اینترنت، فضای مجازی و شبکه های اجتماعی از جمله محصولات نوپای فناوری های ارتباطی هستند که حالا دیگر عضوی ناگسستنی از یک خانواده به شمار می رود که از طلوع صبح تا پاسی از شب همراه و گاه یار آنان شده اند.

با توسعه اینترنت، سن استفاده از فضای مجازی نیز بسیار پایین آمده است به صورتی که حالا دیگر از هر سه کاربر اینترنت در جهان، یک نفر کودک است؛ کودکانی که زمان زیادی را صرف بازی یا حضور در شبکه‌های اجتماعی می‌کنند و بیشتر اوقات نیز بدون نظارت والدین، از اپلیکیشن‌های مختلف تلفن همراه استفاده می‌کنند که ضرورت تولید نرم افزارهایی ویژه نظارت والدین و محدود کردن میزان فعالیت کودکان در فضای مجازی را دوچندان کرده و مسوولان را به راه اندازی اینترنت برای کودکان و نوجوانان واداشته است.

تا آنجا که عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بتازگی از راه‌اندازی اینترنت کودک و نوجوان تا پایان سال خبر داده و تاکید کرده است که در اینترنت کودک و نوجوان آسیب‌های موجود در فضای مجازی وجود نخواهد داشت و زیرساخت لازم برای استفاده پاک از اینترنت ایجاد می‌شود.

وی ذات فضای مجازی را یک پدیده اجتماعی دانسته که با برخی آسیب‌ها هم همراه است اما نگاه بر این فضا، نگاه فرصت‌آفرینی و استفاده حداکثری از قابلیت‌های آن و پیشگیری از آسیب‌ها است.

البته اینترنت پاک و حمایت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی موضوع تازه‌ای نیست با این حال این پدیده هنوز برای خیلی از مخاطبان شناخته شده نیست. برای روشن شدن ابعاد و ماهیت اینترنت کودک و نوجوان خبرنگار حوزه زنان و خانواده ایرنا به گفت و گو با محمد آزمون کارشناس ارتباطات و مدیر عامل یک شرکت دانش بنیان در حوزه فضای مجازی کودک و تولید کننده تبلت کودک پرداخت.

ضرورت راه اندازی اینترنت کودک و نوجوان چیست؟

آزمون در گفت‌وگو با ایرنا درباره لزوم اینترنت ویژه کودک و نوجوان گفت: فضای مجازی هم مانند فضای واقعی نیازمند محیط اختصاصی برای کودکان و نوجوانان است؛ در فضای واقعی محیط بازی کودکان، استخر کودکان، محیط آموزشی، بیمارستان و پزشک کودکان داریم. برای پدران و مادران مهم است که فرزندان با افراد موجه از گروه همسالان ارتباط دوستانه برقرار کنند، به هر محیطی وارد نشوند و با هر پدیده‌ای مواجه نشوند و حتی زودتر از رده سنی خود از کانال نامناسب اطلاعات دریافت نکنند.

وی افزود: اینترنت کودکان و نوجوانان با هدف پیاده‌سازی همین سیاست تربیتی، سازوکارها و ابزارهایی را بکار می‌گیرد که فضای اختصاصی برای کودکان و نوجوانان تدارک ببیند و سطح دسترسی و زمان دسترسی تعریف کند و محتوای مناسب برای آنها تامین کنند.

این کارشناس ارتباطات با تاکید بر اینکه اینترنت ویژه کودکان در گام نخست از مدیریت درگاه‌های ورود کودکان به اینترنت آغاز می‌شود، توضیح داد: نخستین درگاه دستگاه هوشمند ارتباطی مانند تبلت و گوشی هوشمند است. در این زمینه تبلت ویژه کودک و نوجوان و نرم‌افزارهای کنترل تبلت توسط والدین (پرنتال کنترل) مدیریت تمام امکانات تبلت و گوشی هوشمند را در اختیار پدر و مادر قرار می‌دهند. والدین می‌توانند با آنها استفاده از این دستگاه هوشمند، اینترنت، برنامک‌ها و حتی درگاه‌های ورودی و خروجی را مدیریت و سطح دسترسی و زمان استفاده از تبلت را هم برنامه‌ریزی و کنترل کنند.

این کنشگر فضای مجازی کودک ادامه داد: در لایه سیستم ارتباطی، سیم کارت عنصر شاخص است، سیم‌کارت کودک و نوجوان در همین راستا طراحی و پیاده‌سازی شده است که اینترنت آن برپایه فهرست سپید است یعنی کودک و نوجوان از طریق اینترنت این سیم کارت تنها امکان دسترسی به سایت‌های مناسب کودکان و نوجوانان را دارند.

چه کنیم تا با محدودشدن دسترسی، کودک و نوجوان جذب فضای جدید شوند؟

آزمون در پاسخ به این پرسش تصریح کرد: در کنار محدود کردن سطح دسترسی لازم است محتوای مناسب ویژه کودکان و نوجوانان مطابق الگوهای تربیتی و فرهنگی هر کشوری هم تولید و تامین بشود در این زمینه جا برای کار زیاد است.

وی یادآور شد: در بیشتر کشورهای دنیا محتوای کودک و نوجوان از بازی، کارتون تا کتاب و اسباب بازی و برنامک‌ها برپایه نظامنامه‌های مشخص، دسته‌بندی سنی می‌شوند. تمام اینها در این سال‌ها در ایران هم تدارک دیده شده، نمونه‌اش سامانه رایگان «چی‌خوبه» است فقط کافی است در این حوزه اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی شود. به همین دلیل می گوییم اینترنت کودک و نوجوان موضوع تازه‌ای نیست و در سال‌های اخیر هم درباره آن صحبت شده و هم کارهایی انجام شده است.

آزمون با بیان اینکه موضوع اینترنت پاک برای کودک و نوجوان یک دغدغه جهانی است، اظهار داشت: از سال ۲۰۰۴ کمیسیون اروپا به عنوان نخستین گام از پروژه «حاشیه‌های امن» اتحادیه اروپا و با هدف بالابردن آگاهی عمومی در زمینه چالش‌های اینترنت و نگرانی‌های خانواده‌ها درباره آسیب‌های ناشی از حضور فرزندان در فضای مجازی، یک روز در سال را با نام روز جهانی اینترنت‌امن‌تر نامگذاری کرده است.

وی افزود: روز اینترنت امن‌تر که در ایران با نام روز اینترنت پاک شناخته می‌شود، اکنون تقریباً در ۱۷۰ کشور جهان جشن گرفته می‌شود.

والدین چه نقشی در معرفی و راه اندازی اینترنت پاک دارند؟

این کارشناس فضای مجازی کودک تصریح کرد: آگاهی شرط اول امنیت است، از همین رو تمام این سازوکارها زمانی به کار می‌آید که پدران و مادران دانش خود را از فناوری‌های ارتباطی، قابلیت‌های فضای مجازی و آسیب‌های آن افزایش دهند و تلاش کنند کودک را در مسیری هدایت کنند که با اراده و شناخت خودش از آسیب‌های فاصله بگیرد. یکی از اهداف مهم روز اینترنت پاک هم همین است. خوشبختانه وزیر ارتباطات هم براین موضوع تاکید دارند که در کنار سالم‌سازی فضای مجازی باید دانش و مهارت خانواده ها و به ویژه کودکان و نوجوانان را در استفاده از این فضا ارتقا بدهیم و سطح دانش و مهارت مردم در استفاده از فضای مجازی باید به حدی برسد که مردم خودشان بدانند که نباید هر محتوا و مطلبی را مشاهده کنند.

آزمون در پاسخ به این پرسش که آیا دولت باید متولی اینترنت کودک و نوجوان باشد یا بخش خصوصی، اظهار داشت: معتقدم دولت نه می‌تواند و نه لازم است که وارد کار اجرایی در این حوزه شود، دولت باید کار تنظیم مقررات، نظارت و تسهیل‌گری را انجام دهد، بستر سازی، سیاستگذاری و پشتیبانی کند و در حوزه آگاهی بخشی از ظرفیت‌های دولتی بهره بگیرد و اجازه بدهد بخش خصوصی کار اجرا را انجام بدهد.

رهبرمعظم انقلاب شهریور امسال در دیدار با هئیت دولت، موضوع مهم بازسازی انقلابی ساختارهای فرهنگی کشور را مطرح کردند. ایشان در این باره بیان کردند: «به گمان بنده، ساختار فرهنگی کشور نیاز به یک بازسازی انقلابی دارد. ما مشکل داریم در ساختار فرهنگی کشور؛ و یک حرکت انقلابی لازم است. البتّه «حرکت انقلابی» یعنی خردمندانه و عاقلانه. معنای «انقلابی بودن» بی‌هوا حرکت کردن و بی‌حساب حرکت کردن نیست. [حرکت] انقلابی باید باشد، بنیانی باید حرکت بشود، در عین حال برخاسته‌ی از اندیشه و حکمت باشد. فرهنگ واقعاً زیربنا است؛ خیلی از این خطاهایی که ما در بخش‌های مختلف انجام می‌دهیم، ناشی از فرهنگ حاکم بر ذهن ما است.»

پیرو این سخنان و تاکیدات مقام معظم رهبری، دکتر «محمد مهدی اسماعیلی» وزیر فرهنگ هم خواستار ارائه نظرهای اهالی فرهنگ، هنر و رسانه شد. اسماعیلی از اهالی فرهنگ، هنر و رسانه درخواست کرد نظرات راهبردی و ایده‌های کاربردی خود را در موضوعات نقد وضع موجود و بیان مبانی تحول در ساختار فرهنگی، اصول موازین و محدوده‌های تحول، الزامات و اولویت‌های تحول و بازسازی انقلابی در ساختارها، خروج از وضعیت رهاشدگی و انفعال در حوزه فرهنگ، متناسب‌سازی ساختارهای فرهنگی با پیشران‌های فناوری‌های نرم و ظرفیت‌های جدید فرهنگی، رسانه‌ای و اجتماعی، تسهیل فعالیت‌های فرهنگی و زمینه‌سازی برای حضور و مشارکت حداکثری عناصر و تشکل‌های مردمی و جهادی در عرصه‌های فرهنگی ارائه دهند.

اگر خبری از خبرنگاران چند سال پیش بگیریم که نگارنده به دلیل الزامات شغلی این کار را انجام داده، اکثر خبرنگاران سال‌های ابتدای دهه ۹۰ یا در دیگر مشاغل مشغول شده و یا به روابط عمومی‌ها کوچ کرده‌اند. وقتی این سوال را طرح می‌کنیم که چرا این جابجایی انجام شده، پاسخ یکسانی دریافت می‌کنیم: « مگر با حقوق خبرنگاری می‌شود زندگی کرد؟

حجت‌الاسلام «محمد قمی» رئیس سازمان تبلیغات اسلامی نیز به این حرکت پیوست و با استقبال از فراخوان وزیر فرهنگ در بیانیه‌ای نوشت: در این سه سال خدمت در سازمان تبلیغات اسلامی در کنار بحث، حرف و تلاش برای زنده کردن این دغدغه‌ها در مسئولین و متولیان امر، سمت‌وسوی اغلب عناصر و مجموعه‌های مرتبط در سازمان تبلیغات اسلامی و مأموریت صندلی‌های رسمی و حاکمیتی سازمان در جهت این موضوعات تنظیم ‌شده است.

حال که رهبر انقلاب اسلامی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان مهم ترین نهاد فرهنگی کشور بر بازسازی ساختارهای فرهنگی و رسانه‌ای کشور تاکید دارند، الزامات این بازسازی خصوصا در حوزه رسانه که امروز نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران با سنگین‌ترین هجمه‌های تبلیغاتی و رسانه‌ای مواجه است، چیست؟ برای بازسازی رسانه‌ای کشور که در سال جاری حداقل سه مرتبه از سوی رهبر انقلاب مورد تاکید قرار گرفته، چه اقداماتی ضروری است؟ در ادامه به برخی از مهم‌ترین مولفه‌های این امر اشاره می‌شود.

بازسازی ساختار رسانه‌ای کشور در دو بٌعد سخت‌افزاری و نرم‌افزاری باید پیگیری شود. بٌعد سخت‌افزاری شامل نیروی انسانی، هوشمندسازی رسانه‌ای و حرکت مبتنی بر تحولات فناوری روز، توجه به شیوه‌های جدید فعالیت رسانه‌ای و پلتفرم‌های نوظهور و پرمخاطب است. منظور از بٌعد نرم‌افزاری هم مساله تولیدات محتوایی در رسانه‌های کشور است، به نحوی که این تولیدات باید سه شاخص حرفه‌ای و استاندارد بودن، مخاطب‌پسند بودن و مبتنی بر مبنای انقلاب و اسلام بودن را دارا باشند.

الف: بعد سخت‌افزاری

۱- تربیت نیروی انسانی: یکی از مهم‌ترین مشکلات رسانه‌های کشور در شرایط فعلی، خلاء نیروی انسانی توانمند، حرفه‌ای و باسواد است. این سخن به این معنا نیست که رسانه‌های ما از نیروی حرفه‌ای در حال حاضر تهی هستند. بلکه به این معناست که مسیر مشخصی برای جذب، تربیت و به کارگیری نیروی انسانی در رسانه‌های کشور وجود ندارد. تنها برای نیل به این هدف، دوره‌های خبرنگاری توسط برخی خبرگزاری‌ها به صورت مقطعی برگزار می‌شود و دانشکده خبر هم تلاش‌هایی در این مسیر انجام داده که هیچ کدام نتوانسته هدف مورد نظر را محقق کند.

برای رفع این مشکل، پیشنهاد می‌شود همانند برخی مشاغل دیگر، «سازمان نظام رسانه‌ای» در کشور تاسیس شده و نیروهایی که مایل به فعالیت در رسانه‌ها هستند، حتما گواهی صلاحیت حرفه‌ای و شغلی را از این سازمان دریافت کنند.

۲- فقدان خبرنگاری تخصصی: نکته مهم دیگر، فقدان خبرنگاری تخصصی در رسانه‌های ایران است. به این معنا که خبرنگاران عمدتا در تحریریه‌ها و اتاق‌های خبر در بین گروه‌ها و حوزه‌های مختلف خبری در دوره‌های کوتاه مدت جابجا شده و امکان این که خبرنگاران حرفه‌ای و شناخته شده در حوزه‌های تخصصی تربیت شود کمتر در رسانه‌های ایران وجود دارد. در واقع اگر در شرایط کنونی از فعالان رسانه‌ای در کشور این درخواست را طرح کنیم که چند خبرنگار تخصصی حوزه نفت و انرژی، محیط زیست، سیاست خارجی و.. نام ببرید، عاجز خواهند بود.

برای رفع این مشکل پیشنهاد می‌شود بر اساس راه حل تعبیه شده در بند یک، در ترتیبات صدور گواهی‌نامه حرفه‌ای برای شاغلان در رسانه‌ها برای هر فرد در یک حوزه خبری مشخص گواهی‌نامه صادر شود تا فرد تنها در آن حوزه بتواند فعالیت کند. برای مثال، در آن ذکر شود که گواهی‌نامه صادره برای فرد به عنوان خبرنگار محیط زیست است تا مثلا در حوزه ورزشی بکارگیری نشود.

۳- مشکلات مالی: حفظ نیروی انسانی حرفه‌ای، خلاق و توانمند در رسانه‌های کشور نیازمند حمایت‌های مادی، نظام بیمه‌ای و امنیت شغلی است. کم نبودند خبرنگاران حرفه‌ای که به دلیل فقدان این شاخص‌ها، فعالیت رسانه‌ای را ترک کرده و در دیگر حوزه‌ها مشغول شده‌اند. اگر خبری از خبرنگاران چند سال پیش بگیریم که نگارنده به دلیل الزامات شغلی این کار را انجام داده، اکثر خبرنگاران سال‌های ابتدای دهه ۹۰ یا در دیگر مشاغل مشغول شده و یا به روابط عمومی‌ها کوچ کرده‌اند. وقتی این سوال را طرح می‌کنیم که چرا این جابجایی انجام شده، پاسخ یکسانی دریافت می‌کنیم: « مگر با حقوق خبرنگاری می‌شود زندگی کرد؟»

پیشنهاد می‌شود همانند برخی مشاغل دیگر، «سازمان نظام رسانه‌ای» در کشور تاسیس شده و نیروهایی که مایل به فعالیت در رسانه‌ها هستند، حتما گواهی صلاحیت حرفه‌ای و شغلی را از این سازمان دریافت کنند.

برای رفع این مشکل، گسترش و تثبیت نظام فراگیر و باکیفیت بیمه خبرنگاران، تدوین نظامنامه پرداخت حرفه‌ای در رسانه‌ها و مهم تر اینکه رسانه‌ها به سمت درآمد زایی حرکت کرده و صرفا متکی به کمک‌های نهادهای حامی نباشند، راهگشاست. در حال حاضر رسانه‌ها در زمینه رپورتاژ و تبلیغات، فعالیت‌هایی انجام داده و درآمد اندکی هم کسب می‌کنند، اما درآمدزایی از محصولات تولیدی در رسانه‌های ایران مورد توجه نیست که باید در این مسیر قدم‌های بلندی برداشته شود. برای مثال رسانه‌های قدیمی و معتبر کشور می‌توانند پروژه‌های نظرسنجی و افکارسنجی را برای نهادهای دولتی، عمومی و خصوصی انجام داده و درآمد کسب کنند.

نکته مهم دیگر در رسانه‌های ایرانی که مانعی موثر در حرفه‌ای نشدن نظام رسانه‌ای کشور است، عدم امنیت شغلی خبرنگاران و ناپایداری رسانه‌ها در کشورمان است. پایگاه‌های خبری، روزنامه‌ها و حتی خبرگزاری‌ها کم نبوده‌اند که مدتی ظهور کرده و در کوتاه زمانی شمع وجود آنها خاموش شده و به تاریخ پیوسته‌اند. بررسی دهه ۹۰ به عنوان نمونه مطالعاتی نشان‌دهنده نمونه‌های بسیاری در این زمینه است. همین مساله باعث شده که خبرنگاران و مخصوصا شاغلان در رسانه‌های کوچک و خصوصی کمترین امنیت شغلی را داشته باشند.

برای کاهش این مشکل پیشنهاد می‌شود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی صدور مجوز روزنامه، پایگاه خبری و خبرگزاری، تنها در صورتی اقدام به صدور مجوز برای متقاضی کند که صلاحیت‌های حرفه‌ای را در این زمینه داشته باشد. همچنین می‌تواند صدور مجوز را به صورت مرحله‌ای و با بررسی پایداری رسانه انجام دهد. به این صورت که در ابتدا یک مجوز موقت و آزمایشی ۶ ماهه صادره کرده و در صورت پایداری رسانه و کسب دیگر شاخص‌ها، اقدام به صدور مجوز قطعی کند. البته ناگفته پیداست که این امر تنها بخشی از مشکلات عدم امنیت شغلی خبرنگاران و ناپایداری رسانه‌ها را حل خواهد کرد. برای رفع کامل این مشکل باید راه‌های دیگری هم اندیشید.

۴- اصرار بر شیوه‌های سنتی: هوشمندسازی و استفاده از پلتفرم‌های رسانه‌ای جدید از مهم‌ترین مولفه‌های سخت‌افزاری بازسازی رسانه‌های کشور است. در این مسیر تلاش برخی رسانه‌ها برای تقویت تولیدات چندرسانه‌ای و حضور فعال‌تر در شبکه‌های مجازی قابل ستایش است اما این تلاش‌ها کافی نبوده و در حد تغییر رویکرد نتوانسته عمل کند. بنابراین همچنان رویکرد رسانه‌های ایرانی مبتنی بر شیوه‌های سنتی است.

یک بخش این تغییر رویکرد مرتبط با استفاده از آخرین فناوری‌های روز در سیستم‌های فنی رسانه‌هاست. به عنوان مثال در نظام توزیع تولیدات رسانه‌ها، این مشکل به شدت به چشم می‌خورد. درواقع رسانه‌های ایرانی به جز سایت و صفحات خود در برخی پلتفرم‌ها، هیچ نظام توزیعی ندارند. در حالی که می‌توانند اقدام مختلفی برای تقویت نظام توزیع خود انجام دهند، برای مثال بسته‌های خبری و محتوای خود را به صورت جداگانه برای مشاغل مختلف آماده کرده و از طریق پلتفرم‌های مشترک به اشتراک بگذارند. در این حوزه جای کار بسیار است و نیازمند تلاش وافر مدیران رسانه‌ای است.

نکته دیگر اینکه پلتفرم‌های جدید و شیوه‌های جدید خبر رسانی باید مورد توجه قرار گیرند. اکتفای صرف به محتوای متنی، دیگر پاسخگو نیست. استفاده از طرفیت شبکه‌های اجتماعی برای خبررسانی و جریان‌سازی می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. راه‌اندازی مسیرهای تعامل دو طرفه با مخاطب هم می‌تواند در این مسیر موثر واقع شود.

ب: بعد نرم‌افزاری

۱-  فقدان مخاطب‌سنجی دقیق :هر تولیدی باید در نسبت با جامعه هدف و مخاطب انجام شود. مشخص شدن مخاطب باعث تعیین نقشه راه هر رسانه و خبرنگار خواهد شد. در حال حاضر تولید محتوا در رسانه‌های کشور کمتر در نسبت با خواست مخاطب صورت می‌گیرد. همین امر باعث شده که اثرگذاری و جریان سازی رسانه‌های داخلی در نسبت با برخی رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور کمتر باشد. توجه به خواسته‌ها و مطالبات عامه مردم و در یک کلام «مردمی‌سازی رسانه» از مهم‌ترین اقدامات در این مسیر است. یکی دیگر از مسیرهای تحقیق این امر، دوری از تبدیل رسانه به بنگاه تبلیغاتی است که در بند دوم تشریح می‌شود.

۲- تداخل مفهومی رسانه با روابط عمومی: رسانه و روابط عمومی هر دو از ضروریات جامعه امروز هستند. این دو مفهوم با اینکه اشتراکات کارکردی با هم دارند، اما از نظر ماهوی متفاوت هستند. یکی از مهم‌ترین آسیب‌های رسانه‌های ایران که عمدتا هم به دولت یا بخش عمومی وابسته هستند، در نوسان بودن بین روابط عمومی و رسانه است. رسانه نقش پیام‌ساز و جریان‌ساز بر عهده دارد و صرفا کارکرد آن اطلاع رسانی نیست. در حالی که در روابط عمومی اطلاع‌رسانی به نوعی تصویرسازی از نهاد مربوطه مدنظر است.

عدم تربیت خبرنگاران حرفه‌ای، عدم توجه به معیشت و امنیت شغلی خبرنگاران، ناپایداری رسانه‌ها، به روز نبودن فناوری مورد استفاده در رسانه‌ها که در نتیجه همه این مولفه‌ها گزارش‌های تحلیلی، تحقیقی و جریان‌ساز کمتر در رسانه‌های ایرانی منتشر می‌شود.

این تداخل باعث شده رسانه‌های ایرانی با ریزش مخاطب مواجه شوند و ما کمتر گزارش‌ها و مطالب دقیق مطالبه گرانه و حتی افشاگرانه از کارکردهای نامطلوب نهادها در رسانه‌ها داشته باشیم. این ضعف در تغییر مرجعیت رسانه‌ای جامعه هم به شدت اثرگذار بوده است. پیشنهاد می‌شود وزارت فرهنگ در تعامل با اصحاب رسانه خط قرمزهای غیر ضروری را از پیش پای رسانه‌ها بردارد تا خبرنگاران ایرانی با میدان بازتری به تولید محتوای رسانه‌ای بپردازند. همچنین در این مسیر رشد و تقویت رسانه‌های بخش خصوصی بسیار موثر خواهد بود. چرا که هم از چالاکی و تحرک عمل بیشتری برخوردار هستند و هم محدودیت‌های رسانه‌های وابسته به نهادهای مختلف را ندارند.

۳- فقدان گزارش‌های تحلیلی، تحقیقی و دسترسی به اطلاعات: این آسیب در نتیجه مشکلات پیش گفته است. درواقع خروجی رسانه، همه آن مشکلات خود را در ضعف تولیدات رسانه‌ای عمقی خود را نشان می‌دهد. عدم تربیت خبرنگاران حرفه‌ای، عدم توجه به معیشت و امنیت شغلی خبرنگاران، ناپایداری رسانه‌ها، به روز نبودن فناوری مورد استفاده در رسانه‌ها که در نتیجه همه این مولفه‌ها گزارش‌های تحلیلی، تحقیقی و جریان‌ساز کمتر در رسانه‌های ایرانی منتشر می‌شود.

عدم دسترسی به اطلاعات از مهم ترین موانع نوشته نشدن این نوع از گزارش‌هاست. هر چند در این زمینه قوانینی به تصویب رسیده، اما عملیاتی نشده است. به عنوان مثال همچنان دریافتی کارمندان و مقامات دولتی و عمومی به نوعی از دسترس رسانه‌ها و خبرنگاران به دور است. پیشنهاد می‌شود وزارت فرهنگ پیگیری کند تا قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات عملیاتی شود و رسانه‌ها در این زمینه محدودیتی نداشته باشند.

همچنین برای سوق دادن رسانه‌ها و خبرنگاران به تهیه گزارش‌های تحلیلی و تحقیقی، پیشنهاد می‌شود وزارت فرهنگ به صورت فصلی گزارش‌های منتشر شده در این قالب را بررسی و به گزارش برتر به اندازه دو ماه حقوق مولف گزارش، جایزه پرداخت کند. همچنین خبرنگارانی که موفق شوند در این بررسی‌های فصلی ۱۰ بار عنوان نویسنده گزارش برتر را به دست آورند، از حمایت‌های قانونی برخوردار شوند.

اعتیاد به مواد مخدر یکی از معضلات اصلی جامعه جهانی است. آمار رو به افزایش مصرف مواد مخدر در دنیای کنونی به گونه‌ای است که یکی از سم‌شناسان معروف دنیا به نام لودوینگ می‌گوید: «اگر غذا را مستثنی کنیم، هیچ ماده‌ای در روی زمین نیست که به اندازه مواد مخدر، چنین آسان وارد زندگی ملت‌ها شده باشد». ایران هم اگر چه در مقایسه جهانی از این نظر وضعیت بهتری دارد، اما با این حال باید اعتیاد را به واسطه انواع ناهنجاری‌هایش از آسیب‌زاترین و گسترده‌ترین معضلات هر جامعه قلمداد کرد. به گفته اسکندر مومنی، دبیر کل ستاد مبازره با مواد مخدر نرخ میانگین معتادان نسبت به جمعیت فعال، در کشور ما حدود ۵ و سه دهم درصد است، در حالی که متوسط این رقم در دنیا ۵ و نیم درصد است.

علاوه بر این، گزارش‌های ستاد مبارزه با مواد مخدر حاکی از افزایش اعتیاد در بین زنان است. طبق گزارش این ستاد، در سال ۹۰ زنان مصرف‌کننده مواد ۵ درصد کل معتادان هستند و این در حالی است که در سال ۹۵ تحقیقات ستاد نشان داد، ۱۰ درصد معتادان را زنان تشکیل می‌دهند و این یعنی طی پنج سال نسبت معتادان زن در کشور دو برابر بیشتر شده است.

دو برابر شدن سهم اعتیاد زنان، به دلیل پیامدهایش در سطح خرد و کلان، می‌تواند زنگ هشداری برای مسوولان باشد تا دلایل و عوامل زمینه‌ساز آن را واکاوی کرده و راه‌های پیشگیری از آن را اتخاذ نمایند. بنابراین با توجه به اهمیت این موضوع و چرایی آن، پژوهشگر ایرنا با محمد سهیل سرو، جامعه‌شناس و پژوهشگر مسائل اجتماعی و امیرمسعود امیر مظاهری، دانشیار گروه جامعه‌شناسی واحد تهران مرکز به گفت و گو نشست که مشروح آن را در ذیل می‌خوانید.

فقدان روابط عاطفی زوجین، از دلایل اعتیاد زنان

سهیل‌سرو در تشریح دلایل جامعه‌شناختی اعتیاد زنان گفت: اعتیاد مقوله‌ای است که در جامعه امروزی افزایش یافته و برای آن می‌توان دلایل درونی و بیرونی بسیار برشمرد. از عوامل روانشناسانه آن، می‌توان به احساس افسردگی در فرد اشاره کرد. ویژگی عاطفی در زنان راحت‌تر می‌تواند آنها را به سمت اعتیاد بکشاند.

وی گفت: جالب است که بدانید درصد زنان متاهلی که معتاد هستند، بیشتر از مجردین است. بنابراین یکی از دلایل اعتیاد زنان، فقدان روابط عاطفی بین زوجین و افسردگی‌های ناشی از آن است که در دل زندگی اتفاق می‌افتد.

سیگار کشیدن یا اعتیاد در بین زنان، در گذشته به عنوان امری نابهنجار تلقی می‌شد که مردم به فرد خصوصا زنی که اعتیاد داشت، به شکلی خاص نگاه می‌کردند، اما امروزه در رسانه‌ها ونمایش‌های خانوادگی، استعمال راحت سیگار در بین زنان، سبب شده این رفتار به نحوی به یک مد تبدیل شود

سهیل سرو ادامه داد: یکی دیگر از دلایل که در حیطه جامعه‌شناختی نیز قرار دارد، بحث تبدیل ناهنجاری‌ها به هنجارهای اجتماعی است. امری مثل سیگار کشیدن یا اعتیاد در بین زنان، در گذشته به عنوان امری نابهنجار تلقی می‌شد که مردم به فرد خصوصا زنی که اعتیاد داشت، به شکلی خاص نگاه می‌کردند، اما امروزه در رسانه‌ها و نمایش‌های خانوادگی، استعمال راحت سیگار در بین زنان، سبب شده این رفتار به نحوی به یک مد تبدیل شود. یعنی گویی سیگار نوعی مدگرایی است که با موضوع پارتی‌های شبانه که در فیلم‌ها نمایش داده می‌شود و یا در واقعیت اتفاق می‌افتد، تشدید می‌شود.

تمایل به شکستن کلیشه‌های جنسیتی

این استاد دانشگاه ادامه داد: از طرفی زنان و دختران در جامعه امروز در کلان شهرها به نحوی تمایل دارند که کلیشه‌های جنسیتی را بشکنند و تمایزهای خود را با مردان از بین ببرند و از بین بردن این نوع تمایزها را با انجام رفتارهایی که در گذشته خصوصیات مردانه محسوب می‌شد، نشان می‌دهند. همچنین می‌توان به نابسامانی‌های جامعه و تاثیرات آنها بر زندگی جوانان هم اشاره کرد. برای مثال نابسامانی‌هایی مانند تورم، فقر و محرومیت، بیکاری و… همه سبب می‌شود زندگی افراد و خصوصا جوانان دچار اختلال شود. برای مثال بیکار شوند و یا در ازدواج آنها تاخیر صورت بگیرد و در نتیجه چنین سرخوردگی‌ها و ناکامی‌هایی در زندگی سبب شود به اعتیاد دچار شوند.

سهیل‌سرو گفت: مصرف‌گرایی، ترویج فرهنگ مصرف و تبلیغ رسانه‌ها درباره اندام لاغر و زیبایی سبب می‌شود زنان برای داشتن بدن ایده‌ال، به انواع مواد مخدر و قرص‌ها روی آورند که متناسب با سیاست کشورهای غربی و رسانه‌های آنهاست. از طرفی محیط‌های ناسالم اجتماعی و عدم نظارت اجتماعی والدین از دیگر مواردی است که سبب می‌شود به مساله اعتیاد در بین جوانان خصوصا زنان دامن زده شود. برای مثال سکونت در حاشیه‌های شهر، دوستی با افراد ناباب و عضویت در خرده فرهنگ‌های بزهکار و ازدواج با فرد معتاد، همه دست به دست هم می‌دهد تا دیگر اعضای خانواده هم به این سو گرایش یابند.

تضعیف همبستگی اجتماعی در افزایش اعتیاد نقش داشته است

امیرمسعود امیر مظاهری، دانشیار گروه جامعه‌شناسی واحد تهران مرکز نیز در این رابطه گفت: اگر مطالعه دورکیم در زمینه خودکشی را بخوانیم، مشاهده می‌کنیم که این جامعه‌شناس علت افزایش خودکشی در مدت کوتاه را تضعیف انسجام و همبستگی اجتماعی می‌دانست. در خصوص اعتیاد هم سست شدن جایگاه و منزلت خانواده از یک سو و تضعیف انسجام و همبستگی اجتماعی در اثر مشکلات اقتصادی و همچنین پایین آمدن سرمایه اجتماعی از سوی دیگر در گرایش افراد به آن نقش داشته است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: مدرنیته و خصوصیات زندگی مدرن نیز اشکال جدیدی از اعتیاد را به همراه آورده که متفاوت از شکل سنتی آن است. این نوع از اعتیاد بیشتر در میان گروه دوستان و همسالان مشاهده می‌شود.

پیامدهای اعتیاد زنان در سطح خرد وکلان

درصد زنان متاهلی که معتاد هستند، بیشتر از مجردین است. بنابراین یکی از دلایل اعتیاد زنان، فقدان روابط عاطفی بین زوجین و افسردگی‌های ناشی از آن است که در دل زندگی اتفاق می‌افتد

سهیل‌سرو در خصوص پیامدهای اعتیاد در سطوح خرد و کلان گفت: اعتیاد در سطح خرد سبب می‌شود زنان مجرد در امر ازدواج دچار مشکل شوند و زنان متاهل، در زندگی خانوادگی خود دچار مشکل شوند و حتی زندگی آنها دچار از هم گسیختگی شده و به طلاق بینجامد. همچنین اعتیاد سبب طرد اجتماعی فرد معتاد می‌شود. برای مثال، خانواده، دوستان، اقوام و همکاران هر نوع  ارتباط، پیوندهای اجتماعی و عاطفی خود را با وی قطع کرده و این طرد اجتماعی، تنهایی و انزوای فرد معتاد را تشدید می‌کند.

وی افزود: از پیامدهای کلان اعتیاد خصوصا در بین زنان می‌توان به صدمه زدن به سرزندگی و نشاط جامعه اشاره کرد. زیرا خانواده یک اجتماع کوچک است که مادر خانواده بنیان اصلی آن را تشکیل می‌دهد و بیماری مادر و اعتیاد او سبب افسردگی او و دیگر اعضای خانواده و حتی سبب اعتیاد فرزندان می‌شود.

این استاد دانشگاه ادامه داد: از طرف دیگر افزایش جرایم، فساد و فسادهای فحشایی، تن فروشی و خودفروشی نتیجه اعتیاد زنان است. چون ممکن است فرد معتاد مسکن، دوستان، خانواده و شغل خود را از دست بدهد و برای معاش دست به سرقت بزند. همه این موارد پویایی و سرزندگی جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد و سبب ایجاد اختلال در کارکرد نظام اجتماعی می‌شود  و حتی مسائلی مانند پیری جمعیت که در نتیجه تاخیر در ازدواج و یا تجرد مطلق است، حاصل شود.

اجتماعی شدن ناقص فرزندان، زمینه‌ساز رفتارهای انحرافی

امیرمظاهری نیز در این خصوص گفت: پیامدهای اعتیاد در سطح خرد و کلان یک رابطه دیالکتیکی دارد. به این معنا که هم سطح خرد بر سطح کلان و هم سطح کلان بر سطح خرد اثر می‌گذارد. در سطح خرد مشکلاتی در نهاد خانواده، ارتباط زوجنین و رابطه والدین و فرزندان به وجود می‌آید؛ مبنی بر اینکه خود والدین ممکن است الگوی مناسبی برای فرزندان خود نباشند و ما شاهد نوعی اجتماعی شدن ناقص در بین فرزندان باشیم و در نتیجه این امر، زمینه‌ساز رفتارهای انحرافی در بیان آنها شود. این مسائل در سطح خرد بر ساخت اجتماعی در سطح کلان نیز تاثیر می‌گذارد. زیرا جامعه‌ای که از نیروی انسانی و ظرفیت آن می‌توانست استفاده کند، با بروز این مشکلات دیگر نمی‌تواند از چنین توانمندی‌هایی برخوردار شود. از طرفی در اثر اعتیاد انواع فساد، انحرافات و شبکه‌های روابط اجتماعی ناسالم به وجود می‌آید که مکانیزم‌های کنترل اجتماعی نظیر نیروی انتظامی را متوجه خود می‌کند که چنین امری هزینه‌های اجتماعی کنترل جرم را بالا می‌برد و می‌تواند تاثیرات خود را در شاخص‌های رفاه جامعه بگذارد.

راهکار چیست؟

سهیل‌سرو به راهکارهای موثر در این زمینه اشاره کرد و گفت: اگر نسل جوان کنجکاوی دارد و به نوعی می‌خواهد کلیشه‌های جنسیتی را از بین ببرد، باید برای او آگاه‌سازی نسبت به مواد مخدر اتفاق بیفتد. همچنین زنان باید به تبعات و پیامدهای امور تبلیغ شده در رسانه‌ها باشند و اگر می‌خواهند بدنی زیبا و لاغر داشته باشند، تحت تاثیر تبلیغات قرار نگیرند.

سیاست‌های نیروی انتظامی، دادگاه، مراکز ترک اعتیاد و مواردی از این دست کنترلی است. در حالی که تجربه نشان داده تنها کنترل و تنبیه نمی‌تواند روش مناسبی برای جلوگیری از این پدیده باشد

وی گفت: تقویت باورهای دینی یکی دیگر از راهکارهای موثر برای جلوگیری از اعتیاد است. زیرا فردی که از نظر روحی دچار تزلزل شده، ممکن است که برای کسب آرامش دست به هر کاری بزند. همچنین دقت در انتخاب همسر، محل سکونت، تعامل موثر والدین با فرزندان و نظارت کافی آنها همه از جمله راه حل‌هایی هستند که در سطح خرد می‌تواند اتفاق بیفتد.

وی گفت: در سطح کلان نیز می‌توان از حاکمیت انتظار داشت زمینه‌های اشتغال، مسکن و ازدواج جوانان را فراهم کند و تسهیلات ویژه‌ای در این زمینه در نظر بگیرد. قطعا جوانان وقتی شرایط اقتصادی و اجتماعی مساعدی داشته باشند، کمتر سرخورده شده و در نتیجه کمتر به رفتارهای بزهکارانه، مخرب و آسیب‌زا دست می‌زنند.

تنها کنترل و تنبیه جواب نمی‌دهد

امیرمظاهری نیز به راهکارهای موثر در این زمینه اشاره کرد و گفت: آنچه نهادها و سازمان‌ها بر روی آن برنامه‌ریزی کرده‌اند، سیاست‌های کنترلی است که از طریق نیروی انتظامی، دادگاه، مراکز ترک اعتیاد و مواردی از این دست انجام می‌شود. در حالی که تجربه نشان داده تنها کنترل و تنبیه نمی‌تواند روش مناسبی برای جلوگیری از این پدیده باشد.

وی ادامه داد: به نظر من باید پیشگیری اجتماعی تحقق یابد که منظور از آن آگاه‌سازی جامعه از پیامدهای این مساله روی فرزندان و خانواده است و این آگاه‌سازی می‌تواند از طریق رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی تحقق یابد.

ایرناپلاس در بخش نخست از سلسله گزارش‌های تحلیلی درباره شاخص ازدواج و طلاق، به دلایل اقتصادی و برخی دلایل غیراقتصادی افت میزان ازدواج پرداخت؛ در بخش دوم، دیگر علل و ریشه‌های اجتماعی، فرهنگی و بینشی کاهش ازدواج را بررسی خواهیم کرد که به یک نتیجه قابل انتظار آن یعنی کاهش زاد و ولد خواهیم رسید و در چند روز آینده، عوامل و زمینه‌های رشد فزاینده طلاق را بررسی خواهیم کرد.

همچنان که در بخش نخست اشاره کردیم، نگرش تک عاملی و تکیه صرف به دلایل اقتصادی کاهش ازدواج، می‌تواند یک خطای راهبردی و گمراه‌کننده به ویژه برای برنامه‌ریزان و متولیان امر باشد؛ از طرفی اگر به ریشه‌های فکری، عقیدتی، فرهنگی و سبک‌های زندگی جدید آگاه باشیم، بهتر می‌توان برای اصلاح آن چاره اندیشید و همراه با بهبود اوضاع معیشتی، روند «ازدواج­‌گریزی» جوانان را متوقف یا شتاب آن را کند کرد.

پیش از ورود به بحث، باید اشاره کرد که بخشی از موارد مطرح شده در ادامه متن، جنبه توصیفی داشته و به دور از ارزش داوری‌های مرسوم و غیرعلمی است.

یکی از مهمترین دلایل تاثیرگذار بر کاهش ازدواج، تغییر انگیزه‌ها و نگرش‌های دختران و پسران کشور است که می‌توان با یک برنامه‌ریزی میان‌مدت آن را اصلاح کرد؛ در بیشتر ازدواج‌های دهه‌های گذشته، مردان به عنوان یکی از دو پایه ازدواج، درست یا نادرست، مزیت‌های برتری از نظر مالی، شغلی، تحصیلاتی و … داشتند. تغییرات جمعیتی دانشگاه‌ها و پیشی‌گرفتن میزان دانشجویان دختر از پسران در تحصیلات دانشگاهی، اگرچه فی‌نفسه امری ارزشمند است و می‌تواند باعث تعالی و ارتقای سواد و دانش جامعه باشد، اما از آنجا که متناسب با آن فرهنگ‌سازی لازم انجام نشده، خود به عاملی برای کاهش ازدواج تبدیل شده است.

بررسی‌های آماری توزیع جمعیتی پسران و دختران در رشته‌های مختلف دانشگاهی، گویای افزایش تدریجی و گاه جهش‌دار نسبت جمعیتی دختران در همه رشته‌هاست، به‌گونه‌ای که نسبت ورود دختران به کل جمعیت دانشجویان از ۲۸ درصد در سال ۱۳۵۷ به تدریج در اواخر دهه ۸۰ به رقم ۶۳ درصدی رسید.
اگر چه این نسبت در سال‌های بعد کمی متعادل شد اما دختران، درصد بزرگتری از  فارغ التحصیلان اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ را به نسبت پسران شکل دادند؛ این درصد، همان جامعه آماری بودند که در ۱۰ سال گذشته در سن ازدواج قرار داشته و عامل کاهش میزان ازدواج بوده‌اند. در واقع فرهنگی که بالاتر بودن تحصیلات مرد را یک عامل مزیتی می‌پندارد، طبیعی است که تمایل کمتری برای ازدواج یک دختر با تحصیلات بالاتر از یک پسر دارد.

تاثیر مدرک‌گرایی و توقعات بالا در کاهش ازدواج
این اما همه ماجرا نیست؛ وقتی عطش جامعه برای کسب مدارک دانشگاهی دختر و پسر بالا می‌گیرد، در عمل چند سالی به حداقل سن ازدواج اضافه می‌شود و این فرآیند در پیوند با عامل تاخیرساز یافتن شغل متناسب، به نقطه‌ای می‌رسد که سال‌ها از سن ازدواج جوانان می‌گذرد و بسیاری از آنها در طلب مدرک بالاتر و شغل متناسب‌تر، گاه دیگر ازدواج نمی‌کنند؛ این همان پدیده‌ای است که به جمعیت «در معرض تجرد قطعی» می‌انجامد؛ که آمار آن در سال ۱۳۹۹ به ۳۰ درصد رسید و «لشگر» مجردهای کشور را ۱۳ میلیونی کرد.

وقتی عطش جامعه برای کسب مدارک دانشگاهی دختر و پسر بالا می‌گیرد، در عمل چند سالی به حداقل سن ازدواج اضافه می‌شود و این فرآیند در پیوند با عامل تاخیرساز یافتن شغل متناسب، به نقطه‌ای می‌رسد که سال‌ها از سن ازدواج جوانان می‌گذرد و بسیاری از آنها در طلب مدرک بالاتر و شغل متناسب‌تر، گاه دیگر ازدواج نمی‌کنند.اگر این عامل، تنها منحصر به جوانان دارای تحصیلات دانشگاهی است، در یک ارزیابی گسترده‌تر که شامل همه جوانان دانشگاهی و غیردانشگاهی است، عوامل فرهنگی و اجتماعی دیگری هم در کاهش ازدواج نقش داشته است؛ در دو دهه اخیر، میزان و تنوع انتظارات خانواده‌ها از گزینه مطلوب یا به نسبت مطلوب برای ازدواج فرزندانشان تغییر کرده است؛ اگر در دهه‌های گذشته، یک زوج جوان می‌توانستند با شغلی حداقلی و یک خانه کوچک یا حتی اتاق اجاره‌ای، زندگی مشترک را آغاز کنند، تحولات بینشی دو دهه اخیر، میزان توقعات اولیه را به مواردی همچون شغل ثابت و پردرآمد، خانه مستقل با ترجیح ملکی، عروسی‌های مجلل و انبوهی از تجملات غیرضروری تغییر داده؛ طبیعی است در دهه گذشته که کشور با دو دور تحریم شدید مواجه و بیشترین زیان‌های اقتصادی و معیشتی را متحمل شد، برآوردن این نیازها دشوارتر شد و در نتیجه امکان ازدواج ها کمتر.

سبک زندگی به کدام سو می‌رود؟
عامل دیگر کاهش ازدواج در یک دهه اخیر، به نوعی با تغیر سبک زندگی افراد جامعه مرتبط است؛ در واقع مدرنیته (یا درک جامعه از مدرن شدن) و مظاهر آن به اندازه‌ای افراد را به ارزش فردیت و لذت فردی تشویق کرده است که بخشی از جوانان را مسحور خود کرده و باعث شده برخلاف جوانان دهه‌های پیشین، رندگی ایده‌ال را تنها در ازدواج و چارچوب خانواده نپندارند؛ این نگرش البته مختص جامعه ایران نیست و با رشد رسانه‌های اینترنتی و ماهواره‌ای، تاثیرات الگوپذیرانه زیادی در بسیاری از جوامع «پیش از این سنتی» گذاشته است.

از طرفی اگر برآوردن نیازهای غریزی و عاطفی افراد را یکی از مهمترین کارکردهای خانواده بدانیم، نمی‌توانیم از این نکته غفلت کنیم که سال‌هاست جوانان ما در معرض رسانه‌های صوتی و تصویری غربی قرار دارند که رفع این نیازها را الزاما از طریق ازدواج، تبلیغ نمی‌کنند؛ برخی الگوهای داخلی و خارجی جوانان (اعم از هنرمندان یا ورزشکاران) را مجردهایی تشکیل می‌دهند که یا بسیار دیر ازدواج می‌کنند یا حتی تا پایان عمر مجرد باقی می‌مانند؛ طبیعی است که در راستای ضعف کارکردی رسانه‌های داخلی، الگوی جوان و نوجوان امروزی می‌تواند به‌راحتی از چهره‌های ملتزم به ارزش‌های ایرانی_اسلامی تغییر کند و به سمت ارزش‌های جوامع دیگر متمایل شود.

مدرنیته (یا درک جامعه از مدرن شدن) و مظاهر آن به اندازه‌ای افراد را به ارزش فردیت و لذت فردی تشویق کرده که بخشی از جوانان را مسحور خود کرده و باعث شده است برخلاف جوانان دهه‌های پیشین، رندگی ایده‌ال را تنها در ازدواج و چارچوب خانواده نپندارند.آنچه در این دو بخش برشمردیم، تنها بخشی از عوامل پیدا و پنهان کاهش ازدواج و امتناع جوانان به تشکیل خانواده است و دیگر عوامل آن به بررسی‌های عمیق‌تر و متکی به پژوهش‌های علمی جدیدتر نیاز دارد؛ اما کاهش بیش از ۳۰ درصدی میزان ازدواج، در نتیجه به کاهش فرزندآوری و افت شاخص‌های جمعیتی منجر شده؛ به‌گونه‌ای که اکنون میزان رشد سالانه جمعیت کشور (۶ دهم درصد) به نقطه‌ای رسیده است که بیم آن می‌رود در دو، سه دهه آینده جمعیت ایران پیر و پیامدهای مختلف اقتصادی، اجتماعی آن غیرقابل اجتناب شود.

بدیهی است که آثار و عواقب کاهش ازدواج، تنها مربوط به کاهش جمعیت نیست و «رشد تنهایی فردی» و «از دست دادن حمایت‌های مادی و معنوی خانواده» نیز تنها بخشی دیگر از پیامدهای آن خواهد بود. در این باره در آینده مطالب بیشتری خواهیم نوشت.

به گزارش ایرناپلاس، ماجرا از یک مصاحبه در کرواسی آغاز می‌شود؛ جایی‌که دراگان اسکوچیچ به صراحت فوتبالیست‌های ایرانی را تاکتیک‌ناپذیر می‌خواند! طارمی هم بدون آن‌که اسمی از اسکوچیچ بیاورد، به این واقعیت اشاره کرد که فوتبالیست‌های ایرانی درک تاکتیکی بالایی دارند و مشکل جای دیگری است.

همانطور که اسکوچیچ می‌تواند آزادانه درباره تیم ملی و بازیکنان این تیم صحبت و نظرش را مطرح کند، طارمی و دیگر بازیکنان هم این حق را دارند بدون هیچ منعی درباره تیم ملی، نظر شخصی خود را بیان کنند.
آیا پاسخ طارمی توهین محسوب می‌شود یا جمله اسکوچیچ؟ اگر خط خوردن مهدی طارمی را منطقی قلمداد کنیم، آنگاه باید پرسید چرا با بازیکنانی که در رختکن با اسکوچیچ مجادله کردند برخورد نشد و دعوت هم شده‌اند. طارمی که حرف نامربوطی نزده و همیشه در بازی‌های تیم ملی جای همه دویده، خوب دفاع کرده، گل ساخته و گل زده و اگر واکنش نشان دادن توئیتری از سوی طارمی بی‌انضباطی است، پس مطالب گفته شده از درگیری سرمربی تیم ملی با برخی و برخی مسائل ناگفته در این زمینه را باید چه بنامیم؟

محرومیت بازیکنان شاهین
بدون تردید این حرکت اسکوچیچ تاثیر منفی روی سایر بازیکن‌های تیم ملی در دو بازی آتی خواهد گذاشت. البته در تاریخ فوتبال ما از این دست اشتباه‌ها فراوان است؛ خط خوردن بازیکنان تیم شاهین از نخستین تیم ملی فوتبال حاضر در المپیک در سال ۱۹۶۴ توکیو که ماجرای عجیبی بود؛ در جریان یکی از سفرهای تیم ملی به شوروی سابق برای انجام یک بازی دوستانه در آستانه بازی‌های المپیک، «حسین مبشر» رئیس فدراسیون وقت که خود یک دارایی‌چی قدیمی بود، «علی‌اکبر محب» مدیر باشگاه دارایی را به‌عنوان مسئول تیم راهی سفر کرد و برای این کار «بیوک وطن‌خواه» یکی از هفت بازیکن شاهینی عضو تیم ملی، به شکل بحث‌برانگیزی از ترکیب تیم ملی کنار گذاشته شد.

این موضوع باعث شد تا هم تیمی‌های وطن‌خواه یعنی پرویز دهداری، حمید برمکی، حمید شیرزادگان، حمید جاسمیان، محراب شاهرخی و همایون بهزادی از همراهی با تیم ملی به شوروی سابق سر بازنند. در پی این ماجرا فدراسیون وقت، هر هفت نفر را به مدت یک سال از حضور در میادین داخلی و خارجی محروم کرد تا آن‌ها حضور در بازی‌های المپیک ۱۹۶۴ توکیو به همین راحتی از دست بدهند.

طرح ۲۷ ساله‌ها
اوایل انقلاب، مصطفی داوودی رئیس سازمان تربیت‌بدنی وقت که مخالف فوتبال در سطح قهرمانی رسمی و حرفه‌ای بود، طرح عجیب و من درآوردی ۲۷ ساله‌ها را به‌منظور تغییر نسل و پوست‌اندازی فرهنگی تیم ملی فوتبال در دستور کار قرار داد؛ یک «انقلاب فرهنگی» در فوتبال که نتیجه آن حذف بسیاری از ستارگان آن زمان مانند علی پروین و ناصر حجازی بود که آن زمان ۳۰ و ۲۸ ساله و در اوج پختگی بودند.

طومار تاریخی با استعفای ۱۴ نفر
عجیب‌ترین اتفاق در سال ۱۳۶۵ رخ داد و برای نخستین‌ و آخرین بار در تاریخ فوتبال، ستاره‌های تیم ملی علیه کادر فنی شورش کردند؛ آن هم به‌دلیل اختلاف عقیده و دیدگاه.
پرویز دهداری سرمربی تیم ملی می‌گفت با انضباط بودن از قوی‌بودن مهم‌تر است اما بازیکنان این هشدارها را برنتابیدند و طوماری تاریخی نوشتند. پای آن طومار را بازیکنانی مانند احمد سجادی، شاهین بیانی، محمد پنجعلی، مرتضی فنونی‌زاده، اصغر حاجیلو، شاهرخ بیانی، حمید درخشان، ضیاء عربشاهی، سیدمهدی ابطحی، مرتضی یکه، فرشاد پیوس، غلامرضا فتح‌آبادی، عبدالعلی چنگیز و ناصر محمدخانی، ۱۴ ستاره‌ آن زمان فوتبال ایران امضاء کردند.

بعد از رسانه‌ای شدن این طومار، چهار بازیکن براساس ماده‌ها و بندهای آیین‌نامه انضباطی و با دلایلی چون اهانت و توهین به مربی، سرپیچی از دستورات، تشکیل جلسه‌های غیر مجاز، رعایت نکردن موازین اخلاقی و تحریک بازیکنان برای مدتی، از حضور در میادین محروم شدند؛ چنگیز (۹ ماه)، پنجعلی (۶ ماه)، درخشان و حاجیلو (هر کدام ۳ ماه).
پیش از آغاز بازی‌های جام ملت‌های۱۹۸۸، احمد سجادی، مرتضی فنونی‌زاده، ضیاء عربشاهی، غلامرضا فتح‌آبادی و فرشاد پیوس پس از استعفا به تیم بازگشتند اما قربانی واقعی این ماجرا، بهروز سلطانی، رضا احدی، جعفر مختاری‌فر و حمید علیدوستی بودند که در میان استعفاءدهندگان نبودند.

عزیزی در فهرست سیاه برانکو
خداداد عزیزی در زمانی که از نظر کارشناسان و رسانه‌ها یکی از برترین بازیکنان فوتبال ایران شناخته می‌شد اما از سوی برانکو ایوانکوویچ سرمربی وقت به تیم ملی دعوت نمی‌شد.
عزیزی به‌دلیل مشکلاتی که پیش از جام‌جهانی ۲۰۰۶ آلمان داشت از سوی فدراسیون وقت در فهرست سیاه قرار داده شده بود و این در حالی بود که نگرانی از حذف ایران از مرحله مقدماتی انتخابی جام‌جهانی نیز می‌رفت و رسانه‌ها و همچنین هواداران فوتبال ایران خواهان حضور او در تیم ملی بودند.

عزیزی بعد از این‌که از سوی برانکو به تیم ملی دعوت نشد در یک مصاحبه جنجالی اعلام کرد برانکو شهامت داشته باشد و بگوید اجازه دعوت مرا ندارد نه این‌که هر لحظه رنگ عوض کند.
او که به شدت بابت دعوت نشدنش به تیم ملی عصبانی بود، ‌ همچنین گفته بود: آقایان برانکو، دادکان و دانشور اگر فوتبال می‌فهمند پس چرا می‌روند داخل کارواش و می‌گویند چون خداداد زبانش دراز است نمی‌گذاریم به تیم ملی دعوت شود؟

ماجرای رحمتی و عقیلی
کارلوس کی‌روش که ۸ سال حضور روی نیمکت داغ مربیگری در ایران را تجربه کرد، خواسته یا ناخواسته وارد جنجال‌های مختلفی شد اما نکات مثبت کاری کی‌روش مقابله با بازیکن سالاری در تیم ملی و نهادینه کردن روح و انضباط تیمی را در فوتبال ایران بود. مهدی رحمتی به‌دلیل برخی مشکلات، در بیانیه‌ای از تیم ملی خداحافظی کرد. هادی عقیلی نیز بدون اطلاع کی‌روش، اردوی تیم ملی را ترک کرد.

بعد از این اتفاقات، او دیگر حاضر به پذیرش این دو بازیکن نبود و گفت: «تا این‌جا همه چیز شفاف است، فدراسیون و کادر فنی کاملاً فرصت عذرخواهی را در اختیارشان قرارداد تا بدون هیچ قید و شرطی در خدمت تیم ملی باشند. ما صبر کردیم اما متأسفانه هر دو بازیکن این فرصت افتخارآمیز را قبول نکردند. پس از این به بعد درهای تیم ملی روی عقیلی و رحمتی بسته خواهد بود و به طور حتم تا زمانی که سرمربی تیم ملی کارلوس کی‌روش است آن‌ها هیچ‌وقت پیراهن تیم ملی را بر تن نمی‌کنند.»

نمونه‌های خارجی؛ از فرانسه تا آرژانتین و ایرلند
از این دست کنار گذاشتن‌ها نیز در اروپا و جهان مرسوم است. «اریک کانتونا» با وجود آمادگی لازم و ارائه بازی‌های خوب برای منچستریونایتد به دلایل انضباطی هرگز توسط امه ژاکه سرمربی تیم ملی فرانسه دعوت نشد و فرانسوی‌ها بدون او قهرمان جام‌جهانی ۱۹۹۸ شدند.

یکی دیگر از محرومان حضور در تیم‌های ملی، کریم بنزما بود که حتی پای پلیس هم به پرونده مربوط به او باز شد. «دیدیه دشان» سرمربی فرانسه سال ۲۰۱۵ اعلام کرد که بنزما به‌دلیل داشتن پرونده قضایی به تیم ملی دعوت نمی‌شود.
ماجرا از این قرار بود که بنزما از طریق چند فرد ناشناس، قصد داشت از متئو والبوئنا دیگر ملی‌پوش تیم فرانسه، اخاذی کند. این پرونده زمانی افشا شد که والبوئنا همه اظهارات و حرف‌های بنزما را در اختیار نیروهای پلیس قرار داد و از همین جا بازرسی مقام‌های قضایی شروع شد. کار به حدی بالا گرفت که حتی مانوئل والس نخست‌وزیر فرانسه اعلام کرد که بنزما دیگر جایی در تیم ملی ندارد.

یکی از پر حاشیه‌ترین تیم‌های ملی در سال‌های اخیر، فرانسه در جام‌جهانی ۲۰۱۰ با هدایت ریموند دومنک – مربی خرافاتی- بود. بحران و جنجال این تیم در بازی مرحله گروهی مقابل مکزیک به اوج رسید که در همان نیمه نخست بازی ۲ بر صفر از حریف عقب افتادند. دومنک در بین دو نیمه از کُند بودن آنلکا و شیوه بازی‌اش انتقاد می‌کند. در مقابل آنلکا با فحاشی جواب مربی‌اش را می‌دهد.

گرچه آنلکا و دومنک آن را تکذیب کردند اما در نیمه دوم همان بازی، آنلکا تعویض شد. روز بعد آنلکا پیشنهاد معذرت‌خواهی از مربی را قبول نکرد و همان روز از آفریقای جنوبی به فرانسه بازگردانده شد. بعد از اخراج آنلکا، گروه دیگری از بازیکنان فرانسه هم در تمرینات شرکت نکردند.   فدراسیون فوتبال فرانسه آنلکا را ۱۸ ماه محروم کرد و حضور این بازیکن در تیم ملی کشورش بعد از ۶۹ بازی و ۱۴ گل، برای همیشه تمام شد. فرانسه در آن جام، از سه بازی فقط یک امتیاز کسب کرد و حذف شد.

یکی از عجیب‌ترین محرومیت‌ها، اتفاقی بود که برای فرناندو ردوندو آرژانتینی افتاد. در حالی‌که به عقیده کارشناسان او یکی از بهترین هافبک‌های دفاعی زمان خود بود، جام جهانی ۹۸ فرانسه را به‌دلیل اختلاف با دانیل پاسارلا سرمربی وقت تیم ملی آرژانتین از دست داد.
دلیل آن، بلند بودن موهای سرش بود و پاسارلا از همان روز اول، دستوراتی داد که در نوع خود عجیب بود. او اعلام کرد بازیکنانی که موهای بلند دارند، برای حضور در تیم ملی باید موهایشان را کوتاه کنند. دیگر هیچ بازیکنی حق ندارد گردنبند داشته باشد. گابریل باتیستوتا از نخستین بازیکنانی بود که مجبور شد به این دستور تن دهد و موهایش را کوتاه کند. اما ردوندو زیر بار نرفت.

نام «روی کین» در دوران بازی‌ در منچستر یونایتد و تیم ملی ایرلند همیشه با حاشیه گره خورده بود. یکی از مهم‌ترین جنجال‌هایش مربوط به خط خوردن از فهرست تیم ملی ایرلند توسط سرمربی «میک مک‌کارتی» برای جام‌جهانی ۲۰۰۲ بود. این دو پیش از این و در زمان بازی، اختلافی با هم داشتند.
یک بار و در میان جام‌جهانی ۱۹۹۴، مک‌کارتی که سال‌های آخر فوتبالش را می‌گذراند، به‌دلیل دیر آمدن کین به اتوبوس تیم و معطل شدن بقیه، به شدت از او در مقابل دیگر بازیکنان انتقاد کرد. کین هشت بار این کار را تلافی کرد و در یکی از تمرین‌های تیم ملی ایرلند برای بازی‌های جام‌جهانی ۲۰۰۲ به شدت از نبود امکانات، انتقاد و در مقابل دیگر بازیکنان با مک‌کارتی دعوا کرد.

به گزارش ایرناپلاس، در ادامه این روند، آیت‌الله ابراهیم رئیسی هفته گذشته، رئیس دفتر بازرسی ویژه رئیس‌جمهوری را برای مقابله با فساد منصوب و همزمان بر دو محور «احتمال بروز فساد» و «مبارزه با مصادیق» آن تاکید کرد: «حتماً باید نسبت به احتمال بروز فساد حساس باشیم و به هیچ وجه از مبارزه با مصادیق آن غفلت نکنیم».

ایرناپلاس در مطالب و گزارش­‌های مفصل، به تشریح روش­‌ها و آخرین تجربه‌های مبارزه ریشه­‌ای و اصولی با فساد پرداخته است که احتمال‌ها و گلوگاه­‌های فسادخیز را دربرمی­‌گیرد. در این مطلب، به مصداق­‌های فساد می­‌پردازیم با این توضیح که باید مراقب عادی­‌انگاری آن بود و اجازه نداد قبح فساد و تخلف به ویژه در دستگاه­‌های حاکمیتی بریزد.

پیش از برشمردن مصادیق و موارد عینی فساد اقتصادی در دولت و دیگر نهادهای عمومی، لازم است تعریفی جامع و کوتاه ارائه شود؛ با توجه به گستردگی تعاریف و تشریحات درباره فساد، یکی از معروف­ترین آنها را که از جامعیت نیز برخودار است، در نظر می­‌گیریم که همان تعریف بانک جهانی است.
در این تعریف، فساد عبارت است از «سوء‌استفاده از قدرت دولتی برای منابع خصوصی یا شخصی». در این تعریف اگرچه دولت به معنای عام آن مورد نظر است و نه فقط قوه مجریه، اما مهم­تر از آن، غفلت نکردن از فساد در بخش خصوصی بوده که نیازمند مطلب دیگری است. همچنین باید توجه داشت که نفع­‌برنده از قدرت، الزاما یک شخص نیست و ممکن است حزب، جناح یا طبقه خاصی باشد.

بر این اساس و با درنظر داشتن این وجه که در فساد، ترجیح نفع شخصی بر منافع عمومی مطرح است و مجموعه­‌ای از فعالیت­‌های غیرقانونی، غیراخلاقی، غیرشرعی و نامشروع را شامل می­‌شود، می­‌توان متداول­‌ترین موارد و مصداق­‌های آن را به این شرح برشمرد.

۱_ پارتی­‌بازی در انجام امور، عزل و نصب­‌های غیرعادلانه و انتفاعی، سرقت اموال و امتیازهای دولتی، پرداخت نکردن مالیات یا عوارض یا عواید دولتی و عمومی، انحراف و تغییر در درآمدهای دولتی، اختلاس، انتقال غیرقانونی منابع دولتی، اعمال نفوذ در تصمیم‌گیری­‌ها، استفاده از رانت­‌ها و فرصت­‌های نابرابر و … .

به این ترتیب دامنه فساد، به موارد مشهود اقتصادی مانند اختلاس یا دزدی از منابع عمومی محدود نمی­‌شود و موارد متعددی از تخلف‌ها و سوءرفتارها را شامل می‌شود. اگرچه آخرین حلقه از فسادهای بزرگ چند سال اخیر، اختلاس­‌های کلان و بهره­‌گیری شخصی از منابع مالی عمومی است و همین مرحله برای افکار عمومی مردم اطلاع­‌رسانی شده اما نباید از این نکته غافل ماند که پیش از وقوع اختلاس­‌های بزرگ، زنجیره­‌ای از علل و عوامل دست به دست هم داده­‌اند تا فرد اختلاس‌کننده به هدف خود برسد؛ به بیان دیگر، اختلاس­‌های بزرگ و کوچک، نتیجه نهایی مجموعه فسادهای دیگری است که در گذر از مراحل اداری، روابط فامیلی و دوستانه، سوءاستفاده از مقام و منصب و … رخ داده است و باید برای خشکاندن آن به همه جوانب و گلوگاه­‌ها تخلف­‌زا توجه کرد.

آنچه به عنوان «بند پ» در فرهنگ ما جا خوش کرده است و حکایت از یک مشکل دیرپا در مناسبات اداری دارد، به طور عمده به «پارتی­‌بازی و پرداخت پول» برای دریافت یک خدمت عمومی اشاره دارد که متاسفانه به نظر می­‌رسد، در شرف عادی‌سازی و عادی­‌انگاری است. تاز مانی که استفاده از رابطه (پارتی) و پرداخت رشوه یا قول جبران یک خدمت موظف به یک کارمند، متداول است نباید انتظار داشت، «تخم‌مرغ دزد»ها «شتردزد» نشوند و ساختار هرم یک اداره دولتی، سالم باقی بماند.

۲_ یکی دیگر از مصادیق فساد، حجم انبوهی از رانت­‌های اقتصادی، سیاسی، اطلاعاتی و حتی فرهنگی است که در انتها به حلقه مال‌اندوزی­‌های بزرگ و اعمال نفوذهای گسترده ختم می­‌شود. درباره این معضل کارشناسان مختلف بارها هشدار داده‌اند و موثرترین راه را در نظارت رسانه­‌ها و آزادی گردش اطلاعات می­‌دانند؛ هرچه حلقه­‌های تصمیم‌گیرنده در یک حوزه، تنگ­تر و محدودتر باشد، امکان استفاده از رانت بیشتر و مفاسد تالی آن فراوان­‌تر خواهد بود.

استفاده از روابط سیاسی و شخصی برای بهره­‌مندی از یک امتیاز خاص (مانند مجوز یا صدور پروانه فعالیت) یکی از مهم­ترین مصادیق و گلوگاه­‌های فساد است که متاسفانه در مواردی عادی و حتی مشروع جلوه داده می­‌شود. آنچه از جلسه‌های دادگاه­‌های بزرگ مفاسد مالی در همین چند سال اخیر به گوش می­‌رسد، گاهی نشان از چندین مرحله استفاد یا سوءاستفاده از روابط سیاسی، خانوادگی، شخصی یا دوستانه دارد که در فرآیندی پیچیده، منتهی به اختلاس­‌های بزرگ شده است؛ از این منظر می­‌توان با تدوین قوانین لازم و  تشدید نظارت­‌ها، رابطه­‌بازی را ناممکن کرد یا کاهش داد و به جای آن ضابطه­‌مندی را جایگزین کرد.

۳_ در بسیاری از محتواهای مبارزه با فساد، از تعارض منافع به عنوان عامل بروز مفاسد دیگر یاد می­‌شود؛ این مورد نیز متاسفانه در حال عادی­‌سازی است و زشتی مترتب بر آن در حال کاهش؛ تجربه ۸ دولت بعد از جنگ تحمیلی نشان می­‌دهد، در کنار مدیران پاکدست و باتقوا، برخی صاحب­‌منصبان سودجو با نفوذ در مراجع سیاست­گذار، چنان مخفیانه از بند تعارض منافع گذر کردند که تا سال­‌ها کسی متوجه نفوذ و اعمال سلیقه شخصی آنها نشده بود.

از این دست مفاسد متعدد داریم که هرگز نباید دامنه آن را محدود به یک قوه دانست و از دستگاه­‌های دیگر تقنینی، قضایی، عمومی و برخوردار از بودجه بیت­‌المال غافل ماند؛ به نظر می­‌رسد در دولت سیزدهم که در آغاز کار است باید انتظار داشت از همین روزهای نخست، مراقب تعارض منافع مدیران باشد و حتی­‌المقدور از گماردن افراد در مشاغلی که امکان استفاده از این مزیت خاص را دارند، پرهیز کند.

مصداق­‌ها و موارد فساد اقتصادی زیاد است و شرح آنها در یک مقاله کوتاه نمی­‌گنجد؛ آنچه مهم است ادامه روند فسادستیزی دولت سیزدهم و اطلاع­‌رسانی از عملکردهای ضدفساد است تا اندکی از نارضایتی عمومی در این باره کاسته شود؛ به قول رئیسی «مردم شاید فقر و تنگدستی و سختی‌های معیشتی را تحمل کنند، اما فساد را نمی‌پذیرند».

به گزارش ایرنا،‌ تصاویر ماهواره و مستندات مربوط به سواحل دریای خزر بخصوص در سواحل شمال شرقی آن نشان می دهد که سطح آب خزر در سال های اخیر به شدت کاهش یافته است.

دریای خزر بزرگترین توده آبی محصور روی زمین است که به دلیل بزرگی و همچنین به دلیل اینکه بستر آن توسط پوسته اقیانوسی تشکیل شده است، می توان آن را به عنوان بزرگترین دریاچه بسته یا دریا طبقه بندی کرد.

دریای خزر مرزهای جمهوری اسلامی ایران، قزاقستان، روسیه، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان را شستشو می دهد، اما طولانی ترین خط ساحلی در قزاقستان است. شهرهای آکتائو و آتیراو در قسمت غربی قزاقستان در ساحل دریای خزر واقع شده اند.

محاسبات دانشمندان نشان داده است که در دهه های آینده، سطح آب در بسیاری از بزرگترین آب های شیرین و شور جهان ممکن است به طور جدی کاهش یابد. این امر به ویژه دریای خزر را تحت تأثیر قرار می دهد، منطقه ای که ممکن است به شدت کاهش یابد زیرا آب از سطح آن سریعتر تبخیر می شود و پوشش یخی در قسمت شمالی مخزن در زمستان از بین می رود. تحقیقات جدید محققان حاکی است که میزان آب و سطح دریای خزر به علت گرمایش زمین و افزایش تبخیر آب با شتاب بیشتری کاهش خواهد یافت و این مساله به معنی بحران آب برای حداقل پنج کشور همسایه خزر است.

رود ولگا منبع اصلی تامین آبی خزر است و این دریاچه هیچ اتصالی به اقیانوس ندارد از این رو سطح آب آن تا حد زیادی وابسته به میزان بارندگی، تبخیر و ورودی آب است.

کاهش سطح آب باعث شده است در سواحلی که سالانه گسترده می شود جزایر کوچکی ایجاد شوند و باتلاق هایی که در حال خشک شدن هستند.

اکنون در مناطقی از سواحل از خزر به راحتی می توان با خودرو حرکت کرد یا از پیاده روی در آن لذت برد؛ سواحلی که روزی زیر آب بود و قابلیت ماهیگیری داشت، اکنون کامل خشک شده و وزارت محیط زیست و منابع طبیعی جمهوری قزاقستان نیز متوجه این وضعیت خطرناک شده و بروز چنین وضعیتی را تایید می کند.

وزارت محیط زیست قزاقستان می گوید: سطح آب دریای خزر از سال ۲۰۰۶ به این سو، کاهش یافته است. علت این پدیده نگران کننده، واقعیتی به نام خشکسالی و کاهش بارندگی ها در سال های اخیر است و علاوه بر این، سرعت تبخیر آب هم تاثیر زیادی در کاهش عمق خزر داشته است. رودخانه ولگا تامین کننده اصلی خزر نیز در این امر مقصر است زیرا میزان ورودی آب این رود به خزر آن کاهش یافته است.

 آرال دوم در راه است؟
قسمت «آتیراوا» در شمال شرقی خزر اکنون به یک «تلماسه» تبدیل شده است. در گزارش های رسانه ای روسیه و کشورهای حوزه خزر این سوال مطرح شده است که آیا آرال دوم در راه است؟

دریاچهٔ آرال یا دریاچهٔ خوارزم،  یک دریاچهٔ آب شور در آسیای میانه میان قره‌قالپاقستان در کشور ازبکستان در جنوب و قزاقستان در شمال بود. آرال، در گذشته یکی از چهار دریاچهٔ بزرگ دنیا بود که ۶۸ هزار کیلومتر مربع وسعت داشت و حدود ۱۱۰۰ کیلومتر مکعب آب را در خود جای داده بود، اما از دههٔ ۱۹۶۰ که دولت شوروی انحراف مسیر رودخانه‌های آمودریا و سیردریا به بیابان قره‌قوم (به منظور کشاورزی) را آغاز کرد، این دریاچه رفته رفته کوچک شد و در سال ۱۹۸۷ میلادی به دو دریاچهٔ کوچک آرال شمالی و آرال جنوبی تقسیم شد و اکنون شبیه به بیابان شده است.

چرا خزر در حال کم عمق شدن است؟

وزارت محیط زیست قزاقستان در پاسخ به این سوال که چرا سواحل دریای خزر کم عمق است، پاسخ می دهد که از سال ۱۹۷۸ تا ۱۹۹۵ سطح آب دریای خزر در حال افزایش بود و شدت متوسط ‌افزایش سطح در این دوره حدود ۱۴ سانتی متر در سال و در برخی سال ها تا ۳۶ سانتی متر بود. اما در سال ۱۹۹۵، افزایش کاهش یافت و از سال ۲۰۰۶ سطح دریای خزر رو به کاهش بوده است.

به گزارش سایت خبری زاکون قزاقستان در  بیانیه وزارت محیط زیست قزاقستان آمده است: کاهش سطح دریا به میزان بیش از ۱ متر به تغییر موقعیت خط ساحلی دریای خزر، به ویژه در بخش قزاقستان رخ داد و مساحت سطح آب دریا بیش از ۲۲ هزار کیلومتر مربع کاهش یافته و نیمی از آن در قسمت قزاقستانی شمال خزر است.

سطح دریای خزر عمدتاً به دلیل تعادل آبی است که تحت تأثیر اقلیم تغییر می کند.

واقعیت این است که از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۲۰ بارش های کمی در دریای خزر باریده است و فرآیندهای تبخیر شدیدتر بوده است. این نیز به این دلیل است که جریان آب از رودخانه ولگا کاهش یافته است. دلیل اصلی این سطح پایین آب گرم شدن آب و هوا است که تمام نیمکره شمالی را فرا گرفته است.

کم عمق شدن دریای خزر در همه کشورهای ساحلی آن ثبت شده است

کم عمقی در دریای خزر نه تنها در قزاقستان بلکه در دیگر کشورهای ساحلی خزر نیز ثبت شده است. به گفته کارشناسان محیط زیست طی ۱۵ سال گذشته سطح آب تقریباً یک و نیم متر کاهش یافته است و بدترین چیز این است که این میزان کاهش بسیار دور از حد انتظار بوده است.

کاهش مداوم سطح آب در خزر دو دهه است که ادامه دارد. تنها در سه سال گذشته، این دریاچه تقریبا نیم متر کم عمق شده است.

دریای خزر نیز مانند سایر دریاچه ها با بارش و رواناب رودخانه ها پر می شود. با این حال، بارش کمی در این منطقه آبی وجود دارد. بیشترین بارندگی در جنوب غربی است. و حتی در آنجا مقادیر سالانه فقط ۱۰۰-۲۰۰ میلی متر در سال است. بنابراین تقریبا ۸۰ درصد آب دریاچه توسط رودخانه ها تامین می شود و بیشتر از همه از طریق ولگا.  با این حال، کارشناسان تمایلی ندارند که کم عمق شدن دریاچه خزر را ناشی از میزان آب ولگا بدانند به گفت آنها کاهش جریان رودخانه طبیعی است.

دریای خزر در سال های مختلف و با احتساب نوسانات مضاعف از ۲۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر مکعب آب از رودخانه ها دریافت می کند و تا اواسط دهه ۹۰، دینامیک رواناب رودخانه با پویایی سطح دریاچه همزمان بود. اما در پایان قرن بیستم، همه چیز تغییر کرد. سطح خزر به طور پیوسته شروع به کاهش کرد. حتی در سال‌های دسترسی زیاد آب در ولگا. چرا؟ معلوم شد که جریان ورودی به دریاچه با تبخیر آب از سطح آن متعادل می شود بطوری که برای مثال در دهه ۹۰ به طور ناگهانی سطح آب خزر به شدت افزایش یافت.

آندری کوستانوی محقق روسی موسسه اقیانوس شناسی در باره دلیل این افزایش می گوید: ما متوجه شدیم که جهت باد تغییر کرده است. قبلاً باد از غرب به شرق می‌وزید و کاملاً مرطوب بود. و این منجر به تبخیر کافی نشد و در جایی، از اواسط دهه ۹۰، باد عمدتاً از شرق و این از بیابان است این هوای بسیار خشک رطوبت را بسیار بیشتر جذب می کند.

وضعیت تا کجا پیش خواهد رفت؟

به گزارش ایرنا دریای خزر به عنوان بزرگترین دریاچه جهان در حال کوچک شدن است و همراه آن ثروت برخی از مردم در حداقل پنج کشور هم نقصان خواهد یافت.  تحقیقات جدید حاکی است دریای خزر که پیش از این نیز سالیانه چند سانتی‌متر پایین‌تر می‌رفت حتی با سرعت بیشتری رو به افول دارد و تا اواخر این قرن ممکن است ۹ متر یا حتی ۱۸ متر  پایین‌تر از سطح فعلی باشد.

رسانه های روس به نقل دانشمندان محیط زیست این کشور می نویسند، که تا پایان قرن جاری، سطح دریای خزر ممکن است ۹ تا ۱۸ متر کاهش یابد و این یک فاجعه خواهد بود. حوزه آبی شمالی دریاچه بیشترین آسیب را خواهد دید. در آنجا عمق از پنج متر تجاوز نمی کند. این قسمت از دریاچه به طور کامل وجود نخواهد داشت. به طور کلی، مساحت مخزن یک سوم کاهش می یابد. با این حال، اکثر کارشناسان با چنین نتایجی مخالف هستند.

میخائیل بولگوف، محقق ارشد مؤسسه مشکلات آب آکادمی علوم روسیه می گوید: «هیچ کس نمی تواند چیزی را برای ۲۰ تا ۳۰ سال پیش بینی کند، ما به سختی آب و هوا را برای سه روز پیش بینی می کنیم.

تغییرات در سطح دریای خزر به میزان ۲-۳ متر بسته به قابلیت اطمینان امکان پذیر است. هیچ کس نمی داند به طور کلی در ۱۰ سال آینده چه اتفاقی خواهد افتاد.   او افزود: به دلیل گرم شدن هوا، میزان بارش افزایش می‌یابد و رواناب ولگا افزایش می‌یابد و به دلایلی آنها این موضوع را فراموش می‌کنند.

دانشمندان می گویند: شما می توانید هر نظریه ای که دوست دارید بسازید، اما اکنون نمی توان پیش بینی سطح دریای خزر را انجام داد.

«آناتولی فرولوف»  محقق و استاد آکادمی علوم روسیه می گوید: پیش بینی وضعیت سطح دریای خزر به عهده سازمان آب و هوا است اما این وظیفه انجام نشده است و البته هیچ کس نمی داند چه زمانی حل می شود. خبر بد این است که با وجود همه تلاش ها، هیچ مدل دیگری برای پیش بینی صحیح وجود ندارد.

وی گفت: کاهش سطوح مشابه و حتی شدیدتر در خزر در گذشته نیز مشاهده شده است و همیشه دوره های بهبودی را دنبال می کردند. آیا تغییر رژیم باد عامل نوسانات آن زمان بود؟ آیا در آینده تغییر خواهد کرد؟ آیا تحت تأثیر گرمایش جهانی است؟ شما باید به دنبال پاسخ این سوالات باشید.

عواقب و تبعات کوچک شدن خزر

۵.۵ میلیون سال از پیدایش دریای خزر می گذرد. آب این دریاچه هر چند شور است اما یکی از ذخایر آبی بزرگ درون خشکی برای منابع غذایی، صنایع، کشاورزی و زندگی انسانی بوده است.این دریاچه همچنین میزبان گونه‌های زیاد آبزیان و تامین کننده غذای پرندگان مهاجر است بنابراین با کوچک شدن خزر حوزه مهم غذایی و اقتصادی کشورهای مرتبط با خزر با خطر جدی مواجه می شود.

به گفته کارشناسان کوچک شدن خزر می تواند تبعات خطرناکی برای مردم و محیط زیست کشورهای همسایه آن و حتی منطقه و خاورمیانه داشته باشد.

تغییر اقلیمی و  آب و هوایی ، کم شدن منابع غذایی موجود در خزر  و در خطر قرار گرفتن تجارت دریایی و اسکله ها و بنادر خزری از جمله خطرات پایین رفتن آب این دریاچه است.

شاید روزی برسد که کشتی ها دیگه نتوانند در اسکله ها پهلو بگیرند و یکی از مهمترین منابع اقتصادی کشورهای حوزه خزر از بین خواهد رفت.

از بین رفتن جنگل های ساحلی، نابودی گونه های جانوری و انواع آبزیان، بروز طوفان های گرد و غبار شن و ماسه از کف خشک و پراکنده شدن آلاینده های شیمیایی انباشته شده در دریاچه از جمله خطرات خشک شدن آب خزر پیشی بینی شده است.

برای جلوگیری از کم عمق شدن دریای خزر چه اقداماتی انجام شد؟  

در سال ۲۰۱۶، توافق نامه ای بین قزاقستان و روسیه امضا شد و کمیسیونی برای حفظ اکوسیستم حوضه رودخانه فرامرزی ژاییک (اورال) (رودخانه ای که از خاک روسیه می گذرد و در قزاقستان به دریای خزر می ریزد – ایجاد شد.

همچنین در سال ۲۰۲۰ سندی مبنی بر انجام تحقیقات در حوضه رودخانه های بزرگ (ژایک، ارتیس و غیره) امضا شد.

در حال حاضر، کارشناسان قزاق و روسی شروع به جمع آوری داده ها و تجزیه و تحلیل ویژگی های هیدرولوژیکی بدنه های آبی در حوضه رودخانه ژاییک کرده اند.

بر اساس نتایج تحقیق، کارشناسان در نظر دارند پیشنهاداتی برای هماهنگ سازی رژیم مخزن در طول دوره سیل ارائه دهند.

این اقدامات امکان انجام رهاسازی های زیست محیطی را ممکن می کند، همچنین برای زمینه سازی و بهبود وضعیت اکولوژیکی رودخانه ژاییک (اورال)تخم ریزی فلاشینگ در این منطقه انجام شده است.

کارشناسان می گویند برای نجات خزر از خشک شدن همت جمعی تمامی کشورهای حوزه این دریاچه ضروری است و این اقدامات پراکنده تاثیر چندانی در کاهش آب خزر ندارد.

تا کنون ۵۴ میلیون و ۹۷۷ هزار و ۷۲۸ نفر دُز اول، ۳۸ میلیون و ۴۳۵ هزار و ۲۹۷ نفر دُز دوم و ۱۴۹ هزار و ۵۹۲ نفر، دُز سوم واکسن کرونا را تزریق کرده اند و مجموع واکسن های تزریق شده در کشور به ۹۳ میلیون و ۵۶۲ هزار و ۶۱۷ دُز رسیده است.

واکسیناسیون کرونا در ایران از ۲۱ بهمن ۹۹ با اولویت کادر درمان، بخش مراقبت‌های ویژه آغاز شد. اقدامی که به گفته متخصصان حوزه سلامت، تنها راه مقابله با این بیماری همه‌گیر و قطع زنجیره انتقال عفونت کووید۱۹ است و باوجود مشارکت همه شهروندان هم نمی‌تواند رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی را حذف کند.

روند واکسیناسیون در ۲‌ ماه اخیر و در دولت سیزدهم به‌ سرعت افزایش یافته و حتی تزریق دوز سوم و یادآور برای کادر درمان، بیماران با سیستم دفاعی ضعیف و سالمندان هم آغاز شده، اما همچنان اولویت با کسانی است که تاکنون واکسن نزده‌اند و برای قطع زنجیره انتقال و جلوگیری از پیک‌های آینده باید هرچه سریع‌تر برای تزریق دوز اول واکسن‌ خود اقدام کنند.

مردم در دو سال اخیر خسارت‌های فراوان جسمی، روانی و اقتصادی زیادی را متحمل شده‌اند و باید هرچه سریع‌تر با پوشش واکسیناسیون تا آخر بهمن، قطع زنجیره انتقال و برگشت به زندگی عادی البته با رعایت پروتکل‌های بهداشتی رقم بخورد.

بر اساس تحقیقات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا،  اکنون شواهد بیشتری وجود دارد که اهمیت تزریق واکسن‌های کووید۱۹ را حتی اگر قبلا به این عفونت آلوده شده باشید، تایید می کند.

این مطالعه به مجموعه اطلاعاتی می افزاید که محافظت واکسن ها را در برابر ابتلا به بیماری شدید ناشی از کووید۱۹ نشان می دهد. این داده ها نشان داد که در میان ۶ هزار و ۳۲۸ بزرگسال کاملاً واکسینه‌شده که در این تجزیه و تحلیل مورد بررسی قرار گرفتند، ۳۲۴ مورد یعنی پنج درصد افراد یادشده طی ۶ ماه اول پس از دریافت دُز دوم واکسن کرونا، به این ویروس آلوده شدند.

این در حالی است که در میان هزار و ۲۰ نفر از افراد واکسینه نشده ای که در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفتند، ۸۹ مورد یعنی ۹ درصد به عفونت ناشی از ویروس کرونا آلوده شدند.

اطلاعات ضد و نقیض فضای مجازی عامل اصلی مقاومت در برابر واکسیناسیون

جعفر جندقی معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی در این زمینه می گوید: با رسیدن واکسیناسیون به بالای ۷۰ درصد ایمنی نسبی جمعی ایجاد می‌شود اما چون اثربخشی واکسن در افراد مختلف متفاوت و ممکن است برخی دز سوم نیاز داشته باشند، لازم است ۱۰۰ درصد مردم را واکسینه کنیم.

وی می افزاید: در حال حاضر واکسن به اندازه کافی وجود دارد و منتظر حضور مردم در مراکز واکسیناسیون هستیم.

جندقی ادامه می دهد: دلیل مقاومت برخی از مردم در مقابل واکسیناسیون باید علت یابی شود. از نظر من مهمترین دلیل آن اطلاعات ضد و نقیضی است که در فضای مجازی دست به دست می‌شود. مردم آگاه باشند که اثرات تزریق واکسن موضوعی علمی است و هرکسی نمی تواند درمورد آن نظر دهد.

وی تصریح می کند:  هم‌زمانی بسیاری از بیماری‌ها با تزریق واکسن به ویژه در افراد با سن بالا این شائبه را ایجاد کرد که این بیماری‌ها از عوارض واکسن است. در حالیکه تا کنون حدود پنج میلیارد دز واکسن در جهان تزریق شده و این نوعی آزمایش برای اثبات بی‌عوارضی واکسن است.

واکسن ها کم عارضه هستند

جندقی تاکید می کند: بر اساس شواهد، واکسن‌های کرونای موجود بسیار کم عارضه هستند و حتی عارضه آن نسبت به واکسن‌هایی که به صورت عادی برای کودکان تزریق می شود کمتر است.

وی می گوید: همه واکسن‌های موجود از وخامت بیماری و مرگ و میر تا درصد بالایی جلوگیری می‌کنند. نمی‌توان به صراحت گفت کدام واکسن بهتر است؛ در واقع بهترین واکسن اولین واکسنی است که در دسترس قرار دارد و لازم است مردم بدون معطلی و هرچه سریعتر در این شرایط گسترش ویروس خود را واکسینه کنند.

جندقی می افزاید: دلیل افزایش مرگ و میر در خیز پنجم کرونا، پایین بودن درصد واکسیناسیون و شیوع سویه دلتا بود. همان واکسیناسیون مختصر گروه‌های پرخطر تا حد زیادی میزان مرگ و میر را کنترل کرد، در غیر این صورت آمار فوتی‌های روزانه در کشور حتی به دو هزار نفر می‌رسید.

ورود مردم به مباحث علمی واکسن ضرورتی ندارد

وی تاکید می کند: لزومی ندارد که ذهن مردم درگیر مباحث علمی و تخصصی واکسن که حتی دانشمندان و پژوهشگران هنوز در آن بحث و تبادل نظر دارند شود و بهتر است مردم به متخصصان این حوزه اعتماد کنند. زیرا برداشت سطحی از مباحث علمی باعث  دودلی و تاخیر در واکسیناسیون می‌شود.

جندقی با اشاره به اینکه واکسیناسیون از جهش ویروس جلوگیری می‌کند، اظهار می دارد: جهش ویروس بسیار خطرناک است زیرا ویروس را قوی‌تر و شرایط را بحرانی‌تر می‌کند؛ به طور مثال سرایت‌پذیری ویروس اولیه ووهان ۱.۵ نفر بود اما در دلتا به ۶ الی ۷ نفر رسید،  بیش از ۹۰ درصد فوتی‌های کنونی کرونا، افرادی هستند که واکسن نزدند؛ بنابراین مردم در تزریق واکسن تعلل نکند زیرا مهم‌ترین راه در دسترس برای مقابله با ویروس همین است و در کنار آن تغذیه مناسب و دوری از اضطراب راهکارهای عبور ایمن از دوران کرونا است.

آگاهی بخشی به مردم یکی از اهداف مهم وزارت بهداشت است

در همین پیوند وزیر بهد اشت، درمان و آموزش پزشکی آگاهی بخشی به مردم یکی از اهداف مهم این وزارتخانه دانست و از مسئولان حوزه سلامت خواست هر مطلبی که منتشر می شود در مورد آن صحبت کنند زیرا اگر به آن شایعات پاسخ داده نشود، ممکن است به حقیقت کاذب تبدیل شود.

بهرام عین اللهی روز دوشنبه سوم آبان ماه در وبیناری که به مناسبت هفته جهانی سواد رسانه ای و اطلاعات، واکسیناسیون، یکی از راههای بسیار موثر و مفید در پیشگیری از ابتلا به کرونا است و وزارت بهداشت بر آن تاکید ویژه دارد، واحد روابط عمومی وزارت بهداشت نیز در این زمینه بسیار کار کرده است.

وی گفت: متاسفانه تعداد بسیار قلیلی هم هستند که با دادن اطلاعات غلط به مردم در فضای مجازی، منجر می شوند که تعدادی اندکی از مردم واکسن نزنند و سلامت همه جامعه به خطر بیفتد. توصیه ما این است که به صحبت های دانشمندان و اندیشمندانی که دلسوز جامعه هستند، دقت کنید. وزارت بهداشت مسئول سلامت مردم است، همانطور که دانشمندان در مورد تمام بیماری ها نظریه ارائه می دهند و راه درمانی پیدا می کنند و بسیاری از بیماران نیز با استفاده از روش های مختلف درمانی، بهبود پیدا می کنند در مورد کرونا نیز همینطور است.

وزیر بهداشت عنوان کرد: یکی از نکاتی که همواره بر آن تاکید داشته ام، این است که مسئولین حوزه سلامت هر مطلبی که منتشر می شود در مورد آن صحبت کنند، چراکه اگر به آن شایعات پاسخ داده نشود، ممکن است به حقیقت کاذب تبدیل شود. بنابراین لازم است که سریعا شفاف سازی برای مردم صورت گیرد.

عین اللهی یادآور شد: در امر واکسیناسیون دیدیم که اگر مردم به صحنه بیایند می توانند بسیار کمک کننده باشند، حضور مردم باعث شد کاری را که در عرض یک سال می توانستیم انجام دهیم، دو ماهه به انجام برسانیم. بنابراین در مورد آگاهی بخشی نیز مردم باید کمکمان کنند و به صحنه بیایند و اطلاعات درست و مورد تایید را به همه منتقل کنند. امیدواریم کشورمان به سمتی پیش رود که سواد، سنجش و ارزیابی رسانه در تمام مردم ایجاد شود و بتوانند اخبار درست را از نادرست تشخیص دهند.

آنچه مسلم است شواهد خیلی زیادی وجود دارد که در آستانه ورود به موج ششم کرونا قرار داریم. تجربیات نشان می‌دهد در اجرای مربوط به قوانین محدودیت‌ها و مداخلات غیردرمانی قاطع نبودیم. اکنون نقطه ضعف‌های پیک‌های قبلی را می‌دانیم و باید قاطعانه از بروز موارد بالای بیماری در موج ششم پیشگیری کنیم. به طور قطع تعداد موارد فوتی در افراد واکسن نزده بسیار زیاد است ولی هنوز ۲۵ درصد جامعه دو دوز واکسن را نزده‌اند و این نشان می‌دهد در قدم‌های اول هستیم و باید در کنار تشویق مردم به واکسیناسیون، پروتکل‌های بهداشتی را همچنان رعایت کنیم.

با آنکه سرعت واکسیناسیون در کشور بخوبی پیش می رود اما هنوز نسبت مناسبی از جمعیت دو دوز واکسن کرونا را دریافت نکرده‌اند و دو هفته از زمان دریافت دوز دوم‌شان نگذشته است بنابراین هنوز درجات بالایی از ایمنی در جامعه ایجاد نشده و نباید شتاب زده عمل کنیم.

 اقدام مناسب دولت سیزدهم در واردات و تزریق سریع واکسیناسیون در سایه تلاش‌های ستاد ملی مقابله با کرونا سبب شد کرونا از اوج فرونشیند، اما این مسیر هنوز به اتمام نرسیده و هشدارهای کارشناسی حاکی از آن است که خیز دیگری از کرونا در راه است.

در واقع  اگر بخواهیم میزان آسیب‌پذیری در برابر موج ششم کرونا را درمقایسه با موج‌های قبلی بیماری کووید ۱۹ بررسی کنیم، نمی‌توان از اقدام و عمل در زمینه واکسیناسیون به سادگی عبور کرد. فرآیندی که از ۲۱ بهمن ۱۳۹۹ در کشور آغاز شد و با واردات گسترده واکسن کرونا در شهریور و مهر ۱۴۰۰ سرعت گرفت.

فرآیند واکسیناسیون کرونا به شکلی پیش رفته که می‌توان میزان آسیب‌پذیری جامعه در موج ششم را کمتر از موج‌های قبلی پیش‌بینی کرد، اما نکته بسیار مهم این‌که همین واکسیناسیون، منهای تشویق برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی، منجر به عادی‌انگاری اسفباری در جامعه شده و در عمل، استفاده از ماسک و رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری در میدان مقابله با کرونا به گوشه رینگ رانده می‌شود.

نکته هشدار دهنده این است که به گواه کارشناسان، میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی در سطح جامعه همچنان کمتر از ۵۰ درصد باقی مانده و افرادی که یک یا دو دز واکسن کرونا تزریق کرده‌اند، استفاده از ماسک را کمتر کرده‌اند، اتفاقی که می‌تواند زنگ خطری برای جامعه باشد و نباید ساده از کنار آن گذشت.

بیش از ۱۹ درصد جامعه هنوز یک دز واکسن نزدند

بر اساس آمارهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، اگر جمعیت هدف واکسیناسیون برای بالای ۱۲ سال به انضمام جمعیت اتباع خارجی را ۶۷ میلیون و ۸۰۰ هزار و ۸۴۸ نفر در نظر بگیریم، تا ۱۴ آبان ۱۴۰۰ بیش از ۸۰.۷ درصد از این جامعه هدف، یعنی ۵۴ میلیون و ۷۶۴ هزار و ۷۱ نفر، دز اول واکسن کرونا را تزریق کرده‌اند. بنابراین ۱۳ میلیون و ۳۶ هزار و ۷۷۷ نفر از جامعه هدف که نزدیک به ۱۹.۳ درصد می‌شود، هنوز یک دز واکسن کرونا را هم تزریق نکرده‌اند.

همچنین تا روز ۱۴ آبان ۱۴۰۰ از آن جمعیت هدف واکسیناسیون، ۵۵.۷ درصد که شامل ۳۷ میلیون و ۷۸۴ هزار و ۵۴۲ نفر می‌شود، دز دوم واکسن را هم تزریق کرده‌اند.

اگر قرار باشد فقط به واکسیناسیون بسنده کرد و از فرهنگ‌سازی برای سبک زندگی کرونایی غفلت کنیم، عادی‌انگاری حاصل از این اخبار به بطن جامعه نفوذ کرده و رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری فراموش می‌شود.موج ششم با تمهیدات مناسب مهار می‌شود

نکته قابل تامل در آستانه وقوع موج ششم کرونا در کشور این است که باید همه تمهیدات لازم برای پیشگیری و مقابله با این موج به کارگرفته شود و صرفا به اظهار امیدواری در این زمینه بسنده نشود. هرچند فرآیند واکسیناسیون به سرعت در حال پیشرفت است و آمارها نشان می‌دهد که واردات سریع در دولت سیزدهم، تزریق واکسن با آمار روزانه بیش از یک میلیون دز ادامه دارد و حتی تزریق دز سوم نیز آغاز شده است.

اما اگر قرار باشد فقط به واکسیناسیون بسنده کرد و از فرهنگ سازی برای سبک زندگی کرونایی غفلت کنیم، عادی انگاری حاصل از این اخبار به بطن جامعه نفوذ کرده و رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله گذاری فراموش می‌شود.

بهرام عین اللهی، وزیر بهداشت روز ۱۳ آبان ۱۴۰۰ در حاشیه بازدید از بیمارستان ولایت دامغان گفت: وضعیت کرونا از نظر ابتلا، بستری در بخش مراقبت‌های ویژه و فوت بیماران در کشور در چند هفته اخیر، تغییر محسوس و قابل توجهی نداشته، اما لازم است که پروتکل‌ها همچنان از سوی مردم رعایت شود.

وی افزود: برخی از کشورهای همسایه از جمله ترکیه و برخی از کشورهای دنیا مانند آمریکا و روسیه، وضعیت مناسبی از نظر کرونا ندارند و میزان مرگ و میر بیماران در این کشورها بالا است و رعایت پروتکل‌ها، فاصله‌گذاری و استفاده از ماسک در کنار واکسیناسیون می‌تواند نقش مهمی در کنترل کرونا داشته باشد و مردم فکر نکنند با تزریق واکسن، کار تمام شده است.

وزیر بهداشت اظهار کرد: با سرعت مناسب واکسیناسیون در کشور امیدواریم شاهد مرگ و میر بالا مانند موج پنجم نباشیم. هنوز آثاری از موج ششم بیماری را نمی‌بینیم و میزان بستری و مرگ و میر بیماران در هفته‌های گذشته ثابت مانده، اما تمام نیروها در حالت آماده‌باش قرار دارند و از نظر دارو و کشیک نیروها نیز وضعیت مناسبی داریم و امیدواریم دیگر شاهد تکرار موج پنجم نباشیم.

سویه دلتا مرتفع ترین موج کرونا در کشور بود

وقتی درباره خیز کرونا صحبت می‌کنیم، باید به همه شواهد و پیام‌های پیش از وقوع آن نیز توجه کنیم. مهم‌ترین پیام خیزهای کرونا این است که اولا شیب صعودی خیز به چه صورت است و ارتفاع و دامنه آن به چه شکل خواهد بود. متاسفانه غیر از فاصله بین خیز سوم و چهارم، اکثر خیزهای کرونا در زمان کوتاه رخ داد و خیز پنجم که به علت سویه دلتا اتفاق افتاد، مرتفع‌ترین موج کرونا در کشور بود.

حمید سوری، اپیدمیولوژیست و رییس کارگروه پیشگیری و بهداشت ستاد ملی مقابله با کرونا در کلاب‌هاوس در پاسخ به سوال خبرنگار ایرنا درباره خیز ششم کرونا گفت: در شروع خیز بعدی کرونا، نشانه‌ها و شاخص‌هایی وجود دارد. باید ببینیم که طی دو هفته میانگین رخداد پیامدها نسبت به آن چیزی که داریم به چه شکل است و آیا نوسان دارد یا واقعا وارد خیز شده‌ایم. مشخصات نشان می‌دهد که احتمالا وارد خیز ششم کرونا شده‌ایم. زیرا درصد رعایت پروتکل‌های بهداشتی به کمتر از ۵۰ درصد رسیده و از طرفی مراسم و برنامه‌هایی داشتیم. بنابراین مجموعه‌ای از عوامل ما را به این سمت هدایت می‌کند که متوجه شویم آیا واقعا خیز ششم شروع شده یا خیز قبلی خاتمه پیدا کرده است یا خیر.

رییس کارگروه پیشگیری و بهداشت ستاد ملی مقابله با کرونا اظهار کرد: متاسفانه بلافاصله بعد از خیز پنجم، وارد خیز ششم کرونا شدیم. اگر تمهیدات لازم را اتخاذ نکنیم، این روند همچنان ادامه پیدا می‌کند و نیاز به کار اساسی داریم. اقدامات مورد نیاز هم کاملا مشخص است.

کرونا مهار شده،از بین نرفته است

ماجرای دیگر در پایان هر موج کرونا، صحبت‌های عجیب درباره جشن پایان کرونا است. کرونایی که همچنان در سایر کشورها با وجود واکسیناسیون گسترده مشغول اوج گرفتن است و هیچ منطقی نمی‌تواند این را بپذیرد که از پایان آن صحبت کنیم.

عاطفه عابدینی، رییس کارگروه درمان و بازتوانی قرارگاه عملیاتی ستاد ملی مقابله با کرونا پیش از این در همین رابطه به خبرنگار ایرنا گفته بود: احتمال وقوع خیز ششم کرونا در کشور وجود دارد، زیرا در کشورهایی مانند انگلستان، علاوه بر این‌که تجربه شیوع سویه دلتا را داشت، سویه دلتا پلاس نیز شایع شده است. افراد پرخطر در کشور ما ابتدا واکسینه شدند و برای دز یادآور چندان سخت گرفته نشده است و باید به این نکته نیز توجه کرد.

وی ادامه داد: همچنین برخی صحبت‌ها مبنی بر جشن گرفتن برای پایان کرونا یا راحت کردن خیال مردم به دلیل واکسینه شدن، نادرست است. به طور مثال در انگلستان درباره دلایل شکست، گفته شده که از واکسن آسترازنکا بیش از حد استفاده کردند یا رعایت پروتکل‌های بهداشتی را خیلی زود کنار گذاشتند و همه سبد واکسن را از یک نوع واکسن استفاده کردند.

عابدینی اظهار کرد: نکته مهم دیگر این‌که حتی از خیز پنجم به طور کامل خارج نشدیم و شروع خیز ششم در حال ادغام با خیز پنجم است و اگر مدیریت سریع نداشته باشیم، اتفاقات خوبی رخ نمی‌دهد.