم‌های عاطفی می‌توانند مانند زخم‌های فیزیکی باشند. با ایجاد زخم بر روی یک نقطه از بدن، چنانچه آن زخم را درمان نکنید یا از آن مراقبت ننمایید، ممکن است عفونی شود. حتی اگر زخم را بپوشانید، احتیاط می‌کنید تا کسی به زخمتان برخورد نکند. اگر کسی به آن برخورد کند، سریع خودتان را عقب می‌کشید اما این واکنش شما ممکن است به این دلیل باشد که درد شدیدی را احساس می‌کنید، زیرا زخمتان درمان‌نشده است.

نگه‌داشتن کینه و خشم نیز مانند جراحت درمان‌نشده است. شما با عدم بخشش و نگه‌داشتن خشم و کینه در زندگی مشترک، هرروز به خودتان آسیب می‌زنید به این امید که روزی بتوانید آسیبی که دیده‌اید را تلافی کنید. حتی در چنین شرایطی ممکن است از یک بحث کوچک، دعوای بزرگی راه بیندازید و بازهم خود را در معرض آسیب بیشتر قرار دهید. ممکن است نسبت به رفتار و گفتار همسرمان بسیار حساس شویم یا نسبت به کوچک‌ترین کنش از طرف همسرمان، واکنش تند نشان ‌دهیم. حتی شاید سرزنش کنیم، گریه کنیم، متهم کنیم، کارهایی انجام دهیم یا حرف‌هایی بزنیم که بعداً پشیمان شویم. مهم نیست که چقدر خودمان یا او را متهم می‌کنیم، درنهایت بازهم ما در حال آسیب دیدن هستیم؛ لذا در چنین شرایطی، گذشت یکی از بهترین راه‌ها برای التیام جراحت درمان‌نشده روح و تقویت روابط زوجین است.

دکتر پیمان دوستی، روانشناس و مدرس دانشگاه بخشش و گذشت را اینگونه تعریف می‌کند: «بخشش به معنای فراموش کردن نیست و همچنین به این معنا نیست که آنچه اتفاق افتاده است، قابل توجیه یا بی‌اهمیت است. بخشش صرفاً به این معناست که زندگی قبل از غلبه خشم بر ما را، به خودمان هدیه می‌دهیم. سپس، یک‌بار دیگر باارزش‌هایمان ارتباط برقرار می‌کنیم و متعهدانه در مسیر آنچه در زندگی مشترک برایمان مهم است، قدم برمی‌داریم.»

طلاق اولین راه‌حل نیست

دوستی با اشاره به تأثیر کاهش تاب‌آوری در میزان طلاق می‌گوید: «ذهن ما انسان‌ها طی سال‌ها چنین تکامل پیداکرده است که به هنگام تجربه سختی‌ها، ترک موقعیت و اجتناب از رویارویی با مشکلات را به‌عنوان یکی از راهکارهای همیشگی به ما پیشنهاد دهد؛ اما ترک موقعیت همیشه به‌عنوان اولین راهکار، سودمند نیست. هرچند این راهکار مانند بسیاری از راهکارهای دیگر وابسته به موقعیت است و در برخی موارد ممکن است کارآمد هم باشد، اما باید توجه داشت که در بسیاری از موارد اگر گزینه ترک کردن را به‌عنوان اولین راهکار در نظر بگیریم، ممکن است خود را متحمل آسیب‌های بیشتری کنیم.»

دوستی در ادامه به نتایج برخی پژوهش‌های انجام‌شده طی سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۸ در ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: «سه دسته عوامل فردی، بین فردی و فرا فردی پیش‌بینی کننده‌های گرایش به طلاق بوده‌اند.»

او ادامه می‌دهد: «در بین عوامل فردی مواردی چون اختلال‌های روانی، چشم‌وهم‌چشمی، ضرب و شتم، دروغ‌گویی، سوءظن، خیانت، خشونت، عدم صبر و گذشت، تاب‌آوری پایین، اعتیاد، روابط جنسی، تفاوت در اعتقادات مذهبی و تحصیلات، ازجمله مواردی بودند که پیش‌بینی کننده گرایش به طلاق بوده‌اند.»

این روانشناس فراگیر نبودن مشاوره پیش از ازدواج و همچنین عدم شرکت در دوره‌های آموزش مهارت‌های رفع تعارضات بین فردی را عاملی در شتاب‌زدگی زوجین برای طلاق می‌داند و می‌گوید: «گاهی زوجینی که قصد دریافت خدمات مشاوره پیش از ازدواج و مشاوره خانواده رادارند، با موانعی ازجمله پرداخت هزینه مواجه می‌شوند. به نظر می‌رسد حمایت‌های مالی دولت از مشاوره‌های پیش از ازدواج و برگزاری دوره‌های آموزشی رفع تعارضات بتواند تااندازه‌ای از میزان طلاق در آینده بکاهد.»

او تصریح می‌کند: «حمایت مالی دولت یک سرمایه‌گذاری طولانی‌مدت است و نتیجه آن به‌سرعت قابل‌مشاهده نیست. مضاف بر این، حتی به‌شرط حمایت‌های مالی دولت از این فرایند، زمان می‌برد تا فرهنگ دریافت خدمات مشاوره‌ای پیش از ازدواج و شرکت در کارگاه‌های رفع تعارضات، همگانی شود. هرچند، بازهم به نظر می‌رسد پیشگیری کم‌هزینه‌تر از درمان باشد.»

با بخشش و گذشت، خودتان را از خشم و کینه رها کنید

زمانی که حرف از گذشت و بخشش می‌شود، بسیاری از ما تصور می‌کنیم که باگذشت کردن یا بخشیدن، لطفی به‌طرف مقابل خود می‌کنیم که شاید در مواردی تصور کنیم که طرف مقابل ما شایسته دریافت این لطف نیست. دوستی دراین‌باره می‌گوید: «بخشش به معنای فراموش کردن نیست و همچنین به این معنا نیست که آنچه اتفاق افتاده است، قابل توجیه یا بی‌اهمیت است. بخشش صرفاً به این معناست که زندگی قبل از غلبه خشم بر ما را، به خودمان هدیه می‌دهیم.»

او ادامه می‌دهد: «در مقطعی از گذشته، اتفاق بسیار دردناکی افتاده است. دیگران کاری را انجام داده‌اند که اکنون آن‌ها را به خاطر آن سرزنش می‌کنید یا خشمی را از آن‌ها در سینه خود نگه‌داشته‌اید. از آن زمان، ذهنتان بارها و بارها شمارا به سمت آن رویدادها کشانده است تا درد را همراه با سرزنش، قضاوت و مبارزه احساس کنید، اما به این توجه کنید که زندگی شما قبل از اینکه خشم و نبخشیدن بر شما حاکم شود، چگونه بود؟»

دوستی با تأکید بر این مسئله که بخشش راهی برای رهایی از خشم است، می‌گوید: «بخشش کاری است که شما صرفاً برای خودتان انجام می‌دهید؛ این یعنی به خودتان زندگی‌ای عاری از بار کینه یا خشم هدیه بدهید و فقط خشم را رها کنید.»

این روانشناس ادامه می‌دهد: «بخشش به معنی هیچ لطفی در حق طرف مقابل نیست. این موضوع به معنی فراموش کردن یا انکار اتفاقی که درگذشته افتاده است، نیست. باگذشت و بخشش فقط می‌خواهیم خشم را رها کنیم. هیچ‌چیز گذشته را تغییر نمی‌دهد، اما نگه‌داشتن خشم، بیشتر از هرکسی به خود ما آسیب می‌زند به این امید که با عدم گذشت، آن خشم را به‌طرف مقابل پرتاب کنیم.»

او تأکید می‌کند: «برای بخشش نیازی نیست که به‌طرف مقابل بگوییم او را بخشیده‌ایم، بلکه این صرفاً هدیه‌ای است که ما به خودمان می‌دهیم؛ داشتن زندگی‌ای بدون نگه‌داشتن خشم و کینه.»

حدومرز گذشت تا کجاست؟

دوستی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «بین احساس و عمل تفاوت وجود دارد. در برخی موارد ممکن است فردی احساس خشم را رها کند، اما همچنان تمایلی به ادامه رابطه نداشته باشد. این موضوع ممکن است در زمان‌هایی کارآمد هم باشد، برای مثال درزمانی که فرد بارها خشونت خانگی را تجربه کرده است و روش‌های مختلفی را برای تغییر وضعیت امتحان کرده اما نتیجه‌ای دریافت نکرده است. در چنین شرایطی ممکن است فرد خشم خود را رها کند اما برای مراقبت بیشتر از خودش، رابطه را ترک کند؛ اما این شرایط همیشه صادق نیست. در اکثر مواقع، افراد می‌توانند یک‌بار دیگر شانس دوباره به رابطه خود دهند.»

این روانشناس، در این خصوص که ما چند بار باید به رابطه خود شانس دهیم و کدام رفتارها به‌عنوان زنگ خطر هستند، می‌گوید: «نمی‌توان یک فرمول کلی را بیان کرد و این کاری است که بسته به شرایط و با نظر متخصص در بافتار خانواده بررسی می‌گردد. بااین‌حال، توجه به برخی موارد می‌تواند به ما برای انجام عمل بخشش و دادن شانس دوباره به رابطه‌مان کمک‌کننده باشد. برای مثال، ما می‌توانیم به‌جای انکار افکار و احساس‌هایمان، در درجه اول با نگاهی غیر قضاوت‌گرانه آن‌ها را مشاهده کنیم و آگاهانه متوجه هر فکر یا احساسی که در حال تجربه آن‌ها هستیم، باشیم. در ادامه، توجه به این نکته ضروری است که بین داشتن افکار و احساس‌ها و عمل به آن‌ها، تفاوت وجود دارد.»

او ادامه می‌دهد: «زمانی که ما درگیر خشم می‌شویم یا مشکلی در رابطه‌مان به وجود می‌آید، ممکن است انواعی از افکار به ما بگویند که باید رابطه خود را ترک کنیم یا باید درصدد تلافی باشیم، اما این لزوماً بدان معنی نیست که ما باید مطابق با آن‌ها نیز عمل کنیم. ما می‌توانیم درحالی‌که متوجه حضور چنین افکار و احساس‌هایی هستیم، یک‌بار دیگر به ارزش‌های خود نگاه کنیم و به‌جای اینکه کنترل رفتارمان را دست افکار و احساس‌های خود بسپاریم، تلاش کنیم تا بر اساس ارزش‌هایمان رفتار کنیم و رابطه خود را بازسازی نماییم.»

چگونه شریک زندگی خود را ببخشیم؟

دانستن اینکه چگونه شریک زندگی خود را ببخشیم و خشم‌های گذشته را رها کنیم، یک ابزار مهم در هر رابطه است. درواقع، گذشت و بخشش ممکن است یکی از راه‌های تقویت روابط بین زوجین باشد، اما به گفته دوستی، این تنها ابزار نیست و بهره‌گیری از کمک‌های روانشناسان و مشاوران و بررسی مشکلات در بافتار خانواده، امری مهم است. بااین‌حال، او در ادامه  به برخی از فرایندهای همگانی اشاره می‌کند و می‌گوید:

در افکار خود قلاب نشوید

زمانی که افکار مربوط به مشکلاتی که درگذشته در رابطه شما وجود داشته است، دوباره به سراغ شما می‌آید، شما را در خودشان قلاب می‌کنند. البته که شما انتخاب نکرده‌اید تا این افکار به سراغ شما بیایند، آن‌ها می‌آیند چون ذهن ما چنین عمل می‌کند که افکاری خودآیند و بدون کارت دعوت را برای ما ایجاد کنند. در چنین شرایطی، نیاز است که خودمان را از قلاب افکار رها کنیم. این به معنی پرت کردن حواس یا انکار کردن آن‌ها نیست. ما صرفاً می‌خواهیم با نگاهی آگاهانه مانند شخصی که از بیرون به افکار خود نگاه می‌کند، متوجه حضور آن‌ها شویم، اما در آن‌ها قلاب نشویم و اجازه ندهیم آن‌ها رفتار ما را کنترل کنند. به زبانی ساده‌تر، ما می‌خواهیم به‌جای اینکه جزئی از جریان تفکر باشیم و با آن غرق شویم، نظاره‌گر جریان تفکر خود باشیم.

دنبال انتقام‌جویی نباشید

در اکثر مواقع، گیرکردن در افکاری مبنی بر انتقام گرفتن، بدرفتاری، تهدید و…، در طولانی‌مدت به رابطه شما آسیب می‌زند. شاید انجام برخی از اعمال مربوط به این افکار، در کوتاه‌مدت برای شما احساس خوشایندی ایجاد کند، اما به یاد داشته باشید که ما به دنبال این هستیم که نتایج در بلندمدت برای ما کارآمد باشند. همان‌طور که اشاره شد، بخشش به معنی چشم‌پوشی از رفتار همسرتان نیست بلکه شما با بخشش تنها خود را از خشم و کینه رها می‌کنید، زیرا نگه‌داشتن خشم، بیشتر از هرکسی به شما آسیب می‌زند.

به بخشش فکر کنید و یک عمل مهربانانه برای خود انجام دهید

در بسیاری از موارد، زمانی که ما می‌خواهیم شفقت را در خود پرورش دهیم، یادگیری اینکه چطور بتوانیم خودمان و دیگران را ببخشیم، می‌تواند کمک‌کننده باشد. برای این کار، می‌توانید زمان‌هایی را در طول روز بگذارید و به بخشش فکر کنید. سپس چنددقیقه‌ای را صرف این کنید که به مهربانی‌هایی که در طول روز (در ارتباط دیگران با دیگران یا با شما) مشاهده کرده‌اید، فکر کنید. سپس به این فکر کنید که چگونه می‌توانید یک عمل مهربانانه برای خودتان انجام دهید. انتظار نداشته باشید که همه‌چیز بسیار سریع اتفاق بیافتد. ممکن است عمل شفقت‌ورزی شما در ابتدا کمی مصنوعی به نظر برسد، اما باگذشت زمان اوضاع متفاوت خواهد شد.

دوستی در پایان تأکید می کند: «اگرچه این فرایندهای همگانی در تمرین گذشت کمک‌کننده است اما فراموش نکنید که در بسیاری از موارد استفاده از کمک‌های یک روانشناس یا مشاور متخصص در حوزه ازدواج و خانواده می‌تواند کمک‌کننده باشد.»

«نقش مطبوعات دورۀ قاجار در ارتقای جایگاه خلیج‌ فارس به عضو رئیسه در پیکره ایران (با تأکید بر روزنامه‌های حبل‌المتین، حکمت، چهره‌نما و جنوب)»[۱] عنوان مقاله ای است که توسط «عباس رضایی» دانشجوی دکترای تاریخ دانشگاه شهید بهشتی و «قباد منصوربخت» استادیار گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی به رشته تحریر درآمده است.

نویسندگان در این پژوهش برآن هستند تا به این پرسش پاسخ دهند که گفتار جدید خلیج‌ فارس‌شناسی در چه شرایط و فضایی توسط چه نهادی و برپایۀ چه عناصر و مفاهیمی و چگونه تولید شد؟

ورود قدرت‌های استعمارگر اروپایی به خلیج‌ فارس

با ظهور استعمار و ورود قدرت‌های استعمارگر اروپایی؛ پرتغال، اسپانیا، هلند و انگلیس به خلیج‌ فارس، حاکمیت ایران در خلیج‌ فارس معارض پیدا کرد و ایران را با یکی از بزرگ‌ترین مسائل دوران جدید روبه‌رو ساخت. تداوم این امر به کاهش قدرت ایران و تثبیت بیش از پیش قدرت انگلستان و سرانجام بلامنازع شدن قدرت این کشور در سرتاسر خلیج‌ فارس در عصر قاجاریه منجر شد.

ظهور استعمار و ورود قدرت‌های استعمارگر اروپایی به خلیج‌ فارس، حاکمیت ایران در خلیج‌ فارس معارض پیدا کرد و ایران را با یکی از بزرگ‌ترین مسائل دوران جدید روبه‌رو ساخت.

با حملۀ انگلستان به سواحل ایران و تصرف بوشهر در جریان جنگ هرات، معارضه با حاکمیت ایران در خلیج‌ فارس و ایران‌زدایی از این آبراهه بزرگ به اوج رسید. از این پس واکنش و تلاش‌های گسترده ایرانیان برای حفظ حاکمیت در خلیج‌ فارس و ارتقای جایگاه آن در ذهنیت ایرانیان از مجرای تولید مفاهیم، معانی و انگاره‌های متناسب با دوران جدید در قالب گفتار جدید خلیج‌ فارس‌شناسی آغاز شد.

از نگاه سنتی به خلیج‌ فارس تا آگاهی‌بخشی توسط روزنامه‌ها

تأسیس سلسلۀ قاجار با انتقال پایتخت ایران از جنوب به شمال مصادف شد و طبعاً فاصله حکومت با خلیج فارس را افزایش داد. درگیری در مناطق قفقار از همان نخستین سال‌های استقرار و سپس جنگ‌های طولانی دورۀ فتحعلی‌شاه با روسیه، عرصه را آنچنان بر حاکمان قاجار تنگ کرد که موجب گردید خلیج‌ فارس جایگاه ضعیفی در سیاست‌های نخستین شاهان قاجار داشته باشد.

این رویداد امّا به معنای ناآگاهی از حقوق تاریخی ایران در خلیج‌ فارس نبود بلکه تصوری کران‌مند از خلیج‌ فارس مبتنی بر منابع تاریخی و جغرافیایی و همچنین تجربۀ تاریخی تعلق مناطق پیرامونی این آبراهه در نزد مؤسس سلسلۀ قاجار به وضوح وجود داشت.

قضیۀ هرات در زمان محمدشاه و واکنش انگلستان در تصرف مناطق جنوبی ایران، نقطه عطفی در بروز آگاهی بیش از پیش نسبت به خلیج‌ فارس و ورود گستردۀ مسائل این منطقه به خودآگاه ایرانیان بود. بررسی اسناد و مدارک این دوره نشان می‌دهد که باوجود آگاهی از وابستگی این مناطق به ایران و اذعان اعراب کرانه‌های جنوبی به این مساله، حکومت قاجار توانایی دفاع از حقوق مسلّم ایران را دارا نبود.

فقدان اطلاعات جامع از سواحل و جزایر و ناآگاهی از قوّت و ضعف ایران در این مناطق، همچنین کمبود اطلاعات در مورد طوایف، راه‌ها، امکانات و استعداد بنادر و غیره، حکومتِ وقت را واداشت تا برای نخستین بار مأمورانی به این مناطق گسیل دارد تا گزارش‌های مورد نیاز را فراهم آورند.

با روی کارآمدن ناصرالدین شاه و ظهور رجال آگاه و کاردانی چون امیرکبیر در دورۀ ناصری، به‌تدریج تغییرات عمده و قابل توجهی در سیاست‌گذاری‌های مربوط به بنادر و جزایر خلیج‌ فارس به ظهور آمدند. اندیشۀ تأسیس نیروی دریایی از سوی امیرکبیر ناکام ماند امّا تأسیس نهاد جدید «حکمرانی بنادر و جزایر خلیج‌ فارس» از سوی میرزا علی‌اصغرخان امین‌السلطان مهم‌ترین اقدام این دوره در احیاء حاکمیت ایران بر منطقۀ خلیج‌ فارس و به دست گرفتن امور این ناحیه بود.

با گسترش انتشار مطبوعات در اواخر حکومت ناصری و به‌ویژه دوره مشروطه، مسائل خلیج‌ فارس در چارچوبی جدید و با عناصر و مفاهیمی نو بازپرداخته شدند که هم از نظر ساختار روایی و مفاهیم و هم به لحاظ نتایجی که برای ایران در خلیج‌ فارس در پی داشت به کلّی متفاوت از گذشته بودند.

باوجود همۀ آگاهی‌بخشی منابع نسبت به خلیج‌ فارس، صورت و سیمایی که از مسائل خلیج‌ فارس ارائه می‌شود در تداوم همان نگاه پیشینی و سنتی تاریخی و جغرافیایی ایرانی ـ اسلامی است و از طرح مسائل جدید در این حوزه ناتوان است. با گسترش انتشار مطبوعات در اواخر حکومت ناصری و به‌ویژه دوره مشروطه، مسائل خلیج‌ فارس در چارچوبی جدید و با عناصر و مفاهیمی نو بازپرداخته شدند که هم از نظر ساختار روایی و مفاهیم و هم به لحاظ نتایجی که برای ایران در خلیج‌ فارس در پی داشت به کلّی متفاوت از گذشته بودند.

خلیج فارس؛ کلید و دروازۀ ایران

اصلی‌ترین تغییر در نگرش نسبت به مساله خلیج‌ فارس از سوی مطبوعات، تغییر جایگاه آن در جغرافیای سیاسی و اقتصادی ایران عصر قاجار بود. در این تغییر، خلیج‌ فارس در صدرِ پراهمیت ترین بلاد ایران قرار گرفت. تبدیل خلیج‌ فارس به کلیدی‌ترین و حساس‌ترین منطقۀ ایران، حاصل درک صحیح مطبوعات از تغییر جایگاه خلیج‌ فارس در شرایط نوین جهانی بود.

تغییر این جایگاه از مرتبه ناشناختگی و حاشیه‌بودگی به مرتبۀ نخستِ اهمیت استراتژیکی و اقتصادی، حاصل فراگیری گفتار وطن‌پرستی و ایران‌گرایی اواخر دورۀ ناصری و عصر مشروطه از سویی و تحولات جهانی و منطقه‌ای و تأثیرش بر خلیج‌ فارس از سویی دیگر بود.

بررسی نشریات اواخر دورۀ ناصری و همچنین روزنامه‌های عصر مشروطه حکایت از پررنگ شدن مسائل خلیج‌ فارس در مقایسه با قبل و نشان‌دهندۀ تغییر در نگرش ایرانیان نسبت به خلیج‌ فارس بود. صدها گزارش و مقاله مفصّل دربارۀ مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی سواحل و بنادر خلیج‌ فارس و همچنین اهمّیت ژئوپلیتیکی خلیج‌ فارس برای ایران و لزوم توجه حکومت به این ناحیه از سوی این روزنامه در سال‌های منتهی به مشروطه منتشر شده است.

به کارگیری استعاره‌ها و اصطلاحات پزشکی از سوی نشریات عصر مشروطه و تشبیه وطن به بیماری که نیاز به علاج و درمان دارد، باعث شد تا اعضای مختلف این بدنِ بیمار مورد توجه قرار گیرد و هر کدام بسته به موقعیت طبیعی و سیاسی‌اش، جایگاه ویژه‌ای در ذهنیت این دوره پیدا کنند و به عبارتی، برخی نقاط بر دیگر مناطق ارجحیت یافته و حیاتی‌تر از دیگر اجزاء تلقی ‌شوند.

در این تصویرسازیِ اندامگانی(ارگانیکی) از ایران توسط روزنامه‌ها، خلیج‌ فارس در عِداد مهم‌ترینِ این اجزاء به شمار آمد و دولتمردان را نیر به این باور رساند که «اهمّ نقاط مملکت ایران» و «دروازۀ دولت ایران» بنادر خلیج‌ فارس است. روزنامۀ «آزاد» در شمارۀ اول خود می‌نویسد:

«سواحل خلیج‌ فارس که از اعضاء رئیسۀ پیکر ایران می‌باشد علیل است، هرگاه اطباء سیاست ایران که رجال دولت‌اند متعجلاً به دوای تدبیر، تدارک مداوای او را نکنند عنقریب تلف و تباه خواهد شد. اگرچه حالا هم از دست رفته ولی به مضمون – تا ریشه در آب هست امید ثمری هست- اگر درصدد برآیند یحتمل که علاج‌پذیر باشد.»

در کنار استعارۀ اندامگانی خلیج‌ فارس و ایران، به‌کارگیری واژگانی چون دریچۀ حیاتِ ایران و کلیدِ ایران در توصیف اهمّیت خلیج‌ فارس از بدایع فکری نشریاتی همچون حبل‌المتین، حکمت، چهره‌نما و … بود تا نگاه حکومت را به کرانه‌های جنوبی ایران متوجه سازند.

نتیجه‌گیری

-اهمیت خلیج فارس در دوره جدید: خلیج‌ فارس در دامنۀ جنوبی فلات ایران، به لحاظ موقعیت ارتباطی و تجاری و دارا بودن ذخایر با ارزشی چون مروارید و نفت، دیری است که در سیاست و اقتصاد ایران و جهان مورد توجه بوده و هست. این توجه را از همان نخستین روزهای شکل‌گیری تمدن‌ و جوامع فرهنگی کرانه و پس‌کرانۀ خلیج‌ فارس می‌توان مشاهده کرد. در دورۀ جدید و بر اثر تحولاتی که در دورۀ قاجار به‌وقوع پیوست، اهمّیت خلیج‌ فارس دوچندان شد.

-خطر حضور انگلیس در خلیج فارس: حضور سیاسی نظامی انگلستان و تلاش برای تبدیل خلیج‌ فارس به دریایی انگلیسی، گسترۀ سرزمینی ایران را با مخاطراتی جدی مواجه ساخت و برای نخستین بار مرزهای جنوبی ایران را در معرض خطر جدایی از سرزمین مادری‌اش قرار داد. اگرچه پیشتر جنگ‌های ایران و روس در آغازین سال‌های به قدرت رسیدن قاجاریه مانع از توجه جدی ایران به خلیج‌فارس شد امّا جنگ هرات و دخالت مستقیم انگلستان در تصرف خاک ایران در سواحل خلیج‌ فارس موجبات فراهم شدن توجه جدی به تهدیدات به‌وجود آمده نسبت به خلیج‌ فارس و کشور را فراهم آورد و از آن پس شناسایی و بازشناسایی این منطقه و بررسی مسائل مختلف آن از منظر تحولات و تهدیدات نوظهور مورد توجه قرار گرفت.

– آگاهی ملی در دفاع از خلیج‌ فارس: در دورۀ ناصری و با طرح مفاهیم جدید ملت و وطن در معنای جدید آن، آگاهی ملی در دفاع از پاره‌های مختلف سرزمینی از جمله مناطق جنوبی و خلیج‌ فارس بیش از پیش در کانون توجه قرار گرفت.

-پی‌افکندن بنیانِ گفتاری نو دربارۀ خلیج‌ فارس: باوجود به نگارش درآمدن منابع تاریخی و جغرافیایی فراوان در این دوره، این روزنامه‌ها بودند که با بهره‌گیری از این مفاهیم نوظهور و نوبنیاد، شرایط رو به وخامت ایران در خلیج‌ فارس را به فضای جدید مشروطه‌خواهی پیوند زده و بنیانِ گفتاری نو دربارۀ خلیج‌ فارس را پی‌افکندند. گفتاری که با تبدیل خلیج‌ فارس به «کلید و دروازۀ ایران»، جایگاه طبیعی خلیج‌ فارس را از بخشی از پیکرۀ طبیعی ایران به عضو رئیسه در پیکر ایران ارتقا داد و نظر عامۀ مردم و حاکمان را به حفاظت و پاسداری از قلمرو آبی ایران جلب کرد و زمینه و لوازم نظریِ اقدامات عملی ایران از دورۀ ناصرالدین‌شاه به بعد و همچنین تأسیس نیروی دریایی و اعمال حاکمیت مستقیم حکومت مرکزی بر جزایر ایرانی خلیج‌ فارس را فراهم ساخت.

پی‌نوشت

 وقتی با ماشین، اتوبوس یا قطار عزم سفر می‌کنیم ناگزیریم از مسیر لذت ببریم. مسیری که احتمالا چالش‌ها و سختی‌های دوست نداشتنی دارد اما اگر به خوبی از پس مشکلات بربیاییم، در انتها نتیجه و مقصد شیرین و قابل قبول خواهد بود. دوران بلوغ و نوجوانی دوره اول که از حوالی ۹ تا۱۴سالگی آغاز می‌شود مهمترین قسمت مسیر زندگی است که نوجوان باید در این بازه حالش خوب باشد. مسیری که نه تنها خانواده در فهم چالش‌ها و راحت کردن بحران‌های آن تاثیر دارد بلکه خود نوجوان هم باید تمام سعیش را کند که به خود در لذت بردن از مسیر کودکی به بزرگسالی کمک کند.

یادآوری شنیده‌ها

انسان همیشه در حال رشد است؛ روانشناسان معتقدند او دائما از یک مسیر رشدی به یک مسیر رشدی دیگر منتقل می‌شود. نوجوانی به عنوان یکی از مهمترین مراحل رشدی پلی است که کودکی را به بزرگسالی وصل می‌کند.در این دوره فرد به شدت دچار دگرگونی‌های جسمی و روانی می‌شود. در روانشاسی به این دوره «بحران نوجوانی» یا «بلوغ» می‌گویند. بلوغ در دختران معمولا از سن ۹تا۱۳ سالگی اتفاق می افتد و در پسران ۱۰تا۱۴ سالگی.

این تعاریف در حقیقت بازگو کردن شنیده‌هایی درباره بلوغ است که سلیمانی هم به آن اشاره می‌کند. اما او یادآوری می‌کند که این تغییرات بسیار به فیزیولوژی بدن مربوط است: «در این دوره مغز هورمون‌هایی را ترشح می‌کند که این هورمون‌ها بر غده هیپوفیز که در قاعده مغز است اثر می‌گذارد و بعد از آن غده هیپوفیز هورمون‌های بلوغ را ترشح می‌کند. این هورمون‌ها باعث تغییرات سریع در بدن می‌شود. بعضی از این تغییرات در دختران و پسران مشترک و بعضی هم بنا به جنسیت متغیر است.

از جمله تغییرات مشترک در دوران بلوغ می‌توان به اضافه وزن، افزایش قد و رویش موهای زائد اشاره کرد اما اگر بخواهیم به مهم‌ترین تغییر مختص دختران اشاره کنیم آنها در این بازه شروع دوران قاعدگی را تجربه می‌کنند. ترشح این هورمون‌ها در دوران بلوغ علاوه بر اینکه روی جسم نوجوان اثر می‌گذارد روی احساسات و خلق و خوی او هم تاثیرگذار است. احساسات در دوران بلوغ از بازه‌های سنی دیگر شدیدتر است. همچنین میل جنسی هم در این دوره به اوج خود می‌رسد. در دوران بلوغ انگار فرد روی الاکلنگی نشسته و دائما احساساتش از حال خوب به حال بد در حالا تغییر است. ممکن است لحظه‌ای احساس خوشبختی و موفقیت کند و اعتماد به نفسش بالا برود اما در چشم بر هم زدنی احساسات منفی، نگرانی و عدم اعتماد به نفس او را فرا بگیرد.

در واقع نوجوان دچار «آسیب پذیری عاطفی» شده، یعنی اضطراب، ترس و اساسا احساستش را بیشتر از حد معمول تجربه می‌کند و نمی‌تواند به راحتی خشم و استرسش و عواطف منفی خود را مدیریت کند.

چالش نوع دوم

سلیمانی در ادامه به چالش‌های دیگر دوران بلوغ هم اشاره می‌کند، چالش مهمی به نام بحران هویت که برای عبور از آن راهکارهایی هم وجود دارد: «علاوه بر نکاتی که از آن نام برده شد یکی دیگر از بحران‌های مهمی که نوجوان با آن دست و پنجه نرم می‌کند «بحران هویت» است. نوجوان در واکنش با این بحران دچار سردرگمی بوده و پر از سوال است. من چه کسی هستم، چه ویژگی‌های منحصربه فردی دارم، باید چه هدفی را دنبال کنم و قرار است در نتیجه به چه دستاوردی در زندگی برسم؟ سوالاتی است که نوجوان در دوران بلوغ و در چالش با بحران هویت از خود می‌پرسد. اگر این بحران هویت به درستی طی نشود این امکان وجود دارد که نوجوان دچار پوچی شده و حتی تا بزرگسالی هم ابعاد هویتی او کامل نشود. برای اینکه نوجوان این دوران را به خوبی طی کند تا بعدها دچار مشکلات غیر قابل جبران نشود نیاز به دو چیز که مفصل درباره آن صحبت خواهیم کرد؛ اولی همراهی خانواده و دومی آموزش دیدن خود نوجوان.»

همراهی خانواده

والدین یکی از اساسی‌ترین نقش‌ها را در بحران بلوغ فرزندانشان دارند. در این دوران او نیازمند است پدر و مادر بیشتر از والد کنترلگر، والد حمایتگر باشند و با او رابطه صمیمی برقرار کنند. سلیمانی در این‌باره می‌گوید: «رابطه خانواده با فرزند باید به گونه‌ای باشد که در آن نوجوان بتواند بدون ترس از سرزنش به راحتی سوالات، نظرات و احساساتش را با آنها در میان بگذارد، خانواده را بستر امنی ببیند و پدر و مادر را به عنوان دو رفیق صمیمی بداند که همیشه در همه احساساتی که تجربه می‌کند و سوالاتی که دارد همراه او هستند. شناخت و آگاهی دوران نوجوانی و درک والدین نسبت به فرزند و نشستن پای صحبت‌های و دو گوش شنوا برای شنیدن دغدغه ها و مشکلات نوجوان و البته پذیرش خوبی‌ها و بدی‌های او، در این دوره بسیار مهم است. اگروالدین پیش از دوران بلوغ و مواجهه فرزند با بحران‌های آن، رابطه خود با او را صمیمی کرده باشند بهتر می توانند او را نسبت به این دوران آگاه و آشنا کنند و رابطه بین نوجوان و خود را طوری شکل داده و پیش ببرند که نوجوان به جای پیدا کردن پاسخ سوالات خود در مدرسه و بین دوستان یا در فضای مجازی از خود پدر و مادر بپرسند و بپذیرند. احترام، پذیرش،صمیمیت و همراهی یک رابطه دو طرفه است.»

در اوج

اگر به خاطرات دوران بلوغ رجوع کنیم به یاد می‌آوریم که سعه صدر، صبر و هوشمندی خانواده در آن بازه سنی برایمان اهمیت بالایی داشت و دوست داشتیم در هر حال از سمت خانواده به لحاظ عاطفی ملامت و ترد نشویم. فاطمه سلیمانی به یکی دیگر از مشخصه‌های تغییر در سن بلوغ اشاره کرده و به اهمیت مشورت با روانشناس تاکید می‌کند و توضیح می‌دهد: «این دوران پر از تصمیمات نادرست و رفتارهای هیجانی ست که باید در مواجهه با آنها برخورد درست و مناسب داشته باشیم. نه آنقدر پیاز داغ صمیمیت را زیاد کنیم که فرزند دیگر پذیرش تنبیه را نداشته باشد و نه آنقدر چکشی و سفت و سخت برخورد کنیم که در تصمیماتش پنهان کاری داشته باشد و احساساتش را فرو بخورد.

به طور مثال در این دوران نوجوان میل شدیدی به ارتباط با جنس مخالف دارد. سعی کنید در ارتباطات او کنجکاوی کنترلگرانه نداشته باشید و چک کردن گوشی و گوش ایستادن در ارتباطات تلفنی را فراموش کنید تا او اعتمادش را به شما از دست ندهد و اگر متوجه ارتباطات نادرست او شدید خونسردی خود را حفظ کنید تا رفتار درستی با او داشته باشید و با خشم و تحمیل او را وادار به پایان دادن رابطه نکنید؛ در عوض از آغاز دوران بلوغ او را با عادی بودن این تغییرات در احساسات آشنا و در زمان متوجه شدن ارتباطات اشتباهش راهنمایی و ابهاماتش را برطرف کنید. حتی می‌توانید پیش از باز شدن بعضی مسائل در مدرسه و بین دوستان او را از مسائل حساسی مثل تفاوت‌های جنسیتی و… مطلع و آگاه کنید. اما پیش از همه اینها فراموش نکنید مشورت با روانشناس کودک و نوجوان قبل از بروز هر گونه مشکلی مهم است.»

به دنبال استعداد

به گزارش وب گاه تبیان، آخرین نکته که سلیمانی روانشناس حوزه کودک و نوجوان به آن اشاره می‌کند این است که در بازه طولانی مدت بلوغ و شکل‌گیری هویت، بهترین کسی که می‌تواند به فرد در بهتر طی شدن این مسیر کمک کند خود اوست و نقش خانواده رفته رفته کمرنگ تر می‌شود. اما پدر و مادر باید در نظر داشته باشند که گام‌های موثری را می‌توانند در همان سنین ابتدایی یعنی نوجوانی دوره اول بردارند که دوره بلوغ و یافتن هویت برای فرزندشان صد چندان بحرانی نشود: «در دوران بلوغ به این علت که هم جسم نوجوان و هم عقاید و تفکرات نوجوان نسبت به خود تغییر می‌کند و باعث می شود عزت نفس، اعتماد به نفس و احساس مفید بودن فرد تضعیف شود بهتر است در کودکی فرصت‌هایی فراهم کنید تا استعدادهایش شناسایی شده و علائقش را پیدا و آزمون و خطا کند. برای این کار باید او را با فضاهای متنوع مثل کلاس های مختلف آموزشی یا گعده‌های کودک و نوجوان در مساجد آشنا کنید یا او را تشویق کنید تا در تشکل‌های دانش آموزش و مسابقات مدرسه در حوزه علاقه خود شرکت کند تا نه تنها طعم خوب موفقیت و مفید بودن را بچشد بلکه برای سوال من کیستم و برای چه به دنیا آمده‌ام هم آمادگی پیدا کرده و در سال‌های بعد خود به پاسخ قطعی تری برسد. تایید کردن او، یاداوری رفتارهای اشتباه به دور از تندی، تمرکز بر نکات مثبت به جای نکات منفی در عملکرد، مقایسه نکردن او با هم سن و سالان و پذیرش هرآنچه که هست باعث از بین نرفتن اعتماد به نفس نوجوان می شود و یکی از مهمترین عواملی که می‌تواند به بهتر طی شدن بحران بلوغ کمک کند اعتماد به نفس و عزت نفس در فرد است.»