به گزارش امروز خراسان جنوبی؛ کتاب‌خانه سیار روستایی کانون با حضور در روستاهای تحت پوشش خود در بخش دستگردان طبس، با اجرای برنامه‌هایی از قبیل قصه گویی، معرفی و روخوانی کتاب، پخش فیلم و… کودکان ونوجوانان را با شخصیت‌های عاشورایی آشنا می کند.

به گزارش امروز خراسان جنوبی، مرکز فرهنگی و هنری کانون در شهرستان بشرویه با اجرای برنامه‌های فرهنگی، هنری و ادبی مخاطبان خود را با فرهنگ عاشورا بیشتر آشنا می کند.

برهمین اساس یکی از برنامه‌های خلاق این مرکز برگزاری کارگاه سفال و ساخت کتبیه‌های سفالی است که در این کارگاه مربیان  با معرفی کتاب «نیک نامان» از کودکان و نوجوانان خواستند تا کتیبه‌های کوچک گلی از القاب و اسامی امام حسین(ع) بسازند.

حاصل دست سازه‌های اعضا در این کارگاه نمایشگاه کوچک محرمی شد که اعضا با جاشمعی‌های دست ساخته خودشان آن را  تزیین کردند.

گفتنی است: اعضای نوجوان این مرکز با دو کتاب «پدر عشق پسر» و «آفتاب در حجاب »و سید مهدی شجاعی خالق این دو اثر مذهبی نیز آشنا شدند و زوایای پنهان حادثه کربلا و حال و هوای حضرت زینب (س)و حضرت علی اکبر(ع)را از دریچه‌ای نو مطالعه کردند.

معرفی و وقایع  ایام محرم و معرفی شخصیت‌های عاشورا از دیگر از برنامه‌های شاخص این مرکز در دهه اول محرم بود.

به گزارش مهر آئین و مراسم تعزیه و شبیه خوانی سابقه و ید طولانی در ایام عزاداری دارد. این مراسم نمادین در برخی نقاط خراسان جنوبی اگرچه هنوز هم پابرجاست و اجرا می‌شود اما چراغ این آئین دیگر فروغ گذشته را ندارد.

پژوهش‌ها نشان می‌دهد که آئین تعزیه خوانی و شبیه گردانی از قدیمی ترین آئین‌های محرم با اثر گذاری بسیار از دیرباز در نقاط مختلف خراسان جنوبی برگزار می شده است و طی سال‌های اخیر به دلایل مختلف چراغ آن کم فروغ تر شده است.

کوس جنگ، صدای سم ستوران و گرد و خاک برخواسته از حرکت اسب‌ها بر دور میدان غرق به خون، زرق و برق شمشیرها زیر نور آفتاب سوزان، ناله و افغان کودکان و زنان در بند، خیمه‌های سوزان. نقال می‌خواند و چشمه‌های اشک بر پهنای صورت جاری می‌شود. نمایشی اثرگذار و گوشه‌ای از مراسم تعزیه است. گاه صدای ناله و نفرین به گوش می‌رسد. نامسلمان شمشیر را نکش. صحنه‌ای از واقعه کربلا رقم می‌خورد.

تعزیه، نمایش مقابله نور با ظلمت است و تعزیه‌خوانان که نقل مصیبت می‌کنند. تعزیه خوانی مراسمی که جایگاه کهن در آئین خراسان جنوبی دارد.

آئینی اثرگذار اما فراموش شده

مسئول حوزه پژوهش اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی با اشاره به برگزاری این آئین تأثیر گذار در برخی نقاط استان گفت: تعزیه در لغت به معنای نمایش مذهبی، سوگواری، عزاداری و یاد بود عزیزان است اما در اصطلاح نوعی نمایش مذهبی است.

سید احمد برآبادی افزود: در بعضی از روستاهای استان هنوز تعزیه برگزار می‌شود و در شهر بیرجند و برخی از روستاها این نمایش مردمی منسوخ شده در حالی که در گذشته تعزیه یکی از اصلی ترین مراسم عزاداری ماه محرم به شمار می‌رفت.

وی گفت: تعزیه یا شبیه خوانی نمایشی است که در آن یکی از وقایع کربلای حسینی را اجرا می‌کنند که عده‌ای با برپا کردن علم و خیمه مراسم تعزیه را شروع می‌کنند.

برآبادی با بیان اینکه وقتی مقدمات فراهم شد، شخصی به وسیله بلند گو و یا نواختن طبل افراد محل را به شبیه خوانی دعوت می‌کند، گفت: در حال حاضر در بیش‌تر مناطقی که شبیه خوانی هنوز از رواج نیفتاده، فقط در روز عاشورا این مراسم را اجرا می‌کنند.

وی با بیان اینکه این رسم و آئین به شماره ۲۷ در فهرست معنوی کشور (ناملموس) به ثبت رسیده است، افزود: تعزیه در گذشته به شکل امروزی برگزار نمی‌شده است و به طور کلی تعزیه‌ها در ایام گذشته اغلب بدون کلام بوده و به جای تعزیه خوانی مراسم تعزیه گردانی برپا می شده است.

تعزیه تنور خولی

برآبادی با بیان اینکه در برخی نقاط خراسان جنوبی مانند قهستان تعزیه گردانی «تنور خولی برگزار می‌شود، گفت: در این مراسم چند نفر با اسب دوانی و حمل تنور و…. شبیه اجرا و مراسم تشییع جنازه امام حسین (ع) را به صورت نمادین برگزار می‌کنند.

به گفته مسئول حوزه پژوهش اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی، این تعزیه که نمونه‌ای از قدیمی ترین مراسم تعزیه گردانی در خراسان جنوبی است، بی کلام و جنبه نمایشی دارد.

وی با اشاره به سابقه آئین شبیه گردانی در خراسان جنوبی و ورود کلام به این آئین، اظهار کرد: این شبیه گردانی‌ها در ابتدا بدون نسخه بوده و در گذر زمان با نسخه نویسی، فهرست نویسی، ارائه نقش‌های متفاوت همراه شده است.

برآبادی ادامه داد: همچنین این شبیه گردانی‌ها دارای موافق و مخالف خوان، نقش فهرست خوان و مردمی بوده و با گذر زمان دچار تغییر و تحولات بسیاری شده و دیگر آلات مانند طبل، سنج و… وارد تعزیه شده است.

وی ادامه داد: در دوره پهلوی که تعزیه خوانی ممنوع و سبب شد تا اجرای مراسم‌های اثرگذار تعزیه کم فروغ شود و چون برای اجرا و یادگیری تعزیه محدودیت‌ها بسیار بوده، تعزیه خوانی دیگر امروزه گستردگی گذشته را ندارد.

سابقه تعزیه خوانی

یک نویسنده و پژوهش گر خراسان جنوبی هم در گفت و گو با مهر تعزیه یا شبیه‌خوانی را نمایشی معرفی کرد که در آن یکی از وقایع کربلای حسینی را به نمایش می‌گذارند و اظهار کرد: تعزیه خوانی برای همه امامان، پیامبران و انواع مراسم‌های مذهبی وجود دارد.

حسین زنگویی ادامه داد: اما بسیاری این را نمی‌دانند و در کنار عدم آگاهی عواملی مانند کمبود امکانات، اعتقادات و نبود شمر خوان و … این تعزیه‌ها فروغ گذشته را ندارد و در واقع شاهد مغفول ماندن مراسم تعزیه خوانی و شبیه گردانی هستیم.

وی با اشاره به شباهت و سابقه تعزیه خوانی و تعزیه سرایی در استان از برگزاری مجالس شبیه خوانی و تعزیه نامه‌ای تنظیم شده در سال ۱۲۱۵ هجری قمری بر روی کاغذهای روسی در روستای گازار، گفت: مجموع از از این قبیل موارد و همچنین وجود حسینیه‌های مختلف و سروده‌های کهن حکایت از سابقه تعزیه خوانی و شبیه گردانی در این استان دارد.

زنگویی با بیان اینکه پژوهش‌های میدانی نشان می‌دهد که در گذشته بسیار پر رونق بوده است، افزود: تا آنجا که شوکت الملک در ایام محرم و صفر گروه تعزیه خوان و تعزیه گردان از یزد را به خراسان جنوبی دعوت می کرده و تعزیه در حسینیه شوکتیه برگزار می شده است.

وی با بیان اینکه اما امروزه وجود رسانه‌های مختلف، اعتقادات و اینکه افراد کمتر حاضر به اجرای نقش شمر و … می‌شوند، افزود: کمبود امکانات نمایشی، عدم تربیت بازیگر و نقش گردان مناسب با ویژگی‌های هر شخصیت سبب شده تا تعزیه فراموش شود.

زنگویی از تأثیر گذاری بسیار آئین تعزیه خوانی گفت و افزود: در دیرباز ایرانیان تعزیه سیاوش خوانی داشتند و به سبب اعتقادات و هویت دینی و ملی رو به تعزیه خوانی برای تراژدی پر از مصیبت امام حسین (ع) روی آورده و آن را بسیار شورانگیز برگزار می‌کردند.

وی بیان کرد: هنوز هم در برخی نقاط استان مانند در روستای خنگ تعزیه صحرای کربلا در روز عاشورا و تعزیه حضرت ابوالفضل (ع) در روز تاسوعا، در روستای مهمویی نیز تعزیه‌های حر، حضرت امام حسین (ع)، حضرت علی اکبر (ع)، حضرت ابوالفضل (ع) و وفات پیغمبر (ص) برگزار می‌شود.

زنگویی ادامه داد: همچنین در روستای درخش و آسیابان در روز هفتم محرم تعزیه‌خوانی مسلم‌بن عقیل، در روز هشتم تعزیه علی اکبر (ع)، روز نهم تعزیه حضرت ابوالفضل (ع) و در روز عاشورا تعزیه صحرای کربلا برگزار می‌شود.

این مراسم نمادین در برخی نقاط خراسان جنوبی اگرچه هنوز هم پابرجاست اما دیگر این آئین بسیار اثر گذار به شور گذشته نیست و می‌طلبد برای شور هر چه بیشتر تعزیه خوانی امکانات بیشتر فراهم شود و این مسئولین فرهنگی استان هستند که می‌توانند گام مؤثری در این حوزه بردارند و برای تعزیه خوانی در مراسم‌های مختلف با تربیت افراد با ویژگی‌های مناسب هر نقش اقدام کنند.

علیرضا عباس‌زاده در دومین نشست شورای معادن استان در سال جاری با بیان اینکه باید از خروج خام مواد معدنی استان جلوگیری شود، اظهار کرد: در این زمینه علاوه بر اینکه تکلیف قانونی وجود دارد، براساس تشخیص شورای معادن استان مواد اولیه باکیفیت و منحصر به‌فرد خراسان جنوبی، نباید به صورت خام از استان خارج شود.

وی با اشاره به اینکه بسیاری از مواد اولیه صنعت در استان ما تأمین می‌شود، تصریح کرد: سنگ آهن و بنتونیت جزو مهمترین آنهاست.

معاون استاندار خراسان جنوبی اظهار داشت: خراسان جنوبی بهترین مواد بنتونیت کشور را به خود اختصاص داده است.

عباس زاده متذکر شد: به منظور جلوگیری از خام‌فروشی مواد معدنی، آهن و بنتونیت به عنوان مواد اولیه بسیاری از صنایع کشور ابتدا در استان حداقل یک مرحله فرآوری شده، سپس در اختیار صنایع بالادستی قرار می گیرند.

وی ادامه داد: در زمینه مواد معدنی آهن و بنتونیت قرار شد طی سه سال با شرایطی که مشخص می‌شود فروش این مواد منحصر به مرحله فرآوری در داخل استان شود.

به گفته وی؛ برای سایر مواد معدنی نیز در استان برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری خواهد شد تا از خروج مواد اولیه خام جلوگیری شود.

معاون استاندار خراسان جنوبی گفت: اگر این مرحله را برای بقیه معادن فعال استان هم انجام دهیم، در نهایت طی سه سال از خام‌فروشی مواد اولیه مورد نیاز صنایع موجود در کشور جلوگیری خواهد شد.

عباس زاده درباره جزء ۴ بند الف ماده ۴۳ قانون برنامه ششم توسعه درخصوص وضعیت پرونده‌های مالیاتی معادن نیز گفت: براساس این قانون حساب‌های بانکی و گردش مالی خرید و فروش معادن با رعایت ضوابط قانونی باید در استان‌های محل ذخایر معدنی انجام شود.

عباس زاده افزود: باید دفاتر مالی و قانونی مربوطه در استان های مذکور مستقر شوند و حوزه مالیاتی آنها در همان استان‌ها تعیین شود و شورای معادن نیز موظف است بر اجرای این بند قانونی نظارت کند.

وی با تأکید بر اینکه اجرای این قانون در استان از اهمیت زیادی برخوردار است، اظهار داشت: انجام بخشی از گردش مالی این شرکت‌ها و پرداخت مالیات، سبب تقویت بنیه اقتصادی استان می‌شود.

به گفته وی؛ اجرای این قانون وظیفه سازمان امور مالیاتی کشور است و قرار شد موضوع از طریق وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان امور مالیاتی پیگیری شود.

معاون استاندار خراسان جنوبی با اشاره به جزء ۵ بند الف ماده ۴۳ قانون برنامه ششم توسعه نیز افزود: طبق این قانون در مواردی که به دلیل بهره‌برداری از معادن و فعالیت های معدنی خسارت‌هایی به اهالی ساکن در منطقه و بخش کشاورزی آنها برسد، علاوه بر عوارض آلایندگی، با تصویب شورای معادن استان تا یک درصد فروش آنها پس از واریز وجه به خزانه استان نزد خزانه‌داری کل کشور به جبران خسارت‌های مذکور و در صورت وارد شدن آسیب‌های عمومی به فعالیت‌های بهداشتی، درمانی و عمرانی مورد نیاز منطقه درگیر اختصاص می یابد.

عباس زاده تأکید کرد: فعالیت‌های معدنی ممکن است خسارت هایی به بخش کشاورزی، بهداشت، راه‌های روستایی، منابع طبیعی یا محیط زیست وارد کند که دستگاه‌های تخصصی باید میزان خسارت‌ها را احصا کنند تا یک درصد سهم فروش معادن برای جبران خسارت‌ها هزینه شود.

وی گفت: در این زمینه دستگاه‌های مربوطه باید میزان خسارت های معادن را در مناطق مختلف شناسایی کرده و از این ظرفیت استفاده کنیم.

به گزارش مهر فعالیت هیئت‌ها و حسینیه‌ها در خراسان‌جنوبی سابقه‌ای دیرین دارد که قدمت حسینیه‌های در بافت تاریخی شهر بیرجند نشان صحت این گفته است.

از حسینیه نام آشنای امام رضا (ع) تا حسینیه کبابی‌ها و حسینیه گود از مکان‌های مذهبی شهر بیرجند است که ریشه‌های تاریخی آن نشان می‌دهد که مردم جنوب خراسان از دیرباز محب اهل بیت (ع) و به ویژه سیدالشهدا (ع) بوده و آئین‌های مختلفی را در روزهای عزاداری برگزار می‌کردند.

معرفی این آئین‌ها، حسینیه‌ها و هیئت‌های قدیمی بیرجند بی شک می‌تواند به رونق گردشگری مذهبی نیز کمک کند و فرهنگ دیرین مردم خراسان جنوبی را به دیگر هم وطنان و حتی به مردم دیگر کشورها نشان دهد.

ایام ماه محرم فرصت مناسبی است که این آئین‌های دیرینه و هیئت‌های قدیمی شهر را بیشتر بشناسیم و بررسی کنیم این مؤلفه‌ها چقدر می‌تواند در رونق گردشگری مذهبی مؤثر باشد.

قدیمی‌ترین هیئت‌های شهر

محمدعلی خالدی، مسئول هیئت صاحب الزمانی (عج) بیرجند در این زمینه اظهار کرد: هیئت صاحب الزمانی (عج) در کنار هیئت ابوالفضلی و هیئت حسینی جزو قدیمی ترین و تاریخی‌ترین هیئت‌های شهر بیرجند است.

وی با اشاره به اینکه از گذشته در هیئت صاحب الزمانی هیئت ویژه کودکان نیز داشتیم، بیان کرد: این هیئت برای کودکان و نوجوانان بین ۶ تا ۱۲ است و برنامه‌های ویژه‌ای را دنبال می‌کرد.

مسئول هیئت صاحب الزمانی بیرجند گفت: در دهه ۴۰- ۵۰ حضور هیئت‌ها در خیابان‌ها با شور و احساس خاصی بود که تا عمق جان نفوذ می‌کرد.

خالدی بیان کرد: در شهر بیرجند روز تاسوعا اکثر هیئت‌ها در حسینیه امام رضا (ع) جمع و شروع به عزاداری می‌کردند که تا ظهر ادامه پیدا می‌کرد.

نگاهی به عزاداری در دهه ۶۰ بیرجند

وی گفت: خاطرم هست در دهه ۶۰ به همت سرهنگ مؤمن و محب اهل بیتی به نام جناب سرهنگ پناهنده به سمت پادگان بیرجند می‌رفتند و آنجا نیز عزاداری آبرومندی برگزار می‌شد.

مسئول هیئت صاحب الزمانی (عج) بیرجند اظهار کرد: این عزاداری با حضور سربازان و کارکنان پادگان بسیار ارزشمند بود چون گاه در بین سربازان شهرهای دیگر مداحان زبر دستی وجود داشتند که از آن‌ها نیز استفاده می‌کردیم.

خالدی ادامه‌داد: به جرأت می‌توانم بگویم عزاداری در پادگان یکی از خالص‌ترین عزاداری‌هایی بود که مشاهده کردم.

وی گفت: از دیگر سنت‌های قدیمی عزاداری این است که در ایام محرم و صفر سقف بسیاری از حسینیه‌های شهر بیرجند چون حسینیه کبابی‌ها را با چادر و یا برزنت می‌پوشاندند.

مسئول هیئت صاحب الزمانی (عج) بیرجند اظهار کرد: هیئت‌های موجود در سطح شهر بیرجند از دل همان سه هیئت قدیمی شهر بیرجند (هیئت حسینی، هیئت صاحب الزمانی و هیئت ابوالفضلی) شکل گرفته‌اند.

سابقه هیئت ابوالفضلی بیرجند

حاج غلامحسین علیزاده، مسئول هیئت ابوالفضلی بیرجند نیز در این زمینه اظهار کرد: سابقه فعالیت هیئت ابوالفضلی در شهر بیرجند به حدود یک قرن قبل برمی‌گردد که توسط بزرگواری به نام عبدالوهاب شاهسونی تأسیس شده است.

وی اظهار کرد: با توجه به محدودیت‌هایی که در زمینه عزاداری در آن زمان وجود داشته تأسیس هیئت و عزاداری با سختی انجام شده است.

مسئول هیئت ابوالفضلی بیرجند (ع) با اشاره به اینکه از حدود ۱۵ سال قبل هیئت ابوالفضلی در محل مصلی فعالیت خود را داشته است، بیان کرد: معنی نوحه خوانی و عزاداری واقعی را می‌توانیم در همان عزاداری‌های قدیمی هیئت‌ها ببینیم در حالی که امروزه گاه متأسفانه به سمت نمایش رفته‌ایم.

علیزاده با تأکید بر اینکه هیئت‌ها در واقع دانشگاه امام حسین (ع) بودند، یادآور شد: خاطرات بسیار دلنشینی از عزاداری‌های در حسنیه گود، حسینیه بی بی آخوند و حسنیه آخوند به خاطر دارم.

وی با اشاره به اینکه در دهه ۶۰ به دعوت یک سرهنگ مؤمن هیئت‌ها به سمت پادگان می‌رفتند و آنجا عزاداری با شکوهی برگزار می‌کردند، یادآور شد: گذشته در هیئت‌ها در کنار بیرق سیدالشهدا (ع) سادات و یا پیرغلامان حضور داشتند که به نوعی تکریم این بزرگواران بود.

یادی از درگذشتگان در عاشورا

مسئول هیئت ابوالفضلی بیرجند یادآور شد: علت اینکه هیئت‌های بیرجند در روز عاشورا به سمت قتلگاه و یا همان بهشت متقین شهر حرکت می‌کنند یادآوری از درگذشتگان در این روز عزیز است.

احمد کاشانی، مدیر انجمن گردشگری پایدار خراسان جنوبی نیز اظهار کرد: این نکته فرهنگی بسیار مهم است که در شهر بیرجند هیئتی (هیئت صاحب الزمانی) از حدود ۱۰۰ سال پیش در کنار هیئت ویژه بزرگسالان برای کودکان و نوجوانان نیز هیئتی داشته است.

وی بیان کرد: وجود هیئت ویژه کودکان بی شک در نهادینه کردن فرهنگ عاشورایی نقش آفرین است که امروزه نیز می‌تواند مورد توجه خانواده‌های ما قرار گیرد.

۵۶ حسینیه در محدوده بافت قدیمی بیرجند

مدیر انجمن گردشگری پایدار بیرجند گفت: در کتاب بیرجند نامه نوشته دکتر جمال رضایی مطرح شده در محدوده قلعه پایین شهر بیرجند و ارگ بهارستان حدود ۵۶ حسینیه وجود داشته و تاریخچه مختصری نیز از این حسینیه‌ها نوشته شده است.

کاشانی یادآور شد: حسینیه نواب، حسینیه گود، حسینیه کبابی‌ها و حسینیه امام رضا (ع) از جمله این حسینیه‌های قدیمی هستند.

وی گفت: در بیرجند مرسوم بوده به واسطه آنکه همه افراد با توجه به شغل خود بتوانند از مراسم عزاداری استفاده کننده در زمان‌های مختلف از صبح، ظهر و بعد از نماز مغرب و عشاء مراسم‌های مختلف برگزار می شده است.

مدیر انجمن گردشگری پایدار با اشاره به اینکه گردشگری مذهبی می‌توانند از زیارت امامان (ع) امامزادگان شروع شود، اظهار کرد: استفاده از معماری فاخر ایرانی و اسلامی مساجد و حسینیه‌های کهن نیز از دیگر جاذبه‌ها در گردشگری مذهبی است که مسجد ۷۰۰ ساله قاین و مسجد جامع تون و چهار درخت در بیرجند، حسینیه امام رضا (ع) از جمله این مساجد هستند.

کاشانی با تأکید بر اینکه آئین‌های عاشورایی و محرم نیز از دیگر شاخه‌های گردشگری مذهبی است، بیان کرد: بی شک توجه به این موارد می‌تواند در معرفی فرهنگ مذهبی شهر و استان ما نیز تأثیرگذار باشد.

وی یادآور شد: بسیاری از هیئت‌های شهر بیرجند با بیش از ۱۰۰ سال قدمت قابلیت ثبت شدن به عنوان فهرست آثار ناملموس فرهنگی مردم خراسان جنوبی را دارند.

آئین‌های عاشورایی، حسینیه‌های قدیمی شهر بیرجند و … همه و همه بخش‌های جدایی ناپذیر از فرهنگ مردم خاوران هستند که باید آن را بشناسیم و بشناسانیم تا ریشه‌هایمان را گم نکنیم.

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: این روزها خراسان جنوبی حال و هوای دیگری دارد. شهر به شهر، روستا به روستا و کوچه به کوچه‌اش جامه عزا پوشیده و در فاصله‌های نزدیک به هم در محله‌ها و خیابان‌ها محمل‌های عزا برپاشده است. گویا همه شهر یکپارچه سیاه پوش حسین فاطمه شده‌اند.

غروب که می‌شود، بوی اسپند از ایستگاه‌های صلواتی به مشام می‌رسد. کوچک و بزرگ با پای دل آمده‌اند تا با شریک شدن در برپایی مراسم عزای حسین (ع) عقده دل بگشایند و با دستانی خالی، توشه آخرت شأن را پر کنند.

این عاشقانه‌ها از روزها قبل از عاشورا شروع می‌شود. خیمه‌ها در شهر پا می‌گیرد، دیوارها و خیابان‌ها سیاه‌پوش می‌شوند و نوحه‌های محلی در روستاهای دورافتاده ضجه می‌زنند.

این حکایتی تازه نیست بلکه از ۱۴۰۰ سال پیش در سینه تاریخ می‌پیچید و مردمان هر دیار با آداب مخصوص خودش عزای سید شهیدان را به سوگ می‌نشینند. در خراسان جنوبی هم همه ساله عزاداری ماه محرم با آئین‌های سنتی و با شور و عشق خاص مردم به اباعبدالله الحسین (ع) برگزار می‌شود.

آئین ۲۵۰ ساله «بیل زنی» در خوسف

«بیل‌زنی» یکی از آئین‌های ویژه مراسم سوگواری امام حسین (ع) بوده که بنا به شواهد تاریخی بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ سال قدمت دارد. این مراسم در هیچکدام از شهرهای ایران به چشم نمی‌خورد و تنها در شهرستان خوسف از خراسان جنوبی برگزار می‌شود.

این مراسم که به عنوان تبرک کردن بیل‌ها و دفع آفات از مزارع و محصولات کشاورزی بوده، همزمان با ظهر عاشورا برای ابراز محبت دلدادگان حسین ابن علی (ع) برگزار می‌شود.

مراسم بیل‌زنی نوعی شبیه‌سازی از طایفه کار «بنی‌اسد» در صحرای کربلا بوده که پس از سه روز و سه شب پیکر شهدا را با بیل یا ابزاری دیگر به خاک سپردند.

بیل زنی نماد رویارویی جبهه کفر و حق

اهالی شهرستان خوسف بر این اعتقادند که اگر بیل نزنند، سال خوبی برایشان نیست و به محصولاتشان آسیب می‌رسد.

در این مراسم کشاورزان خوسفی ظهر روز عاشورا در محل حسینیه این شهر دور هم گرد می‌آیند و سربیل های خود را نظم و ریتم خاصی و به صورت هماهنگ بر یک دیگر می‌زنند.

برای برپایی این مراسم دو دسته ۱۵ نفری که در مجموع چهار دسته هستند، تشکیل می‌شود. افراد بیل در دست، دایره‌وار در کنار هم بیل‌هایشان را به طرف آسمان می‌برند و هر فرد در حال حرکت به هوا پریده و تیغه بیل‌ها را به هم می‌زنند و همه یک صدا و با آهنگی مخصوص می‌گویند «حیدرعلی» و همزمان بیل‌ها نامنظم و با شتاب به یکدیگر می‌خورند.

بنا به گفته پیر غلامان خوسفی، به هم خوردن بیل‌ها در روز عاشورا نماد رویارویی لشکریان کفر و لشکریان امام حسین (ع) است که جنگ لشکریان یزید بر علیه لشکر کوچک امام حسین (ع) و مظلومیت ایشان را نشان می‌دهد.

اعتقادات خوسفی ها برای مراسم بیل زنی

یکی از شهروندان خوسفی در گفت و گو با مهر بیان کرد: مراسم بیل زنی نوعی شبیه سازی از عزاداری و تلاش طایفه بنی‌اسد در صحرای کربلا است که پس از سه شبانه روز در ۱۳ محرم سال ۶۱ هجری در میان حزن و اندوه، پیکر مطهر شهدا را با بیل و یا ابزار دیگری که در دست داشتند به خاک سپرند.

محمد ایمانی ادامه داد: این مراسم نماد حزن بی پایان مردم این دیار برای دفن جسم‌های آسمانی، مانده در زیر آفتاب صحرای کربلا بوده که هر سال در روز عاشورا و تاسوعا خود را در میان سیل عزاداران حسینی جلوه گر می‌کند.

وی گفت: مردمان خوسف اعتقاد دارند که اگر بیل‌های خود را در روز عاشورا با خود به همراه ببرند برای آن‌ها موجب برکت می‌شود.

ایمانی اظهار کرد: کشاورزان هم معتقد هستند که وقتی بیل‌هایشان را با خود به همراه ببرند محصولات کشاورزی آنها از دست آفت‌های گوناگون در امان خواهد بود.

نحوه برگزاری مراسم

یکی دیگر از شهروندان خوسفی در گفت و گو با مهر بیان کرد: در این آئین سنتی عزاداران هیئت‌های مذهبی ظهر عاشورا پس از اقامه نماز ظهر و عصر و صرف ناهار بلافاصله به اجرای مراسم می‌پردازند.

علی یارمحمدی ادامه داد: نخل‌ها و دسته‌های سینه زنی، زنجیرزنی و بیل زنی از محل استقرار هیئت خود به سمت خیابان شهید مطهری به حرکت در می‌آوردند و با عزاداری، نوحه سرایی و مرثیه خوانی و سردادن شعارها و نوحه‌ها، با نظم خاصی وارد قتل گاه حسینیه صاحب‌الزمانی (عج) شده و به اجرای مراسم می‌پردازند.

وی اظهار کرد: این مراسم از میراث‌های معنوی مردمان خراسان جنوبی محسوب می‌شود که در فهرست میراث‌های معنوی کشور ثبت شده است.

یار محمدی با بیان اینکه مراسم «بیل زنی» نزدیک به ۲۵۰ سال قدمت دارد، افزود: این مراسم که توسط «ملأ علی اکبر خوسفی»، بنیان گذار حوزه علمیه خوسف بنا نهاده شده تنها در شهر خوسف برگزار و در شهرستان‌های دیگر به چشم نمی‌خورد

بنا به گفته کارشناسان میراث فرهنگی خراسان جنوبی، مراسم بیل زنی به شماره ۵۰۸-۹۱/۰۶/۲۰ در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.

به گزارش  ایرنا همزمان با دهم ماه محرم و روز عاشورا در خراسان جنوبی نیز عزاداری‌ها، مداحی‌ها و سوگواری به اوج خود رسیده و این استان یکپارچه عزا و ماتم است.

ابراز ارادت و دلدادگی مردم این دیار به امام حسین (ع) و شهدای کربلا در فضای شهرها و روستاها طنین‌انداز شده است و عاشقان اهل بیت (ع) ندای «لبیک یا حسین» و «یالثارات الحسین» را امروز در نقطه‌ای فراتر از ۱۴۰۰ سال تاریخ، فریاد می‌زنند.

کوچه‌ها و خیابان‌های شهر بیرجند نیز امروز حال و هوای خاصی دارد و دسته‌های عزاداری از سراسر شهر به سمت قتلگاه (بهشت متقین) حرکت کردند.

حال و هوای عاشورایی مردم پس از دو سال کرونایی قابل وصف نیست؛ لباس و عَلَم سیاه، خیمه‌ها و کجاوه‌ها، حرکت قافله نینوا و فریاد «لبیک یا حسین» از گوشه گوشه گودی قتلگاه بیرجند شنیده می‌شود.

طبق رسوم همه ساله مردم و هیات‌های عزداری در روز دهم محرم‌ در محلی به نام قتلگاه بیرجند که به بهشت متقین شهر معروف است گرد هم می‌آیند و به عزاداری می‌پردازند.

امروز مزار بیرجند شاهد حضور هزاران نفر از مردان و زنان، جوانان و پیران و هیات‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی است.

حضور کودکان و نوجوانان در کنار افراد میانسال و مسن قابل توجه است و این حضور ثابت کرده که عشق به امام حسین (ع) و خوبی‌ها سن و سال، مکان و زمان نمی‌شناسد.

مردم دیار خراسان جنوبی همواره برای از دست رفتگان خود عزت و احترام خاصی قائل بوده و معتقدند با اینکه عزیزانشان دیگر در این دنیا حضور ندارند اما روحشان آگاه و هوشیار است لذا علاوه بر پنجشنبه‌ها، در روزهای خاص از سال نیز بر سر مزارشان حاضر می‌شوند.

عاشورا یکی از این روزهای خاص است که مردم از طلوع آفتاب بر سر مزار عزیزانشان رفته و علاوه بر خیرات، زیارت عاشورا خوانده و ثواب آن را به روح اموات هدیه می‌کنند.

هیات‌های عزاداری نیز ساعاتی بعد آماده حرکت به سمت قتلگاه بیرجند شدند و هرچه به ظهر نزدیک‌تر می‌شویم قتلگاه شاهد حضور جمعیت بیشتری است.

حضور زنان سیه‌پوش و کودکان زنجیر به دست در پشت سر هیات‌های عزاداری از دیگر نکاتی است که به عزاداری‌ها در خراسان جنوبی جلوه‌ای ویژه می‌دهد.

نماز ظهر عاشورا نیز امروز در هزار و ۳۴۰ نقطه شهری و روستایی استان برگزار شد.

این فریضه در بیرجند به امامت حجت‌الاسلام و المسلمین سید “علیرضا عبادی” نماینده ولی فقیه در خراسان جنوبی و امام جمعه بیرجند اقامه شد که با حضور استاندار و جمعی از مسوولان استانی همراه بود.

برگزاری آیین شبیه‌گردانی، تعزیه‌خوانی، مداحی و مرثیه‌خوانی، کاروان طفلان و جوانان کربلا از دیگر برنامه‌هایی است که در تجمع بزرگ عاشورایی اجرا می‌شود.

این آیین‌ها هر سال در دیگر شهرهای خراسان جنوبی هم برگزار می‌شود که از آن جمله می‌توان به حرکت نمادین کاروان نینوا، آیین سنتی بیل‌زنی در خوسف، آیین نخل‌گردانی در فردوس و سرایان، عزاداری با نوحه سنتی و شام غریبان اشاره کرد.

به دلیل سیل عظیم جمعیت و حرکت به سمت قتلگاه بیرجند پلیس راهنمایی و رانندگی در روز عاشورا محدودیت‌های ترافیکی را اعمال کرد و برنامه‌ها با مشارکت مردم به‌خوبی اجرا شد.

علاوه بر مرکز استان در سایر شهرستان‌های خراسان جنوبی نیز شاهد حضور پرشور مردم در مراسم عزاداری روز عاشورا هستیم.

به گزارش امروز خراسان جنوبی، پیام جواد قناعت به مناسبت ۱۷ مرداد روز خبرنگار با این کلام مقام معظم رهبری آغاز شد که “اگر زحمات شما نباشد، این لحظه‌ها هرگز ماندگار نمی‌شود. شما آن را حفظ می‌کنید و در اختیار افکار مردم قرار می‌دهید. بدون این دوربین‌ها، قلم‌ها و دلسوزی‌های شما برای تهیه و تنظیم اخبار و مطالب، این کارهای ما مثل یک چیزهای تثبیت نشده است”.

وی ادامه داد: هفدهم مرداد ماه، فرصتی برای یادآوری تلاش‌های صادقانه و متعهدانه خبرنگارانی است که سفیران آگاهی‌بخش و چشمان تیزبین جامعه‌اند، همان‌ها که به دور از هرگونه تکلف و تعلق، به روایتگری تحولات گوناگون اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و بین‌المللی می‌پردازند و با انتقال و پیگیری مسایل جامعه، برآنند تا امنیت، توسعه و بالندگی را برای ایران اسلامی به ارمغان بیاورند.

استاندار خراسان جنوبی تصریح کرد: اطلاع‌رسانی درست و آگاهی بخشی به‌موقع پیرامون حوادث و رخدادهای گوناگون، آن هم در بحبوحه دشواری‌های تحریم سلطه‌جویان، جنگ تمام عیار اقتصادی نظام استکبار، فشارهای سیاسی قدرت‌طلبان و کارزار رسانه‌ای معاندینی که امید مردم را نشانه گرفته‌اند، تنها از عهده سربازان و سرداران متعهد و بااخلاص عرصه قلم بر می‌آید که قلبشان برای آینده مام میهن می‌تپد و با وجود همه مرارت‌ها در حرفه‌ای که عنوان یکی از سخت‌ترین مشاغل را بر خود گرفته، نوید بخش فرداهایی روشن‌تر برای ام‌القرای ایران اسلامی‌اند.

وی بیان کرد: اینجانب ضمن تسلیت ایام عزاداری سرور و سالار شهیدان، امام حسین علیه السلام و گرامیداشت یاد و خاطره شهدای عزیز عرصه رسانه، ۱۷ مرداد سالروز شهادت شهید محمود صارمی و روز خبرنگار را به تلاشگران بصیر این کارزار تبریک و تهنیت عرض نموده، از درگاه ایزد منان برای خبرنگاران و روزنامه‌نگاران صدیق و دلسوز خراسان جنوبی، توفیق و سلامتی مسئلت دارم، امید که فعالان عرصه خبر و رسانه با تأسی از حضرت زینب سلام الله علیها در واقعه عاشورا، همواره پیام‌آور حق و حقیقت باشند.

“محمود صارمی” مسئول اسبق دفتر ایرنا در افغانستان ۱۷ مرداد سال ۱۳۷۷ به همراه دیپلمات‌های سفارت جمهوری اسلامی ایران، در مزار شریف افغانستان به شهادت رسید و شجاعت و ایثارگری این شهید وارسته موجب شد که روز شهادتش با تصویب شورای فرهنگ عمومی در تقویم رسمی کشور “روز خبرنگار” نام گیرد.

سردار محمدناصر ناصری از شهدای شاخص خراسان جنوبی نیز در این واقعه به شهادت رسید.

به گزارش ایرنا باری دیگر محرم از راه رسید و شهر و روستاهای سراسر کشور حال و هوایی عجیب به خود گرفته است، پیر و جوان، زن و مرد، کودک و نوجوان همه در هیات‌ها به تکاپو افتاده و بار دیگر نغمه‌های عاشقانه حسین (ع) نقل محفل‌شان شده است، همه همدیگر را پیدا می‌کنند، محرم مقصد مشترک همه است، اینجا عشق توزیع می‌شود.

بیرق‌ها و علم‌های سیاه و گاه سبزرنگ بر در و بام تکایا، مساجد، خانه‌ها، مؤسسه‌ها، ادارات و معابر برافراشته می‌شود و اکثر اهالی شهرها و روستاها لباس ماتم بر تن کرده و و با شهدای واقعه کربلا که چهارده قرن پیش در صحرای کربلا رخ داده است ابراز همدردی می‌کنند.

عزاداری ایام محرم و صفر در مناطق مختلف ایران حتی در خارج از مرزها، در عین یکپارچه بودن، به سبک‌ها و آیین‌های گوناگون برگزار می شود، آیین‌هایی که همیشه انقلاب‌آموز و انسان‌ساز نسل‌ها، قرن‌ها و سرزمین‌ها بوده و فرهنگ شهادت را به نسل‌های آینده منتقل می‌کند.

آیین‌های عزاداری ماه محرم مطابق با رسوم، آداب و سنن در مناطق مختلف استان خراسان جنوبی برگزار می‌شود که در همه این آیین‌ها می‌توان جلوه‌ای از شور و اشتیاق و محبت به سالار شهیدان را مشاهده کرد.

 بیل‌زنی مراسم خاص شهرستان خوسف

مراسم بیل‌زنی که در میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است تنها مراسم ماه محرم در استان خراسان جنوبی بوده که در هیچ یک از شهرستان‌های دیگر به چشم نمی‌خورد.

این مراسم که ظهر عاشورا فقط در شهر خوسف برپا می‌شود در این شهر سابقه طولانی داشته و به اعتقاد مردم این مراسم در سال ۱۳۲۷ شمسی ممنوع شد و برگزار نشد ولی پس از مدتی دوباره به مرحله اجرا درآمد.

برای برپایی این مراسم در هر یک از دو هیأت خوسف دو دسته ۱۵ نفری که در مجموع چهار دسته هستند تشکیل می‌شود، هر یک از نفرات بیل به دست، دایره‌وار و به هم چسبیده بیل‌هایشان را به طرف آسمان می‌گیرند و در هنگام حرکت هر یک از نفرات به هوا پریده و تیغه بیلش را به بیل‌های دیگر می‌زند و همه با هم یک صدا می‌گویند”حیدر علی”.

مراسم بیل‌زنی نوعی شبیه‌سازی از طایفه بنی‌اسد در صحرای کربلا است، طایفه بنی‌اسد پس از واقعه عاشورا با بیل و یا ابزار دیگری که در دست داشتند آن عزیزان را به خاک سپردند.

مراسم تعزیه زعفرجن در بشرویه

تعزیه “زعفرجن” آیین نمایشی است از زعفرجن که در روز دهم محرم (عاشورا) به همراه تعدادی از اجنه به همراهی و کمک امام حسین (ع) و یارانشان می‌آیند و امام حسین (ع) پیشنهاد وی را قبول نکرده و رد می‌کند.

به محض ورود زعفرجن و چهره به چهره شدن با امام حسین(ع) اجازه ورود به صحنه جنگ می‌خواهد اما امام حسین(ع) در جواب زعفرجن می‌فرماید« خداوند تو را بیامرزد تو به وظیفه‌ات عمل کرده‌ای اما امروز باید حجت تمام شود».

لباس مخصوص توسط بانوان بشرویه‌ای که در هنر خیاطی مهارت دارند و موروثی (از مادران به دخترها مننتقل شده) دوخته و آماده می‌شود.

تعداد افرادی که نقش اجنه دارند بین ۲۰ تا ۳۰ نفر است، سردسته آنها با در دست داشتن علم «علمدار» پشت سر زعفرجن قرار دارد و همچنین یک نفر دیگر به عنوان خدمتکار زعفرجن پشت سر اوست که وسیله‌ای چوبی و چهار ضلعی شکل «چوب درخت گردو یا چنار» به عنوان سایه‌بان یا سایه‌انداز در دست دارد و بالای سر زعفرجن گرفته است.

این وسیله چوبی به «چرخچه» مشهور است (به این علت نامگذاری شده که شبیه دستگاه نخ ریسی سنتی بوده است) و در پشت سر این دو نفر جنیان دیگر قرار دارند که از نظر رتبه و منزلت با هم فرقی ندارند، این آیین و مراسم در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است.

شبیه‌خوانی در خراسان جنوبی

تعزیه در لغت به معنای نمایش مذهبی، سوگواری، عزاداری و یاد بود عزیزان است، ولی در اصطلاح نوعی نمایش مذهبی است که برخلاف معنی لغوی آن، غم انگیزبودن شرط حتمی آن نیست و ممکن است گاهی خنده‌آور هم باشد.

در بعضی از روستاهای خراسان جنوبی هنوز تعزیه برگزار می‌شود در حالیکه سابق تعزیه یکی از اصلی‌ترین مراسم عزاداری ماه محرم به شمار می‌رفت.

به تعزیه «شبیه خوانی » هم گفته می‌شود و نمایشی است که در آن یکی از وقایع کربلای حسینی را اجرا می‌کنند. قبل از شبیه‌خوانی عده‌ای مقدمات مجلس را مهیا می‌کنند و ابزار و لوازم شبیه را در جای خود قرار می‌دهند که این کار با عَلَم و خیمه برپا کردن، شروع می‌شود.

وقتی مقدمات فراهم شد، شخصی به وسیله بوق (نوعی شیپور) و یا بلندگو و یا نواختن طبل افراد محل را به شبیه‌خوانی دعوت می‌کند. در حال حاضر در بیشتر مناطقی که شبیه‌خوانی هنوز از رواج نیفتاده، فقط در روز عاشورا این مراسم را اجرا می‌کنند.

آیین تکیه‌بندان روستای سرخنگ درمیان

این مراسم هر ساله در دوم محرم‌الحرام در محل تکیه حاج عبدالرسول از روستای سرخنگ شهرستان درمیان برگزار می‌شود. بنای اولیه تکیه در دوره قاجار احداث شده و در اوایل انقلاب بازسازی شده است.

برای اجرای این مراسم در روز دوم محرم نمایندگانی از اولاد حاج عبدالرسول در محل تکیه حاضر می‌شوند و نخست مراسم علم بندان برای عَلَمی که در صحن تکیه بر پا می‌شود اجرا و بعد آماده‌سازی تکیه برای انجام مراسم ماه محرم و تزئین فضای داخلی تکیه به وسیله پارچه‌های رنگارنگ، کتیبه‌ها و پارچه نوشته‌ها صورت می‌گیرد.

یکی از تزئینات جالب تکیه دستمال‌های آویز و رنگارنگ متعددی است که سراسر سقف تکیه را زینت داده و جلوه‌ای زیبا به تکیه می‌دهد. با انجام مراسم تکیه‌بندان به طور رسمی مراسم عزاداری سرور و سالار شهیدان در روستا آغاز می‌شود.( این مراسم در فهرست آثار معنوی کشور(ناملموس) به ثبت رسیده است).

مراسم سنگ‌زنی قهستان

از دیگر مراسم عزاداری ماه محرم سنگ‌زنی است که در شهرستان درمیان و تنها درشهر قهستان اجرا می‌شود.

سنگ عبارت است از دو تکه چوب استوانه‌ای هشت سانتیمتری که نخی از آن عبور کرده و در پشت دست قرار می‌گیرد و بیشتر از چوب درخت عناب یا گردو ساخته می‌شود.

این روستا هشت نفر سنگ زن دارد که این کار را از پدرانشان به ارث برده‌اند و پس از فوت پدر فرزند ذکور باید به جای پدر در سنگ‌زنی شرکت کند.

از شب پنجم محرم این کار را همراه با هیئت و به همان آهنگ نوحه سینه‌زنی و یا زنجیرزنی انجام می‌دهند، بعضی مواقع نیز برای آن نوحه جداگانه‌ای می‌خوانند (ثبت در میراث معنوی کشور).

مشعل‌گردانی در روستای برکوه سربیشه

مشعل در شهرستان بیرجند عبارت است از چند تسمه آهنی که به شکل استوانه‌ای درست شده و داخل آن را با کنده چوب آغشته به روغن پنبه دانه و یا نفت پرمی‌کنند و آتش می‌زنند و در کنار آن روشنایی به عزاداری می‌پردازند این مراسم در حال حاضر فقط در روستای خور و برکوه اجرا می‌شود.

در روستای برکوه عصر تاسوعا و در روستای خور شب عاشورا مراسم مشعل انجام می‌شود، پس از مراسم آتش را خاموش نمی‌کنند و می‌گذارند تا خودش خاموش شود.

مردم برای مشعل احترام زیادی قائل هستند به طوری که برخی زمین‌های زراعی خود را وقف مشعل‌ها کرده‌اند. مراسم مشعل را به یاد مشعل‌هایی که در شب عاشورا در اطراف خیمه ابا عبدالله(ع) روشن بود بر پا می‌کنند.( ثبت شده در آثار معنویی کشور)

علم گردانی در خراسان جنوبی

علم گردانی از جمله مراسم عزاداری در استان خراسان جنوبی است که در زمان‌های بسیار دور برای فوت اشخاص مهم و بعدها که اعتقادات مذهبی اسلامی شکل می‌گیرد این رسم نیز رنگ و شکل مذهبی گرفته و به صورت یکی از شیوه‌های عزاداری در ماه محرم اجرا می‌شود.

در این مراسم عده‌ای علم چی و فاتحه‌خوان، علم‌ها را به در خانه اهالی می‌برند و نذورات را جمع‌آوری می‌کنند.

معمولا از روز چهارم و یا پنجم محرم علم‌گردانی را شروع می‌کنند. صاحب خانه نیز علم‍‌ها را زیارت کرده و نذورات خود را که شامل نان، پول، گندم، خرما، شیرینی و آجیل بین حاضرین در مراسم پخش می‌کند.

قبرستان از دیگر جاهایی است که علم را به آن جا برده و در سر قبرها علم را به زمین می‌گذارند و فاتحه خوانی می‌کنند. مراسم علم‌گردانی در حال حاضر در برخی از روستاهای استان خراسان جنوبی که علم دارند اجرا می‌شود.

پایه‌های علم چوبی و بیشتر آنها سه تا پنج متر ارتفاع و پوششی پارچه‌ای دارند که به آن پیراهن علم و یا پوشش علم می‌گویند و بیشتر به رنگ‌های سبز و سیاه است و رنگ سفید و روشن نیز در آن دیده می شود.

علم سبز بیشتر به علم حضرت ابوالفضل العباس(ع) مشهور است و علم سیاه به نام امام حسین (ع) و سایر ائمه شناخته می‌شود.

به بالای علم‌ها توغ وصل می‌شود و زیر توغ دستمال‌های زیادی بسته می‌شود که اکثر آنها نذری بوده و توسط مردم تهیه می‌شود. دستمال‌ها به رنگ‌های گوناگونی است ولی رنگ سبز و سیاه بیش از سایر رنگ‌هاست.

آیین عقد عَلَم

علم مهم‌ترین وسیله در اجرای مراسم سوگواری محرم به شمار می‌رود در هر یک از نقاط استان هر یک از علم‌ها را به نشانه امام حسین (ع) و اصحابش نامگذاری کرده و هر علم را نمادی از آن شخصیت می‌پندارند.

مراسم علم‌بندان یا عقد علم در بیرجند و برخی مناطق دیگر استان در غروب آخرین روز ماه ذی‌الحجه انجام می‌شود که نشانه شروع مراسم ماه محرم هست.

در برخی روستاها این مراسم در روزهای پنجم، ششم و هفتم محرم آغاز می‌شود و علت آن را ورود اهل بیت به کربلا ذکر می‌کنند.

علم‌ها اغلب بانی و علم‌چی دارند که صاحب علم محسوب می‌شوند، این کار به طور موروثی از پدر به پسر بزرگ تر خانواده می‌رسد.

روز علم‌بندان مردم را به وسیله چاووشی خوانی یا اعلام از بلندگو آگاه می‌سازند پس از جمع شدن مردم، بزرگان و سادات محل لباس‌ها، دستمال، پارچه‌ها و توغ «towq» علم را می‌بندند و در حین کار اسپند دود می‌کنند، یک نفر چاووشی می‌خواند و دیگران صلوات می‌فرستند.

مراسم عماری وَرپُوشِم بشرویه

عماری‌آرایی یکی از مراسم و آیین‌های سنتی شهرستان بشرویه که توسط بانوان اجرا می‌شود. «عماری، صندوق مانندی که برای نشستن سوار آن را بر روی پشت شتر یا فیل می‌گذارند».

قدمت برگزاری این مراسم به بیش از ۱۰۰ سال پیش می‌رسد. مراسم توسط بانوان در روز اول ماه محرم و در محل سرای سرکه که از بناهای تاریخی شهرستان بشرویه است برگزار می‌شود.

قبل از شروع مراسم سوگواری خواندن و قرائت ادعیه به عنوان مقدمه و ورپوشی عماری (پوشاندن عماری به وسیله پارچه) انجام می‌شود.

اسکلت عماری به علت استحکام و دوام بیشتر از چوب درخت چنار یا گردو درست می‌شود، بانوان به وسیله پارچه‌هایی که مخصوص همین کار است و توسط مردم به عنوان نذر اهدا می‌شود عماری را می‌پوشانند و به وسیله نخ و سوزن می‌دوزند

در اسکلت عماری، قسمت بالای آن دارای یک زوایه‌ای است که این زاویه نمادی از خمیدگی حضرت زهرا(س) در مصیبت امام حسین(ع) است.

۱۴ چادر در رنگ‌ها و نقش‌های مختلف به نیت ۱۴ معصوم انداخته و اطراف آن را با سوزن و نخ می‌دوزند. بعد از این مرحله آینه در جلوی عماری نصب می‌کنند.

آینه‌ها معمولا در جلو عماری نصب می‌شود چون عماری همان وسیله انتقال افراد آسمانی به زمین است به نوعی می‌خواهند تعبیر نور و روشنایی را نشان دهند و معمولا ۱۲ آینه به نیت و نماد ۱۲ امام نصب می‌شود.

مراسم هفت منبر در شهرستان بیرجند

مراسم هفت منبر از جمله مراسم ایام محرم است که توسط زنان در غروب روز تاسوعا بر پا می‌شود زنان سالخورده، جوان و دختران در هفت، منبری که در ایام محرم در آنها مراسم روضه خوانی انجام شده شمع روشن می‌کنند.

برگزارکنندگان مراسم خادم‌های ‌مسجد، حسینیه و یا منزل هستند، آنها از عصر تاسوعا روی منبر یک پارچه سیاه می‌اندازند و آن را در نزدیکی در مسجد یا حسینیه می‌گذارند و یک مجمه بزرگ و یا تشت پر از گل را روی پله منبر گذاشته و تشتی خالی را هم در پله دیگر می‌گذارند.

بانوان در نزدیکی غروب آفتاب به این اماکن می‌روند و پس از نیت، شمع خود را روشن کرده و داخل سینی می‌گذارند و بعد نذورات خود از قبیل خرما، شیرینی و پول را در داخل تشت می‌ریزند و منبر را زیارت می‌کنند و به مکان دیگر می‌روند.

به طور معمول در هر مکان فقط یک شمع روشن می‌کنند ولی اگر مسجدی بسته و یا راه دور باشد احتمال دارد که در یک مکان ۲ شمع روشن کنند. نذوراتی که جمع می‌شود به خادم منبر تعلق دارد وی باید تا پایان مراسم و خاموش شدن شمع‌ها در آنجا بماند و هیچ یک از شمع‌ها را خاموش نکند و صبر کند که شمع‌ها خاموش شود، اشک‌های شمع را هم دور نمی‌ریزند و در مکانی از مسجد جمع‌آوری می‌کنند.