یادی از پدر علم ارتباطات ایران در روز خبرنگار؛  پرفسور«کاظم معتمدنژاد» معتمد ارتباطات

خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی؛ استاد کاظم معتمدنژاد در ۱۳۱۳ در شهر مود از بخش مود شهرستان سربیشه متولد شد. تحصیلات ابتدایی و قسمتی از تحصیلات متوسطه خود را در زادگاهش و قسمت دیگر را در بیرجند و سال ششم ادبی را در دبیرستان مروی تهران گذراند. در سال ۱۳۳۶ به اخذ درجه لیسانس و در سال ۱۳۳۹ به اخذ درجه دکتری در رشته قضائی از دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران نایل شد. 

وی در زمان تحصیل در دوره کارشناسی، با مدیر وقت روزنامه کیهان -که استاد او نیز بود- رابطه دوستانه ای برقرار کرد. وقتی استاد از دانشجویان دوره دکتری برای همکاری در کیهان دعوت کرد، معتمدنژاد فرصت را غنیمت شمرد و برای اولین بار به محیط روزنامه وارد شد. دیری نپایید که از مترجمی زبان فرانسه، به مسئولیت گروه خارجی و مقالات ارتقا یافت.

روزنامه کیهان که به روزنامه نگاران تحصیلکرده نیاز داشت، برای وی بورسیه ای از دولت فرانسه دریافت کرد. معتمد نژاد در دانشگاه سوربن فرانسه موفق به اخذ دکتری حقوق و علوم سیاسی و نیز دکتری تخصصی روزنامه نگاری از موسسه مطبوعات و علوم نظری دانشگاه پاریس شد. وی در حوزه های مختلف ارتباطات، روزنامه نگاری، حقوق و اخلاق حرفه ای و جامعه اطلاعاتی طی ۵۰ سال اخیر نقش موثر و موسس داشت و از اعتبار ویژه ای در محافل و مراکز علمی و فرهنگی ایران و جهان برخوردار بود. 

دکتر کاظم معتمدنژاد، شخصیتی برجسته و البته شناخته شده در حوزه علوم ارتباطات کشور محسوب می‎شود. او از زمره نخستین گروه‎های دانشجویانی است که با سفر به غرب و تحصیل در این رشته، پای مباحث این علم را که در دنیا هم جزو علوم جدید محسوب می‎شود، به کشور باز کردند. او البته جزو گروهی از دانش آموختگان قدیمی این رشته بوده که نه تنها به کشور خود بازگشته، بلکه به شکل فعالی، در این زمینه به دانش افزایی جامعه علاقمندان پرداخته، خیلی از اولین‎های این رشته – ازجمله نخستین دانشکده علوم ارتباطات – را در کشورمان بنیان می‎نهد.

او همچنین با دو سیاست و روش حرفه‎ای خود، در این زمینه جزو نام های خوش و البته موثر قرار گرفت؛ یکی حسن خلق او و دلسوزی برای تربیت شاگردانی که بتوانند این راه را ادامه دهند، دیگر، استمرار توام با تناوب و تکرار، در انتقال یا دستاوردهای این حوزه به دخل کشور.  از همین روست که اولا دکتر  معتمد نژاد به عنوان یک استاد در نسلهای مختلف از دانش آموختگان این رشته عاشقان و اردتمندان بسیاری دارد. دیگر این که با مراجعه به آثار و نوشته‎ها و سخنرانی‎های او، یک خط واحد را می‎توان یافت که معمولا تلاش در تثبیت موضوع از طریق تکرار بیان، در آن ها مشهود است.

دکتر کاظم معتمدنژاد اندیشمند نستوهی است که به حق عنوان سترگ «پدر علم ارتباطات» در ایران را به خود اختصاص داده است. در کارنامه درخشان و پربار علمی او، شماری از اولین‏ های ارتباطات در ایران را می ‏توان فهرست کرد. پایمردی او در راه‌‏اندازی، تثبیت و توسعه کمی و کیفی رشته ارتباطات و روزنامه‏ نگاری و گسترش دامنه آن در ایران، و نیز تالیف جزوات و کتابهای اساسی و پایه برای تدریس در سطوح مختلف این رشته از علوم، به راستی ستودنی است.

ادب و اخلاق و آرامش استاد دنیای پرتلاطم ارتباطات را برای شاگردانش شیرین می کرد. کسی نبود که شاگردیش کند و شیفته اخلاقش نشود. او همتراز مرتبت بالای علمی، بسا بالاتر، مردعامل اخلاقی بود و این همان راز مانایی و پایایی اوست. عمارت ارتباطات در ایران نیست مگر معمار ماهر و زبردستی همچون او که مادر روزگار بعید است به این زودی همچون او بزاید.

چتر شاید بتواند واژه ای باشد تا به ما کمک کند تا جایگاه دکترمعتمد نژاد را در عرصۀ رسانه و علوم ارتباطات ایران توصیف کنیم. همه کسان در این عرصه با گرایش های متنوع فکری و سیاسی در زیر این چتر گرد هم می آمدند و در ظل آن همچون پدری دلسوز و بی طرف شنوای سخن و درد آنها بود. به این خاطر است که همه از راست و چپ دوستش و احترامش می داشته اند. با این حال، اما او عمیقا به آزادی ارتباطات و رسانه ها باور داشت و ضمن توجه ویژه به حقوق ارتباطات و حقوق صنفی اهالی رسانه که سالهای آخر حیاتش صرف تولید محتوا در این عرصه شد، به موضوع عدالت و توسعه ملی ارتباطات اعتقاد و اهتمام خاص داشت. همواره در یادها و قلم ها می ماند چون روزگار، روزگار این بناست.

کسانی چون یونس شکرخواه (استاد ارتباطات و روزنامه‌نگاری) و خیلی‌های دیگر معتقدند دکترمعتمدنژاد، یک منظومه است. منظومه‌ای که دنباله آن دانشجویان هستند. دانشجویانی که درحوزه‌های تئوریک یا شاخه‌های مدرن ارتباطات و تاریخ این رشته هرکدام به نوعی مطرح شده‌اند. منظومه دکتر معتمدنژاد با سیاره‌هایی کامل شده که بنیانگذاری حوزه‌های عالی آموزش، انجمن‌های مختلف، سمینارهای ملی و بین المللی و ترغیب دست اندرکاران به حضور درعرصه جهانی از آن‌هاست. و ما را نمی‌ماند جز اینکه بگوییم خداحافظش باد.

زنده‌یاد معتمدنژاد عضو «انجمن بین‌المللی تحقیق در ارتباطات جمعی» از سال ۱۹۶۲، عضو «انجمن بین‌المللی حقوق فضا» از سال ۱۹۶۷، عضو «انستیتوی بین‌المللی ارتباطات» و عضو «انجمن فرانسوی علوم ارتباطات و اطلاعات»، از سال ۱۹۸۳ بوده است. وی بیش از ۷۰ مقاله علمى به مجامع بین ‏المللى و یا مجلات ارائه داده و یا خود در تشکیل سمینارها و کنفرانس هاى علمى نقش مهمى داشته است و در سال ۱۳۷۳ به عنوان استاد نمونه دانشگاه هاى کشور از دست ریاست جمهورى لوح تقدیر دریافت داشت و به پیشنهاد وزیر فرهنگ و آموزش عالى و حکم ریاست شوراى عالى انقلاب فرهنگى از مهر ماه ۱۳۷۸ به عضویت هیأت امناى دانشگاه هاى منطقه مرکزى منصوب شد.

از جمله آثار او می توان از کتاب ها و مقالاتی چون «حقوق مطبوعات»، «ارتباطات بین الملل»، « ارتباط جمعی غربی و انقلاب اسلامی ایران: بازنگری انتقادی نظریه های غربی توسعه بخشی ارتباطات در جهان سوم و تحقیق در پوشش خبری انقلاب اسلامی ایران در وسایل ارتباط جمعی غرب»، « ارتباطات در خدمت انسان ها: برنامه بزرگ یونسکو برای سال های ۱۹۸۴-۸۵»، «ارتباطات و وسایل ارتباطی»، «حقوق ارتباط جمعی»، «روزنامه نگاری»، «روزنامه نگاری: با فصلی جدید در بازنگری روزنامه نگاری معاصر»، « روش تحقیق در محتوای مطبوعات: با کلیاتی درباره تجزیه و تحلیل در ارتباطات جمعی»، «روش مطالعه و بررسی مطبوعات»، «کتابشناسی ارتباطات جمعی در جهان سوم»، «ماکت سازی و صفحه بندی»، «مصاحبه و رپورتاژ»، «مطالعات و تحقیقات انتقادی در ارتباطات اجتماعی»، «مطالعات و تحقیقات انتقادی در ارتباطات اجتماعی»، «مطبوعات، تبلیغات و افکار عمومی»، «مطبوعات و وسایل خبری: ارتباطات و مطبوعات در دنیای امروز» و «وسایل ارتباط جمعی»، نام برد.

معتمدنژاد بعدازظهر چهاردهم آذر ۱۳۹۲ در بیمارستانی در تهران به دلیل بیماری درگذشت و در قطعه نام‌آوران بهشت‌ زهرا به خاک سپرده شد.