ماجرا از خشکیدن درختان سر به فلک کشیده ۹۰ ساله آغاز شد. کلیپی در فضای مجازی منتشرمیشود که ۱۳ اصله درخت این خیابان خشک شده است. البته این ماجرا مسبوق به سابقه بوده است. کسبه برای دیدهشدن تابلوهایشان این درختان را هرس میکردندیا اینکه میخشکاندند. برخی درختان بیمار میشدند و میمردند. اهمیت این درختان آنقدر زیاد بود تا سال ۹۶، ۷۵۰ اصله درخت از اصفهان و تبریز با بنهای بالا آورده و به جای درختان آفتزده و خشکیده کاشته شد.
ماجرا از خشکیدن درختان سر به فلک کشیده ۹۰ ساله آغاز شد. کلیپی در فضای مجازی منتشرمیشود که ۱۳ اصله درخت این خیابان خشک شده است. البته این ماجرا مسبوق به سابقه بوده است. کسبه برای دیدهشدن تابلوهایشان این درختان را هرس میکردندیا اینکه میخشکاندند. برخی درختان بیمار میشدند و میمردند. اهمیت این درختان آنقدر زیاد بود تا سال ۹۶، ۷۵۰ اصله درخت از اصفهان و تبریز با بنهای بالا آورده و به جای درختان آفتزده و خشکیده کاشته شد.
این خیابان به واسطه نهرها و درختان چنار سر به فلک کشیدهاش مورد توجه بود و به نماد پایتخت ایران تبدیل شد تا اینکه در هفتم دیماه سال۱۳۹۰ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. اما بحث فضای سبز این خیابان همچنان مورد توجه جدی مدیران شهری بوده است.
مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت محیطزیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر تهران با اشاره به اینکه این موضوع و خشکاندن درختان مربوط به سالهای گذشته است، میگوید که «بررسی کارشناسی توسط کارشناس رسمی دادگستری و پیگیری اداره حقوقی منطقه یک، موجب رأی کمیسیون ماده ۷ شده است. براساس رأی این کمیسیون، رأی جریمه با بالاترین ضریب صادر شده و لازمالاجراست و دریافت پایان کار منوط به تعیین تکلیف درختان خشک شده است. شهرداری تهران موظف به حفظ درختان شهر است و نمیتوان از قطع و خشککردن درختان خیابان ولیعصر چشمپوشی کرد.» او با بیان این جمله میگوید: «از سال گذشته سامانهای درست شده است که درختان را در آن بارگذاری کردهاند و مشخص میشود که چه تعداد درخت قطع یا خشک شده است. درختان ملک شخصی هم در آن سامانه ثبت نشده است.
پیرهادی در رابطه با هزینه این درختان عنوان میکند: «درختانی با بن ۱۵ سانتیمتر بیشتر شامل جریمه میشود. هزینه این درختان متفاوت است. قیمت درختان خیابان ولیعصر، داخل کوچه و… با یکدیگر متفاوت است. بن درخت هم در قیمتگذاری برای جریمه موثر است. نوع درخت در میزان جریمه موثر است و هر یک فرمول مشخصی دارد. ظاهرا هر یک از درختان خیابان ولیعصر که خشک شده، بیش از یک میلیارد تومان قیمت دارد و ۱۲ اصله این درختان بیش از ۱۳ میلیارد تومان جریمه را شامل میشود که کسی که آنها را خشک کرده باید بپردازد.»
نگران ساختوساز ده طبقهای حوالی ولیعصر هستیم
ساختوساز در حاشیه خیابان ولیعصر خود به یکی از عوامل حذف درختان میراثی تبدیل شده است. علی اعطا، عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر پنجم و متخصص حوزه شهرسازی در رابطه با وضعیت ساختوساز در حاشیه خیابان ولیعصر به «شهروند» میگوید: «وقتی عکسهای قدیمیتر را نگاه میکنیم، عمدتا متوجه میشویم این درختان کمتر شده و تعدادی قطع یا خشک شدهاند که دلایل مختلفی دارد. یک دلیل به ساختوسازها بازمیگردد. معمولا زیرزمینهای عمیقی دارند مه مسیر قناتها را مسدود میکند و مسیر آبهای زیرزمینی خیابان ولیعصر که تعدادشان هم کم نیست، حالت سابق خود را از دست میدهند. موضوع قناتها مختص ولیعصر نیست و در همه جای تهران این اتفاق افتاده و در ساختوساز شهری به قناتها توجه نشده است.»
اعطا با اشاره به اینکه برخی گودبرداریها به ریشه درختان لطمه زده و برایشان مشکل ایجاد کرده است، بیان میکند: «گاهی وقتی ساختوسازی انجام میشود، چند سال زمینی کارگاه ساختمانی است، مواد و مصالح ساختمانی پای این درختان میریزد که اثر منفی روی محیطزیست دارد. ساختمانهای بلندی که ساخته شده، سایهای که ایجاد کرده، باعث شده درختان اکثرا به سمت مرکز خیابان خم شوند، از پارکوی تا تجریش این نمونه دیده میشود، زیرا درختان میخواهند جذب نور داشته باشند.»
او عنوان میکند: «میراث طبیعی در خیابان ولیعصر اهمیت دارد و دغدغه ایجاد میشد که ساختوساز بلند مرتبه در آنجا ایجاد نشود. خیابان ارزش تاریخی و فرهنگی دارد، به خصوص وقتی برای ثبت جهانی مطرح است، باید از آن حفاظت کرد. در دوره گذشته پیگیری کردیم طرح تفصیلی اصلاح شود تا امکان ساختوساز بلند نداشته باشد که اواخر دوره این اتفاق رخ داد و ساختوساز آن با محدودیت پنج طبقه روی همکف اصلاح شد.»
اعطا به قسمتهایی از پایتخت که تحت تاثیر این چنارها قرار دارد اشاره میکند: «بخشهای پایین خیابان ولیعصر یعنی منطقه ۱۱، چون بافت تاریخی است، تعداد طبقات کمتر از پنج تاست و محدودیت بافت تاریخی دارد. ولیعصر دو خطر تهدیدش میکند؛ یکی اینکه طرح تفصیلی دوباره تغییر نکند. ممکن است استدلال و توجیهی بیاورند که طرح تفصیلی باید دست را بازتر کند که تعداد طبقات را بالاتر ببرد. نگرانی دوم این است که برخی پلاکها را در کمیسیون ماده ۵ ضوابط جداگانه بگذارند و به ساختمان ۱۰ طبقه تبدیل نشود.»
این متخصص حوزه معماری و شهرسازی از ساختوساز حاشیه ولیعصر ابراز نگرانی میکند: «همه اینها مربوط به پلاکهای بر خیابان است و اصلاح طرح تفصیلی درخصوص لایه اول است، ولی پلاک دوم و سوم به فاصله از خیابان ضوابطش تغییر نکرد و فرصت نشد درخصوص لایههای دوم و سوم بازنگری انجام دهیم. چون آنها هم در محدوده ولیعصر هستند و روی خیابان بیتاثیر نیست. خیابان ولیعصر به عنوان میراث طبیعی فرهنگی تهران موضوع مهمی است که باید نسبت به آن حساسیت داشت تا بیش از این لطمه نبیند. زیرا در یکی دو دهه گذشته لطمه دیده و ساختمانهای حجیمی را تشکیل داده است.»
زندان به جای جریمه
انتشار کلیپی از خشککردن درختان ولیعصر برای سوداگری ساختوساز میتواند زنگ خطری برای سایر چنارهای پرخاطره این خیابان میراثی باشد. طرح تفصیلی اجازه ساختوساز تا پنج طبقه در لایه اصلی کنار خیابان و بیش از آن در لایه دوم و سوم خیابان ولیعصر را میدهد. همانگونه که عنوان شد ساختوساز یکی از عوامل قتلعام درختان ولیعصر بوده است.
این در حالی است که جریمه خشکاندن یا قطع این درختان خیلی کمتر از سوداگری زمین و ملک در منطقه یک پایتخت و حاشیه ولیعصر است. مالک یک برج حاضر است یکمیلیارد برای قطع درخت ۸۰ ساله بدهد، اما با ساختن ساختمانی بلندمرتبه و بیش از آنچه عنوان شده است، سود چند صد میلیاردی را نصیب خود کند.
خونبهای درختان ولیعصر جریمه نیست، بلکه قصاص قاتلان طبق قانون میتواند زندان باشد تا مالکان زمین اجازه دستدرازی به دارایی این مرز و بوم را ندهند و با قصاص مالی سر چنارهای ولیعصر را زیر آب نکنند.