پیش از هر چیز آب پاکی را روی دست مان می‌ریزد. مثل همیشه با آوردن مصداق‌های به روز و با بیانی ساده پیش دستی می‌کند و می‌گوید: «داشتن غیرت‌مندی از ویژگی‌های مومن است. غیرت از علاقه به احکام الهی ناشی می‌شود اما گاهی رفتاری از ما سر می‌زند که این خلق نیکو تبدیل به منکر می‌شود. چطور؟ وقتی ندانیم آن را کجا و چگونه و با چه آدابی خرج کنیم. خیلی وقت‌ها هست که ما می‌خواهیم یک منکر را از میان برداریم اما خودمان با رفتار غلطی که داریم و با روش اشتباهی که انتخاب می‌کنیم ۱۰ منکر دیگر در کنارش انجام می‌دهیم.»

استاد الهی به همین جا بسنده نمی‌کند و در ادامه می‌گوید: «از آنجایی که این فرد به عنوان نماینده دین وارد ماجرا شده اشکال او کمتر از کسی که منکری انجام می‌دهد نیست، چرا که ضربه زدن به اصل دین تبعاتی جبران ناپذیرتر از انجام یک منکر در جامعه دارد.»

حجت الاسلام الهی‌فر اکنون سال هاست که به عنوان استاد اخلاق در حوزه و رسانه‌های مختلف شناخته می‌شود. ایشان در طول دوره تحصیل از محضرعلما و اساتید بنام حوزه همچون آیات عظام تبریزی، آیت الله بهجت، آیت الله فاضل لنکرانی، آیت الله زنجانی، آیت الله وحید خراسانی ،آیت الله بهاءالدینی و آیت الله خوشوقت تلمذ کرده و مدت ۲۱ سال در محضر آیت الله بهجت و آقا فخر تهرانی حضور داشته است.

استاد الهی فر می‌گوید در محضر همین اساتید و ناظر به آیات صریح قرآن کریم و احادیث و روایات ائمه اطهار (ع) آداب تذکر لسانی را فراگرفته و در این گفتگو به شرح این آموخته‌ها می پردازد.

استاد تا آنجا که می‌دانیم تذکر لسانی در مسئله امر به معروف و نهی از منکر نقش کلیدی را ایفا می‌کند. آیا در قرآن کریم به طور ویژه و صریح به این موضوع و چگونگی انجام آن اشاره شده است؟

بله، دین اسلام کامل‌ترین دین است. مگر می‌شود که درباره مسئله به این مهمی آدابی ذکر نشده باشد. همان طور که می‌دانید تمام پیامبران الهی به همین دلیل برگزیده شدند تا به سمت جامعه خودشان بروند و با همین تذکرها و یادآوری‌ها و با زبانی که آکنده از الفت و دلسوزی و مهربانی است امر به معروف و نهی از منکر کنند. پس حتما در این زمینه دستوراتی وجود دارد و جالب اینجاست که در قرآن کریم این دستورات ابتدا به پیامبر خدا آموزش داده می‌شود. یعنی این آداب به اندازه‌ای مهم هستند که خداوند آن را خطاب به پیامبر خودش هم آموزش می‌دهد.

این آیات در کدام سوره قرآن و خطاب به چه پیامبری آورده شده است؟

خداوند در سوره طه و خطاب به حضرت موسی (ع) مرحله به مرحله این آداب را بیان کرده است.در ابتدای این آیات خداوند از عصیان فرعون می‌گوید. همان طور که می‌دانید فرعون ادعای خدایی داشت و سر تا به پا شرک و غرور و گناه و ظلم بود. خودش به تنهایی نمادی از طاغوت بود اما با این حال خداوند به پیامبرش چه سفارشی می‌کند.در این آیات می‌فرماید به سوی فرعون بروید چرا که او طغیان کرده است و سپس بلافاصله در آیه بعدی می‌فرماید با او به آرامی صحبت کنید که متذکر شود یا از خدا بترسد. عبارتی که در قرآن به کار برده شده (قول لین ) است. مفسران از این عبارت با عنوان زبانی همراه با مهر و عطوفت یاد کرده‌اند. توجه داشته باشید پس دستور صریح خداوند این است که حتی اگر می‌خواهید بنده ظالم و گناهکار و طغیانگری به مانند فرعون را هم به راه راست هدایت کنید وظیفه شما این است که این کار را با زبانی نرم و مهربان انجام دهید.

چه ویژگی‌هایی در این عبارت (قول لین) که سفارش موکد خداوند در قرآن کریم است وجود دارد؟

ببینید درس‌های زیادی در این سفارش وجود دارد. نخست این که بدانیم که باید طبق دستور و تکلیف عمل کنیم. این به چه معناست؟ یعنی این که اگر عقبه ما دین است و به خاطر دین و احکام الهی غیرتمند شده‌ایم و می‌خواهیم نهی از منکر کنیم از طرف خودمان حق انجام کاری نداریم. طبق دستور دین باید عمل کنیم، تنها آن وقت است که می‌توانیم این ادعا را داشته باشیم که پشت ما به دین گرم است و به عنوان یک فرد دین‌دار شناخته می‌شویم. دین ما باید ناظر بر قرآن، احکام الهی و سیره اهل بیت (ع) باشد. در این عبارت (قول لین) جان دین نهفته شده است. این عبارت با الفت قرین شده است. الفت تعبیر بسیار مهمی است. دین به دلیل الفت و دلسوزی انسان را به راه راست هدایت می‌کند. هیچ دلیل دیگری وجود ندارد. ما در روایات داریم که اهل بیت (ع) ده ها برابر از مادر به ما دلسوزتر هستند. این نشان می‌دهد که هر چه جز این به عنوان دین شناسانده می‌شود، اشکال دارد. عده‌ای تلاش کردند از صدر اسلام تا کنون که آن را در مقابل دین امیرالمومنین (ع) قرار دهند اما دین و سیره امیرالمومنین سیره الفت و دلسوزی و رحم و شفقت است. پس بنا براین اولین سفارش این است که اگر شما احساس دلسوزی ندارید شخص کاملی برای نهی از منکر نیستید.

آیا آداب تذکر لسانی صرفا محدود به بیان همراه با مهربانی می‌شود؟

نه این طور نیست. توجه داشته باشید که در اینجا منظور از زبان محدود به این تکه گوشتی که ما در دهان‌مان داریم، نمی‌شود. این زبان روح دارد. یعنی باید با جانی آکنده از الفت از آن استفاده کنیم. حضرت فرمود با بدن خود مهربانی کنید. اکنون در روانشناسی مدرن این بسیار رایج شده است. مدام درباره زبان بدن تذکر می‌دهند. این به آن معناست که از تمام ظرفیت‌مان باید استفاده کنیم اما مهمتر از همه این‌ها ویژگی‌هایی است که اگر آنها را نداشته باشیم همین زبان مهربان هم به کار نمی‌آید.

یعنی در زمینه تذکر لسانی فقدان ویژگی‌هایی در فرد تذکر دهنده باعث می‌شود این نهی از منکر به بیراهه کشیده شود؟

بله؛ توجه داشته باشید که پیش از هر نهی از منکری باید در خود دقیق شویم. باید از خود بپرسیم آیا ما صلاحیت این کار را داریم؟ روایت است که پیامبر اکرم به طفلی که مادرش توصیه کرده بود از خرما خوردن نهی شود تذکری ندادند و آن را موکول به روز دیگری کردند، وقتی سوال شد حضرت فرمود خودم در همان روز خرما خورده بودم. رسول خدا (ص) که هرگز دچار منکری نمی‌شدند و از این امر بری بودند؛ اما از همین موضوع می‌خواستند درسی ابدی به ما بدهند. پس این مهم است که فرد تذکر دهنده خودش دچار منکری نباشد. شاید شما بگویید که ممکن است در مسئله رعایت حجاب فردی که تذکر می‌دهد خانمی با حجاب کامل باشد یا آقایی باشد که به این امر حساس شده باشد، اما خود این کافی نیست. این خانم و آقا باید ببیند آیا ظرفیت تذکر دادن را دارد یا نه.

 این ظرفیت داشتن در مقوله تذکر لسانی و نهی از منکر در جامعه امروزی ما شامل چه مواردی می شود؟

ویژگی‌های متعددی وجود دارد که باعث می‌شود نهی از منکر اثر گذار باشد. فقدان این موارد همان طور که اشاره شد حتی می‌تواند خود مسبب ایجاد منکرهای بیشماری شود و حتی به اصل دین در جامعه و تصور افراد از آن آسیب بزند. این ظرفیت داشتن شامل موارد متعددی می‌شود. نخستین مورد این است که فرد تذکر دهنده از منکر بری باشد. مسئله بعدی که جامعیت زیادی دارد حدیثی از جانب رسول خدا حضرت محمد مصطفی (ص) است. ایشان در حدیثی فرموده‌اند: «ما پیغمبران ماموریم که با مردم به اندازه عقل شان سخن بگوییم.» وقتی تذکر دهنده‌ای دغدغه دین داشته باشد و عقبه‌اش دین و این احادیث باشد از این گفتار درس می‌گیرد. توصیه شده با کودکان مانند کودکان صحبت کنید. اگر به دیدار عالمی می‌روید در شان او گفتار کنید، یعنی باید با هر کسی در سطح عقل و درایتی که دارد وارد گفتگو شویم. جاهل نبودن از اصلی ترین این ویژگی هاست. فردی که خودش جاهل است یا قرائت اشتباهی از آیات و روایات دارد فرد مناسبی برای نهی از منکر کردن نیست.

پرهیز از خشونت در هنگام تذکر لسانی چه جایگاهی دارد؟

توجه داشته باشید این از همان ویژگی‌هایی است که عرض کردم خودش به تنهایی می‌تواند ده ها منکر دیگر به بار بیاورد. کدام پیامبر یا امام معصومی را می‌شناسید که با خشونت و عصبانیت و خشم مردم را از گناه نهی کرده باشد. هر چه از آیات و روایات و محضر علما و اساتید به ما رسیده بیانگر این است که در این راه فقط الفت و شفقت و دلسوزی جواب می‌دهد. هر گاه قومی بدکار پیامبری را استهزا می‌کرد، پیامبر به گوشه‌ای می‌رفت و خلوت می‌کرد و در حق آن مردم دعا می‌کرد. افراد زیادی بودند که به امامان ما و اجداد مطهرشان دشنام می‌دادند در این لحظات امامان فقط با مهربانی و سکوت و دعا کردن در حق آن فرد با این رفتارها برخورد می‌کردند. در ماجرای مالک اشتر هم همین است. فردی در کوچه‌ای او را نشناخت و به او دشنام داد. مالک شیعه و پیرو علی بن ابی طالب (ع) است. چه می‌کند؟ همان کاری را می‌کند که امامش به او توصیه کرده است. به مسجد می‌رود و قامت می‌بندد و برای هدایت آن فرد نماز می‌خواند. همه این‌ها درس دین و زندگی است. اگر فردی ذاتا عصبی و پرخاشگر است و به اصطلاح امروزی‌ها زود جوش می‌آورد هر گز سمت امر به معروف و نهی از منکر نرود. از عصبانیت ممکن است گناهان دیگری ایجاد شود. با زور و خشونت هیچ کس را به راهی دعوت نمی‌کنند. فرموده‌اند از دل برآید و بر دل بنشیند. یعنی فردی که نهی می‌کند ابتدا باید در دلش نسبت به فرد خطاکار رحم و شفقت داشته باشد و از دل برای او بخواهد کاری انجام دهد. تنها در این صورت است که نهی از منکر به بار می‌نشیند.

استاد، بسیاری از افراد گزارش داده‌اند که بارها با صبر و حوصله و مهربانی درباره منکری مانند بی حجابی تذکر داده‌اند و اهانت دیده‌اند. در این موارد چه توصیه‌ای به آمران به معروف و نهی از منکر شده است؟

دستور به قدری روشن است که نیازی به تفسیر ندارد. در قرآن کریم بارها به پیامبران که تکلیف اصلی آن ها امر به معروف و نهی از منکر است سفارش شده که از این اهانت‌ها دلگیر نشوند چرا که خداوند دانا و علیم است. وظیفه و تکلیف ماست که در این زمینه تذکر بدهیم؛ اما اگر فردی آن را نپذیرفت باید به خود برگردیم. این به چه معناست؟ یعنی خودمان حجاب  و عفاف را رعایت کنیم. این مسئله زن و مرد هم ندارد. یعنی همه باید حیا و عفاف را سرلوحه اعمال مان قرار دهیم. در حق این افراد که سخن را نمی‌پذیرند دعا کنیم و سعی کنیم با خودسازی جامعه بهتری بسازیم. اگر خود ما درست شویم جامعه هم درست می‌شود.

در پایان چه توصیه ای برای افرادی که دغدغه نهی از منکر دارند و می خواهند در جامعه‌ای سالم‌تر زندگی کنند، دارید؟

بنده بسیار خوشحالم که جامعه امروزی ما نسبت به آداب تذکر لسانی حساس شده است. اما باید این را بدانیم که با توجه به مواردی که بیان شد نهی از منکر در این سطح کاری تخصصی است. تخصص این امر هم نزد علمای دین ماست. باید از آنها مدد بگیریم. رسانه‌ها باید از محضر این علما بهره ببرند و صحبت آنها را به گوش مردم برسانند. برخورد قهری در این زمینه جوابگو نیست. توصیه اکید بنده و استادانم که همه از علمای بزرگ شیعه بودند پر هیز از خشونت است. در خشونت هیچ خیری نیست. ما باید افرادی تربیت کنیم که این تذکر لسانی را با شیوه و سیره اهل بیت در جامعه رواج دهند و تنها از این راه می‌توانیم شاهد اجرای احکام الهی در جامعه‌ای سالم و با شفقت باشیم.

«مهار تورم» ماموریتی است که باید از سوی دستگاه‌های حاکمیتی و با مشارکت مردم در سال پیش رو به انجام برسد. مسیر رفع مشکلاتی مانند گرانی و بیکاری نیز از «رشد تولید» می‌گذرد که بارها بر اولویت آن در سیاستگذاری‌های اقتصادی تاکید شده است.

با این حال در بیانات اول فروردینِ رهبر انقلاب در چارچوب پیام نوروزی و سخنرانی حرم رضوی به مساله «سرمایه‌گذاری» و «مشارکت اقتصادی» مردم به عنوان میانبرهای تورم‌زدایی از اقتصاد اشاره شد.

میانبرهای تورم‌زدایی

یکی از مهم‌ترین پیش‌نیازهای رشد تولید، تامین مالی پروژه‌های تولیدی و فراهم‌ساختن منابع مورد نیاز آن اعم از منابع انسانی، مالی، فناوری و … است و این یعنی رشد تولید بدون سرمایه‌گذاری ممکن نیست

رهبر انقلاب اسلامی در پیام نوروزی بعد از تحویل سال تصریح داشتند: «از دیگر کارهای اساسی در کنار تولید، موضوع مهم سرمایه‌گذاری است که باید مسئولان دولتی و بخش خصوصی توجه ویژه‌ای به آن داشته باشند.»

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به عقب‌ماندگی کشور در زمینه سرمایه‌گذاری در دهه نود تاکید کردند: «یکی از خلاءهای جدی موضوع سرمایه‌گذاری است که باید با برنامه‌ریزی زمینه آن فراهم و انجام شود.»

در سخنرانی حرم مطهر رضوی هم حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، مسئولان دولتی و نمایندگان مجلس را به ترغیب و هدایت مردم به ایفای نقش مولد در اقتصاد کشور و ایجاد اعتماد برای سرمایه‌گذاری و کارآفرینی بخش خصوصی فراخواندند و گفتند: «اگر از توانایی‌های مردم در اقتصاد استفاده شود و تولید افزایش یابد، حتماً وضع معیشت عمومی و تورم بهبود خواهد یافت و شعار سال محقق می‌شود.»

ایشان غفلت از راه‌های مشارکت مردم در مسائل اقتصادی را نقطه ضعفی برشمردند و با توصیه به مسئولان و صاحبنظران و علاقه‌مندان به سرنوشت کشور برای یافتن راه‌های مشارکت مردم در اقتصاد، خاطرنشان کردند: «هر جا مردم وارد شدند پیشرفت کردیم مانند دفاع مقدس و مسائل سیاسی، بنابراین مشخص شدن چگونگی فعال شدن مردم در اقتصاد، در این عرصه نیز پیروز و موفق خواهیم شد.»

ارتباط سرمایه‌گذاری و تورم

در سال‌های اخیر که تورم یکی از بزرگترین معضلات دامنگیر اقتصاد کشور بوده، پژوهش‌های متعددی درباره آثار تورم بر سرمایه‌گذاری به انجام رسیده است.

سرمایه‌گذاری به طور کلی به دو شاخه داخلی و خارجی تقسیم می‌شود که تورم بر هر دو به شکل‌های مختلف اثرگذار بوده است. یافته‌های تحقیقی با عنوان «اثر نامتقارن تورم بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران» می‌گوید در کوتاه‌مدت و بلندمدت تکانه‌های افزایشی و کاهشی نرخ تورم به ترتیب اثر منفی و اثر مثبت روی جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی دارند. همچنین آثار تکانه‌های کاهشی نرخ تورم بر افزایش جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بیشتر از آثار تکانه‌های افزایشی آن بر کاهش جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی است. (۱)

نتایج تحقیقی دیگر با عنوان «اثر تورم و بهبود فضای کسب و کار بر سرمایه‌گذاری خارجی در کشورهای منتخب و ایران» نشان می‌دهد اثر تورم بر میزان جریان ورود سرمایه‌گذاری خارجی منفی برآورد شده است زیرا تورم منجر به افزایش ریسک سرمایه‌گذاری در این کشورها و کاهش متوسط سررسید وام‌های تجاری و اختلال در اطلاعات منتقل شده به وسیله قیمت‌ها می‌شود. هم‌چنین تورم نشان‌دهنده عدم کنترل سیاست‌های کلان است و بر جریان سرمایه‌گذاری خارجی اثر منفی دارد.

تورم به معنای افزایش مداوم در سطح عمومی قیمت‌ها یا کاهش مستمر در قدرت خرید پول یک کشور موجب عدم اطمینان و در نتیجه سلب انگیزه و تاخیر در تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری می‌شود و تخصیص منابع را دچار اخلال می‌کند

علاوه بر این، برآوردها نشان می‌دهد اثر شاخص کلی بهبود فضای کسب و کار بر سرمایه‌گذاری خارجی بر اساس متون نظری مثبت ارزیابی می‌شود، این در حالی است که اثر هر یک از شاخص‌های آن به طور انفرادی بر سرمایه‌گذاری خارجی بسته به سطح درآمد کشورها کاملا متفاوت است. بنابراین اثر تورم بر سرمایه‌گذاری خارجی منفی و اثر بهبود فضای کسب و کار مثبت بوده است. (۲)

و اما در زمینه سرمایه‌گذاری داخلی یا همان سرمایه‌گذاری بخش خصوصی که بیشتر مورد تاکید رهبری بوده است، مقاله «تاثیر تورم بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی» در بازه زمانی طولانی پیامد تورم بر این مساله را واکاوی کرده و آشکار می‌سازد تورم به معنای افزایش مداوم در سطح عمومی قیمت‌ها یا کاهش مستمر در قدرت خرید پول یک کشور موجب عدم اطمینان و در نتیجه سلب انگیزه و تاخیر در تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری می شود، تخصیص منابع را دچار اخلال می‌کند و بر سوددهی سرمایه‌گذاری تاثیر منفی دارد.

بر اساس آمارهای بازه زمانی ۸۹-۱۳۵۳ که از بانک مرکزی اخذ شده، سرمایه‌گذاری بخش دولتی، تورم، مالیات بر شرکت‌ها و نرخ بهره رابطه منفی با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی داشته است. با توجه به رابطه معکوس میان سرمایه‌گذاری و تورم، اعمال سیاست‌های موثر بر کاهش تورم، سبب تشویق پس‌اندازها، ایجاد انگیزه‌های سرمایه‌گذاری و نیز جلوگیری از فرار سرمایه از بخش تولیدی به سمت فعالیت‌های سفته بازی و دلالی می‌شود. (۳)

پژوهشی دیگر با همین موضوع می‌گوید در زمینه عوامل موثر بر سرمایه‌‏گذاری بخش خصوصی، احتمال ورود متغیرهای نرخ ارز، تولید ناخالص داخلی، مخارج دولت و تورم در سطح بالا و احتمال ورود متغیرهای نقدینگی و تسهیلات بانکی در سطح متوسط و احتمال ورود متغیرهای نرخ بهره و فضای کسب و کار در سطح پایین قرار دارد. (۴)

نیاز به پژوهش برای طراحی بستر سرمایه‌گذاری تورم‌زدا

بر خلاف تعدد پژوهش‌های صورت گرفته در زمینه پیامدهای تورم بر سرمایه‌گذاری، فقر پژوهشی آشکاری در زمینه آزمون مساله سرمایه‌گذاری در مهار تورم به چشم می‌خورد.

بر اساس قواعد اقتصاد، یکی از مهم‌ترین پیش‌نیازهای رشد تولید، تامین مالی پروژه‌های تولیدی و فراهم‌ساختن منابع مورد نیاز آن اعم از منابع انسانی، مالی، فناوری و … است و این یعنی رشد تولید بدون سرمایه‌گذاری ممکن نیست.

رشد تولید بدون توازن، پیوستگی و همآهنگی ممکن است باعث به هم ریختگی بازارهای مختلف و نیز رشد ناهمگون بخش‌های گوناگون شده و در این صورت سرمایه‌گذاری نامتوازن می‌تواند پیامدهایی نامطلوب روی شاخص تورم بر جای گذارد

بر اساس این قاعده است که ضرورت مشارکت اقتصادی مردم و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی جهت تحول تولیدی به صراحت و مکررا از سوی رهبر انقلاب مطرح شده است.

با این حال و آن‌ چه مشخص است سیاستگذاری و برنامه‌ریزی‌های اقتصادی بسیار پیچیده و دارای ظرایف پرشماری است که غفلت از آن می‌تواند نتایجی غیرقابل‌انتظار و بعضا معکوس را به دنبال آورد. به عنوان مثال رشد تولید بدون توازن، پیوستگی و همآهنگی ممکن است باعث به هم ریختگی بازارهای مختلف اعم از مسکن، خودرو، لوازم خانگی و … و نیز رشد ناهمگون بخش‌های گوناگون (تولیدات صنعتی، کشاورزی، معدن و …) شده و در این صورت سرمایه‌گذاری نامتوازن می‌تواند پیامدهایی نامطلوب روی شاخص تورم بر جای گذارد.

از سوی دیگر، برنامه‌ریزی برای جذب سرمایه و مشارکت بخش خصوصی بدون توجه به سایر عوارض مهم و بسیار حساس اقتصادی به ویژه نقدینگی با مخاطرات جدی همراه خواهد شد. به عبارتی تبدیل بخشی از نقدینگی به منابع سرمایه‌گذاری به هنر مدیریت و برنامه‌ریزی نیاز دارد تا سیاست‌گذاری‌های دستوری که سال‌ها است ناکامی آن به اثبات رسیده است.

به این ترتیب ضرورت دارد که پژوهشگران و صاحب‌نظران اقتصادی با توجه به جمیع جهات، مساله سرمایه‌گذاری چه در حوزه داخلی و چه خارجی را کانون بررسی و واکاوی‌های خود قرار داده و مولفه‌های آن را در ارتباط با هدفگذاری‌های معطوف به تورم‌زدایی و تحول وضعیت تولید مورد آزمون قرار دهند.

طبعا این امید وجود دارد که مجموعه کارگزاران نظام تا پایان سال جدید اقدامات مهمی در این دو زمینه داشته باشند اما باید گفت که توفیق دراین مسیر به چند دلیل به سادگی امکان پذیر نیست.

مرور نامگذاری سال‌های دهه ۹۰ تا امروز، نشان می‌دهد موضوع «تولید» محور نامگذاری ۹ سال از ۱۲ سال اخیر بوده است. به فهرست زیر بنگرید:

همان گونه که دیده می‌شود، در اکثر این سالها، «تولید» وجه ثابت نامگذاری سال بوده است، زمانی به ملی بودن یا رونق و جهش آن توجه شده و زمانی به مانع‌زدایی از آن یا اشتغال‌زا بودن تولید. با این حال گرچه مطابق تاکید رهبری، موضوع تولید در یک یا دو سال به نتیجه نمی‌رسد، همین تکرار نامگذاری‌ نشان می‌دهد هنوز در این مساله با هدف مدنظر فاصله زیادی داریم؛ اما علت چیست؟
مرور نامگذاری سال‌های دهه ۹۰ تا امروز، نشان می‌دهد موضوع «تولید» محور نامگذاری ۹ سال از ۱۲ سال اخیر بوده استواقعیت آن است که تولید یک پدیده چندوجهی است و رشد آن وابسته به تحقق پیش‌نیازهای متعدد است. پیش‌نیازهایی که اگر محقق نشوند، طبعا تولید رشد نخواهد داد. اگر دیگر کشورها توانسته‌اند در زمینه‌های مختلف تولید ناخالص داخلی خود را رشد دهند، به دلیل آن است که گام به گام این پیش‌نیازها را شناخته و با اولویت قرار دادن آنها، بی‌ملاحظه به تحقق آنها پرداخته‌اند.
با این حال به نظر می‌رسد در کشور ما باوجود تاکید بر اهمیت علم و دانش، صرفا علوم پزشکی و فنی و مهندسی دارای کارکرد دانسته شده و هنوز علوم انسانی به عنوان ابزار لازم حکمرانی به رسمیت شناخته نمی‌شود و به جای آن که دستاوردها و راهبردهای بعضا روشن علوم انسانی مورد استفاده قرار گیرد، به دلیل اولویت دادن برخی گرایشها و سیاستها، سعی در دور زدن روش‌های معمول با شیوه‌هایی نامرسوم داریم و طبیعی است که چندان نتیجه نمی‌گیریم.

به عنوان نمونه، همین مساله تولید به چند لازمه روشن نیاز دارد: یکی از آنها نیروی انسانی دارای دانش و مهارت و تخصص است که کشور ما در این زمینه وضعیت نسبتا خوبی دارد، اما همین مزیت نیز به دلیل ضعف اقتصاد کشور، در حال تضعیف است. در یکی دو سال اخیر، بسیاری از نیروهای متخصص کشور به مهاجرت فیزیکی یا مجازی پرداخته‌اند و دلیل آن هم این است که با کاهش ارزش پول ملی، دستمزدی که در ازای کار مشخص در داخل کشور دریافت می‌کنند، یک چندم دستمزد همان کار در کشورهای دیگر است. روشن است که جبران و جایگزین کردن نیروی انسانی کارآمد در کشور به سادگی امکان پذیر نیست و تداوم این روند، مزیت کشور در تولید را هم دچار مشکل می‌کند.

پیش‌‎نیاز دیگر تولید که برخلاف نیروی انسانی ضعف زیادی در آن داریم، سرمایه‌گذاری است؛ موضوعی که رهبر معظم انقلاب هم در پیام نوروزی امسال به آن توجه دادند: « در کنار تولید سرمایه‌گذاری مهم است. این را هم دولتیهای محترم و مکرّم توجه کنند، هم بخش خصوصی توجّه کنند، ما از لحاظ سرمایه‌گذاری در دهه‌ نود خیلی عقب ماندیم. سرمایه‌گذاری، یکی از خلأهای مهم کشور ما مسئله‌ سرمایه‌گذاری است. باید سرمایه‌گذاری انجام بگیرد که این هم کار مهمّی است.»

سیاست دولت سیزدهم در ارتقای روابط با همسایگان و کشورهای منطقه که در واپسین روزهای سال ۱۴۰۱ با چند اقدام تاثیرگذار، قرین پیشرفت شد. این رویکرد درست باید از سطح سیاسی به پیوندهای عمیق اقتصادی کشیده شود و در خصوص دیگر کشورها هم توسعه یابدرهبر معظم انقلاب به درستی به عقب ماندن کشور در سرمایه‌گذاری در دهه ۱۳۹۰ اذعان کردند و دلیل این روند که در دهه ۱۴۰۰ نیز ادامه یافته، بر کسی پوشیده نیست. در نبود سرمایه گذاری، نه تنها قدم‌های بزرگ برای رشد تولید برداشتنی نیست، بلکه با توجه به رشد فناوری‌ها و لزوم تحول، حتی حفظ سطح تولید هم دشوار است.
سرمایه‌گذاری خارجی بدون روابط طبیعی با دیگر کشورها، ثبات اقتصادی و پیش‌بینی‌پذیر بودن اقتصاد کشور امکان پذیر نیست و البته سرمایه‌گذاران داخلی نیز بدون حصول این شرایط، حاضر به ریسک قرار دادن سرمایه خود نمی‌شوند. سیاست  دولت سیزدهم در ارتقای روابط با همسایگان و کشورهای منطقه در واپسین روزهای سال ۱۴۰۱ با چند اقدام تاثیرگذار، قرین پیشرفت شد. این رویکرد درستی است که هم باید از سطح سیاسی به پیوندهای عمیق اقتصادی کشیده شود و هم در خصوص دیگر کشورها توسعه یابد.

لازمه دیگر رشد تولید، ایجاد فضای رقابت توام با شفافیت است. گرچه دشواری‌های زیادی بر سر راه تولیدکنندگان داخلی وجود دارد، حذف رقابت آنان با شرکت‌های خارجی در بلندمدت موجب پیشرفت و ارتقای کار آنها نمی‌شود.
لازمه دیگر رشد تولید، ایجاد فضای رقابت توام با شفافیت است. گرچه دشواری‌های زیادی بر سر راه تولیدکنندگان داخلی وجود دارد، حذف رقابت آنان با شرکت‌های خارجی در بلندمدت موجب پیشرفت و ارتقای کار آنها نمی‌شوددر یکی دو سال اخیر، با نامه نگاری برخی شرکت‌های لوازم خانگی به مقامات کشور و صدور دستور و هامش، ممنوعیت واردات لوازم خانگی خارجی رخ داد. اگرچه از همان زمان بسیاری از کارشناسان اقتصادی حذف رقابت را باعث کاهش کیفیت محصولات داخلی می‌دانستند، به این دغدغه توجه نشد و بعدا رهبر انقلاب نیز با گلایه از اقدام شرکتهای داخلی اظهار کردند: «حمایت‌های عملی و تبلیغاتی از تولید داخلی باید منجر به ارتقای کیفیت محصولات و همچنین ارتقای فناوری شود، اما متأسفانه در برخی صنایع به‌ویژه در صنعت خودرو به موضوع کیفیت توجه نمی‌شود و مردم نیز بحق به آنها اعتراض دارند. اگر با وجود فضای حمایتی از تولید داخل، به جای ارتقای کیفیت، قیمت‌ها افزایش یابد، مساله بدی است. زیرا نتیجه همه حمایت‌های دولتی، بانکی و جلوگیری از رقابت‌های خارجی، عملاً منجر به بالا رفتن قیمت شده است.»

اکنون که یک سال و نیم از دستورات مذکور درباره محصولات لوازم خانگی می‌گذرد، پیامدهای آن قابل ارزیابی است و می‌توان با بررسی نتایج این دستورات درباره آینده تصمیم گیری کرد.

در مجموع باید گفت، اقتصاد قوانین و رویه‌های مشخصی دارد و تحت تاثیر قواعد و شرایط عینی است. اگر نامگذاری سال باعث بررسی علت‌ها و تغییر رویکردها شود، قفل تولید امسال باز خواهد شد؛ در غیر این صورت تولید، شاهد رشد قابل توجه نخواهد بود.

اسماعیل شجاعی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در مورد گمانه زنی‌های افزایش قیمت خودرو و رشد ۷۰ تا ۸۰ درصدی قیمت خودرو، اظهار داشت: نکته اول اینکه شورای رقابت قیمتی اعلام نمی‌کند؛ شورای رقابت سیاست‌های کلی را تنظیم و دستورالعمل را به سازمان حمایت ارسال کرد و این سازمان نیز محاسبات را انجام داده و نتیجه را به کارگروه خودروی شورای رقابت ارسال کرد.

سخنگوی شورای رقابت افزود: کارگروه خودرو با بررسی این محاسبات و تصویب در صحن شورای، نتیجه نهایی را به وزارت صمت ابلاغ کرد.

وی با بیان اینکه وزارت صمت مسئول اعلام قیمت است، گفت: ما سقف قیمتی در نظر گرفته‌ایم و وزارت صمت می‌تواند پایین‌تر از قیمتی که ما ابلاغ کرده‌ایم قیمت را تعیین و اعلام کند؛ به عنوان مثال اگر شورای رقابت برای خودرویی مجوز افزایش ۷۰ درصدی داده باشد اما وزارت صمت تشخیص دهد که این خودرو باید ۳۰ درصد افزایش قیمت یابد می‌تواند نظر خود را اعمال کند، بنابراین ما عددی را اعلام نمی‌کنیم.

شجاعی در مورد اینکه بنابراین وزارت صمت حق دارد که در مجوز شورای رقابت دست ببرد، تصریح کرد: بله وزارت صمت این مجوز را دارد؛ منتهی نمی‌تواند از سقف مدنظر بالاتر ببرد و می‌تواند قیمت را پایین‌تر اعلام کند. وزارت صمت شاید به دلایل مختلف بخواهد در مجوز قیمتها دست ببرد.

وی افزود: متوسط افزایش قیمت حدود ۲۷ تا ۳۰ درصد خواهد بود.

سخنگوی شورای رقابت در مورد اینکه آیا افزایش قیمت ۱۰۰ درصدی هم داریم، گفت: ما هیچ عددی اعلام نمی‌کنیم و وزارت صمت باید اعداد را اعلام کند.

شجاعی تاکید کرد: ۱۰۰ تا ۱۵۰ درصد نسبت به قیمت موجود در بازار کاهش قیمت خواهیم داشت و قیمت‌های دلالی شکسته خواهد شد.

به گزارش خبرنگار مهر، آنچه در بودجه ۱۴۰۲ تحت عنوان یارانه دارو و البته تجهیزات پزشکی در نظر گرفته شده است، رقم ۶۹ هزار میلیارد تومان است. عددی که دولت پیشنهاد داد و نمایندگان مجلس هم آن را بدون هیچ چکش کاری قبول کردند. اما، در همان روزها که بودجه در مجلس شورای اسلامی مورد بررسی بود، خیلی از دست اندرکاران صنعت داروسازی و حوزه سلامت، نسبت به پیامدهای کمبود بودجه دارو هشدار دادند و گفتند که دچار مشکل خواهیم شد.

حالا حسینعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، خیلی زود آژیر خطر بحران کمبود دارو را به صدا در آورد تا مسئولان امر در وزارت بهداشت، از همین حالا به فکر باشند.

وی با انتقاد از کمبود منابع مالی در حوزه سلامت و بی توجهی سازمان برنامه و بودجه نسبت به این مهم، گفت: اختصاص ۶۹ هزار میلیارد تومان به یارانه دارو با توجه به طرح دارویاری و افزایش هزینه های دارو و قیمت آن و مسائل ارزی به طور قطع جوابگو نخواهد بود و شاید بتوان با این منابع برخی نیازها را برای ۴ یا ۵ ماهه نخست سال پوشش داد اما برای ۱۲ ماه به هیچ وجه جوابگو نیست ضمن اینکه هنوز مشخص نیست که بسیاری از تجهیزات پزشکی با چه ارزی قرار است وارد و منابع آن از چه مسیری تأمین شود.

وی با بیان اینکه سقف بودجه لحاظ شده برای اجرای طرح دارویاری با نیازها همخوانی ندارد، افزود: اگر به همین شکل پیش برویم با مشکلاتی در مسیر اجرای طرح دارویاری مواجه خواهیم شد و شکست می‌خورد.

شهریاری با بیان اینکه وضعیت دارو یکی از دغدغه‌های اصلی مردم است، ادامه داد: اگر تدابیر لازم اتخاذ نشود به دلیل نبود ارز ترجیحی و افزایش قیمت ارز با کمبود یا نبود دارو و تجهیزات پزشکی مواجه خواهیم بود.

وی یادآور شد: به دفعات و بارها این مسئله را گوشزد کردیم اما به نظر می‌رسد مسئولان سازمان برنامه و بودجه نسبت به این هشدارها بی توجه است و هر چقدر که تاکید کردیم ۶۹ هزار میلیارد تومان جوابگو نیست اما متأسفانه قانع نشده‌اند و این بی توجهی‌ها خلاف سیاست‌های نظام و اظهارات رئیس جمهور مبنی بر کاهش هزینه‌ها و مشکلات مردم در سال ۱۴۰۲ است.

رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس افزود: متأسفانه در عمل نه تنها کاهش هزینه‌ای نخواهیم داشت بلکه پرداختی از جیب مردم در سال جاری نسبت به سال گذشته افزایش بیشتری خواهد یافت.

البته این فقط رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، نبود که هشدار می‌دهد؛ بلکه خیلی از دست اندرکاران صنعت داروسازی کشور در ماه‌های پایانی سال ۱۴۰۱، مدام بروز بحران در صنعت دارو را هشدار می‌دادند. به طوری که محمد عبده زاده رئیس هیئت مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران، در نشست کمیته غذا و داروی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در اواخر سال گذشته، گفته بود که دارو از اردیبهشت ۱۴۰۲ گران خواهد شد.

به گفته عبده زاده، قیمت یک ماده جانبی پرمصرف تولید داخل از کیلویی ۷۰۰ هزار تومان به یک میلیون و ۳۵۰ رسیده است، چگونه تولید کننده می‌تواند نسبت به خرید این ماده اقدام کند و قیمت تمام شده دارو را ثابت نگه دارد.

در همین حال، سیدحیدر محمدی رئیس سازمان غذا و دارو، در پیام نوروزی خود وعده داده است که شاهد افزایش چشمگیر تولید دارو در سال ۱۴۰۲ خواهیم بود؛ اما به این موضوع اشاره نکرده که وضعیت قیمت دارو با توجه به نرخ تورم و بی ثباتی بازار ارز، چگونه خواهد بود.

آیا باید منتظر گران شدن و کمبود دارو باشیم یا اینکه سازمان غذا و دارو، برنامه‌ای برای ایجاد آرامش در بازار دارویی کشور دارد.

در هر صورت، آژیر خطر بحران کمبود دارو در کشور، خیلی زود به صدا در آمد تا مسئولان امر، از همین امروز به فکر تأمین داروهای مورد نیاز مردم و بیماران باشند.