طبق آخرین آمار اعلام‌شده از سوی بانک مرکزی تا پایان خرداد ماه ۱۴۰۰ نزدیک به ۴۰۰ میلیون کارت توسط بانک‌ها صادر شده و در اختیار مردم قرار گرفته است. این آمار یعنی به طور میانگین هر ایرانی ۷ کارت بانکی در اختیار دارد که از بسیاری از این کارت‌ها ماه‌ها استفاده نکرده است و یا موجودی درون آن‌ها نیست. معایب تعدد کارت‌های بانکی برای اقتصادی ایران چیست و راهکار مقابله با آن چه می‌تواند باشد؟

سالیان سال است که ایرانیان برای پرداخت وجه دیگر از پول نقد استفاده نمی‌کنند یا بهتر بگوییم کمتر استفاده می‌کنند. کارت‌های بانکی با ظهور خود در اقتصاد ایران جایگزین پول نقد شدند.

به گزارش تابناک اقتصادی، کار به جایی رسید که هم اکنون هر ایرانی چندین و چند کارت بانکی در جیب خود دارد. کارت‌هایی که به بهانه‌های مختلفی از جمله پرداخت حقوق، وام و … صادر شده اند و پس از مدتی بیشتر آن‌ها بلااستفاده می‌مانند. اگر هم اکنون به کارت‌های بانکی خود نگاه کنید بخش عمده‌ای از آن‌ها یا موجودی ندارند یا اینکه حداقل چند ماهی است که از آن‌ها استفاده نکرده اید.

حالا پرسش این است که تعداد کارت‌های بانکی در اقتصاد ایران چقدر است؟ هر ایرانی به صورت میانگین چند کارت بانکی در اختیار دارد؟ معایب تعداد کارت‌های بانکی بالا چیست؟ راهکار عبور از این شرایط چیست؟

طبق آخرین آمار اعلام‌شده از سوی بانک مرکزی تا پایان خرداد ماه ۱۴۰۰ نزدیک به ۴۰۰ میلیون کارت توسط بانک‌ها صادر شده و در اختیار مردم قرار گرفته است.

این کارت‌ها شامل ۲۶۲ میلیون و ۱۰۸ هزار کارت برداشت، ۶ میلیون و ۸۵ هزار کارت اعتباری، ۱۲۸ میلیون و ۲۴۴ هزار کارت هدیه یا خرید و ۱ میلیون و ۹۸۷ هزار کارت پول الکترونیک است که در مقایسه با تعداد کارت‌های موجود در پایان اسفندماه ۱۳۹۹ در حدود ۹ درصد یا به‌عبارتی ۳۷ میلیون و ۶۲۷ هزار عدد افزایش داشته است.

طبق آماری که ازسوی سامانه شاپرک (شبکه الکترونیکی پرداخت کارت) منتشر شده، حدود ۷۰ درصد انواع و اقسام کارت‌های بانکی طی خردادماه ۱۴۰۰ هیچ‌گونه تراکنشی نداشته‌اند.

در واقع از حدود ۴۰۰ میلیون موجودی کارت کشور، در یک ماهه خرداد تنها ۱۱۹ میلیون و ۵۷۲ هزار کارت بانکی حداقل یک تراکنش را داشته‌اند که «کارت‌های برداشت» با ۹۵ درصد حائز بیشترین سهم از کل تراکنش‌ها بوده‌اند. به‌عبارت دیگر از مجموع ۲۶۲ میلیون کارت برداشت ۴۲ درصد یا ۱۱۳ میلیون آن در خردادماه ۱۴۰۰ حداقل یک تراکنش را داشته و فعال بوده‌اند.

بر اساس آمار‌های بانک مرکزی تا پایان خرداد ۱۴۰۰ بیش از ۱۰۲ میلیون از انواع کارت بانکی در تهران وجود داشته است. این میزان حدود ۳۰ درصد از کل کارت‌های بانکی را پوشش می‌دهد. همچنین در حدود ۴۸ میلیون کارت برداشت در تهران وجود دارد که شامل ۲۰ درصد کل کارت‌های برداشت کل کشور می‌شود.

از کل جمعیت ایران تنها حدود ۶۰ میلیون نفر دارای سن قانونی و شرایط لازم جهت باز کردن حساب‌های بانکی و اخذ کارت‌های بانکی می‌باشند؛ بنابراین می‌توان گفت با توجه به تعداد کارت‌های بانکی موجود در اقتصاد ایران که حدود ۴۰۰ میلیون کار می‌باشد، به صورت میانگین هر ایرانی ۷ کارت بانکی در اختیار دارد. این در حالی است که آمار‌های منتشر شده نشان می‌دهد برای کشور‌های اروپایی این تعداد حدود ۴ کارت بانکی به ازای هر نفر می‌باشد.

برای بررسی خطرات این تعداد کارت برای اقتصاد ایران بهتر است ماجرا را از قربانعلی فرخزاد آغاز کنیم. قربانعلی فرخزاد کسی بود که ماشین سازی تبریز را خریداری کرد و زمانی بر سر زبان‌ها افتاد که ۳ میلیون دلار  ارز ۴۲۰۰ تومانی بابت تجهیز ماشین‌آلات کارخانه از بانک مرکزی دریافت کرده بود و آن‌ها را در بازار به قیمت آزاد فروخته بود از این راه پول‌های هنگفتی را به جیب زده بود. وی پس از آن که بازداشت شد از سایر تخلفاتش  رونمایی شد.

یکی از تخلفات وی این بود که بنابر اظهارات نماینده دادستان و اقرار فرخزاد، وی فقط در بانک ملی ۲۵حساب با گردش ۲۵۰۰میلیارد تومانی داشت. وی تنها در روز ۲۵ بهمن ۹۶ حدود ۱۴.۵ میلیارد تومان در نظام بانکی کشور پول جابه‌جا کرده بود که طبق قوانین پولشویی کشور، امری غیرممکن و به نوعی یک رکورد در پولشویی محسوب می‌شد؛ بنابراین یکی از معایب وجود تعداد کارت‌های بانکی زیاد در اقتصاد ایران همین مسئله فساد و اختلاس و پولشویی است.

از سوی دیگر تعدد کارت‌های بانکی باعث فرار از مالیات و سخت شدن تشخیص درآمد هر فرد برای اخذ مالیات از مجموع درآمد می‌شود.

همچنین تعداد بالای کارت‌های بانکی رصد حساب‌ها را مشکل و این کار را برای قاچاقچیان کالا راحت‌تر می‌کند و به راحتی پول حاصل از قاچاق کالا را می‌توانند در حساب‌های زیاد خود جابجا کنند.

شاید تجمیع کارت‌های بانکی بتواند کار را برای رصد کردن افراد راحت‌تر کند. این طرح سال هاست که در حال پیگیری می‌باشد، اما به سرانجام خاصی نرسیده است.

مدیر وقت اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی در سال ۹۶ خبر از آماده‌سازی بانک‌ها برای پیاده‌سازی استاندارد‌های امنیتی و صدور کارت‌های هوشمند داده بود. همچنین در بهمن‌ماه ۱۳۹۹ نیز عبدالناصر همتی، رئیس سابق بانک مرکزی در صفحه شخصی اینستاگرام خود نوشت: بانک مرکزی، به‌منظور ایجاد تسهیل در پرداخت‌های الکترونیکی، به‌زودی از پروژه استفاده از موبایل برای انجام تراکنش‌های خرید در فروشگاه‌ها و درنتیجه حذف تدریجی استفاده از فیزیک کارت خرید رونمایی می‌کند.

به نظر می‌رسد که یکی از کار‌هایی که بانک مرکزی دولت آینده باید در راستای مقابله با پولشویی، فساد و … و همچنین اخذ مالیات بر درآمد بیشتر باید انجام دهد، همین تجمیع کارت‌های بانکی است.