به گزارش ایرناپلاس، عصر سه‌شنبه ۱۸ خردادماه، دومین مناظره انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ با موضوع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی برگزار شد. اما آنچه در این مناظره در حاشیه قرار گرفت و نامزدها به چند جمله کلی درباره آن اکتفا کردند حوزه اجتماعی بود.
در مناظره دوم، کاندیداهای ریاست‌ جمهوری ۱۴۰۰ به مشکلات افراد دارای معلولیت، زنان سرپرست خانوار، معتادان و لزوم حفظ سرمایه‌های اجتماعی اشاره کردند اما برای مخاطبان توضیح ندادند که چه برنامه‌ای برای حل این مشکلات دارند. با اینکه به اعتقاد کارشناسان حوزه اجتماعی یکی از مهمترین حوزه‌ها، جامعه است و فقر، آسیب‌های اجتماعی و عدالت اجتماعی از موضوع‌های مطرح در این حوزه است اما همیشه مورد غفلت قرار گرفته و فقط در زمان انتخابات و چاشنی شعارهای انتخاباتی کاندیداها برای داغ کردن تنور انتخابات مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما عصر سه‌شنبه صحبت‌های نامزدهای انتخابات نشان داد که گویا این بار در فرآیند انتخابات هم حوزه اجتماعی چندان به چشم نمی‌آید و مظلوم واقع شده است.

نامزدهای انتخابات برنامه‌ای در حوزه اجتماعی نداشتند
«سیدحسن موسوی‌چلک» رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در گفت‌وگو با ایرناپلاس گفت: عنوان گفت‌وگوی مناظره دوم اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بود.  انتظار می‌رفت در همین فرصت اندکی که برای حوزه اجتماعی درنظر گرفته شده بود، کاندیداها برنامه اجتماعی خود را اعلام کنند. گرچه به پرسش‌ها نیز نقد وارد است زیرا در حد و اندازه ارزیابی برنامه‌های کاندیداها نبود و سطح بسیار پایینی داشت. گروهی که پرسش‌ها را طرح کردند طبیعتا استدلال هایی برای خود داشتند که اگرچه قابل احترام است اما قابل قبول نیست.

موسوی ادامه داد: جامعه ما مسائل اجتماعی حاد و ریز و درشتی دارد و در شرایطی که همه می‌گویند حال حوزه اجتماعی خوب نیست متاسفانه حال مناظره اجتماعی کاندیداهای ریاست جمهوری هم خوب نبود. در مناظره دوم، درباره برخی مسائل اجتماعی همچون مشکلات معلولان، معتادان، ازدواج جوانان، زنان و فقرا به صورت کلی صحبت به میان آمد بدون اینکه در قالب برنامه‌ای باشد و کاندیداها بگویند که از چه طریقی می‌خواهند مشکلات این حوزه را حل کنند.

ما برنامه‌ای ندیدیم و صحبت‌ها بیشتر در حد توصیه بود. این در شرایطی است که کاندیداها باید برای آینده کشور برنامه داشته باشند. صحبت درباره اینکه تا به امروز چه شده و خوب عمل شده یا نشده کافی نیست، انتظار این است کاندیدای ریاست جمهوری با شناخت از وضعیت کنونی برنامه داشته باشد.

حل مسائل اجتماعی به دولت محدود نیست
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با تاکید بر اینکه مسائل حوزه اجتماعی و حل آنها محدود به دولت نیست، افزود: در این حوزه، قوه قضائیه، مجلس و کل حاکمیت دخیل هستند. کل حاکمیت باید برای حوزه اجتماعی تصمیم جدی بگیرد در غیر این صورت، حوزه اجتماعی کشور را دچار بحران جدی خواهد کرد.

به گفته وی، در چند سال گذشته بسیاری از اتفاقات حتی وقوع حوادث تلخ و ناگوار ناشی از افزایش قیمت بنزین نیز ناشی از کاهش سرمایه اجتماعی است. درست است که همه، معیشت و مشکلات اقتصادی را مشکل اول کشور می‌دانند اما اگر سرمایه اجتماعی در کشور بالا نباشد شما نمی‌توانید بحران‌ها را مدیریت کرده و یا اقتصاد مقاومتی را اجرا کنید.

پیامد بی‌توجهی به سرمایه‌ انسانی و اجتماعی
وی ادامه داد: اگر سرمایه اجتماعی نباشد نمی‌توان امروز تصمیمی گرفت که ۱۰ سال آینده نتیجه مطلوب برای همه مردم داشته باشد. اعتماد مهم است زیرا بستر مشارکت را فراهم می‌کند.

دو سرمایه عامل توسعه هر کشوری است؛ یکی سرمایه انسانی و دیگری سرمایه اجتماعی است. شرایط کنونی هم آسیب‌های اجتماعی را ایجاد و زمینه گسترش آسیب‌های اجتماعی را فراهم می‌کند.
وی افزود: مظلومیت حوزه اجتماعی در مناظره دیروز کاملا مشهود بود که این موضوع بسیار خطرناک است. امروز حوزه اجتماعی امنیت ما را نشانه گرفته است و اگر نتوانیم تدبیر کنیم نارضایتی‌ها افزایش پیدا خواهد کرد.

اولویت‌های اجتماعی دولت آینده
موسوی معتقد است: دولت بعدی باید چند اقدام را در دستور کار خود قرار دهد. نخست، اجرای نظام چند لایه اجتماعی است تا از این راه، افراد نیازمند شناسایی شده و کمک‌های اجتماعی، حمایت اجتماعی و وصل آنها به بیمه‌های اجتماعی انجام شود. اجرای این موضوع ممکن است دو دهه طول بکشد. ما ۴۰ سال نتوانستیم این نظام را اجرایی کنیم اما تنها راه چاره این است که این مسیر را طی کنیم.

ضرورت تشکیل وزارت امور اجتماعی
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، اقدام بعدی را، تشکیل وزارت امور اجتماعی قوی و تجمیع همه نهاد مرتبط و تفکیک حوزه رفاه از کار دانست و گفت: وزارتخانه کنونی، وزارت کار است اما ما یک وزارت امور اجتماعی قوی می‌خواهیم. باید امور اجتماعی از وزارت کشور که وزارت امور امنیت داخله است، گرفته شود.
«همه سازمان‌ها و نهادهای عمومی و دولتی چه آنهایی که زیر نظر دولت هستند و چه آنهایی که زیرنظر دولت نیستند، تجمیع شود. البته منابع مالی و ظرفیت‌های آنها هم باید تجمیع شود و زیر نظر وزارت امور اجتماعی قرار گیرد. این باعث می‌شود ساختار قوی در این حوزه داشته باشیم. این موضوع ایجاد ساختار جدید نیست بلکه همان تشکیلات قبلی با نیروهای انسانی است؛ ما به دنبال اضافه کردن ساختار نیستیم. اگرچه به دلیل گسترش مسائل اجتماعی لازم است که ساختار هم به همین تناسب تنظیم شود.
در همین یک سال و نیم گذشته وزارت بهداشت نزدیک به ۲۰۰ هزار نفر نیروی جدید استخدام کرده است زیرا مردم به این خدمت نیاز دارند. اما هر چه مسائل حوزه اجتماعی بحرانی‌تر می‌شود توجه به ظرفیت این حوزه کمتر می‌شود.

استفاده از مدیران اجتماعی در مدیریت‌های اجتماعی
موسوی گفت: نکته بعدی اینکه، دولت باید از مدیران اجتماعی در مدیریت‌های اجتماعی استفاده کند. ۴۲ سال است که فرمان حوزه اجتماعی در دست مدیران اجتماعی نیست و بخشی از مشکلات کنونی نتیجه همین موضوع است. افراد در حوزه اجتماعی سرجای خود نیستند و متاسفانه این موضوع در طول ۴۰ سال گذشته ادامه یافته است. در انتخاب مدیران، باید افرادی انتخاب شود که سه ویژگی داشته باشند؛ نخست در حوزه اجتماعی صاحب‌نظر باشند؛ دوم، فهم سیاست‌گذاری اجتماعی داشته و سوم اجرا را بشناسند.

وی افزود: حذف شوراهای موازی و تعیین تکلیف دولت در حوزه فضای مجازی نیز لازم است زیرا فضای مجازی واقعیت امروز جامعه است. دولت باید امور اجتماعی را به عنوان یک حوزه مهم باور کند و بدون رویکرد سیاسی_امنیتی مورد توجه قرار دهد. رویکرد سیاسی _ امنیتی در حوزه اجتماعی عمق چاه مشکلات را عمیق‌تر می‌کند. امور اجتماعی را باید با رویکرد اجتماعی دید. در حوزه حاشیه‌نشینی نیز رویکرد اجتماعی را باید انتخاب و از ظرفیت مدیریت شهری برای مدیریت اجتماعی استفاده کرد.

روز ۲۸ خردادماه، سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، ششمین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا، میان‌دوره‌ای خبرگان رهبری و مجلس شورای اسلامی برگزار خواهد شد. تکاپوهای انتخاباتی از مدت‌ها قبل آغاز شده و نهادهای مجری و ناظر انتخابات، احزاب، چهره‌های شاخص جریان‌های سیاسی و نامزدهای احتمالی کارزار انتخابات را پیش می‌برند.

این گزارش آخرین رخدادها در خصوص انتخابات پیش رو طی شبانه‌روز گذشته را به صورت جمع‌بندی ارائه می‌کند. تازه‌ترین اخبار در مورد تحولات و رویدادهای مرتبط با برگزاری انتخابات و آخرین مواضع نهادهای مسئول در این امر، تشکل‌های سیاسی و نامزدهای احتمالی انتخابات را در این گزارش می‌خوانیم.

آخرین مواضع نهادها در ارتباط با انتخابات

*سخنگوی وزارت بهداشت: اولویت با برگزاری انتخابات در فضای باز و با رعایت فاصله گذاری، استفاده از ماسک و گندزدایی محیط است

«سیماسادات لاری» در مصاحبه‌ای جزئیات پروتکل‌های بهداشتی و تدابیر اتخاذ شده برای حفظ سلامت عوامل انتخابات و رای دهندگان را تشریح کرد و گفت: جانمایی صندوق‌های رای و شعب اخذ رای با نظر بازرسان وزارت بهداشت انجام می‌شود. اولویت با برگزاری انتخابات در فضای باز و با رعایت فاصله گذاری، استفاده از ماسک و گندزدایی محیط است. همچنین هرگونه پذیرایی و توزیع اقلام تبلیغاتی توسط نامزدهای انتخابات و هواداران آنها ممنوع است.

لاری با بیان اینکه از تجمع رای دهندگان در روز رای گیری در صف‌ها و پای صندوق رای بدون رعایت فاصله‌گذاری حداقل ۲ متری باید جلوگیری شود، اظهار کرد: سلامت کلیه خبرنگاران، عوامل نظارتی و اجرایی و سایر افراد دخیل در فرآیند انتخابات در طول مدت آغاز تا پایان انتخابات، از نظر بیماری کووید-۱۹ با استفاده از کد ملی آنها در سامانه ماسک بررسی می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه برگزاری مراسم استقبال از نامزدها، راه اندازی کارناوال‌ها، میتینگ‌های تبلیغاتی و هرگونه تجمع در فضای سربسته مطلقاً ممنوع است، گفت: همچنین اخذ اثر انگشت در فرآیندهای مختلف انتخابات به خصوص در روز رای گیری ممنوع است.

آخرین اخبار از احزاب و تشکل‌های اصلاح‌طلب

*مدیرعامل بنیاد باران و انتقاد از ساختار و محتوای مناظره

«جواد امام» در مصاحبه‌ای با تشریح فضای مناظره انتخابات اظهار کرد: این مناظره هیچ بازتاب مثبتی برای تشویق مردم در مشارکت نداشت؛ همه منتظر بودند تا نوعی ارزیابی از این مناظرات داشته باشند اما این اتفاق نیفتاد؛ طراحی برنامه ها فاقد هر گونه جذابیتی  بود و باعث شد مردم نتوانند برنامه های نامزدها را ارزیابی کنند.

مدیر عامل بنیاد باران تصریح کرد: ساختار شکلی مناظره ها در پاسخگویی ۳ دقیقه‌ای برای تشریح مسائل کلان کشور یکی از نکات ضعف این مناظره بود.

این فعال سیاسی با بیان اینکه برگزاری این گونه مناظره ها در تخصص صدا و سیماست، افزود: برای امر مهم کشورداری و چالش های که کشور با آن مواجهه است، طراحی این گونه سوال ها را  باید به اهل فن واگذار کنند و صاحبان فرهنگ، اندیشه و اقتصاددانان در طراحی سوال ها مشارکت می کردند؛ نه اینکه از سوی صدا و سیما سوالات مهندسی شود به گونه ای که حتی چالش‌های همانند برجام تحریم و کرونا در این مناظره نادیده گرفته شد.

* دبیرکل انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه‌ها: نه در سوالات مناظره و نه در اظهارات اجازه نمی‌دهند که کاندیداها به حوزه بحران‌های اقتصادی فعلی و تحریم‌ها ورود کنند

«محمود صادقی» در مصاحبه‌ای اظهار کرد: این مناظره‌ها کمی سرد و محافظه‌کارانه برگزار می‌شود و گویا از قبل مفروضشان این است که نباید چالشی ایجاد شود. این در حالی است که اساساً مناظره برای چالش است، البته منظور از چالش تهمت و هتاکی نیست، بلکه مردم باید رویکردها و گفتمان‌ها را ببینند تا بتوانند از بین آنها کاندیدای نهایی را انتخاب کنند. در مجموع صدا و سیما سعی کرده است یک شور و نشاطی ایجاد کند و من این عملکرد صدا و سیما را مثبت ارزیابی می‌کنم، اما نقدهایی هم مطرح است که مستند اول آقای همتی و مهرعلیزاده سانسور شد. به نظر می‌رسد که محدودیت‌هایی که صدا و سیما اعمال می‌کند، بیشتر متوجه این دو کاندیداست.

دبیرکل انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه‌ها اضافه کرد: نه در سوالات و نه در اظهارات اجازه نمی‌دهند که کاندیداها به حوزه بحران‌های اقتصادی فعلی و تحریم‌ها ورود کنند و قصد دارند آنها را به ناکارآمدی دولت فعلی نسبت دهند.

* رئیس شورای مرکزی حزب کارگزاران: جبهه اصلاحات هنوز در مورد حمایت از هیچ کدام از نامزدها اعلام نظر و حمایت نکرده است

«محسن هاشمی» در حاشیه جلسه شورای شهر تهران در جمع خبرنگاران اعلام کرد: در مورد انتخابات ریاست جمهوری آنچه که تاکنون رخ داده است، جدای از اینکه افراد و شخصیت ها نه به عنوان نماینده حزبشان می توانند از نامزدها حمایت کنند، اما جبهه اصلاحات هنوز در مورد حمایت از نامزدها اعلام نظر نکرده است. طی روزهای آتی جبهه اصلاحات باید جلسه ای تشکیل دهد و تکلیف انتخابات ریاست جمهوری و حمایت از نامزدها را روشن کند اما تاکنون در این مورد از هیچ نامزدی حمایت نکرده است.

هاشمی در مورد انتخابات شورای شهر نیز اظهار کرد: در مورد شرکت جبهه اصلاحات ایران در انتخابات شوراها باید بگویم چند روز قبل جلسه ای تشکیل و تصمیم گرفته شد که جبهه اصلاحات در شوراها لیست داشته باشد.

آخرین مواضع احزاب میانه‌رو

* دبیر حزب اعتدال و توسعه استان فارس: نامزدها از بی‌برنامگی به تخریب دولت روی آورده‌اند

«میراعظم هاشمی» در مصاحبه‌ای به انتقاد از عملکرد نامزدها در مناظره پرداخت و نوشت: در همه جای دنیا نامزدهای انتخابات قبل از هرچیز به بیان برنامه‌های خود می‌پردازند و به مردم می‌گویند که چه در چنته دارند و بعد به مشکلات اشاره می‌کنند و حتی از بیان دستاوردها و موفقیت‌های رقیب خود هم وحشتی ندارند و در کنار بیان کاستی‌ها، موفقیت‌ها را هم نادیده نمی‌گیرند.

این فعال سیاسی استان فارس ادامه داد: کسی که می‌خواهد رئیس جمهوری کشوری شود که در دنیا دارای کلاس سیاسی است، نباید به جای بیان برنامه‌های خود تمام انرژی اش را صرف تخریب و حمله به دولت کند. چنین بی‌پروا و بی محابا تاختن به دولت، ناشی از عدم بلوغ سیاسی این افراد است. در این دوره، نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری سیاست و راهکار حمله به دولت را برای رای آوری در پیش گرفته‌اند در حالی که با این راهکار به جایی نمی‌رسند.

آخرین اخبار از جناح اصولگرا

*سخنگوی شورای ائتلاف: پنجشنبه از لیست ائتلاف با شعار «دوباره خدمت، تهران سربلند» رونمایی می‌کنیم

«امیر ابراهیم رسولی» تصریح کرد: روز پنجشنبه و به طور رسمی از لیست ائتلاف با شعار «دوباره خدمت، تهران سربلند» رونمایی می‌کنیم. برای بازگشت به دوران با شکوه خدمت به مردم شریف تهران پس از گذراندن مراحل فرآیند به لیست  ۲۱ نفره ای از شایستگانی متخصص و متعهد می‌رسیم تا ناکارآمدی در چهار سال اخیر را در پایتخت ایران اسلامی را جبران کنیم.

سخنگوی شورای ائتلاف نیروهای انقلاب تاکید کرد: تلاش شد تا در لیست ائتلاف عدالت در انتخاب بهترین‌ها لحاظ شود و امیدواریم از ظرفیت همه کاندیداهایی که نتوانستند در لیست قرار گیرند در خدمت به مردم در اداره بهتر پایتخت استفاده‌ای مطلوب انجام گیرد.

* دبیرکل جامعه انجمن اسلامی اصناف و بازار: این مناظره هیچ شباهتی به مناظره سازنده نداشت

«احمد کریمی اصفهانی» در مصاحبه‌ای گفت: این مناظره هیچ شباهتی به مناظره سازنده نداشت؛ مناظره‌ای برای مردم مهم است که بتواند روشنگری کند و کاندیداها برنامه‌هایشان را در آن ارائه دهند تا مخاطب خودشان را به تصمیم برسانند و آنها بتوانند به بهترین و شایسته‌ترین برنامه رای دهند.

وی افزود: چیزی که برگزار شد، مناظره نبود بلکه یک مشاجره بود؛ کاندیداها در نظام جمهوری اسلامی که شأن آن خیلی بالاتر از این حرف‌هاست باید به خاطر خدا کار کنند اما چنین رفتاری می‌شود؛ فقط می‌توانم بگویم که متاسفم و شاید لازم بود که شورای نگهبان بیش از این چیزی که دقت کرده، حذف می‌کرد؛ بیشترین چیزی که مد نظر می‌آید این است که جایگاه ریاست جمهوری این نیست که این افراد بخواهند کاندیدای آن شوند.

به گزارش ایرنا این روزها برخی کاربران فضای مجازی، صحنه هایی از میتینگ های پرهیجان انتخابات ۹۶ را پخش کردند که دختران و پسران جوان، با شور و حال سرودی را همخوانی می کنند و با چهره های بانشاط، پرچم های رنگی و تصویر نامزد مورد علاقه خود را تکان می دهند. حالا اما در خرداد کرونایی ۱۴۰۰ از این خبرها نیست؛ نه از میتینگ، نه گردهمایی و جمع شدن هواداران نامزدها. حتی نصب پوسترها و بنرهای تبلیغاتی در خیابان ها و روی دیوارها برای انتخابات ریاست جمهوری بسیار کمتر از قبل اتفاق می افتد.

روش دیگری که در روزها و شب های پایانی مهلت تبلیغاتی به کار گرفته می شد، حضور هواداران نامزدها در میدانها و مناطق پرجمعیت شهرها برای تبلیغ رو در روی حضور در انتخابات و رای به نامزد مورد علاقه‌شان بود؛ موضوعی که ظاهرا کرونا آن را هم منتفی کرده است. اما به موازات کمرنگ شدن فضای حقیقی تبلیغات، صداوسیما و فضای مجازی سهم خود را در در اطلاع رسانی و شناساندن نامزد ها و رقابت های آنها افزایش داده اند.

روزهای پرکار صداوسیما برای شناساندن نامزدها

از شواهد این گونه بر می‌آید که این روزها، ۷ نامزد تاییدشده، بیشتر زمان خود را به حضور در شبکه های مختلف رادیویی و تلویزیونی اختصاص داده‌اند تا از تریبون های مختلفی که رسانه ملی در اختیارشان قرار داده، صدا و تصویر خود را به مخاطبان برسانند. علاوه بر برنامه های انفرادی، در چند انتخابات گذشته ریاست جمهوری، یکی از عوامل اصلی همراه شدن جامعه با انتخابات که تاثیر جدی در شناخته شدن نامزدها و عیارسنجی کاندیداهای برتر داشته، مناظرات زنده انتخاباتی بوده است؛ به ویژه که در این مناظرات نامزدها به نقد و پاسخ نقد یکدیگر و بعضا جدال لفظی پرداخته اند و دیدن مناظرات باعث شناخت تسلط نامزدها بر موضوعات، مقایسه آنها با هم و ارتقا یا افت محبوبیت آنها شده است.

امسال البته بر خلاف دوره گذشته که مناظرات از سه هفته قبل انتخابات در سه جمعه متوالی پخش می شد، مناظرات از ۱۵ خرداد، (۱۳ روز قبل از انتخابات) آغاز و به جای جمعه، در دیگر روزهای هفته پخش می شود؛ موضوعی که بر میزان بیننده مناظرات احتمالا تاثیر بگذارد.

فضای مجازی، یار و رقیب قدر رسانه ملی

تفاوت دیگر تبلیغات این دوره نسبت به گذشته، نقش‌آفرینی جدی فضای مجازی است؛ موضوعی که متاثر از افزایش استفاده از گوشی های هوشمند و رشد استفاده از اینترنت همراه حتی در شهرهای کوچک و روستاهاست. طبق اعلام سازمان تنظیم مقررات،  تا پایان خرداد ماه ۹۹ بالغ بر ۷۸ میلیون نفر در ایران مشترک اینترنت شده اند. به نظر می رسد این عامل در کنار رشد جدی محبوبیت شبکه های اجتماعی از یک سو و  گسترش نفوذ این شبکه ها در میان مردم، باعث شده صدا و سیما دیگر رسانه بی‌رقیب انتخابات این دوره  نباشد؛ بلکه رقیبی جدی به نام فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را پیش روی خود دارد که به دلیل یکطرفه نبودن و امکان تعامل، به ویژه در قشر جوان و نخبه، محبوبیت بیشتری پیدا کرده است. در شرایطی که برخی مردم کمتر از تلویزیون استفاده می کنند، از تولیدات تلویزیون هم، مواردی پربیننده می شود که در شبکه های اجتماعی بازنشر شده و مورد توجه مخاطبان قرار می گیرد.

ماجرای مستندهای تلویزیونی نامزدها

این موضوع درباره نخستین مستند تلویزیونی پخش شده این دوره رخ داد؛ مستند قاضی زاده هاشمی در شبکه های اجتماعی بین مردم دست به دست چرخید و دیده شد. اما وقتی فیلم همتی، نامزد بعدی اجازه پخش از سیما نگرفت، او اعلام کرد مستندش را از شبکه های اجتماعی منتشر می‌کند. انتقاد از عدم پخش مستند نامزدها به همتی محدود نماند و محسن رضایی هم روز چهارشنبه گفت که  به دلیل تنگ‌نظری و اینکه درخواست حذف مصاحبه‌ها با مردم را نپذیرفته‌اند، اجازه پخش مستند انتخاباتی او داده نشده و در عوض فیلمش را ساعت ۲۰ در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کند. البته ساعت ۲۰ چهارشنبه، فیلم رضایی پخش شد.

بالا رفتن سرعت اینترنت باعث شده حتی تلویزیون‌های اینترنتی دیگری نیز به عرصه بیایند. به عنوان نمونه، اخیرا اعلام شد سعید جلیلی، کاندیدای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری تلویزیون اینترنتی خود با عنوان «جهاد و جهش» را افتتاح کرده است. علاوه بر این تلویزیون اختصاصی، اکنون تلویزیون‌های اینترنتی و سایتهای دیگری هستند که نامزدها می توانند از بستر آنها به صورت زنده با مردم و مخاطبان رسانه ها صحبت کنند.

از سایت‌های اینترنتی تا شبکه های اجتماعی

سایت‌های خبری و خبرگزاری‌ها که ۲۰ سال قبل هم فعال بودند، اکنون ابزاری سنتی به شمار می روند که البته همچنان در تولید محتوا فعال هستند و نقشی جدی دارند. اما شبکه های اجتماعی با توجه به سهولت کارکرد و همچنین دو طرفه بودن آن، اکنون گوی سبقت از اکثر رسانه های قدیمی را ربوده و میلیون ها مخاطب را به خود جذب کرده است.

حاضران و غایبان توییتر و کلاب هاوس

در شبکه های اجتماعی، ۴ پلتفرم اینستاگرام، تلگرام، توییتر و کلاب هاوس، جدی‌ترین ابزارهای تعامل کاندیداها با دیگران به شمار می رود. از میان ۷ کاندیدای این دوره، محسن رضایی، سعید جلیلی، علیرضا زاکانی، امیرحسین قاضی زاده هاشمی و محسن مهرعلیزاده، از گذشته در توییتر حضور داشتند و کمابیش فعال بودند. اما عبدالناصر همتی در روزهای اخیر و بعد از آغاز تبلیغات انتخاباتی حساب توییتر باز کرد. یکی دو روز بعد از همتی، ابراهیم رئیسی هم به توییتر پیوست و با این توییت همتی روبرو شد: «‏حال که آیت الله رئیسی بالاخره بعد از مدت ها در شبکه‌های اجتماعی اکانت رسمی ایجاد کردند، برای رفع تبعیض در دسترسی و رفع ظلم فیلترینگ، از ایشان در خواست می‌کنم از فردا صبح دستور رفع فیلتر توییتر را صادر کنند تا همه مردم از مطالب ایشان بهره‌مند شوند.» البته توصیه به رفع فیلتر توییتر را، قبل از همتی سعید جلیلی هم مطرح کرده بود.

بازگشایی کانال حجت الاسلام رئیسی در تلگرام (بعد از چند سال توقف فعالیت بابت فیلتر شدن تلگرام) نیز خبرساز و باعث طرح مطالبه رفع فیلتر تلگرام شد. حالا قریب به اتفاق کاندیداها دارای کانال تلگرامی هستند و  بعضا چندین کانال رسمی یا مربوط به هواداران دارند؛ موضوعی که درباره اینستاگرام نیز صادق است.

اما کلاب هاوس که از اوایل سال جدید در میان کاربران ایرانی شناخته شده و بتدریج مورد اقبال واقع شده، این ویژگی را دارد که مخاطبان می توانند با صراحت و به صورت زنده، نظر و پرسش خود را مطرح کنند و از شخصیتها پاسخ و واکنش بخواهند. پیش از اعلام نتایج احراز صلاحیت‌ها، برخی کاندیداها همچون جهانگیری، لاریجانی، احمدی نژاد، آخوندی، دهقان و.. با حضور در این نرم افزار به پرسش مخاطبان پاسخ گفتند و جلسات آنان بعضا با حضور چند ده هزار شنونده، بسیار خبرساز شد.

اما از میان کاندیداهای تاییدشده، تنها عبدالناصر همتی و محسن مهرعلیزاده در این نرم افزار فعال شده و با مردم گفت‌وگو کرده اند. سعید جلیلی هم یک حساب کاربری در کلاب هاوس دارد اما در توضیح آن نوشته شده که توسط ادمین اداره می شود. همتی اولین بار قبل از جدی شدن فضای انتخابات با فعالان اقتصادی گفت وگوی داغی در این اپلیکیشن انجام داد و در روزهای اخیر نیز گفت وگوی دیگری داشت. مهرعلیزاده نیز چند شب قبل گفت وگویی در کلاب هاوس داشت اما دیگر نامزدها تاکنون از حضور در این فضا خودداری کرده اند.

شبکه های اجتماعی؛ گول زننده یا عامل پیروزی؟

برخی کارشناسان با توجه به این که تعداد فعالان شبکه های اجتماعی مثل توییتر و کلاب هاوس نسبت به کل جامعه زیاد نیست، تاثیر آنها را در رویدادهایی چون انتخابات ریاست جمهوری با ۵۹ میلیون حائز شرایط رای، ناچیز می‌دانند. واقعیت آن است که اثر شبکه های اجتماعی نخبگانی در همان فضاها نمی ماند و در دیگر فضاها هم بازنشر می شود. به عنوان نمونه، اکنون یکی از منابع ثابت اخبار خبرگزاری ها و سایت های خبری، تویتر نامزدهاست که از طریق آن مواضع خود را بیان کرده و گاه به ادعاها و مواضع رقبا نیز واکنش نشان می دهند.

چندی پیش ابوالفضل حاجی‌زادگان، پژوهشگر اجتماعی که پژوهش های متعددی درباره کارکرد و تاثیرات شبکه‌های اجتماعی  داشته، در وبینار ایرنا با بیان اینکه «در انتخابات پیش رو رسانه‌های جدید، دست بالا را دارند و جریان سازترند»، تصریح کرد: البته معنای حرفم این نیست که الزاماً نقش تعیین کننده دارند و این طور هم نیست که رسانه‌های رسمی نتوانند مداخله ای انجام دهند.

این دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه تهران توضیح داد: نباید تصور کنیم پلتفرم‌های مختلف الزاما باید تاثیر مستقیم بر کاربران بگذارند. بخش زیادی از اثرگذاری، تاثیر واسطه‌مند است. ما با یک سازواره از بازیگران مختلف مواجهیم که با هم تاثیر و تاثر دارند. نمی‌شود گفت چون تنها ۲ درصد از مردم ایران در توییتر عضوند، تاثیر آن تنها بر دو درصد مردم است. توییتر بر بخش نخبه جامعه اثر گذاشته و باعث جریان سازی می‌شود و بعد به اینستاگرام و تلگرام سرازیر می‌شود. کلاب‌هاوس هم همین طور است و مشابه توییتر، نوع دیگری از جریان سازی در آن رخ می‌دهد. یعنی می‌توان گفت مبداء جریان سازی در توییتر و کلاب‌هاوس است و بعد، تاثیر خود را در اینستاگرام و تلگرام و حتی رسانه‌های رسمی می‌گذارد و البته رسانه‌های رسمی می‌توانند خودشان هم به موازات این مسیر شبکه‌های آنلاین اجتماعی، جریان ساز باشند.

با این حال، آنچه می تواند زمینه سوء برداشت شود، یکی دانستن شرایط فضای واقعی جامعه با جو فضای مجازی است. این موضوع، پاسخ این سوال را هم در خود دارد که چرا برخلاف فضای توئیتر و کلاب‌هاوس، مشارکت قطعی در انتخابات ریاست‌جمهوری همچنان نزولی است؟

بر اساس آخرین نظرسنجی ایسپا، مشارکت قطعی در انتخابات به ۳۴.۱ درصد رسیده است و این برخلاف مشاهدات برخی کاربران فضای مجازی در توئیتر و کلاب‌هاوس است که در روزهای اخیر فضای مشارکت در انتخابات به نفع یکی از نامزدها تقویت شده است.

به گفته محمد رهبری، پژوهشگر شبکه‌های اجتماعی، این کاربران در اتاق پژواک خود گرفتار هستند و به اشتباه، مشاهدات محدود خود از تایم‌لاین توییتر و اتاق‌های کوچک کلاب‌هاوسی را به کل جامعه ایران تعمیم می‌دهند. البته اگر بخواهیم فضای آن مناطق را از روی شبکه‌های اجتماعی ارزیابی کنیم، شاید تحلیل بیگ‌دیتای اینستاگرام معیار مناسب‌تری باشد که داده‌های اولیه از این شبکه اجتماعی نشان می‌دهد که فضای آنجا هنوز انتخاباتی نشده است.

در مجموع هرچه فضای تبلیغات انتخاباتی، چه در صداو سیما و چه شبکه های اجتماعی، دوسویه و تعاملی تر باشد، بهتر می توان مردم را به حضور در انتخابات و حمایت از نامزدها اقناع کرد؛ امری که به نظر می‌رسد نامزدها، همراهان و مشاوران‌شان و فعالان رسانه ای باید آن را تقویت کنند.