چند هفته بیشتر تا برگزاری سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری باقی نمانده است و نام‌ های متعددی به عنوان نامزدهای احتمالی در فضای سیاسی کشور مطرح است. در این میان مردم نیز به کسب اطلاعات درباره نامزدهای انتخاباتی می‌پردازند. فارغ از اینکه چه کسی بالاخره گوی سبقت را از دیگران می رباید، انتخابات همیشه یکی از مباحث بسیار مهم بوده و همچنان نیز هست. این مهم به دلیل پیامد های مثبت و منفی بسیاری که دارد همواره مورد توجه دولتمردان و مسوولان بوده و آنها تلاش خود را می‌کنند تا شاهد حضور پر شور مردم در کنار صندوق‌ های رای باشند. اما اینکه این پیامد ها چه هستند، خود نکته مهمی است که در این گزارش به آن توجه شده و در گفت و گویی که با “شهروز شریعتی”، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس داشتیم، نظرات او را جویا شدیم. مشروح این گفت و گو را در ذیل می‌خوانید:

ویژگی‌های برگزاری یک انتخابات خوب

شهروز شریعتی به بررسی ویژگی‌ های یک انتخابات خوب پرداخته و گفت: اگر فرض کنیم، منظور از برگزاری یک انتخابات مطلوب، انتخاباتی است که توامان منجر به افزایش سرمایه اجتماعی کشور و قدرت ملی بشود باید از سویی افراد توانمند و معتقد به قانون اساسی و منافع و مصالح ملی کشور در انتخابات شرکت کنند و از سوی دیگر مشارکت مردم در این انتخابات بالا باشد، به عبارتی ممکن است افرادی توانمند و معتقد در انتخابات حضور پیدا کنند اما مشارکت مردمی به هر علت قابل قبول نباشد و در مقابل نیز ممکن است افرادی که توانمندی اداره کشور را ندارند با شعارهای جذاب بتوانند اعتماد عمومی را به صورت موقت به سمت خود جلب کنند، اما در عمل انتخابات مطلوبی برای ایران انجام نشود

پیامدهای مشارکت و یا عدم مشارکت مردم 

شریعتی درباره پیامد های مشارکت و یا عدم مشارکت مردم در انتخابات اظهار داشت: میزان شرکت مردم در یک انتخابات، البته انتخاباتی که به صورت اصولی برگزار می‌شود، حداقل در کوتاه مدت و حتی میان مدت می‌تواند قدرت ملی یک کشور را به جهان نمایش دهد. حضور منظم شهروندان در انتخابات از این منظر می‌تواند نشان دهنده پایه‌ های مردمی یک نظام سیاسی و نشانه‌ای از حساسیت برای تعیین سرنوشت تلقی شود؛ در سوی دیگر هم تحریم انتخابات می‌تواند موجب مخابره این پیام برای دشمنان کشوری مانند ایران شود که با اندکی فشار بیشتر یا افزایش تحریم‌ ها و یا حتی تقویت گروه‌های تروریستی و ایجاد ناامنی در داخل و مرزهای کشور، می‌توانند از بی‌ ارادگی سیاسی مردم به نفع مطامع خود بهره‌مند باشند. یادآوری این نکته ضروری است که گروه‌ های متعددی در اتاق‌ های فکر میز ایران، به صورت دایم در حال ارزیابی و روند پژوهی میزان مشارکت و اراده سیاسی مردم ایران هستند و برآورد های خود را برای واکنش و موضع‌گیری متناسب به صورت مداوم به تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران گزارش می‌دهند.

راهکارهایی برای ترغیب مردم به شرکت در انتخابات

شریعتی به راهکارهایی برای ترغیب مردم به شرکت در انتخابات پرداخته و گفت:  موضوع نحوه ترغیب مردم به تعیین سرنوشت و مشارکت سیاسی ابعاد متعددی دارد. برای مثال یکی از مهمترین مشکلات را می‌توان در فقدان مرجعیت فکری به ویژه برای بخش‌ هایی از نسل جدید ارزیابی کرد که شاید مهم ترین علت این فقدان مرجعیت، عدم احساس حضور نماینده یا نمایندگانی متناسب با سلایق این نسل در بین نامزدها باشد.

وی ادامه داد: عدم تجربه کافی و توان لازم برای ساماندهی تشکیلاتی یکی دیگر از موانع افزایش مشارکت رای دهندگان است که این شرایط آنارشیک و فقدان توان خودساماندهی گروه‌ های سیاسی نه فقط فرصت‌های جدی را از کشور زایل کرده است بلکه در عین حال موجب نوعی بدبینی مفرط برای مشارکت سیاسی در بین برخی از شهروندان شده است.  یکی دیگر از مهم ترین نکات هم که باید در ترغیب مردم به مشارکت سیاسی در قالب رای دادن مورد توجه باشد این نکته است که تمایل بخشی از مردم خواسته یا ناخواسته به همراهی و حمایت از نامزد هایی است که به هر علت از وضع موجود ابراز ناراضایتی می‌کنند و خواهان تغییر هستند. به بیان بهتر بخش قابل توجه از رای دهندگان، گاهی هیچ اعتقاد جدی به نامزدها و مرزبندی‌ آنها با سایرین ندارند و فقط آنان را کاتالیزور تحقق آرمان‌ های اجتماعی خود ارزیابی می‌کنند که در این صورت رای دهندگان و نامزدها گاهی با اتحاد تاکتیکی در پی اهداف سیاسی خود هستند و در عین حال موجب افزایش مشارکت سیاسی می‌شوند.  البته باید توجه داشت که این گروه‌ از رای دهندگان به واسطه عدم پایبندی و تعهد سیاسی در تنگنا های رقابت به سادگی از جریانات سیاسی عبور می‌کنند و آنان را با رقیبان خود تنها خواهند گذاشت.

این استاد دانشگاه گفت: بر این اساس، ترغیب به مشارکت سیاسی و برگزاری انتخابات مطلوب، همانند آزمونی است که نمی‌توان همه الزامات آن را در یک شب طراحی و برگزار کرد و نمره خوب در آن گرفت؛ از سویی باید اعتماد جوانان و نسل جدید جلب شود، از سوی دیگر جریانات وگروه‌ های سیاسی باید اقدام به ساماندهی مداوم و ارایه خدمات فرهنگی و اجتماعی مناسب کنند؛ بخشی از این مشارکت مستلزم افزایش مفاهمه عمومی  و غیرپوپولیستی جریانات سیاسی با اقشار مختلف مردم است و در نهایت از همه مهمتر باید «پاداش» مناسب و به تعبیری امکان داشتن آینده بهتر از سوی مردمی که قرار است با انتخابات، سرنوشت جدیدی را برای خود رقم بزنند، به صورت مداوم احساس شود.